به‌ڕێزان ( عوسمان عه‌به پێنجوێنی یان عوسمان قه‌ڵادزه‌یی) و( جه‌واد حه‌یده‌ری) به‌داخه‌وه وتیان به‌ڵێ ڕاسته و كۆچی دوایی كردووه؟
هونه‌رمه‌ند و پێشمه‌رگه ، سروودبێژ و گۆرانیبێژ...
کۆڕەوو شەنگال وتووەو دەیڵێت و بەشداریی کاریگەری لەئاهەنگەکانی سەرفیرازیدا بووەو دەبێت.
مستەفا داداری موکریانی مەهابادی خۆی بەخوێندکاری (مام هێمنی شاعیر ١٩٢١-١٩٨٦) دەزانێ و کاتێک قسە دەکا...
باسمان بۆ بکەن، ئەو ئۆرکێسترەی ئێوە چەنساڵێک ژەنیاری بوون؟ئەو ئۆرکێسترە بە ئۆرکێستری رادیۆ کرماشان ناسراو بوو و لە سەرەتاشەوە سەرپەرەشتییەکەی بەدەستی بەڕێز عەبدولسەمەدیان بوو کە...
بەر دەکەوێت بەڵام لەو لایشەوە هەر بە پاڵپشتی ئەو سامانە دەوڵەمەندە،خۆی دوو هێندە لە نێو ڕووبەری فەرهەنگیی کورددا دەردەخات. هێشتاکەیش کتێبخانەکەی پڕیەتی لە دەیان بەرهەمی...
رووداو – هەولێر
ئیسماعیل کەوسەری، جێگری سەرۆکی ئاسایشی نیشتمانی و سیاسەتی دەرەوەی پەرلەمانی ئێران له دیمانه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵ که‌ناڵی ئه‌لعاله‌م، هۆشداریدا به هەرێمی کوردستان و کۆماری ئازەربایجان که ئه‌گه‌ر پێش به چالاکی سیخوڕه‌کانی ده‌زگای هه‌واڵگریی ئیسرائیل (مووساد) نه‌گرن، ئه‌وا خۆیان زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن. ناوبراو وێڕای ئاماژه کردن به دەستگیر کردنی 15 کەس لە ئێراندا به تۆمەتی سیخۆریکردن بۆ ئیسرائیل، رایگەیاند "ئەو تاوانبارانه دانیان به تاوانەکانیان ناوە و هەندێکیان لە رێگەی هەرێمی کوردستانەوە هاتوونەتە ناو ئێران".
جێگری سەرۆکی ئاسایشی نیشتمانی و سیاسەتی دەرەوەی پەرلەمانی ئێران، هۆشداریی ئه‌وه‌شیدا که کۆماری ئیسلامی ئێران زانیاریی ته‌واوی له‌سه‌ر شوێنی بنکه‌ی ئه‌و سیخوڕانه هه‌یه و ده‌زانێ که له کوێ مه‌شقیان پێ ده‌کرێت. هەر لەو پەیوەندییەدا، دوێینێ یەکشەممە، ئاژانسی کوردپرێسی کۆماری ئیسلامی ئێران به پشت بەستن به هەواڵێکی کەناڵی "ئینولایو"ی ئیسرائیل، بڵاویکرده‌وه که ئیسرائیل به مه‌به‌ستی سیخوڕی کردن له خاکی ئێران، بنکه‌ی هه‌میشه‌یی له هه‌رێمی کوردستان دامەزراندووە.
کوردپرێس بڵاویشی کردۆتەوە "کۆماندۆکانی ئیسرائیل له باکووری عێراق له کۆپته‌ری "بله‌ک هاوک" و هه‌روه‌ها ئۆتۆمبێل و یۆنیفۆرمی هاوڕه‌نگی ئه‌رته‌شی ئێران بۆ دزه کردن له خاکی ئێران که‌ڵک وه‌رده‌گرن. فایەق تۆفیق، بریکاری وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە لێدوانێکدا بۆ (رووداو) وێڕای رەتکردنەوەی ئەو هەواڵه، رایگەیاند "هەرێمی کوردستان هیچ جۆرە پەیوەندیەکی لەگەڵ ئیسرائیل نیه و هیچکات نابێتە بەشێک له کێشەکانی نێوان ئێران و ئیسرائیل". فایەق تۆفیق گوتیشی "سیاسەتی دەرەوەی هەرێمی کوردستان لەسەر بنەمای رێزگرتنن لە وڵاتانی دراوسێ دامەزراوە و هەولێر ئەو دەرفەتە بە هیچ وڵاتێک نادات که هەرێمی کوردستان بکاته گۆرەپانی ململانێ و ناکۆکیەکانی خۆیان".
ساکار عەبدوڵڵازاده
رووداو- واشگنتن
عەبدوڵڵا موهتەدی، سکرتێری گشتی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران که بۆ بەشداری کردن لە کۆنفڕانسی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی لە واشنگتن و دیدار و چاوپێکەوتن لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریکا، سەردانی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکای کردبوو، سەبارەت به روانگەی ئەمریکا بۆ پرسی کورد گوتی "ئەمریکا تا ئێستاش سیاسەتێکی روون و تایبەتی به نیسبەت پرسی کورد نیه".
عەبدوڵڵا موهتەدی لە لێدوانێکی تایبەتدا بۆ (رووداو) رایگەیاند "چەسپاندنی فیدڕاڵیزم هەوڵ و خەباتێکی زۆری پێویسته و ئەویش تەنها به یەکگرتوویی، هاودەنگی و هاوکاری حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لەگەڵ یەکتر دێته دی". ناوبراو سەبارەت به تۆمەتبارکردنی کورد بۆ دابەشکردنی ئێران، گوتی "راسته ئێمەی کورد هەر لە سەرەتاوە خوازیاری روخانی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێرانین و بە هەموو شێوەیەک خەباتمان بەدژی کردووە، بەڵام ئەو خەباته تەنیا بۆ دابین کردنی مافە نەتەوەییەکانمان لە چوارچێوەی ئێرانێکی فیدڕاڵی دیموکراتدا بووە. هەوڵی کورد بۆ دابەشکردنی ئێران سیناریۆیەکی درۆیینه کە کۆماری ئیسلامی بەدژی کورد دایڕشتووە و 33 ساڵه تاکی ئێران بەو ترسەوە پەروەردە دەکات که کورد جودایی خوازه و هەوڵی دابەش کردنی ئێران دەدات".
هەر لەبارەوە، سکرتێری گشتی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ بەشی کوردی دەنگی ئەمریکا، رایگەیاند "ئێمە داوامان کردووە کە لە کۆنگرێسی ئەمریکا دانیشتنێکی تایبەت به پرسی کورد و نەتەوەکانی ژێردەستی ئێران بەڕێوە بچێت، تا لە ناوەندی یاسادانانی ئەو وڵاتەدا گوێبیستی ویست و داخوازییەکانی کورد و نەتەوە ژێردەستەکانی ناو ئێران ببن". عەبدوڵڵا موهتەدی سەبارەت به روانگەی ئەمریکا بۆ پرسی کورد ئاشکرای کرد "سەرەڕای ئەوەی بەرپرسانی ئەمریکا لەگەڵ پرسی کورد ئاشنان، بەڵام تا ئێستاش سیاسەتێکی تایبەت و روونیان بە نیسبەت کورد نەگرتووەتە بەر و پرسی کورد لە چوارچێوەی هەریەک لەو وڵاتانە دەبینێتەوە که کوردستان تێیدا دابەش کراوە". ناوبراو راشیگەیاند "چارەنووسی کورد لە ئەمریکا و ئەوروپا دیاری ناکرێت. خەبات و تێکۆشان و سیاسەتی راست و دروست و لە هەمووی گرنگتر یەکگرتوویی کورد، چارەنووسی کورد دەست نیشان دەکات. بۆیه پێویسته لەناو خۆماندا یەکگرتوو بین و سیاسەتی دروستمان هەبێ. جیلی پێش ئێمه هەوڵی خۆیان داوە و ئەو دەسکەوتانەی ئێستامان بەرهەمی هەوڵ و تێکۆشانی جیلی پێشترە".
هەۆلێر
سه‌رۆکى هه‌رێمى باشورى کورستان مه‌سعود بارزانى ، دوابه‌دواى سه‌ردانى بۆ تورکیا و کۆبونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ کاربه‌ده‌ستانى ئه‌و وڵاته ، کۆبونه‌وه‌یه‌کى ڕۆژنامه‌وانى ئه‌نجام دا و وه‌ڵامى پرسیارى ڕۆژنامه‌وانانى دایه‌وه.
مه‌سعود بارزانى ، له وه‌لامى ده‌رباره‌ى پرسیارى که گوایه وتویه‌ى ئه‌گه‌ر " PKK چه‌ک دانه‌نێت ئێمه ڕێگه ناده‌ین له باشوورى کوردستان بمێنن", وتی: "من نه‌موتووه ، چه‌ک به PKK داده‌نێم به‌ڵکو من وتومه ، سه‌رده‌مى چه‌ک تێپه‌ربووه و هیچ ئه‌نجامێک به‌چه‌ک به‌ده‌ست ناخرێت".
بارزانى وتیشی: " ئه‌گه‌ر PKK به‌رده‌وامیش بن له‌خه‌باتى چه‌کدارى، ئێمه پێشمه‌رگه به‌کارناهێنین بۆ وه‌ده‌رنانیان له هه‌رێمى باشورى کوردستان، و نامانه‌وێت شه‌ڕى ناوخۆ له‌نێوان کوردان دروست بکه‌ین، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى کێشه‌ى ناوخۆى نیوان کوردان زیان به‌دۆزه‌که‌مان ده‌گه‌یه‌نێت".
بارزانى ڕاشیگه‌یاند، که ئه‌وان هه‌وڵ ده‌ده‌ن به‌ڕێگه‌ى سیاسى PKK ڕازى بکه‌ن که پرسه‌کانیان به‌ڕێگاى دیالۆگ چاره‌سه‌ر بکه‌ن و له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پرسه‌کان ته‌نیا به‌ڕێى ئاشتى چاره‌سه‌ر ده‌بن.
هه‌روه‌ها وتی: ئه‌وه کێشه‌ى دولایه‌نه‌یه و ئێمه نابینه لایه‌ن له‌کێشه‌کاندا، به‌ڵکو هه‌وڵده‌ده‌ین ببینه هاوکارى له‌نێوانیاندا بۆ چاره‌سه‌رکردنى پرسه‌کان.
مه‌سعود بارزانى ده‌رباره‌ى سه‌ردانه‌که‌ى خۆشى بۆ ئه‌مه‌ریکا رایگه‌یاند، له سه‌ردانه‌مان دا PKK مژرا نه‌بووه.
ده‌نگ و تووڕه‌یی و ناڕه‌زایی خۆمان ده‌خه‌ینه پاڵ ده‌نگی ناڕه‌زایی و رق و تووڕه‌یی خۆپێشانده‌رانی گه‌لی قاره‌مان و کۆڵنه‌ده‌ری کوردمان له شاری( بۆکان)ی تێکۆشه‌رمان له رۆژهه‌ڵاتی کوردستانی شیرینمان .
ئێمه وه‌کو کۆمه‌ڵه‌ی منداڵانی کورد له وڵاتی نه‌رویج .. زۆر به تۆندی شه‌رمه‌زار و پرۆتستۆی تاوانی رفاندنی منداڵان و لاوانی کوردمان له شاری بۆکان له رۆژهه‌ڵاتی کوردستان ده‌که‌ین .. تاوانی رفاندن و کوشتنی کچه خوێندکاری کوردمان خوشکه ( سومه‌یه فه‌یزوڵڵاپوور ) له شاری بۆکان .. تاوانێکی ئاسایی نییه.. به‌ڵکو ئه‌مه تاوانێکی نه‌خشه بۆ داڕێژراوه.. تاوانێکه دژ به مافه‌کانی منداڵان .. مه‌به‌ست و نیازێکی گڵاویان له ئه‌نجامدانی ئه‌م تاوانه قێزه‌وه‌نانه هه‌یه .. تاوانێکه دووره له هه‌موو به‌هایه‌کی ره‌وشتی و مرۆڤایه‌تی.. په‌ڵه‌یه‌کی ره‌ش و قێزه‌وه‌ی شه‌رمه‌زاریشه به نێو چه‌وانی ئاخوونده‌کانی رژێمی کۆماری سێداره‌ی ئیسلامییه‌وه.. بێگومان هه‌موو کوردێک ئه‌وه ده‌زانێت که مه‌به‌ستی رژێمی شۆڤێنی ئێرانی له‌م تاوانانه چییه و.. ئه‌و بێ ره‌وشت و دڕندانه‌ش کێن که جێبه‌جێیان ده‌که‌ن و ، چ لایه‌نێکێش ئاراسته‌یان ده‌که‌ن و نه‌قیزه‌یان لێ ده‌ده‌ن.
ئه‌گه‌ر رژێمی سته‌مکاری ئێران پێان وایه ، که به ئه‌نجامدانی ئه‌م جۆره کاره قێزه‌وه‌نه به‌د ڕه‌وشتییانه.. ده‌توانن کۆڵ به گه‌له‌که‌مان بده‌ن و ڵه خه‌بات و تێکۆشانمان ساردمان بکه‌نه‌وه.. ئه‌وه بێ مێشک و خه‌یاڵ خاون.. چونکه به پێچه‌وانه‌وی نیازگڵاوی ئه‌وانه‌وه ئه‌م تاوانانه رق ئه‌ستوورتر و سوورتر و گڕترمان ده‌که‌ن له تێکۆشان و وچان نه‌دان بۆ هێنانه‌دی مافه ره‌واکانی گه‌له سته‌مدیده‌که‌مان.
ئاخوونده‌کانی ئێران، ناتوانن به دروستکردنی ترس و دڵه‌ڕاوکێ و تۆقین، بمان تۆقێنن و له تێکۆشاندا ساردمان بکه‌نه‌وه. رژێمی ئێران ده‌یه‌وێت باری ناهه‌موار و شڵه‌ژاوی ناوخۆیی و بێزاری گه‌لانی ئیران و.. شکستیهێنانی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی و دابڕانی له کۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی .. به سه‌رقاڵ کردنی گه‌لانی ئێران به کێشه‌ی لاوه‌کی و ناوخۆیی دروستکراوه‌وه .. جه‌ماوه‌ری داخ له دڵ سه‌رقاڵ و موفته‌لا بکا.. جامی تاوانه‌کانیان ده‌رهه‌ق به گه‌لانی ئێران به گشتی و به هه‌قی گه‌لی كوردمان له رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا به تایبه‌تی .. پڕ بووه و لێی ده‌ڕژێ.
ئیمه به‌رپرسیارێتی ئه‌م تاوانانه ده‌خه‌ینه ئه‌ستۆی کاربه‌ده‌ست و ده‌سه‌ڵاتدارانی رژێمی سه‌رکوتکه‌ر و کۆنه‌په‌رستانی کۆماری سێداره.. داوایان لێ ده‌که‌ین که به‌زووترین کات تاوانبارباره‌کان و کوشتیاری ( سومه‌یه فه‌یزوڵڵاپوور ) بدۆزنه‌وه و به سزای ره‌وای خۆیانیان بگه‌یه‌نێن و چیتریش منداڵان و لاوانی کوردمان له شاری بۆکان یا هه‌ر شارێکی تری رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا ، نه‌تۆقێنن و دڵه‌ڕاوکێ نه‌خه‌نه دڵی دایکان و باوکانی کوردمانه‌وه.. ئه‌مانه‌ی ده‌یکه‌ن کاری نامه‌ردان و مایه‌پووچبووانه .. ئه‌گینا بێ ده‌نگ بوون و پۆشینی ئه‌و تاوانه ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت که ده‌ستی خۆیانی تێدایه.. ئه‌گه‌رچی ئێه دڵنیاین که ده‌ستی رژێمی له گه‌ڵدایه و.. چ مبه‌ستێکیشیان هه‌یه.. با باش ئه‌وه‌ش بزانن که ده‌ستی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی گه‌له‌که‌مان درێژه و ، ئه‌سته‌مه که به‌کرێگیراوه‌کانی ئه‌نجامده‌رانی ئه‌م تاوانانه وه‌ک به‌رزه‌کی بانان به وشکی بۆی ده‌رچن.
خۆمان به هاوبه‌ش و پرسه‌بار و دڵته‌نگی ، خانه‌واده‌ی خوشکی چوانه‌مه‌رکراومان ( سومه‌یه) ده‌زانین.. ده‌ستخۆشیش له خۆپێشانده‌رانی گه‌لی کوردمان له شاری بۆکان ده‌که‌ین .. دڵنیابن که به ته‌نها نین و ، هه‌موو کوردێکی کوردستانپه‌روه‌ر له هه‌ر بستێکی کوردستانی شیرینماندا بن ، یا له‌هه‌ر وڵاتانی هه‌نده‌ران بن .. به گه‌و‌ره و بچووکمانه‌وه له گه‌ڵتانین و هاوده‌نگ و هاوناڕه‌زاییتانین.
مردن و رسوایی و شه‌رمه‌زاری بۆ داگیرکه‌رانی کوردستان .. که دوژمنانی ئازادی و دیموکراسی و دادپه‌روه‌ری و ئاشتی و یه‌کسانی و مرۆڤایه‌تین.
بژی کورد ........ بژی کوردستان
ره‌زا شـوان / سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی منداڵانی کورد ــ نه‌رویـج
22 / 4 /2012
راگەیاندراوی كومیتەی ناوەندی "یەكێتی شۆڕشگێڕانی كوردستان"
بە بۆنەی"114"هەمین ساڵیادی "رۆژنامەگەری كوردی"یەوە
هاونیشتمانانی خۆڕاگر
رۆژنامەنووسان و رۆشنبیرانی نەتەوەیی
لاوانی ناسیۆنالیست
114 ساڵ لەمەوبەر و لە رێكەوتی 2ی گوڵانی 2598ی كوردیدا، لە قاهیرەی پایتەختی میسر، یەكەمین رۆژنامەی كوردی بە ناوی "كوردستان" لەسەردەستی رووناکبیر و سیاسەتوان"مێقداد مەدحەت بەدرخان" چاپ و بڵاوكرایەوە، كە ئەمەش بە سەرەتای دەسپێكی كاری رۆژنامەگەری لە كوردستاندا دادەنرێت.
نەتەوەی ئێمە ئەگەرچی لەبواری گەیشتن بە ماف و سەروەرییەكانیدا بووەتە قوربانی پیلانێكی قورسی نێودەوڵەتی و لە گەیشتن بە ئامانجەكانی دواخراوە، بەڵام هەر لە سەرەتای گەشەی بیری نەتەوایەتییەوە لە رۆژئاوا و گەیشتنی شەپۆلەكانی ئەم رەوتە لەگەشەی شارستانییەتی مرۆڤ بە دەروازەكانی رۆژهەڵات، كە بە لەبەریەكهەڵوەشانی ئیمپراتوورییە كۆنەكان دەستی پێكرد، كوردیش ئامادەیی ئەوەی تێدا بوو، ببێ بە خاوەنی دەوڵەت و... كاراكتەرێكی بەهێز و كاریگەری گۆڕەپانی سیاسیی رۆژهەڵاتی ناوین بێت، چونكا كورد هەر لە نیوەی دووهەمی سەدەی نۆزدەی زایینی یەوە هەوڵی جیاكردنەوەی سنوورەكانی خۆی لە داگیركارانی كوردستان داوە و پاراستنی كلتوور و زمان و تایبەتمەندییە نەتەوەییەكانی خۆی بۆ وەرگرتنی شوناسی تازە، كردووە بە ئامانجی شۆڕشەكانی خۆی.
سیاسەتوانان و رووناكبیرانی نەتەوەكەمان لە سەختترین هەلومەرجدا و لە تاراوگە و لە كاتی شەڕە قورسەكانی ناو جەرگەی شاخەكانی كوردستاندا، هیچكات لەو ئەركە خۆیان نەبواردووە كە دەبێ پەرە بە رۆشنگەریكردن لە دژی داگیركارانی كوردستان بدەن و ئەم كارەش بە پەرەپێدانی نووسین و كاری رۆژنامەگەری و كاركردن لەسەر گەشەی رێزمان و رێنووسی زمانەكەمان مومكین بوو، كە زۆر شێلگیرانە تاكو ئێستا هاتووە و بە پاراستنی میراتی بەدرخان و بە پەرەپێدانی میدیای كوردی لە هەموو بوارەكانیدا، ئەمڕۆ كورد وەك یەكێك لە نەتەوە هەرە زیندووەكانی جیهان دەناسرێت، گەرچی هێشتا رێگایەكی دژواری لەپێشە، تا وەك دەوڵەتانی دیكەی ناوچەكە ببێ بە خاوەنی كیان و ناسنامەی سەربەخۆی خۆی.
كومیتەی ناوەندی "یەكێتی شۆڕشگێڕانی كوردستان" وێڕای پیرۆزبایی ئەم رۆژە مێژوویی یە لە هەموو شۆڕشگێڕان، رووناكبیران و پێشمەرگەكانی بواری راگەیاندن كە ئەركی پاراستنی كلتوور و شوناسی نەتەوەیییان لە رێگای گواستنەوەی پەیامی رزگاریخوازانەی شۆڕش و رەسەنایەتیی كوردییەوە لە ئەستۆ گرتووە و لەگەڵ رێزدانان بۆ باوكی رۆژنامەنووسیی كورد: مێقداد مەدحەت بەدرخان، بە پێویستی دەزانێ بەم بۆنەیەوە پێشنیاری بەرپرسیارانەی خۆی بخاتە بەردەم رای گشتی.
1- وەكو كورد پێویستە "كۆنفێدراسیۆنی راگەیاندنكارانی كورد"مان هەبێت، كە بانگەوازی یەكگرتوویی لە گوتاری نەتەوەیی و كەڵك وەرگرتن لە هێزی پەرتەوازەی راگەیاندنی پەراوێزخراوی كوردستانییانە بكاتە ئامانج.
2- هەوڵدانی هەمەلایەنە بۆ بەستنی "كۆنگرەی نەتەوەیی راگەیاندنی كورد" و دیاریكردنی ماف و ئەركەكان
3- دانانی هێڵەگشتییەكانی رێبازی راگەیاندنی كوردستانییانە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاكانی كورد
4- توێژینەوە لەسەر خەسارناسی راگەیاندنی كوردی بكرێت، كە چۆن بتوانین زیانەكانی راگەیاندنی بێ بەرنامە لەسەر شۆڕشی پارچەكانیتری كوردستان كەم بكەینەوە و قازانجی زیاتر بە پرۆژەی رزگاریی نەتەوەیی بگەیەنین.
5- پڕكردنەوەی بۆشایییەكانی ناو گۆڕەپانی راگەیاندنی كوردی و بەهێزكردنی وەك میدیایەكی شۆڕشگێڕ و مافخواز
6- دامەزراندنی زمانێكی سادە بۆ راگەیاندن كە زمانی تێگەیشتنی هەموو كورد بێت و لە كەموكورتییەكانی زمانی ئێستامان كەم بكاتەوە و هەوڵی گەیاندنی هەواڵ و پەیامەكانی بە ماڵی كوردان لەهەموو شوێنێكی كوردستان بدات.
7- بتوانین بە مەبەستی دەستپێڕاگەیشتن بە هەموو شێوە هەواڵێك و كۆكردنەوەی ڕای كوردستانییان، رۆحێكی نیشتمانپەروەرانە و بەرگریكارانەی هاوكار لەگەڵ میدیاكاراندا دروست بكەین، كە ئازارەكان بە زووترین كات رەنگدانەوەیان لە میدیای كوردیدا ببێت. یانی پەیامنێر و ریپۆرتێر لە خودی هاوڵاتییان دروست بكەین و خەڵك بۆخۆیان وەك سەردەمی پێش ئەم قۆناغە، هەواڵەكان بگوازنەوە بۆ ناوەندەكانی راگەیاندن.
8- بتوانین بە كەڵكورەگرتن لە ئیمكاناتی بەهێزی راگەیاندنی سەردەم، سیاسەت و پیلانەكانی دوژمنانی گەل باشتر لەقاو بدەین .
9- لە ئیمكاناتی سەردەم بۆ بردنەسەری ئاستی رۆژنامەگەری و چالاكیی میدیای كوردی كەڵك وەربگرین و بەرەو ئاستێكی جیهانی هەنگاو هەڵبگرین.
10- پێوەندیی ناوەندەكانی راگەیاندن و بە تایبەت میدیای ئۆپۆزیسیۆنی پارچە رزگارنەكراوەكانی كوردستان بەهێز بكەین و لە كاتی رووداوی هەستیار و راپەڕینەكاندا بتوانن بە هاوكاریی یەكتر هەواڵەكان باشتر بگوازنەوە و خەڵكەكە زیاتر رێنوێنی و رێبەری بكەن.
11- كار بۆ ئازادكردنی میدیاكارە بەندكراوەكانی كورد لە زیندانی دیكتاتۆرەكانی كۆماری ئیسلامی و تورك و بەعسی سوریادا بكەین.
لە كۆتاییدا جارێكیتر پیرۆزبایی ئەم رۆژە مێژوویی یە لە سەرجەم خەڵكی خەباتكاری كورد و رۆژنامەنووسان و چالاكانی بواری رۆشنگەری و راگەیاندنی كوردی دەكەین و ئاواتەخوازین میدیا و رۆژنامەگەریی وڵاتەكەمان بەردەوام روولەگەشە بێت.
بژی كورد
پایەدار بێت كوردستان
كومیتەی ناوەندی
"یەكێتی شۆڕشگێڕانی كوردستان"
21/4/2012
رووداو- ئاژانسەکانی تورکیا
تورکیا، بۆ راگرتنی ئۆپەراسیۆنەکانی لە دژی گەریلاکانی پارتی کرێکاری کوردستان (PKK) مەرجی هەیە.
رەجەب تەیب ئەردۆگان، سەرۆک وەزیرانی تورکیا رایگەیاند "تورکیا ئامادەیە ئۆپەراسیۆنی سەربازی و ئەمنی لە دژی چەکدارانی پارتی کرێکاری کوردستان (PKK) رابگرێت، ئەگەر بێتوو (PKK) چەک دابنێ".
ئەو قسانەی رەجەب تەیب ئەردۆگان، دوێنێ لەمیانەی ئەو کۆنگرە رۆژنامەوانییە هات، کە لە دۆحەی پایتەختی قەتەر ئەنجامیدا.
سەرۆک وەزیرانی تورکیا راشیگەیاند "ئەگەر هاتوو (PKK) پابەند نەبوو بە چەکدانان و راگرتنی شەڕ، ئەستەمە بتوانیین پرۆسە سەربازی و ئەمنییەکان لە ناوەوە و دەرەوەی وڵات رابگرین".
رووداو- بەغدا
نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لێدوانەکانی ئەردۆگانی بە "تائیفی" وەسفکرد و دەڵێ "زیان بە تورکیا دەگەیەنێ". نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند "لێدوانەکانی ئەم دوایانەی ئەردۆگان گەڕانەوەیە بۆ پەیڕەوی دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆی عێراقدا".هەروەها دەڵێ "ئەو لێدوانە ئەوە دووپاتدەکاتەوە کە تا ئێستا خەون بە باڵادەستی ناوچەکەدا دەبێنێ". سەرۆک وەزیرانی عێراق هەر لە بەیاننامەکەدا لێدوانەکانی سەرۆک وەزیرانی تورکیای بە "تائیفی" وەسفکرد. هێمای بۆ ئەوەشکردووە ئەو لێدوانە رەتدەکرێتەوە لەلایەن هەموو عێراقیەکانەوە.
نوری مالیکی نیگەرانى خۆشی لە لێدوانەکانی ئەردۆگان دەربڕی و ئاماژەبەوەش دەکات، "بەردەوامبوون لەسەر ئەو سیاسەتانە زیان بە بەرژەوەندی تورکیا دەگەیەنێت و دەیکاتە وڵاتێکی دووژمنکار بۆ هەموو لایەک".
رەجەب تەیب ئەرۆدگان، سەرۆک وەزیرانی تورکیا لەمیانەی کۆبوونەوەی لەگەڵ مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان هێرشیکردە سەر نوری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی عێراق و بە دروستکردنی بارگرژی لە نێوان سوننە و شیعە و کورد لە عێراقدا تۆمەتباری کرد.
رووداو- بەغدا
سەرۆکی فڕاکسیۆنی حەل دەڵێ "ئەوەی پێیوابێت بارزانی کەسێکی لاوەکییە لە سیاسەت ناگات" و راشیگەیاند " لە چەند رۆژی داهاتوودا کۆبوونەوەکان لەگەڵ کورد بەرهەمی دەبێ". جەمال کەربولی، سەرۆکی فڕاکسیۆنی حەل لە پەرلەمانی عێراق لە لێدوانێکدا بۆ ئاژانسی هەواڵی (ئەین)ی عێراق رايگەیاند "ئەوەی پێیوابێت مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان کەسێکی لاوەکییە، بەهیچ شێوەیەک لە سیاسەت تێناگات". کەربولی دەڵێ "پێشتر بارزانی رۆڵێکی بەهێز و کاریگەری لە گۆڕینی ئیبراهیم جەعفەری لە پۆستی سەرۆک وەزیرانی عێراق و دانانی نوری مالیکی هەبوو" هەروەها ئاماژە بەوە دەکات "تائێستاش بارزانی رۆڵێکی کاریگەری لە گۆڕەپانی سیاسی عێراقدا هەیە".
سەرۆکی فڕاکسیۆنی حەل ئەوەی درکاند "هەندێ لە فڕاکسیۆنەکان دەستیان بە جولەکردن بەرەو کورد کردووە، بۆ ئەوەی پەیوەندی ئایندەیان لەگەڵ کورد رێکبخەن، ئەوەش بە وتەی کەربولی "بەڵگەیە لەسەر ئەوەی ئەو کوتلانە دەرکیان بە رۆڵی راستەقینە و گرنگی کورد کردەوە لە پرۆسەی سیاسی و گۆڕانکارییەکانیدا". لەبارەی کۆبوونەوەی کوتلەکاندا، جەمال کەربولی، سەرۆکی فڕاکسیۆنی حەل لە پەرلەمانی عێراق گوتی "دیدار و کۆبوونەوەی سەرکردەی کوتلەکان لەگەڵ سەرکردەکانی کورد لە چەند رۆژی داهاتوودا بەرهەمی دەبێت، بۆ کۆتایی هێنان بە ناکۆکی نێوان کوتلە سیاسییەکان".
هێمن خۆشناو
تایبەت بە رووداو
سەرەتای مانگی داهاتوو پرۆسەی نووسینی دەستووری نوێی توركیا دەستپێدەكات. پارت و رێكخراو و سەندیكا كوردییەكان پڕۆژەیەكی هاوبەش ئامادەدەكەن و دەدەینە كۆمسیۆنی دەستوور لە پەرلەمانی توركیا. پەرلەمانتارێكی كوردیش دەڵێ داننان بە زمان و ناسنامەی كورد لە دەستووری نوێی توركیا ئە هێڵی سوورەیە كە ئەوان لێی ناهێننە خوارەوە .
لەكاتی هەڵبژاردنەكاتی 12ی حوزەیرانی 2011 لە توركیا، پرۆسەی ئامادەكردنی دەستوورێكی نوێ بۆ توركیا تاوەكو جێگەی دەستووری ئێستا بگرێتەوە، كە دوای كودەتای سەربازی لە ساڵی 1982 نووسراوە، كەوتەوە بەرباس. بۆ ئەم مەبەستە كۆمسیۆنێكی هاوبەش لە فراكسیۆنەكانی پەرلەمان بە سەرۆكایەتی جەمیل چیچەك، سەرۆكی پەرلەمانی توركیا دروستكرا.
كۆمسیۆنەكە سەرەتا لەگەڵ زۆربەی گرووپ و نەتەوەو ئایینزا و چین و توێژەكانی كۆمەڵگەی توركیا گفتوگۆی كرد و بۆچوونی وەرگرتن. حەسیپ قاپلان، جێگری سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی ئاشتی و دیموكراتی BDP و ئەندامی كۆمسیۆنی دەستوور لە پەرلەمانی توركیا دەڵێ قۆناغی گوێگرتن لە داواكاری توێژ و چینە جیاجیاكانی كۆمەڵگەی توركیا تەواوبووە و لە 1ی مانگی داهاتوو كۆمسیۆنی ناوبراو پێشنیاز و پڕۆژەكان لەیەكتر جیادەكاتەوە.
قاپلان لە لێدوانێكدا بۆ (رووداو) دەڵێ "لە 1ی ئایار پارتەكانی نێو پەرلەمان، پێشنیاز و پڕۆژەكانی خۆیان ئامادە دەكەن و رەشنووسی دەستوور بۆ گفتوگۆكردن لەسەری دەخرێتە بەردەم پەرلەمان. تاوەكو 1ی ئابی داهاتوو، پێویستە پڕۆژی دەستووری تازە بۆ راپرسی گشتی ئامادە بكرێت".
كورد پرۆسەی ئامادەكردنی دەستووری نوێی توركیا بە دەرفەتێكی مێژوویی دەبینێ تاوەكو بتوانێ مافەكانی تێدا بچەسپێنێ. بۆ ئەم مەبەستە پارت و رێكخراو و سەندیكا كوردییەكان لە باكووری كوردستان پێكەوە پڕۆژەیەكیان داوەتە كۆمسیۆنی دەستوور، وەك داواكانی كورد بۆ دانانیان لەو دەستوورەدا.
بایرام بۆزیەل سەرۆكی پارتی ماف و ئازادییەكان HAK-PAR بە(رووداو)ی راگەیاند "لەسەر بنەمای چوار خاڵ پڕۆژەكە پێشكەشی كۆمیسۆنی دەستوور كراوە، كە بریتین لە: داننان بە ناسنامەی كورد، خوێندن بە زمانی دایك و بەكارهێنانی زمانی كوردی هاوشانی زمانی توركی لە شوێنە گشتی و خزمەتگوزارییەكان لەباكووری كوردستان، ئازادی رێكخراوبوون بەگوێرەی پێوانەكانی یەكێتی ئەوروپا، داننان بە مافی چارەی خۆنووسین جا فیدرالی بێ یان ئۆتۆنۆمی بۆ كورد".
بۆزیەل لەوباوەڕەدا نییە ئەو چەند خاڵەی كورد داوایان دەكات لە دەستووری نوێدا جێگیر بكرێن "بەڵام دەبێ كاریان بۆ بكەین، رای گشتی بجوڵینین و دەنگی كورد بگەینینە هەموو گۆشە و لایەك".
ماوەیەكە بەرپرسانی توركیا لەبارەی خوێندن بە زمانی كوردی دەڵێن كوردی نابێتە زمانێكی فەرمی پەروەردە، بەڵام دەكرێ زمانی كوردی بابەتێكی بە هەڵبژاردن (اختیاری) بێت. بولەند ئارنج، جێگری یەكەمی سەرۆكوەزیرانی توركیا لە كۆبوونەوەی لەگەڵ عوسمان بایدەمیر، سەرۆكی شارەوانی گەورەی ئامەد گوتی "ئامادەنین بۆ خوێندن بە زمانی كوردی، بەڵام بابەتی كوردی بە هەڵبژاردن دەبێ".
هەفتەی رابردووش لەكاتی سەردانەكەی بۆ سعودیە، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك وەزیرانی توركیا بە رۆژنامەنووسانی گوت "خوێندن بە زمانی دایك ناكرێ، زمانی فەرمی توركییە، بەڵام دەكرێ زمانی كوردی و عوسمانی لە قوتابخانەكان وەك بابەتی هەڵبژاردە بخوێنرێت".
حەسیپ قاپلان پێیوایە ئیتر هەموو كەس دەزانێ داواكاری كورد چییە و دەبێ حیسابی بۆ بكرێت " زمان و ناسنامەی كورد بۆ ئێمە هێڵی سوورە، ئەگەر ئەوانە نەبن ئەو دەستوورە هیچ سوودێكی بۆ كورد نییە"، گوتیشی "تاوەكو ئەمڕۆ بۆچوونی جەماعەتی گولەن و پلاتفۆرمی ئابانت سەبارەت بە دەستوور و مافەكانی كورد باشە، بەڵام نازانین AKP بۆچوونی ئەوان بە هەند وەردەگرێت یان نا".
جگە لە ناكۆكییەكانی كورد و AKP، پێشبینی دەكرێت ناكۆكی و كێشمەكێش لەنێوان پارتی گەلی كۆماری CHP و پارتی داد و گەشەپێدان AKP لەكاتی پرۆسەی نووسینەوەی دەستوور پەرەبستێنێ. لە كۆتایی مانگی شوباتی رابردوو پلاتفۆرمی ئابانت، كە بە دەزگایەكی نزیك لە جەماعەتی فەتحوللا گولەن دەناسرێت، لە بارەی پرس و كێشە ناوخۆیی و دەرەكییەكانی توركیا كۆبوونەوەو سەمینار ساز دەكات، كۆبوونەوەیەكی لەبارەی دەستووری نوێی توركیا سازدا. یەكەمجار CHP بەشداری لەو كۆبوونەوەی دەزگای ناوبراو كرد.
كۆبوونەوەكە بە قسەكانی جەمیل چیچەك دەستیپێكرد. كە گوتی ئەگەر پارتەكانی نێو پەرلەمان لەبارەی نووسینەوەی دەستوور سازش لەگەڵ یەكتر نەكەن، ئەوە مەینەتییەكانی توركیا درێژەیان دەبێ "پێویستە سازش بكەین و خۆمان لە زمانی یەكتر تاوانباركردن رزگار بكەین، ئەگەرنا پرۆسەی دەستووری نوێ هیچ مانایەكی نابێ".
ئەردۆغان تۆپراك، جێگری سەرۆكی گشتی CHP لە وەڵامی جەمیل چیچەكدا گوتی "پێویستە واقیعیبین. كۆمەڵگە و زۆربەی سیاسەتمەداران لەتوركیا لەبارەی پێویستی دەستوورێكی نوێ هاوبیرن،بەڵام چاوەڕوانی جیاوازیان هەیە. كێشەكە لێرەوە سەرهەڵدەدات. دەخوازین سازشێكی پسپۆڕانە بكرێت، لێرەدا دەمەوێ هەموو لایەنەكان ئاگاداربكەمەوە. هاتنە سەر دەسەڵات لەتوركیا بە واتای بێدەنگكردنی دەنگە جیاوازەكان نییە".
هەروەها كەمال كلیچدارئۆغڵۆ، سەرۆكی گشتی CHP لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ (رووداو)دا لە كۆتایی مانگی رابردوودا رایگەیاندبوو، كە ئەوان هێڵی سووریان لە پرۆسەی نووسینەوەی دەستووردا هەیە و گوتی "هەر پارتێكی نێو كۆمسیۆنی دەستوور ئەگەر لەسەر ماددەیەكی دیاریكراو ناڕەزایی نیشانبدات یان بیەوێ بۆچوونی خۆی بسەپێنێ، ئەوا پرۆسەكە دەوەستێ. تەنیا ئەو ماددانە بۆ دەنگدان پێشكەشی پەرلەمان دەكرێن كە 100% رێككەوتنیان لەبارەوە دەكرێت". هەر حیزبێك دوو نوێنەری لە كۆمسیۆنی نووسینەوەی دەستووردا هەیە، كە یەكێك لەو حیزبانە BDPیە، هەر حیزبێكیش مافی ڤیتۆكردنی هەر مادەیەكی دەستووری هەیە.
AKP بە ئاسایی دەزانێ ئەگەر پرۆسەی نووسینەوەی دەستوور كێشمەكێشی لێبكەوێتەوە. جومعە ئیچتەن پەرلەمانتاری كوردی AKP بە (رووداو)ی گوت "ئێمە دەستوورێكی مەدەنی ئامادە دەكەین، بۆیە ناكۆكیش دروستدەبن". ئیچتەن لە درێژەی قسەكانیدا گوتی "خۆ ێشانەوە لە پرۆسەی نووسینەوەی دەستوور بۆ هەر پارتێك وەك ئەوەیە خۆی بكوژێ، چونكە دەنگدەرانی ئەو پارتە بۆ ئەوە دەنگیان پێداوە تاوەكو كار بۆ چەسپاندنی داواكانیان لە دەستووردا بكات".
سەبارەت بە پەسەندكردنی داواكارییەكانی كورد، ئیچتەن گوتی "ئەگەر ئەمڕۆ داواكانی كورد قبوڵ بكرێن، رۆم، چەركەس، لاز و ئەوانەی دیكەش قیت دەبنەوەو داوای چەسپاندنی ناسنامە و مافەكانیان دەكەن. بۆیە دەستوور تەنیا بۆ كورد نانووسرێتەوە، بۆ هەموو توركیا دەنووسرێتەوە".
بڕیارە لە 27ی ئەم مانگە، بە چاودێری یەكێتی ئەوروپا لە ئیستەنبۆڵ لەبارەی دەستووری نوێی توركیا كۆبوونەوەیەكی بەرفراوان ئەنجامبدرێت. حەسیپ قاپلان دەڵێ "ئاگامان لەو كۆبوونەوەیە و تێیدا بەشدار دەبین". لەبارەی گرنگی ئەو كۆبوونەوەیە و رەنگدانەوەی لەسەر داواكانی كورد قاپلان پێیوایە "بەهۆی ئەو قەیرانە ئابوورییەی ئەوروپا پێیدا تێدەپەڕێت، ئەوان وەك رابردوو كاریگەریان لەسەر توركیا نییە، بەڵام بۆ راوێژكردن و ئامادەكردنی رای گشتی بێگومان كۆبوونەوەكە گرنگە".
داواكارییەكانی كورد لە دەستووری نوێی توركیا:
- داننان بە ناسنامەی كورد.
- خوێندن بە زمانی دایك و بەكارهێنانی زمانی كوردی، هاوشانی زمانی توركی، لە شوێنە گشتییەكانی باكووری كوردستان.
- ئازادی رێكخراوبوون بە گوێرەی پێوانەكانی یەكێتی ئەوروپا.
- داننان بە مافی چارەی خۆنووسین جا فیدرالی بێ یان ئۆتۆنۆمی بۆ كورد.
ساکار عەبدوڵڵازاده
رووداو- رۆژهەڵاتی کوردستان
کوردانی سەر بە زاراوەی کوردی خواروو (کەلهۆری، لۆری، لەکی، فەیلی، گۆرانی و...هتد) زۆرینەی دانیشتووانی رۆژهەڵاتی کوردستان پێک دێنن و لە زیاتر لە 6 پارێزگا نیشتەجێن، کەچی لە کەناڵە راگەیاندنەکان و تەنانەت سیاسەتی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان گرنگیەکی ئەوتۆیان پێ نەدراوە. شاهۆ نادری، رۆژنامەنووس و چالاکوانی مەدەنی کرماشان، لەو بارەوە به (رووداو)ی راگەیاند "لە 70% سەرچاوە ئابوورییەکان و هێزی مرۆیی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ناوچەکانی خواروویدا کۆ کراوەتەوە، کەچی ئەو ناوچانه لە بڕیاری سیاسی و بەرنامەی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان فەرامۆش کراون و بایەخێکی ئەوتۆیان پێنەدراوە".
شاهۆ نادری ئاشکراشی کرد "ئەگەر سەیری پێکهاتەی سەرکردایەتی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بکەین دەبینین له 100%ی سەرکردایەتیان لە کوردی سونی پێک هاتووە. راسته هەندێک دروشمی بریقەداریان هەڵگرتووە بەڵام ئەمانه بە کردەوە نابیندرێ. نمونەیەکی هەرە بەرچاو بۆ سکۆلارنەبوونی حیزبەکانی رۆژهەڵات، پێک هێنانی یەکێتی زانایانی ئیسلامی کوردستانه لە لایەن یەکێک لە حیزبەکانەوە". ناوبراو گوتیشی "پێویسته ناسیۆنالیزمی کوردی پێناسەیەکی تایبەت و نوێی پێ بدرێت و خوێندنەوەیەکی نوێ بۆ ئەو بابەتە بکرێت. بەداخەوە ئێستا کوردبوون تەنیا لە سونی بوون و دانیشتووبوونی ناوچەیەکی دیاریکراو وەک موکریان و سنه کورت کراوەتەوە. پێویسته ناسۆنالیزمی کوردی به شێوەیەکی زۆر سەردەمیانه و زانستیانه دابڕێژرێتەوە بۆ ئەوەی خەڵکی ناوچەکانی خوارووش لەخۆیدا جێ بکاتەوە".
هەر لەو بارەوە، وەحید کەماڵی، چالاکڤانی سیاسی ئیلام که خۆی کوردی لۆره به (رووداو)ی راگەیاند "حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان نەک لە ئاستی سەرکردایەتیان بەڵکو لە ئاستی کادر و ئەندامیش، 50 کەسی ناوچەکانی خوراوویان تێدابەدی ناکرێت کەچی ئەو ناوچانه زۆرینەی دانیشتووانی رۆژهەڵاتی کوردستان پێک دەهێنن". زۆربەی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە رابردوودا بەرنامەیەکی ئەتۆیان بۆ ئەو ناوچانه نەبووە، بەڵام ئێستا مژدەی ئەوە دەدەن که بە بەرنامە و سیاسەتێکی نوێ، خۆیان بۆ خزمەتکردنی ئەو ناوچانه ئامادە کردووە. ئەرسەلان یارئەحمەدی، چالاکڤانی سیاسی خەڵکی کرماشان و ئەندامی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران لەو بارەوە به (رووداو)ی راگەیاند "حیزبەکان لە ئاست ئەو دروشم و بەرنامه کوردستانیەی کە هەڵیانگرتبوو کاریان بۆ ناوچەی خواروو نەکرد، بەڵام ئێستا چالاکیان لەو ناوچانەدا زۆر بەرفراوان بووە و به بایەخیکی زیاترەوە کار بۆ کوردی خواروو دەکەن".
هەرەها ئەرسەلان یارئەحمەدی کەم و کورتیەکانی بۆ خەڵکیش گەراندەوە و گوتی "جگە لە حیزبەکان، خەڵکی ئەو ناوچانەش بەرپرسیارن. کوردی خواروو کەمتر پەیوەندیان به حیزبەکانەوە گرتووە و تەنانەت ئێمه زۆرجار بۆ بەڕێوەبردنی بەرنامه تەلەفیزیۆنیەکان به زاراوەی کوردی خواروو رووبەرووی کەمی هیزی مرۆیی دەبینەوە". لە لایەکی دیکە، نەجمەدین گوڵپەری، ئەندامی کومیتەی ناوەندی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحکەتکێشانی کوردستان لە لێدوانێکدا بۆ (رووداو) بوونی جیاوازی لەنێوان کوردانی شیعه و سونی لەناو حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان رەت کردەوە و راشیگەیاند "بەرپرسان و ئەندامانی سەرکردایەتی لە رێگەی هەڵبژاردن و بە دەنگی ئەندامانی حێزبەکان هەڵدەبژێردرێن و هیچ جۆرە رێگرێکی نووسراو و گوتراو بۆ هەڵبژاردنی کوردانی ناوچەی خواروو بوونی نیه، تەنها ئەو کوردانە بەهۆی کەمی ئەندام و بەشداربووانیان تا ئێستا به ئاستی سەرکردایەتی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان نەگەیشتوون".
وەحید کەماڵی، چالاکی سیاسی ناوچەی ئیلام لەسەر ئەو باوەرەیه کە شەپۆلێکی بەئاگا هاتنەوەی خەڵکی ناوچەکانی خواروو و گەڕاندنەوەیان بۆ رەسەنایەتی و شوناسی نەتەوەیی خۆیان لە ئارادا هەیه که پێویسته حیزبەکان بە پێداچوونەوە به سیاسیەتی خۆیان لە رووی رێکخستن و ئەندامێتی، جیاوازییەکی ئەرێنی بۆ خەڵکی ئەو ناوچەیە دابنێن و لە سەرکردایەتی حیزبەکاندا بەشداریان بکەن. هەفتەی رابردوو، گروپێکی چەکدار بەناوی (پارتیزانانی خوارووی کوردستان) لە بەیاننامەیەکدا بوونی خۆیان راگەیاند.
بە بروای چاودێران، راگەیاندنی ئەو گروپه پارتیزانیه بۆ ئامادەنەبوونی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ناوچەکانی خوارووی کوردستان دەگەڕێتەوە.
پارێزگاکانی کرماشان، ئیلام و بەشێکی زۆر لە پارێزگاکانی هەمەدان، لۆرستان، چوارمەحاڵ و بەختیاری، کەهکیلویه و بۆیر ئەحمەد، خوزستان و بوشێهر شوێنی نیشتەجێ بوونی کوردانی کەلهۆر، لەک و لۆرن و به ناوچەی خوارووی رۆژهەلاتی کوردستان ناسراون. ئەو ناوچانه، سەرەرای پانتایی خاک و زۆری ژمارەی دانیشتووانیان، لەو ساڵانەی دواییدا کەمترین بەشداریان لە خەباتی رزگاریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان هەبووە، کەچی لە مێژووی کۆنی کورددا چالاکانه رۆڵیان گێڕاوە و ئیمپراتۆری مێدیا و ساسانیەکان لەو ناوچانەدا دامەزراون. زۆرینەی دانیشتووانی ئەو ناوچەیە سەربه ئایینی شیعەن و لە دابەشکردنی نوێی زمانی کوردیدا، زاراوەکەیان به زاراوەی کوردی خواروو ناوبانگی دەرکردوە.
بەڕێز کاک عارف باوەجانی، سەرۆکی پارتی سەربەستی کوردستان
بەداخ و پەژارەیەکی زۆرەوە، هەوالی کۆچی دووایی خوالێخۆشبوو کاک فەرهاد جەهانگیری، جێگری سەرۆکی پارتی سەربەستی کوردستانمان، پێگەیشت،ئەم رووداوە چاوەروان نەکراوە دەگەل ئەوەی زۆر غەمگینی کردین، وەک رووداوێکی پر لە خەساریش کە تووشتان هاتوە، دەنرخێنین. بۆیە دەگەل هێوای لەسەرخۆبوویی و سەبووریتان، بە دلێکی پر لە غەم و پژارەوە، سەرخۆشی خۆم و گشت چالاکوانانی بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان، ئاراستەی بەرێزتان و گشت ئەندامانی سەرکردایەتی پارتی سەربەستی کوردستان و بنەمالەی بەرێزی خوالێخۆشبوو کاک فەرهاد جەهانگیری دەکەین و هیوادارین روحی تیکۆشەری کۆچکردووتان، بە بەهەشتی بەرین شاد بێت و ناۆ و یاد و یادمانی هەر دم زیندوو، رێگە و رێبازی پر رێبوار بێت.
مستەفا شەمامی
بەرپرسی شورای هاۆئاهەنگی بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان
رێکەۆتی ٢٠/٠٤/٢٠١٢
رۆژنامه‌ی (حورِیه‌ت)ی توركی نووسیویه‌تی"توركیا وه‌ك سه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت پێشوازی له مه‌سعود بارزانی ده‌كات". رۆژنامه‌ی (حورِیه‌ت)ی توركی هه‌روه‌ها ده‌ڵێ" مه‌سعود بارزانی له دوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی سوپای ئه‌مریكا له عێراقدا رۆڵێكی گرنگ ده‌گێرِێ له ناوچه‌كه‌دا، بۆیه ده‌رفه‌تێكه كێشه‌ی كورد به شێوه‌یه‌كی نوێ چارسه‌ربكرێت".
ئه‌مرِۆ مه‌سعود بارزانی، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان، سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا له ئه‌سته‌مبول كۆده‌بێته‌وه و سبه‌ی ده‌چێته ئه‌نقه‌ره له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا گول، سه‌رۆك كۆماری توركیا كۆده‌بێته‌وه. هه‌روه‌ها حورِییه‌ت ئاماژه‌به‌وه‌دان ئه‌مه نیشانی ده‌دات "كه توركیا گرنگی زۆر به مه‌سعود بارزانی ده‌دات و رێگه نادات كورد بكه‌وێت، به‌تایبه‌تی دوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له عێراقدا". سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان به فرِۆكه‌یه‌تی تایبه‌ت له شاری زیوریخی پایته‌ختی سویسرا گه‌یشته ئه‌سته‌مبول و له فرِۆكه‌خانه‌ی ئه‌تاتورك له هۆڵی (VIP) له‌لایه‌ن فه‌ره‌یدون سنرلی ئۆغلۆ، راوێژكاری وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی توركیا پێشوازی لێكرا. بارزانی ئه‌مرۆِ له نووسینگه‌ی دۆڵمه باخچه‌ی، له‌گه‌ڵ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان، سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا كۆده‌بێته‌وه.
ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان، سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا دوێنێ له كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند"له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌ی ئه‌مرِۆماندا له‌گه‌ڵ بارزانی، مه‌سه‌له‌ی سووریا و كێشه‌ی تیرۆر و پارتی كرێكارانی كوردستان (PKK) تاوتوێ ده‌كه‌ین". ئه‌ردۆگان گوتیشی "هیودارم ئه‌و دیداره‌ی من و بارزانی له كاتێكی نزیكدا كاریگه‌ری خۆی لێبكه‌وێته‌وه". سه‌ردانه‌كه‌ی مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كورددستان بۆ توركیا 2 رۆژ به‌رده‌وام ده‌بێت. كاژێر 2ی دوای نیوه‌رِۆ به‌كاتی توركیا، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له دۆڵمه باخچه نووسینگه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا له‌گه‌ڵ ئه‌ردۆگان دوایین پێشهاته‌كانی ره‌وشی سیاسی عێراق و ناوچه‌كه تاوتوێ ده‌كات. هه‌روه‌ها راگه‌یاندنه‌كانی توركیا ئاماژه‌ی به‌وه‌ش ده‌كه‌ن، بارزانی له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵا گول، سه‌رۆك كۆماری توركیاش كۆده‌بێته‌وه، ئه‌مه له‌كاتێكدا پێشتر راگه‌یاندنه‌كانی توركیا باسیان له‌وه‌نه‌كردبوو كه بارزانی له‌گه‌ڵ گول كۆده‌بێته‌وه.
لەیلا زانا، پارلەمانتاری ئامەد، سبەی چوارشەممە لە پارلەمانی ئەورووپا، لە چوارچێوەی کۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانی دا، سەبارەت بە ڕەوشی مانگرتوانی ستراسبورگ دەدوێ. زانرا کە سبەی چوارشەممە، 18ی ئاپریل و هاوکات لەگەڵ 49مین ڕۆژی مانگرتن لە خواردنی چالاکانی سیاسی و مەدەنی کورد لە ستراسبوورگی فەرانسە، خاتوو لەیلا زانا، نوێنەری ئامەد لە پارلەمانی تورکیا، پاش کۆبوونەوە لەگەڵ پارلەمانتارانی ئەورووپا، بەشداری کۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانی دەبێت و باس لە ڕەوشی تەندرووستی، داواکاری مانگرتووان و بابەتە پێوەندیدارەکان دەکات. بە گوێرەی ئاژانسی فرات، "نیگار عینایەتی"، بە نوێنەرایەتی لە 15 چالاکی مانگرتوو "بێرنارد ڕێڤێلۆن"، ئەندامی دەستەی پشتیوانی لە مانگرتووان و "یورگێن کلووتێ"، پارلەمانتاری ئەوورووپایی بەشداری کۆنفڕانسەکە دەبن.
شایانی باسە کە گرووپێکی 15 کەسی، کە 5 چالاکی ژنیشیان لەگەڵ دا، لە یەکی مارسی 2012وە لە ستراسبوورگی فەرانسە، مانیان لە خواردن گرتووە و ڕۆژ بە ڕۆژ ڕەوشی تەندرووستیان بەرەو خراپتربوون دەڕوا و هەر ئێستا مەرگ هەڕەشە لە ژیانیان دەکات.چالاکیەکە پاش ئەوە دەستیپێکرد کە لە 15ی فێوریەی ئەمساڵەوە 2 پارلەمانتاری گیراوی BDP لە گرتووخانەکانی باکووری کوردستان مانیان لە خواردن گرت و بە پێوەستبوونی سەدان گیراوی تر لە ڕۆژەکانی دواتر دا، هەژمارێکی 2000 کەسی لە گیراوانی سیاسی، مەدەنی و ڕۆژنامەوانی کورد لە گرتووخانەکانی باکووری کوردستان و تورکیا دەستیان بە مانگرتن لە خواردنێکی بێسنوور کرد.داواکاری چالاکانی مانگرتوو، کۆتایی هاتن به گۆشەگیری سەر ڕێبەری زیندانی پارتی کرێکارانی کوردستان و کۆتایی زەخت و گووشاری تورکیا بۆ سەر گیراوان و چالاکانی سیاسی و مەدەنی کورد ڕاگەیاندراوە. مانگرتنی یەکەم گرووپ، دوو مانگی تێپەڕکردووە.
نووسەری فەرەنسی جیرارد چالیاند، باس لە ئەزموونی كوردستان دەكات دوای رووخانی رژێمی پێشووی عێراق، چالیاند دەڵێ "هەرچەندە گەندەڵی لە هەرێمی كوردستان هەیە، بەڵام بووژانەوەیەكی ئابووری باش هەیە، هەر وڵاتێك بووژانەوەی ئابووری هەبێ پێشدەكەوێ". چالیاند، لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ (رووداو)دا گوتی"پێویستە كورد لەم دۆخەدا وریابێ و ئەوە لە بیرنەكەن، كە پێویستە هەوڵی چارەسەركردنی كێشە ناوخۆییەكان بدەن و خۆیان بۆ بەیانی ئامادە بكەن".
رۆژی 4/4/2012 لەلایەن دەزگای ئاراس بۆ چاپ و بڵاوكردنەوە، كۆڕێك بۆ جیرارد چالیاند، نووسەری نێوداری فەرەنسی سازكرا، بۆ ناساندنی ئەو دوو كتێبەكەی لەسەر كوردی نووسیون، هەردوو كێتبەكەی جیرارد لەلایەن عەبدولسەلام نەقشبەندی، وەڕگێڕدراون بۆ زمانی عەرەبی. جیرارد چالیاند، نووسەرێكی بەنێوبانگی فەرەنسییەو خوێندنەوەو شارەزاییەكی زۆری لەسەر نەتەوەی كورد هەیە، دوو كتێبی بە ناوەكانی (گەلێكی بێ نیشتمان) و (كورد و كوردستان) بە زمانی فەرەنسی لەسەر كورد نووسیون، بە زمانەكانی فەرەنسی، ئینگلیزی، ئیسپانی، ئەڵمانی، فارسی، عەرەبی لە دەیان وڵاتی جیهاندا بڵاوكراونەتەوە. وەك نووسەر خۆی باسیدەكات، بۆ نووسینی كتێبەكانی سوودی لەو نووسراوانە بینیوە، كە بە زمانەكانی فارسی، فەرەنسی، ئینگلیزی و ئەڵمانی لەسەر كورد نووسراون. نووسەر لە كتێبەكانیدا باس لەوە دەكات، كە كورد پێشتر هیچ ئەزموونێكی بەڕێوەبردنی دەوڵەتی نەبووە. چالیاند دەڵێ "جارێكیان كامەران بەدرخان، پێیگوتم لەكاتی خۆی بیركردنەوەی ئێمە نیوەی عوسمانی و نیوەكەی دیكەشی ئیسلامیبوو، كە ئەوە بواری بیركردنەوەی لە نەتەوە كەمكردووەتەوە".
چالیاند، باس لە كەمی دۆستی كورد دەكات و دەڵێ "لە رابردوودا كورد هاوڕێی كەمبووە، بەڵام ئێستا باشترە، چونكە مالیكی بەهۆی ركابەریكردن لەگەڵ سوننەكانی عێراق پێویستی بە كوردەو توركیاش سوودی ئابووری لە هەرێمی كوردستان دەبینێ، بەهۆی چوونە دەرەوەی نەوتی عێراق لە رێگەی هەرێمی كوردستانەوە بەو وڵاتەدا، ئەمەش بارودۆخێكی باشترە لەچاو پێشتر".
لە كۆڕەكەیدا چالیاند باس لە بەهاری عەرەبی دەكات و پێیوایە گرنگییەكی تایبەتی بۆ كورد هەیە "هەوڵدان بۆ رووخانی رژێمی سووریا، مالیكی تووشی دڵەڕاوكێ كردووە، ئەمەش وا لە مالیكی دەكات لە كورد نزیك ببێتەوە، بەڵام ئەم دۆخە پێگەی دەوڵەتی توركیا بەهێز دەكات، رەنگە ئەمەیان بۆ كورد باش نەبێت".
عەبدولسەلام نەقشبەندی، ئەو نووسەرە فەرەنسییە بە دۆستی كورد دەزانێ و دەڵێ "چالیاند برای كوردە، ئەو زۆر كاری بۆ ناساندنی كورد كردووە". نەقشبەندی، داوایكرد پەیكەر بۆ هەردوو كەسایەتی ناوداری جیهانی دانیال میتران و جیرارد چالیاند لە هەرێمی كوردستان دروستبكرێن.
ساکار عەبدوڵڵازاده
رووداو- سلێمانی
ئیقباڵ مورادی، باوکی زانیار، که خۆی پێشمەرگەیەکی دێرینه و 5 ساڵی تەمەنی لە زیندانەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران تێپەڕاندووە و ئێستاکەش لە باشووری کوردستان سەرقاڵی خەباتی سیاسیە، به (رووداو)ی راگەیاند "ماوەیەک پێش دەسگیرکردنی زانیار، چەند کەسێک لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێران هەوڵی تیرۆرکردنی منیاندا و من لەو رووداوەدا به سەختی بریندار بووم، کە هەواڵی دەسگیرکردنی لوقمان و زانیارم پێ گەیشت هەر وامزانی ئەو کارە بۆ ترساندن و کپ کردنی منه، تا ئەوەی به کوشتنی کوڕی ئیمام جومعەی مەریوان تۆمەتبار کران". ناوبراو دەڵێت "راستە زانیار لە بنەماڵەیەکی سیاسی پەروەردە بووە، بەڵام زانیار سەرقاڵی خوێندن بووه و هیچکات تێکەڵی سیاسەت نەبوو. ئەو تۆمەتانەی دادگا سیاسی و بێ بنەمان. زانیار و لوقمان هیچ تاوانێکیان ئەنجام نەداوە". باوکی زانیار گوتیشی "زانیار و لوقمان لەژێر ئەشکەنجە و لێدان و هەڕەشه دانیان به تاوانێک ناوە که ئەنجامیان نەداوە".
ئیقباڵ مورادی داوای له ئیمام جومعەی شاری مەریوان کرد که وەک مرۆڤێکی باش و راست کردار ئەرکی ئایینی و نەتەوەیی خۆی بەجی بگەیەنێ و رەزامەندی خۆی بۆ ئازادکردنی لوقمان و زانیار دەرببڕێ. باوکی زانیار هەروەها داوای لە سەرجەم چالاکڤانان و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و کۆمەڵگای مەدەنی کرد که رێگری لە جێ بەجێ کردنی بڕیاری لەسێدارەدانی زانیار و لوقمان موردای بکەن و لە رێگەی رێکخراوە نێودەوڵەتیەکانەوە به هانایان بچن. زانیار و لوقمان مورادی له دوو ساڵ لەمەوبه‌ر بە تۆمەتی كوشتنی كوڕی ئیمام جومعەی شاری مەریوان دەستبەسەر كراون و لە لایەن دادگای شۆڕشی شاری تاران به تاوانی (محاربه) سزای لە سێدارەدانیان بەسەر سەپێندرا. رێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی و ئەحمەد شەهید، رێپۆرتێری تایبەتی نەتەوەیەکگرتووەکان لە بواری مافی مرۆڤ له ئێران، لە سێ بەیاننامەی جیاوازدا رایانگەیاندووە کە ئەو دوو گیراوە کوردە لە ژێر ئەشکەنجه و هەڕەشە ناچار کراون تاوانێک قەبووڵ بکەن کە ئەنجامیان نەداوە. ئەو دوو زیندانییە سیاسیە کورده که ئێستاکه لە بەندی 4ی گرتووخانەی رەجایی شاری کەرەج چاوەڕوانی پەتی سێدارە دەکەن، لە چەندین نامەدا داوایان له چالاکانی مافی مرۆڤ کردوە تا به هانایانەوە بچن.
- ئەمڕۆ شاندی دەمپارتی بۆ گەیاندنی پەیامی ئۆجەلان لەگەڵ ئاکپارتی کۆدەبێتەوە
- خراپترین دراوەکانی جیهان لە ساڵی 2024 دا
- تولای حاتەمئۆگیولاری: دیدار بەس نییە، دەبێت دەرگاکانی ئیمراڵی بکرێنەوە
- کامیان مەترسیدارترن: ئێران یان ئیخوان؟
- ههسهده و چەک؛ هاوکێشە سەختەکە لە بنیاتنانەوەی سوپای سوریادا
- ئیدارەی نوێی سوریە ئەمیرێكی پێشوی بەرەی نووسرەی وەك سەرۆكی دەزگای هەوالگریی سوریە دیاری كڕد
- وەزیری دەرەوەی روسیە دەلێ دەگەل ئیدارەی تازەی سوریە پەیوەندیمان هەیە
- ئیسرائیل فرۆكەخانەی نێودەولەتی سەنعا لە یەمەن بۆمباران كرد
- شاندێكی بالای عێراقی دەگەل ئیدارەی نوێی سوریە دیداری كرد
- دوای روخانی رژیم بەعسی ئەسد، عەلەوییەكان چییان بەسەر دێت
- وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل دەلێت: هێرشەكان دژ بە كوردەكان دەبێ بوەستێنرێن
- چیروکی نەبیستراویی ناو زیندانەكانی سوریە
- حشدی شەعبی هەرشە لە توركیەدەكات
- ترامپ دەلێ: لە هیچ لایەك قەبوول ناكەیین جێگرەوەی دۆلار بەرهەم بێنێت
- ناوەرۆكی دیداری نێوان وەزیری دەرەوەی ئێران و بەشار ئەسەد بلاوبووە
- فەرانسە رێگای بەكارهێنانی مووشەكی دورمەودای بە ئوكرایین دا كە لە دژی روسیە بەكاری بێنێت
- جۆزف بۆرێل دەلێ: بیرت لە لێواری دارماندایە
- ئەگەری هێرشی ئیرائیل بۆ سەر عێراق هەیە
- گڕۆسی لە تاران: پێشگرتن لە "جەنگ" پەیوەستە بە "ئەنجامی بەرجەستە"ی دانوستانەکانەوە
- لیژنەیەکی نەتەوە یەکگرتووەکان داوای هەڵوەشاندنەوەی سزای لەسێدارەدانی وەریشە مورادی دەکات
- پیرۆزبایی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی جێژنی پیرۆزی قوربان
- پەیامی پیرۆزبایی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی پێنجەمین کۆنگرەی ئاسایی هەدەپە
- پەیامی پیرۆزبایی بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی جێژنی ڕەمەزانی پیرۆزەوە
- راگەیەندراوی بزووتنەوەی کۆماریخوازان بەبۆنەی رۆژی جیهانی کرێکاران
- بزووتنەوی کۆماریخوازان ئیدانەی هێرشەکانی رێژیمی تورکیە بۆ سەر باشووری دەکا
