به‌ڕێزان ( عوسمان عه‌به پێنجوێنی یان عوسمان قه‌ڵادزه‌یی) و( جه‌واد حه‌یده‌ری) به‌داخه‌وه وتیان به‌ڵێ ڕاسته و كۆچی دوایی كردووه؟
هونه‌رمه‌ند و پێشمه‌رگه ، سروودبێژ و گۆرانیبێژ...
کۆڕەوو شەنگال وتووەو دەیڵێت و بەشداریی کاریگەری لەئاهەنگەکانی سەرفیرازیدا بووەو دەبێت.
مستەفا داداری موکریانی مەهابادی خۆی بەخوێندکاری (مام هێمنی شاعیر ١٩٢١-١٩٨٦) دەزانێ و کاتێک قسە دەکا...
باسمان بۆ بکەن، ئەو ئۆرکێسترەی ئێوە چەنساڵێک ژەنیاری بوون؟ئەو ئۆرکێسترە بە ئۆرکێستری رادیۆ کرماشان ناسراو بوو و لە سەرەتاشەوە سەرپەرەشتییەکەی بەدەستی بەڕێز عەبدولسەمەدیان بوو کە...
بەر دەکەوێت بەڵام لەو لایشەوە هەر بە پاڵپشتی ئەو سامانە دەوڵەمەندە،خۆی دوو هێندە لە نێو ڕووبەری فەرهەنگیی کورددا دەردەخات. هێشتاکەیش کتێبخانەکەی پڕیەتی لە دەیان بەرهەمی...
یەکینەکانی پاراستنی گەل سێ لیوای سەربازی لە قامشلۆ، کۆبانی و عەفرین دادەمەزرێنن و ژمارەی هێزەکانیان بۆ 15 هەزار چەکدار بەرز دەکەنەوە.
سیپان حەمۆ، ئەندامی سەرکردایەتی گشتی یەکینەکانی پاراستنی گەل YPG لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ بەشی عەرەبی ئاژانسی فورات نیوزی نزیک لە پارتی کرێکارانی کوردستان PKK رایگەیاند "YPG لیوایەکی تایبەتی لە عەفرین پێک هێناوە و لە بەرنامەیدایە دوو لیواش لە قامشلۆ و کۆبانی دابمەزرێنێت". سیپان حەمۆ سەبارەت بە ژمارەی هێزەکانیان رایگەیاند "ژمارەی هێزەکان، بەڵگەنامەیەکی نهێنییە و هیچ زانیارییەک لەسەر ئەو بابەتە نادەم بەڵام ژمارەی هێزەکانمان لە زیادبوونە و بەنیازین ژمارەی هێزەکانمان بۆ سەرووی 15 هەزار چەکدار بەرز بکەینەوە".
ئەو ئەندامەی سەرکردایەتی YPG هەر جۆرە پەیوەندییەکی یەکینەکانی پاراستنی گەل لەگەڵ رژێمی سووریای رەت کردەوە و رایگەیاند "ئێمە بەهیچ شێوەیەک پەیوەندیمان بە ررژێمی سووریاوە نییە" ناوبراو گوتیشی "لە شاری قامشلۆ بارودۆخیکی تایبەت زاڵە و ئەو شارە زۆر گرنگە. قامشلۆ خاڵی کۆتایی سەرکەوتنی ئێمەیە و لێکۆڵینەوەی پێویستمان بۆ رزگاری قامشلۆ کردووە بەڵام لەگەڵ ئەو شارە بە وریایی دەجوڵێینەوە و دەمانەوێت کەمترین زیانمان پێ بگات".
سیپان حەمۆ راشیگەیاند "ئێمە سەر بە هیچ هێز و رێکخراوێک نین و هێزێکی سەربەخۆین بەڵام زۆرێک لە پارتە کوردییەکان پەیوەندییان پێوە گرتووین و دەخوازن راهێنان بە گەنجەکانیان بکەین و لە ریزەکانی خۆمان جێگەیان بکەینەوە کە ئێمە بەو داخوازییە خۆشحاڵین و پێشوازیمان لێکردووە".
YPG تاک هێزی چەکداری دەسەڵاتدارە لە رۆژئاوای کوردستان و کۆنتڕۆڵی زۆرێک لە شارەکانی ئەو پارچەیە و تەنانەت خاڵە سنوورییەکانی نێوان رۆژئاوای کوردستان و هەرێمی کوردستان و باکووری کوردستانی بەدەست گرتووە. زۆرێک لە پارتەکانی کوردستان YPG بە باڵی رۆژئاوای کوردستانی هێزی پاراستنی گەل HPG ناودەبەن، بەڵام YPG هەردەم ئەوەی رەت کردووەتەوە و خۆی به هێزێکی سەربەخۆی رۆژئاوای کوردستان ناو دەبات.
دوێنێ له ئاهه‌نگێكى بووك گواستنه‌وه له هیزۆب له‌سه‌ر سه‌رچۆپى گرتن شه‌ڕ دروست ده‌بێت‌و 5 كه‌س بریندار ده‌بن.
سه‌رچاوه‌یه‌ك له پۆلیسى چوارقوڕنه كه نه‌یویست ناوى ئاشكرا بكرێت به (رووداو)ى راگه‌یاند "دوێنێ له كاتى ئاهه‌نگى بووك گواستنه‌وه شه‌ڕ روویدا له‌نێوان دۆمه‌كانى حاجیاوا و 5 كه‌س بریندار بوون". سه‌رچاوه‌كه گوتى "ئه‌و ئاهه‌نگه له گوندى هیزۆپ سازكرابوو شه‌ڕه‌كه‌ش له‌سه‌ر سه‌رچۆپى بووه، دۆسیه بۆ رووداوه‌كه كراوه‌ته‌وه و لێكۆڵینه‌وه به‌رده‌وامه، به‌ڵام تاوه‌كو ئێستا كه‌س ده‌ستگیر نه‌كراوه"
سەرچاوە: رووداۆ/ فەرمان چۆمانی
له كۆبانی ئه‌نجوومه‌نی نیشتمانی كورد ئه‌ندامیه‌تی خۆی هه‌ڵپه‌سارد و ده‌ڵێن " YPG و PYD سوكایه‌تیمان پێ ده‌كه‌ن". ئه‌ندامێكی ئه‌نجوومه‌نی خۆجێیی له كۆبانی سه‌ر به ئه‌نجوومه‌نی نیشتمانی كوردی كه نه‌یوست ناوی بهێنرێت به (وڵاتی) رایگه‌یاندووه "ئه‌نجوومه‌نه‌كه‌یان ئه‌ندامیه‌تی خۆی هه‌ڵپه‌ساردوه له لیژنه‌ی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌نجوومنی نیشتمانی رۆژئاوای كوردستان". ئه‌و به‌رپرسه راشیگه‌یاند "هێزه‌كانی پاراستنی گه‌ل(YPG) به پاڵپشتی یه‌كێتی دیموكرات (PYD) ئه‌ندامانی لیژنه‌ی ئه‌منیان له بنكه‌ی پۆلیسی كۆبانی ده‌ركردووه و ره‌فتار ناشتایسته‌یان له دژیان كردووه".
راشیگه‌یاندووه "نامه‌یه‌ك بۆ ده‌سته‌ی باڵای كوردی ده‌نێرین كه تێیدا ئه‌و ره‌فتارانه‌یان بۆ روون ده‌كه‌نه‌وه كه لیژنه‌كانی پاراستنی گه‌ل ئه‌نجامی ده‌ده‌ن". ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات " ئه‌و ره‌فتارانه ته‌واو پێچه‌وانه‌ی رێككه‌وتننامه‌ی هه‌ولێره و هه‌ڵپه‌ساردنی ئه‌ندامیه‌تیان له لیژنه‌ی هاوبه‌ش له دلسۆزیانه بۆ پاراستنی رێككه‌وتننامه‌ی هه‌ولێر".
ئه‌و به‌رپرسه له كۆبانی رۆژئاوای كوردستان هێما بۆ ئه‌وه ده‌كات "هه‌ڵپه‌ساردنی ئه‌ندامیه‌تی ئه‌وانه به‌رده‌وام ده‌بێت تاوه‌كو ده‌سته‌ی باڵای كوردی له‌باره‌ی سه‌رجه‌م بابه‌ته هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كه‌ن ده‌گه‌ن رێككه‌وتن".
دەقی کۆنفرانسی رۆژنامەوانی گروپی ئاشتی بۆ پرسە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکان لەبارەی پێشێلکارییە دەروونییەکانی کەناڵەکان
کۆنفرانسی رۆژنامەوانی
سلێمانی قاوەخانەی کلتوری ، 6-10-2012
وەک ئاگادارن ئێمە لە گروپی ئاشتی بۆ پرسە دەروونی و کۆمەلایەتییەکان، لە کۆتایی مانگی هەشت بەیاننامەیەکمان بڵاوکردەوە، تیادا داوامانکرد کەناڵەکان تەلەفزیۆنی چ ئاسمانی یان ناوخۆیی، لەکاتی پەخشکردنی دراماو فیلمی توندوتیژ و خوێناوی لەسەری بنوسن کە تەماشاکردنی بۆ منداڵ شیاو نییە و رامانگەیاند کە هەرکەناڵێک دیمەنی توندوتیژ و خوێناوی نیشانبدات ، ئەوا وەک پێشێلکاری تۆماری دەکەین.
بەپێی ئەو زانیاریانەی کۆمانکردووتەوە پێشێلکاری کەناڵەکان بەمشێوەیە بووە:
1- هەندێک کەناڵی ئاسمانی زۆرترین رێژەی پێشلێلکارییان کردووە، ئەویش لە کاتی پەخشکردنی درامای دۆبلاژکراودا، کە پڕبوون لە توندوتیژی و خوێن و کوشتن.
2- هەندێک کەناڵی دیکە بەشێوەی بچڕبچڕ پێشێلکارییان ئەنجامداوە، بۆ نمونە لە کاتی پەخشکردنی هەواڵەکان لەکاتی نیشاندانی دیمەنی توندوتیژ نەیاننوسیوە تەماشاکردنی بۆ منداڵ شیاو نییە.
ئێمە لەئێستادا ناو و داتای ئەو کەناڵانە بڵاوناکەینەوە کە پێشێلکارییان کردووە، لەبەرئەوەی ئیتجاهی کارکردنمان گۆڕاو و لەکاتی کارکردنمان لەسەر ئەم پرسە بۆمان روونبوویەوە کە لەگەڵ ئەوەی ئێمە خاوەن پەرلەمان و دەزگای یاسادانین ، بەڵام لەم پرسەدا بۆشایی و کەلێنی یاساییمان هەیە و یاسا یان بڕیارێکی کارپێکراو نییە بۆ لێپرسینەوە لە کەناڵەکان لەکاتی نیشاندانی ئەو جۆرە فیلم و درامایانە. بۆیە ئێمە لەمەودوا کاردەکەین لەگەڵ پەرلەمان و وەزارەتی رۆشنبیری و وەزارەتە پەیوەندیدارەکان بۆئەوەی یاسا و بڕیارێکی لەو چەشنە هەموار بکرێت و بخرێتە کارەوە، کە ئەم خاڵانە لەیاساکەدا بچەسپێندرێت.
1- کەناڵەکان لە هەرکاتێک فیلم و دیمەنی توندوتیژ و خوێنڕشتن نیشان دەدەن مەرجە لەسەر بنوسن تەماشاکردنی بۆ مندال شیاونییە.
2- لەکاتژمێر حەوت بۆ دەی شەو بەهیچ جۆرێک فیلمی توندوتیژ و خوێنڕشتن نیشان نەدەن، بەڵکو لەوکاتانەدا کاربکەن لەسەر پەخشکردنی بەرنامەی منداڵان و بەرنامە و بابەتی ئاشتی و پێکەوەژیان و پەروەردەیی و خێزانی.
3- لەکاتی هەواڵەکان جەستەی کوژار و خوێنڕشتن نیشان نەدەن، بەڵکو ئاماژە نیشان بدەن وەک وینەی شار یان ئەو شوێن و گەرەکەی کە رووداوەکەی تیا رووداوە.
4- لەکاتی سەرپێچیکردن لەو خاڵانەی سەرەوە و کاتێک کەناڵێک بابەتێکی خراپ پێشکەشدەکات پێویستە غەرامە بکرێن و سزابدرێن، هەروەک چۆن چێشتخانەیەک کە خوادنێکی خراپ پێشکەشدەکات غەرامە دەکرێت و سزادەدرێت.
5- دانانی ژمارەیەکی تەلەفۆنی و هێڵێکی گەرم ، بۆ سکاڵاکردن لەسەر ئەو کەناڵانەی کە دیمەنی توندوتیژ و خوێنڕشتن نیشان دەدەن و لەسەری نانوسن تەماشاکردنی بۆ منداڵ شیاو نییە.
جێی خۆیەتی ئاماژەبەوەبدەین کە ئێستا هەندێک لەکەناڵەکان بەدەم داواکەمانەوە هاتوون و لەکاتی پەخشی درامای توندوتیژ و خوێناوی دەنوسن کە تەماشاکردنی بۆ ئەوانەی تەمەنیان لە 17 ساڵ کەمترە شیاو نییە، بەڵام هێشتا لە ئاست چاوەڕوانی ئێمەدا نییە.. چونکە دەمانەوێت لە کاتژمێر حەوت بۆ دەی شەو دراما و دیمەنی توندوتیژ و خوێناوی پەخشنەکرێت.
بەڵام تائێستا هەندێک کەناڵ ماون کە دراماو دیمەنی خوێناوی پەخشدەکەن و هیچ حساب بۆ هەستی بینەرانیش ناکەن و رێز لە هەستی بینەران ناگرن و لەسەری ئەو دراما خوێناویانە نانوسن کە تەماشاکردنی بۆ منداڵ شیاو نییە، دەپرسین لەو کەناڵانە بۆچی لەسەر ئەو جۆرە دراما و دیمەنانە نانوسن تەماشاکردنی بۆ منداڵ شیاو نییە؟
ئێمە لە راپرسییەکدا، پرسیومانە: بۆ هەندێک کەناڵ لەکاتی نمایشی فیلمی توندوتیژ و خوێنڕشتن نانوسن بۆ منداڵ شیاو نیە؟ چەند هەڵبژاردەیەکمان خستەروو، کە بریتبوون لە:
- دەیانەوێت برەوبدەن بە هزر و رەفتاری توندوتژ.
- دەیانەوێت دنیای پاکی منداڵانی کوردستان بشێوێنن.
- نازانن ئەو کارەیان مەترسی هەیە بۆ منداڵ.
زۆرینە وەڵامیان داوەتەوە بەوەی کە (کەناڵەکان نازانن ئەو کارەیان مەترسی هەیە بۆ منداڵ)، بەراستی ئەوەش جێی پرسیار و هەڵوێستەکردنە، چۆن دەکرێت کەسانێک لە کەناڵەکان کاربکەن و نەزانن کە پەخشکردنی درامای توندوتیژ و خوێناوی کاریگەری سلبی هەیە لەسەر دەروون و رەفتارو کەسێتی منداڵان!!!
ئەو کەناڵانەی کە دیمەن و درامای توندوتیژ و خوێناوی پەخشدەکەن و لەسەری نانوسن تەماشاکردنی بۆ منداڵ شیاونییە، ئەبێت چ مەبەست و بەرژەوەندییەکان هەبێت لەو نەنوسینەدا ؟ !
ئێمە سوپاسی رۆژنامەنووسان و دەزگاکانی راگەیاندن دەکەین کە بەهۆی بڵاوکردنەوەی بابەتی رۆژنامەوانی لەسەر ئەم پرسە، ئێستا هۆشیاریەکی کۆمەڵایەتی و خێزانی دورستبووە، هەندێک خێزان رێگەنادەن منداڵەکانیان تەماشای ئەو جۆرە دراما خوێناویانە بکەن و خۆشیان تەماشای ناکەن لەبەرخاتری منداڵەکانیان.
داواکاریمان لە کەناڵەکانی راگەیاندن :
1- هەموو کۆمەڵگایەکی تەندروست، راگەیاندنێکی تەندروستی هەیە. بۆیە داواکارین لە کەناڵەکان لەپێناو بنیاتنانی کۆمەڵگایەتی تەندروست و چەسپاندنی ئاسایشی دەروونی و کۆمەڵایەتی لە کۆمەڵگاکەماندا، کاربکەن لەسەر پەخشکردنی فیلم و بابەتی پێکەوەژیان و ئاشتی نەک بڵاوکردنەوەی فیلم و درامای خوێناوی و ئەوانەی ململانێکان بە توندوتیژی یەکلادەکەنەوە.
2- منداڵانی کوردستان نەوەی دوارۆژی میللەتەکەمانن، پێویستە کەشی منداڵانەیان بۆ بڕەخسێنرێت بۆ پەروەردەکردنیان، نەک ناچاربکرێن تەماشای فیلمی گەورەساڵان بکەن و لاسایی ژیانی گەورەساڵان بکەنەوە، لەبری ئەوە داواکارین کاتی بەرنامەی منداڵان زیادبکرێت و تەنها نیوکاتژمێر نەبێت.
3- تکایا رێز لە هەست و دەروونی بینەران بگرن و پێش نیشاندانی هەر دیمەنێکی توندوتیژ و خوێناوی بینەران ئاگاداربکەن لە مەترسی تەماشاکردنی دیمەنەکە. ئەو هەواڵ و فیلمانەی کە توندوتیژ و خوێنڕشتنی تیایە، لەهەر کاتێک پەخشی دەکەن، لەپێش پەخشکردنی لەسەری بنوسن کە بۆ منداڵ و ئەوانەی کە لە رووی دەروونییەوە زیانیان پێدەگات تەماشاکردنی شیاو نییە.
4- تکایا هێمای 18+ و 13+ روونبکەنەوە، چونکە هەندێک وادەزانن کە لۆگۆی ئەو کەناڵەیە کە فیلمەکەی لێوە وەرگیراوە.
5- کەناڵەکان رۆڵی بنەڕەتییان هەیە لە پەروەردەکردن و پێگەیاندنی کۆمەڵایەتی و چەسپاندنی ئاشتی کۆمەڵایەتی ، بۆیە بەرپرسیارن بەرامبەر چۆنێتی ژیانی ئێستا و ژیانی نەوی داهاتوو.
پەیاممان بۆ دایکان و باوکان:
1- کەناڵەکان رۆڵی بنەڕەتییان هەیە لە پەروەردەکردن و پێگەیاندنی منداڵان، بۆیە چاودێری ئەو وانانە بکەن کە منداڵەکانتان لە تەلەفزیۆن و سێدیی و ئینتەرنێتەوە فێری دەبن.
2- بەتوێژینوەی زانستی سەلماوە کە لەسەدا شەستی ئەو نەوجەوانانەی بەندکراون، بیرۆکەی تاوانەکانیان لە تەلەفزۆین و فیلمەکانەوە وەرگرتووە.
3- منداڵ وەک چۆن کاریگەر دەبێت بە خواردنی خراپ و نەخۆش دەکەوێت، بەهەمانشێوە بە تەماشاکردنی درمای ناپەروەردەیی و توندوتیژ و خوێناوی دەروونیان نەخۆش دەکەوێت و کەسایەتییان لاواز دەبێت.
4- توانا عەقڵی و دەروونییەکان لای منداڵ پێنەگەیشتووەو زۆربەی رەفتارەکانی بەهۆی لاساییکردنەوە ئەنجامدەدات، بۆیە تەماشاکردنی درامای توندوتیژ و خوێناوی رۆڵی سلبی دروستدەکات لەسەریان و وایان لێ دەکات کە لاسایی دیمەن‌و مەشهەدە توندوتیژەکان بکەنەوە‌و کاری توندوتیژ ئەنجامبدەن، و زیان بەیەکتر بگەیەنن، بێئەوەی هەستبکەن کە رەفتارەکەیان زیانبەخشە.
5- ئەو منداڵانەی کە تەماشای درامای توندوتیژ و خوێنڕشتن دەکەن ، وا بیردەکەنەوە کە تاوانکار دەشێت لە دەست دادگا رزگاری ببێت، بۆیە ئامادەیی تاوانکردن لای ئەو منداڵانە زیاددەکات.
6- ئەو منداڵانەی کە تەماشای دراماو فیلمی توندوتیژ و خوێناوی دەکەن، وا بیردەکەنەوە کە ئەنجامدانی توندوتیژی شتێکی ئاساییە لە ژیاندا و ئامادەییان تیادەبێت بۆ لاساییکردنەوەی توندوتیژییەکان.
7- ئەو منداڵانەی کە تەماشای دراماو فیلمی توندویژ و خوێناوی دەکەن، دنیای خەیالی نێو فیلمەکان و دنیای واقعی ژیانیان لێ تێکەڵ دەبێت .
8- ئەو منداڵانەی کە تەماشای دراماو فیلمی توندویژ و خوێناوی دەکەن، هەست بە ئازاری کەسانی دیکە ناکەن، بۆیە ئامادەیییان تیایە ئازاری کەسانی دیکە بدەن بەبێ هەستکردن بە ئازاری کەسەکان.
9- ئەو منداڵانەی کە تەماشای دراماو فیلمی توندویژ و خوێناوی دەکەن، کەسایەتی لاواز و شەرەنخوازیان لێ دروست دەبێت.
10- ئەو منداڵانەی کە تەماشای دراماو فیلمی توندویژ و خوێناوی دەکەن، باری دەروونیان دەشێوێت و خەوی ترسناک و دڵتەنگ دەبینن.
11- ئەو منداڵانەی کە تەماشای دراماو فیلمی توندویژ و خوێناوی دەکەن، توشی فشاری دەروونی دەبن و هەست بە دڵتەنگی و خەمباری دەکەن.
12- دایک و باوکی بەڕێز، تکایا لەبەر پاراستنی دەروون و کەسێتی منداڵەکەت ، لەبەرچاوی منداڵەکەت تەماشای فیلم و درامای توندوتیژ و خوێناوی مەکە.
13- دایک و باوکی بەڕێز، منداڵەکەت بپارێزە لە تەماشاکردنی فیلم درامای توندوتیژ، چ توندوتیژی گوفتاری یان رەفتاری، چونکە کاریگەری خراپ دەکاتە سەر رەفتار و کەسێتی منداڵەکەتان.
14- ئاسایی بوونەوەی تەماشاکردنی درامای توندوتیژ و خوێناوی لاداناێکی مەترسیدارە لە ژیانی منداڵدا.
15- دایک و باوکی بەڕێز، منداڵەکەتان بپارێزن لە شمشێر و کەرەستە خوێناوییەکانی کەناڵەکانی تەلەفزۆین.
هاوڕیان،
ماوەی کەمتر لە دوو مانگە گروپەکەمان پێکهێناوە و دەستمان کردووە بەم کار و پرۆژانە:
1- ئامادەکردنی دوو ریکلامی کورت بەڤیدیۆ، بۆ هەڵمەتی هۆشیاری دایکان و باوکان تا منداڵەکانیان بپارێزن لەمەترسی تەماشاکردنی داراما و دیمەنی توندوتژ و خوێناوی.
2- کارکردن لەسەر پرۆژە یاسایەک بۆ کەناڵەکاتی تەلەفزیۆن لەبارەی چۆنێتی پەخشکردنی فیلم و بەرنامەکانیان بە جۆرێک کە زیانی دەروونی و کۆمەڵایەتی لێ نەکەوێتەوە.
3- پرۆژەی داتابەیزی توێژەران بۆ کەناڵەکانی راگەیاندن، کە هەڵدەسین بە تۆمارکردنی ناوو و ژمارە تەلەفۆن و ئیمەیڵی توێژەرانی کۆمەڵایەتی و دەروونی و ئەو بوارەی کە دەتوانن تیادا لێدوان بدەن بۆ کەناڵەکانی راگەیاندن، کە ئەوە کێشەیەکی گەورەی رۆژنامەنووسانە، کە توێژەریان دەست ناکەوێت لەسەر پرسە جیاجیاکان لێدوان و روونکردنەوەیان بۆ بدات، بۆیە هەستاین بەو کارەو تا ئێستا نزیکەی 25 توێژەر خۆیان ناو نوس کردووە.
هەموو ئەو کارانە بە خۆبەخشی دەکەین بەهیوای هاوکاری و پاڵپشتی لە هەموو ئەوانەی دەتوانن دەستبار و هاوکارمان بن.
سوپاس بۆ هاوکاریتان
گروپی ئاشتی بۆ پرسە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکان
سلێمانی، 6-10-2012
This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
ژمارە مۆبایل: 07702201898
لە فەیسبووک Groupi Ashti
ئه‌مڕۆ له ئه‌رمه‌نستان به شێوه‌یه‌کی فه‌رمی په‌روه‌رده‌ی زمانی کوردی به پیتی لاتینی ده‌ستیپێکرد. ماوه‌یه‌کی درێژ بوو که له ئه‌رمه‌نستان وانه‌کانی کوردی به پیتی ''کریلی'' ده‌درا. په‌وه‌رده‌ی زمانی کوردی به پیتی لاتینی به فه‌رمی له خۆیندنگاکانی گوندی کوردان له ئاستی بنه‌ره‌تی تا ئاماده‌یی ده‌ستیانپێکرد.
ئه‌مڕۆ له گوندی ئه‌له‌گازی هه‌رێمی ئاخبارانی ئه‌رمه‌نستان، په‌روه‌ردی زمانی کوردی به پیتی لاتینی به مه‌راسیمێک و به به‌شداری سه‌رۆکی مامۆستایان، مامۆستای وانه‌کان، وته‌بێژی قایمه‌قامی ئاخبارازن ده‌ستیپێکرد. شایانی باسه که ده‌وڵه‌تی ئه‌رمه‌نستان له ساڵی 2010 په‌روه‌ردی زمانی کوردی به پیتی لاتینی قبوڵ کردبوو، به‌ڵام به هۆی کێشه‌ی ئابووری نه‌ده‌درا، وانه‌کان ته‌نیا له پۆڵه‌کانی 1-2 ده‌دران.به‌م جۆره له‌مڕۆ به دواوه له خۆێندنگاکانی ئه‌له‌گاز به پیتی کوردی لاتینی و به زاراوه‌ی کورمانجی وانه‌کان ده‌درێن. ده‌وڵه‌تی ئه‌رمه‌نستان ئه‌مساڵ بودجه‌ی بۆ خۆێندنگاکانی کوردان به پیتی لاتینی جیا کرده‌وه و په‌رتووک به زمانی کوردی (زاراوه‌ی کورمانجی) چاپ و بلاو کرانه‌وه. په‌رتووکی وانه‌کان له‌لایه‌ن شاعیر و نووسه‌ری کورد ''عه‌لی خانی مه‌م''ه‌وه ئاماده کراون.
له مه‌راسیمی کردنه‌وه‌ی خۆێندگاکه‌دا، سه‌رۆکی''شه‌وری'' کوردانی ئه‌رمه‌نستان که‌نیاسێن حه‌مید وته‌یه‌کی پێشکه‌ش کرد و وتی که ماوه‌یه‌کی درێژه که له له ده‌وڵه‌تی ئه‌رمه‌نستان به زمانی کوردی(زاراوه‌ی کورمانجی) له ئاستی بنه‌ره‌تی تا ئامده‌یی ده‌درێت. که‌نیاسێن حه‌مید وه‌بیری هێنایه‌وه که له ئه‌رمه‌نستان وانه‌که‌ن به پیتی کریلی ده‌درا و وتی:''له‌م سێ ساڵه‌ی دواییدا به شیوازێکی فه‌رمی پیتی کوردی لاتینی له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه قبوڵ کرا و له‌مه‌وبه‌دواش به پیتی لاتینی په‌روه‌رده‌ی کوردی بدرێت''.له دوای که‌نیاسێن سه‌رۆکی کۆمیته‌ی کوردستان ژێنیا قادر وته‌یه‌کی پێشکه‌ش کرد و ده‌ستخۆشی له‌و که‌سانه کرد که په‌رتووکی کوردیان ئاماده کردوه و وتی:'' هیوادارم که به‌رێوه‌به‌ر و مامۆستایانی که لێره ئاماده‌ن، هه‌وڵدان بکه‌ن که مناڵه‌کانمان فێری زمانی دایکی بکه‌ن و ئه‌و زمانه‌مان له داهاتووماندا ببێته هۆکاری یه‌کێتی له‌ناو گه‌له‌که‌ماندا''.
شاعیر و نووسه‌ری کورد عه‌لی خانی مه‌میش وته‌یه‌کی پێشکه‌ش کرد و وتی که به‌م هه‌نگاوه شانازن. مه‌م که‌یفخۆشی و خۆشحالی خۆی ده‌ستنیشان کرد که په‌رتووکی وانه‌ی مناڵانی ئاماده کردوه و ده‌ستنیشانیکرد که هه‌وڵ ده‌ده‌ن به رێگای ماڵپه‌ر و ته‌له‌فیزیۆنه‌کان خۆیان بگه‌یه‌نه هه‌ر چوار به‌شی وڵات. مه‌م بانگی له کوردانی ئه‌رمه‌نستان و سه‌رجه‌م کوردانی قه‌فقاسیا کرد که پشتیوانی له‌م خۆێندگه‌یانه بکه‌ن و بگه‌نه یه‌کتر.
له یه‌که‌مین کۆبوونه‌وه‌ی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی، هه‌ڵبژێردراوی کۆنگره‌ی ١٥ی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران، سکرتێری گشتیی ئه‌و حیزبه هه‌ڵبژێردرا. به‌پێی راپۆرتی هه‌واڵنێری کوردستان میدیا، کۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێردراوی کۆنگره‌ی ١٥ی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران، له یه‌که‌مین کۆبوونه‌وه‌ی خۆیدا، به‌ڕێز "مسته‌فا هیجری"ی به سکرتێری گشتیی حیزب هه‌ڵبژارد.
کۆنگره‌ی ١٥ی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران، رۆژی شه‌ممه رێکه‌وتی ٨ی ره‌زبه‌ری ١٣٩١ی له‌ژێر ناوی کۆنگره‌ی "دوکتور سادق شه‌ره‌فکه‌ندی" و به دروشمی "هه‌وڵدان بۆ یه‌کڕیزی، له‌پێناو سه‌رکه‌وتندا"، به فه‌رمی ده‌ستی به‌کاره‌کانی کرد و پاش ٦ رۆژ کاری به‌رده‌وام، سه‌رکه‌وتوانه کۆتایی به کاره‌کانی هێنا.
له‌م کۆنگره‌یه‌دا دوای خوێندنه‌وه و تاوتوێ کردن و په‌سند کردنی راپۆرتی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی و باس و لێکدانه‌وه و شرۆڤه‌ی به‌رنامه و ئه‌ساسنامه‌ی حیزبی دێمۆکرات و په‌سند کردنی له‌لایه‌ن کۆنگره‌وه، چه‌ندین پرسی دیکه‌ی پێوه‌ندیدار به کوردستان، ئێران، ناوچه و جیهان و سه‌رجه‌م پرسه نێوخۆییه‌کانی حیزب، ئه‌مڕۆ پێنج‌شه‌ممه ١٣ی ره‌زبه‌ری ١٣٩١ی هه‌تاوی، به هه‌ڵبژاردنی ٢٥ ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی ــ له‌نێو ئه‌وانه‌شدا به‌ڕێز "کاک مه‌لا حه‌سه‌ن شێوه‌سه‌ڵی" وه‌کوو ئه‌ندامی ئیفتیخاری کۆمیته‌ی ناوه‌ندی ــ و ٨ ئه‌ندامی جێگری کۆمیته‌ی ناوه‌ندی، کۆتایی به کاره‌کانی هێنا.
کۆنگره‌ی ١٥ی حیزب به تێکڕای ده‌نگ، سکرتێره‌کانی هه‌ر سێ رێکخراوی یه‌کیه‌تییه‌کانی ژنان، لاوان و خوێندکارانی دێمۆکراتی کوردستانی ئێرانی وه‌کوو ئه‌ندامی جێگری کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزب دیاری کرد. سه‌ره‌نجام کۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێردراوی کۆنگره‌ی دوکتور ساق شه‌ره‌فکه‌ندی، به‌ڕێز "مسته‌فا هیجری"ی به سکرتێری گشتیی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران هه‌ڵبژارد.
به‌ڕێز مسته‌فا هیجری، له ساڵی ١٣٢٤ی هه‌تاوی له شاری نه‌غه‌ده له پارێزگای ورمێ، له دایک بووه و لیسانسی وێژه‌ی زمانی فارسیی زانینگه‌ی تارانی هه‌یه و به زمانه‌کانی کوردی، ئینگلیزی، فارسی و تورکیی ئازه‌ری قسه ده‌کات. کاک مسته‌فا ساڵی ١٣٥٨ی هه‌تاوی په‌یوه‌ست به ریزه‌کانی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران بووه و هه‌ر له‌و ساڵه‌دا بۆ کۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزب هه‌ڵبژێردراوه و ساڵێک دواتر بووه‌ته ده‌فته‌ری سیاسیی حیزبی دێمۆکرات و بۆ یه‌که‌م جار ساڵی ١٣٧١ وه‌کوو سکرتێری گشتیی حیزب هه‌ڵبژێردراوه.
سەرچاوە: کوردستان مێدیا
چەند پسپۆڕ و رۆژنامەنووسێكی بیانی دەڵێن وڵاتانی رۆژئاوا پێیانوایە هێشتا دیموكراسییەكەی كوردستان ناسكە و هەندێك نیشانەی پرسیار لەسەر رەوشی مافەكانی مرۆڤ لەو هەرێمەدا هەیە، بەڵام ئەو پسپۆڕ و رۆژنامەنووسانە لەو بڕوایەدان وڵاتانی رۆژئاوا باش ئاگاداری ئەوەن كە هەرێمی كوردستان لە زۆر وڵاتی ناوچەكە دیموكراسیتر و كراوەترە.
لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا، چەندین راپۆرت لەسەر رەوشی مافەكانی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان لەلایەن رێكخراوە نێودەوڵەتییەكانی وەك رێكخراوی چاودێری مافەكانی مرۆڤ HRW و ئەمنستی ئینتەرناشناڵ بڵاوكراونەتەوە. لەو راپۆرتانەدا رێكخراوەكان نیگەرانی خۆیان دەربڕی سەبارەت بە رەوشی مافەكانی مرۆڤ لە هەرێمی كوردستان و بەتایبەتیش سەبارەت بە پێشێلكارییەكان بەرامبەر رۆژنامەنووسان و ئافرەتان. هەروەها نیگەرانی ئەو رێكخراوانە لەبارەی بوونی گەندەڵیشە لە هەرێمی كوردستان. لەگەڵ ئەوەشدا زۆربەی ئەو رێكخراوانە ئاماژە بەوە دەكەن كە رەوشی مافەكانی مرۆڤ لە كوردستان باشترە لە وڵاتانی دەروبەری كوردستان لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست.
گارات یەنكنز، كە توێژەرێكی بەریتانییە و شارەزای كاروباری نێوخۆی هەرێمی كوردستانە و، تائێستا چەندین توێژینەوەی لەسەر رەوشی سیاسی هەرێمی كوردستان ئەنجامداوە. پێیوایە هێشتا دیموكراسییەكەی كوردستان ناسكە و پێویستی بە پێشكەوتنی زیاترە.
یەنكنز لەوبارەوە بۆ (رووداو) دەڵێ "ئاستی دیموكراسی و مافەكانی مرۆڤ، ئاستێكی ئەوەندە بەرزنین لە كوردستان. پێموانییە وڵاتانی رۆژئاواش وا لە كوردستان بڕوانن كە ناوچەیەكە دیموكراسییەكی بەهێزی تێدایە، بەڵام ئەو وڵاتانە باش دەزانن كە هەرێمی كوردستان زۆر دیموكراسیتر و كراوەترە لە وڵاتانی دەوروبەری".
زۆر لە رێكخراو و چالاكڤانە بیانییەكان، كاتێك باسی نیگەرانییەكانیان لەبارەی كوردستانەوە دەكەن، دەڵێن پێشێلكارییەكانی ئەمدواییە بەرامبەر رۆژنامەنووسان خاڵێكە كە پێویستە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەجیدی كاری لەسەر بكات. چەند هەفتەیەك لەمەوبەریش رێكخراوی هیومەن رایتس وۆچ لە راپۆرتێكیدا نیگەرانی خۆی لەوە پیشاندا كە ساڵێكە یاسای نەهێشتنی تووندوتیژی خێزانی لەلایەن پەرلەمانی كوردستانەوە پەسندكراوە، كەچی تائێستا ئەو یاسایە جێبەجێنەكراوە. ئاماژەشی بەوە كردووە كە هێشتا خەتەنەكردنی مێیینە لە زۆر ناوچەی دەرەوەی شار بەربڵاوە.
ولیەم ئۆ بیمەن، مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی مەنەسۆتا لە ئەمریكا، پێیوایە كوردستان لەسەر رێگەیەكی راست بەرەو پێشكەوتن و چەسپاندنی دادپەروەری و یەكسانی دەڕوات. واشیدەبینێ كە گەیشتن بەو ئامانجانە بە رێگەیەكی زەحمەتدایە. ئەو پڕۆفیسۆرە ئەمریكییە لە وەڵامی پرسیارێكی (رووداو)دا لەوبارەوە دەڵێ "هێشتا كوردستان ناوچەیەكی نوێیە، بۆیە گەشەكردنی هەرێمەكەش پێویستی بە كاتە . هەروەها پێشخستنی كوردستان جدییەتی خەڵكەكەشی پێویستە. لەبەرئەوەی دەبێ خەڵكەكە بڕوای بەوە هەبێ كە وەرگرتنی پۆستێك تەنیا بۆ ئەوە نییە خۆت و خانەوادەكەتی پێ دەوڵەمەند بكەی".
هەروەها سایمۆن تیسداڵیی رۆژنامەنووسی بەریتانیش، كە ماوەیەك لە كوردستان كاری رۆژنامەنووسی كردووە و لەكاتی پرۆسەی ئازادكردنی عێراقدا لە كوردستان بووە، ئێستاش گوشەنووسە لە رۆژنامەی (گاردیەن)ی بەریتانی، دەڵێ پێویستە كوردستان لەگەڵ پێشكەوتنی هەرێمەكەیدا كولتووری خۆیشی بپارێزێت "نەك تەنیا بیەوێ ببێتە وڵاتێكی ئەوروپی و كولتوورەكانی ئەوروپا كۆپی بكات".
سەرچاوە: رووداۆ/ هاوار عەبدولرەزاق
دوای چەند ساڵێك لە ساردوسڕی، پەیوەندی حیزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان چووەتە قۆناخێكی نوێ و گەرموگوڕییەكی بەخۆوە بینیوە، پەیوەندییەكان لەپێناو پێكهێنانی بەرەیەكی هاوبەشی ئۆپۆزیسیۆندایە دژ بە سیستمی فەرمانڕەوایی لە ئێران، چاودێرێكی سیاسی دەڵێ ئەركی سەرەكی بەرەكە پەراوێزخستنی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان PJAKە، كە هەندێك لە حیزبەكانی رۆژهەڵات بە بیانووی "پاشكۆیەتی PKK" دووریانخستووەتەوە.
عەبدوڵڵا موهتەدی، سكرتێری كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتكێشانی كوردستان - ئێران، لە چاوپێكەوتنێكی پێشوویدا لەگەڵ (رووداو) باسی لە پێكهێنانی پلاتفۆرمێك كردبوو كە هێزە كوردییەكان لەسەری رێكبكەون، ئەوەش وایكرد حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران و كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتكێشانی كوردستان - ئێران، رێككەوتننامەیەكی كاری هاوبەش واژۆ بكەن. نێوەڕاستی هەفتەی رابردووش حیزبی دیموكراتی كوردستان و حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران، دوای شەش ساڵ لە دووبەرەكی، بە كۆمەڵێك ئامانجی هاوبەشەوە كۆبوونەوە. لە لێدوانێكی پێشوویدا خالید عەزیزی، سكرتێری گشتی حیزبی دیموكراتی كوردستان گوتبووی "ئێمە بەبێ هیچ مەرجێك ئامادەین بۆ پێكەوە دانیشتن و دیالۆگ، ئێستا بە بەراورد بە دوو سێ ساڵی رابردوو دۆخەكە باشترەو رق و كینە و یەكتر ئازاردان كەمتر بووە".
ئەنوەر محەممەدی، بەرپرسی پەیوەندییەكانی كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتكێشان، لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا بە(رووداو)ی گوت "ناوچەكە روو لە ئاڵوگۆڕەو ئەو ئاڵوگۆڕانەش راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ كاریگەرییان بۆ سەر ئێران و ئێمەش هەیە، بۆیە ناكرێت بیر لەداهاتووی بزووتنەوەی كورد لە ئێران لەلایەك و بیر لە دەسەڵاتی سیاسی لەو وڵاتە نەكەینەوە".
"ئەو لێكنزیكبوونەوەیەی كە هەیە، دەبوو بۆ سەرجەم حیزبە كوردییەكان بێت". حەمە نەزیف قادری، ئەندامی مەكتەبی سیاسی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران هەروەها گوتیشی "ئێمە لەگەڵ كۆمەڵە لەسەر ئەوە رێككەوتین كە نێوەڕۆكی بەیاننامەكەمان بانگەوازبێت بۆ هێزە سیاسییەكانی كوردی ئێران بۆ ئەوەی بێنە نێو ئەو رێككەوتننامەیە".
كەچی چاودێرانی سیاسی وایدەبینن ئەم بەرەیە هەرچەندە بۆ سەرجەم حیزبە كوردییەكانە، بەڵام PJAKی لێهەڵاوێرد كراوە، بەڵام حەمەنەزیف سووربوو لەسەرئەوەی هیچ لایەنێكی دیاریكراو دوورنەخراوەتەوە "نێوەڕۆكی ئەو رێككەوتنەی ئێمە هەموو ئەو هێزە سیاسیانە دەگرێتەوە كە سەربەخۆیی سیاسی و سەربەخۆیی بڕیاردانیان هەیە". ئەمەش وەك ئاماژەیەكە بەوەی كە پارتی ژیانی ئازادی كوردستان( پژاك) ئەو سەربەخۆییەی نییە. قادری گوتی "ئێمە لەگەڵ PKK پەیوەندیمان هەیە و دانیشتنمان بووە، PJAK لەچوارچێوەی PKKدا دەبینین، بۆیە پەیوەندیمان لەگەڵ PKK رێكدەخەین".
ئەنوەر محەممەدی، بەرپرسی پەیوەندییەكانی كۆمەڵەش دەڵێ "بەپێی زانیاریەكانی من، لە روانگەی تەواوی حیزبەكانی كوردستانی ئێرانەوە PJAK هێزێكی كوردستانی ئێران نییە، بەڵكو هەموویان بە باڵێكی PKKی دەزانن، ئەگەر پەیوەندی و هاتوچۆیەكیش هەبێ هەموو لایەنەكان پێیان باش دەبێ راستەوخۆ لەگەڵ PKK دابنیشن، نەك باڵێكی ئەو حیزبە". بەرپرسانی پژاك بەردەوام رەتیدەكەنەوە كە ئەوان بەشێكبن لە PKK، بەڵام دان بەوە دادەنێن كە هەموویان لەسەر ئایدیۆلۆژی ئاپۆن، واتە پەیڕەوی عەبدوڵڵا ئۆجەلان دەكەن.
چاودێرێكی سیاسی نزیك لە پژاك، كە حەزی نەكرد ناوی بهێنرێت بە (رووداو)ی گوت "راستە هەولێك هەیە بۆ پێكهێنانی بەرەیەكی رۆژهەڵاتی كوردستان، بەڵام ئامانجی ئەو بەرەیە پەراوێزخستنی PJAK و دوورخستنەوەیەتی لە گۆڕەپانی سیاسی رۆژهەڵاتی كوردستان".
هەڤاڵ ئاراس، ئەندامی كوردیناسیۆنی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان PJAK سەبارەت بە هەوڵی پەراوێزخستنیان دەڵێ "بەپێویستی نازانین سەبارەت بەو مژارە لێدوان یان روونكردنەوە بدەین، جارێ تەنیا دوو حیزبن و با ببێت بە بەرە ئەوكات ئێمەش روونكردنەوەمان لەسەری دەبێت". چاودێرە سیاسییەكە دروستكردنی بەرەیەك بەبێ PJAK بە كارێكی ئەستەم دەزانێت و دەڵێ دووبارەكردنەوەی هەمان ئەزموونی سووریا دەبێت، كە ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد لە سووریا بەبێ PYD نەیتوانی بەرەیەكی كوردی دروستبكات.
بەڵام محەممەدی ئەوەی بەدوور زانی و گوتی "سروشتی حیزبەكانی ئێران و سووریا جیاوازە"، ئەو جیاوازیەشی بۆ ئەوە گەڕاندەوە كە پێشتر PKK بۆ چەند ساڵێك لە سووریا بووە و خەڵكێكی زۆری لەوێ شەهیدبوون، بەپێچەوانەی ئەوانەوە حیزبەكانی كوردستانی ئێران خاوەن شەهید و مێژوو و پێگەی جەماوەرین، بۆیە دەتوانن بەبێ پژاك بەرەیەكی بەهێز دروستبكەن".
ئەندامەكەی كوردیناسیۆنی PJAK ، پێیوابوو دەتوانرێ بەرەیەك لە حیزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بەبێ PJAK دروستبكرێ. هەڤاڵ ئاراس باسی جیاوازی فیكری و ئایدۆلۆژی حیزبەكەی كرد و گوتی "رەنگە بەرەیەك پێكبهێنرێ كە ئێمە نەتوانین تێیدا جێگە بگرین، بۆیە پێویستمان بە لێكتێگەیشتنێكی هەمەلایەنەیە، تاوەكو جێگەی هەموو لایەكی تێداببێتەوە"، سەبارەت بە مەترسییەكانی پەراوێزخستنیشیان، ناوبراو گوتی "ئەگەر بەرەیەكی دیكە بەبێ ئێمە دروستبكرێ، دەبێتە دوو بەرە و دیسانەوە پارچەبوون لە رۆژهەڵاتی كوردستاندا دێتەدی".
سەرچاوە: رووداۆ/ عەدنان حوسێن
جێگری سه‌رۆكی كۆمیسیۆنی ئاسایشی نیشتمانیی په‌رله‌مانی ئێران رایگه‌یاندووه، ئه‌گه‌ر دانوستانه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران و جیهان، به ئه‌نجام نه‌گات، كۆماری ئیسلامی، پیتاندنی یۆرانیۆم تا رێژه‌ی 60%، به‌رز ده‌كاته‌وه. مه‌نسوور حه‌قیقه‌ت پوور، جێگری سه‌رۆكی كۆمیسیۆنی ئاسایشی نیشتمانی له په‌رله‌مانی ئیسلامیی ئێران، به ئاژانسی ئیسنای ئێرانی گوتووه، پێویسته دانوستانه ئه‌تۆمییه‌كان هه‌تا ساڵی داهاتوو به ئه‌نجام بگات.
حه‌قیقه‌ت پوور گوتوویه‌تی، ئه‌گه‌ر دانوستانه‌كان به ئه‌نجام نه‌گات، كۆماری ئیسلامی، پیتاندنی یۆرانیۆم به رێژه‌ی 50، هه‌تا 60% ده‌ستپێده‌كات بۆ دابین كردنی سووته‌مه‌نی بۆ كه‌شتییه ژێرده‌ریاییه‌كان و كه‌شتییه گه‌وره‌كانی خۆی. ئه‌م به‌رپرسه‌ی ئێران گوتوویه‌تی ئه‌گه‌ر وڵاتانی رۆژئاوا، ئه‌م یۆرانیۆمه پیتێندراوه به ئێران نه‌ده‌ن بۆ دابین كردنی سووته‌مه‌نیی كه‌شتییه‌كانیان، هه‌تا ساڵی داهاتوو، له ناوخۆی ئێران به‌رهه‌می ده‌هێنن.
له چوارچێوه‌ی سه‌ردانه‌كه‌ی خۆی بۆ توركیا، مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ چه‌ند په‌رله‌مانتارێكی پێشووی كوردی ئاكه‌په كۆبۆوه، باسیان له چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی پرسی كورد له توركیا كرد. دوای ئه‌وه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم له 29 ئه‌یلول سه‌ردانی توركیای كرد و هه‌ر له‌میانی سه‌ردانه‌كه‌یدا به‌شداری كۆنگره‌ی چواره‌می ئاكه‌په‌ی كرد و چه‌ندین دیداری له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی باڵای توركیا سازكرد، هه‌ر له درێژه‌ی سه‌ردانه‌كه‌یدا ئه‌مڕۆ له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌ك په‌رله‌مانتاری پێشوی كوردی ناو ئه‌كه‌په كۆبۆوه.
له‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌دا په‌رله‌مانتاری پێشووی ئه‌رزه‌روم عه‌بدولئیلا فورات، جێگری پێشووی سه‌رۆكی گشتی ئاكه‌په ده‌نگیر میر محه‌ممه‌د فورات و سه‌رۆكی پێشووی سه‌ندیكای مه‌زڵوم ده‌ر و په‌رله‌مانتاری پیشووی ئامه‌د عه‌بدولره‌حمان كورد به‌شداربوون و ماوه‌ی كاتژمێرێكی خایاندووه. له‌و كۆبوونه‌وه‌یه ره‌وشی دۆزی كورد له توركیا و چۆنیه‌تی چاره‌سه‌ركردنی پرسی كورد له‌و وڵاته له رێگای ئاشتیانه نرخێنرا، له‌مباره‌یه‌وه سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان بۆچوون و هه‌ڵوێستی خۆی به ئاماده‌بووانی راگه‌یاند.
شه‌ڕ له‌نێوان سووریا‌و توركیا ده‌ستى پێكرد‌و شه‌وى رابردووش توركیا ناوچه سنوورییه‌كانى سووریاى تۆپباران كرد دواى كوژرانی 5 هاووڵاتى مه‌ده‌نى تورك. روانگه‌ی سوریا بۆ مافه‌كانی مرۆڤ، ئه‌مڕۆ پێنج شه‌ممه رایگه‌یاند "شه‌وی رابردوو، سوپای توركیا شارۆچكه‌ی ته‌لئه‌بیه‌زی له سووریا بۆردوومان كردووه‌و ژماره‌یه‌ك سه‌ربازی سوپای سووریا كوژران".
دوێنێ سووریا ناوچه‌یه‌كی توركیای بۆردوومان كردووه‌و به‌هۆیه‌وه 5 هاووڵاتی مه‌ده‌نی له‌و وڵاته كوژراون. دواى ده‌ستپێكردنى خۆپیشاندانه‌كانى خه‌ڵكى سووریا دژى رژێمه‌كه‌ى توركیا دژى سووریا ده‌وه‌ستێته‌وه‌‌و زۆربه‌ى سه‌رچاوه‌كانیش ده‌ریده‌خه‌ن توركیا یارمه‌تى هه‌ڵگه‌ڕاوه‌كانى رژێمى سووریا ده‌دات دژى سووریا.
سەرۆکی ئاسایشی ڕوسیا( ئەلێکساندەر پورتنیکۆف، ڕۆژی چووارشەممەی ڕابردوو، لەکۆبوونەوەی دەوڵەتانی جیهاندا، بۆ پارێزگاری و ئاسایشی جیهان، ڕایگەیاند" ڕێکخراوی قائیدە، چالاکیەکی نوێیان دەستپێکردووە، ئەویش، سوتاندنی دارستانەکانە و تاکو ئێستا، ژمارەیەکی زۆر و دارستانێکی فراوانیان لەئەوروپا، سوتاندووە". هەر سەبارەت بە سوتاندنی دارستانەکان لەلایەن ڕێکخراوی قائیدەوە، ئەو بەرپرسە باڵایەی ڕوسیا ووتی" ڕێکخراوی قائیدە، لەچەندین دەوڵەتی ئەوروپادا، تەنها لەماوەی ئەم سێ مانگەی هاویندا، دەیان هەزار هێکتار دارستان و باخی هەمەچەشنەیان سوتاندووە کە بڕی زیانەکانی بە چەندین ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت".
هەروەها ووتی" ئەم کردەوەیە، زیانێکی زۆری ئابووری و مەعنەوی لە خەڵك و حکومەتەکان داوە کە بەبێ هۆ و بەدەستی ئەنقەست کارەکان دەکەن. ئەمەش بۆ ئەوەیە پەستان لەسەر دەوڵەتانی یەکێتی ئەوروپا و ڕوسیا دروست بکەن". سەرۆکی ئاسایشی ڕوسیا، ووتیشی" ئەو ووڵاتانەی ڕێکخراوی قائیدە، زۆرێك لەدارستانەکانی سوتانیدوون، بریتین، لە هەریەکە لە ئیسپانیا و پورتوغال و فەرەنسا یونان، کە دەیان هەزار هێکتار دارستانە و بە زیاتر لە ٢٥ ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت".
بەگوێرەی راپۆرتێکی رۆژنامەی ئەلدیاری لوبنانی، بەشار ئەسەد بە یاوەری 30 هەزار سەرباز دیمەشقی پایتەختی بەرەو شاری حەلەب جێ هێشتووە.
بەپێی ئەو راپۆرتە، دوێنێ سێ شەممە، بەشار ئەسەد بە مەبەستی بەشداری کردن لە شەڕی حەلەب، کۆشکی "ئه‌لشه‌عب"ی دیمه‌شقی به‌جێهێشت و بە یاوەری 30 هەزار سەرباز و 2 هەزار زرێپۆش چووەتە حەلەب. هەر بەپێی ئەو راپۆرتە، ئەسەد خۆی سەرۆکایەتی ئۆپێراسیۆنەکانی سوپای سووریا بەدژی سوپای سووریای ئازاد دەکات. چەند رۆژ لەمەو پێش، سوپای سووریای ئازاد شەڕی یەکلاکەرەوەی لە حەلەب راگەیاند و هێڕشێکی بەرفراوانی بۆسەر بنکە و بارەگاکانی رژێمی سووریا لەو شارە دەست پێکرد.
به گوێره‌ی هه‌واڵه‌که؛ دوولیوای 8 و 10ی سوپای سووریا له ئه‌دله‌ب و دێره‌زۆر بۆ کۆتایی هێنان به شه‌ڕی حه‌ڵه‌ب ڕه‌وانه‌ی ئه‌و شاره کراون. ئەسەد رایگەیاندووە، تا دووباره حه‌ڵه‌ب کۆنتڕۆڵ نەکاتەوە و ئۆپۆزیسیۆن لەناو نەبات، ناگه‌ڕێته‌وه دیمەشق. حەلەب دوای دیمەشق، گەورەترین شاری سووریایە و بە پایتەختی ئابووری ئەو وڵاتە ناسراوە.
زیاتر لە 600 هەزار کورد لەو شارەدا دەژین و هەر بۆیە حەلەب نازناوی گەورەترین شاری کوردنشینی سووریای هەیە. زۆربه‌ی کوردانی حەلەب له گه‌ڕه‌کی شێخ مه‌قسود و ئه‌شره‌فییه نیشته‌جێن و گەڕەکی شێخ مەقسود لە لایەن یەکینەکانی پاراستنی گەل YPG بەڕێوە دەچێت.
دوێنێ دووشەممە، محه‌ممه‌د فه‌ره‌ج، ئه‌میندارى گشتى یه‌كگرتووى ئیسلامى كوردستان لەگەڵ ئه‌حمه‌د داود ئۆغلو، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى توركیا کۆبووەوە. له دیدارەكەدا رەوشی سیاسی هەرێمی کوردستان، عێراق و ناوچەکە تاوتوێ کرا و هەر دوو لایەن جەختیان لە پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان یەکگرتووی ئیسلامی و پارتی داد و گەشەپێدان کردەوە.
لەو دیدارەدا، ئەمینداری گشتی یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان وێڕای بەرزنرخاندنی رۆڵی سیاسی تورکیا لە ناوچەکەدا، خوازیاری چارەسەری پرسی کورد بەپێی بنەما نێودەوڵەتییەکان بوو. محەممەد فەرەج داواشی لە داود ئۆغلو کرد حکومەتی AKP رۆڵی خۆی ببینێت لە نزیکبوونەوەی گشت لایه‌ن و هێزه ئیسلامخواز و دیموكرات خوازه‌كان له پێناو خزمه‌تكردنى زیاترى ئاسایش و ئاشتى گشت گه‌لانى دونیادا.
هەر دوێنێ بەجیا، وەزیری دەروەی تورکیا لەگەڵ مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و د. بەرهەم ساڵح، جێگری سکرتێری گشتی یەکێتی نیشتمانی کوردستان کۆبووەوە.
وەزارەتی پەروەردەی رژێمی سووریا هەڕەشەی لە مامۆستایانی رۆژئاوای کوردستان کردووە کە ئەگەر وانە بە زمانی کوردی بڵێنەوە، ئەوە موچەیان دەبڕێت. لە زۆربەی خوێندنگەکانی رۆژئاوای کوردستان، ئاڵای کوردستان هەڵکراوە و وانەیەکیش بە زمانی کوردی دەگوترێتەوە، بەڵام رژێمی سووریا گوشار دەخاتە سەر مامۆستاکان کە دەرس بە کوردی نەڵێنەوە و ئاڵای کوردستانیش لەسەر خوێندنگاکان دابگرن.
عەبدولسەلام ئەحمەد، ئەندامی دەستەی باڵای کورد و هاوسەرۆکی ئەنجوومەنی گەلی رۆژئاوای کوردستان بە (رووداو)ی راگەیاند "لە زۆربەی خوێندنگا حکومەییەکانی رۆژئاوای کوردستان وانەیەک بە زمانی کوردی دەوترێتەوە. هەروەها لە دێرک خوێندنگایەک، لە ئامودا 2 خوێندنگا و لە دربێسێ خوێندنگایەک بە تەواوی سەرجەم وانەکانیان بە زمانی کوردی دەڵێنەوە".
عەبدولسەلام ئەحمەد راشیگەیاند "ئێمە لەسەر ئەو پرسە کۆبووینەوە و بڕیارماندا وتنەوەی زمانی کوردی لە خوێندنگاکان بەردەوام بێت. ئەگەر هاتوو رژێمی سووریا موچەی مامۆستایانی رۆژئاوای کوردستان ببڕێ ناچارین چارەیەکی بۆ بدۆزینەوە و خۆمان موچەیان بۆ دابین بکەین. بەڵام هێشتا دیالۆگ لەنێوان ئێمە و حکومەت بەردەوامە و لەسەر ئەو بابەتە نەگەیشتووینەتە هیچ ئەنجامێک. ئەگەر بێتو دیمەشق پێداویستییەکانی خەڵک بە تەواوی ببڕێت رەوشەکە بەرەو ئاڵۆزی دەچێت، هەر بۆیە ئێمە هەموو هەوڵێکی خۆمان دەخەینە گەڕ تا ئەو شتە روونەدات".
هاوسەرۆکی ئەنجوومەنی گەلی رۆژئاوای کوردستان سەبارەت بە داگرتنی ئاڵای کوردستان گوتی "لە زۆر شوێن ئاڵای کوردستان بەرز کراوەتەوە و لە زۆر شوێنین تا ئێستاش ئاڵای سووریا هەر ماوە. بەڵام وەزارەتی پەروەردە دەڵێت دەبێ ئاڵای کوردستان دابگرن و تەنها ئاڵای سووریا لەسەر خوێندنگاکان بێت. لە عەفرین و کۆبانی کە لەژێر دەستی دەوڵەت نەماون ئاڵای کوردستان دەشەکێتەوە. دیمەشق دەیهەوێ سیاسەتی خۆی بەسەر ئێمە بسەپینێت و پێویستە ئێمە ژیرانە لەگەڵ ئەو پرسانە بجوڵێینەوە".
سەرچاوە: رووداۆ/ زەکی ئۆزمەن
- ئەمڕۆ شاندی دەمپارتی بۆ گەیاندنی پەیامی ئۆجەلان لەگەڵ ئاکپارتی کۆدەبێتەوە
- خراپترین دراوەکانی جیهان لە ساڵی 2024 دا
- تولای حاتەمئۆگیولاری: دیدار بەس نییە، دەبێت دەرگاکانی ئیمراڵی بکرێنەوە
- کامیان مەترسیدارترن: ئێران یان ئیخوان؟
- ههسهده و چەک؛ هاوکێشە سەختەکە لە بنیاتنانەوەی سوپای سوریادا
- ئیدارەی نوێی سوریە ئەمیرێكی پێشوی بەرەی نووسرەی وەك سەرۆكی دەزگای هەوالگریی سوریە دیاری كڕد
- وەزیری دەرەوەی روسیە دەلێ دەگەل ئیدارەی تازەی سوریە پەیوەندیمان هەیە
- ئیسرائیل فرۆكەخانەی نێودەولەتی سەنعا لە یەمەن بۆمباران كرد
- شاندێكی بالای عێراقی دەگەل ئیدارەی نوێی سوریە دیداری كرد
- دوای روخانی رژیم بەعسی ئەسد، عەلەوییەكان چییان بەسەر دێت
- وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل دەلێت: هێرشەكان دژ بە كوردەكان دەبێ بوەستێنرێن
- چیروکی نەبیستراویی ناو زیندانەكانی سوریە
- حشدی شەعبی هەرشە لە توركیەدەكات
- ترامپ دەلێ: لە هیچ لایەك قەبوول ناكەیین جێگرەوەی دۆلار بەرهەم بێنێت
- ناوەرۆكی دیداری نێوان وەزیری دەرەوەی ئێران و بەشار ئەسەد بلاوبووە
- فەرانسە رێگای بەكارهێنانی مووشەكی دورمەودای بە ئوكرایین دا كە لە دژی روسیە بەكاری بێنێت
- جۆزف بۆرێل دەلێ: بیرت لە لێواری دارماندایە
- ئەگەری هێرشی ئیرائیل بۆ سەر عێراق هەیە
- گڕۆسی لە تاران: پێشگرتن لە "جەنگ" پەیوەستە بە "ئەنجامی بەرجەستە"ی دانوستانەکانەوە
- لیژنەیەکی نەتەوە یەکگرتووەکان داوای هەڵوەشاندنەوەی سزای لەسێدارەدانی وەریشە مورادی دەکات
- پیرۆزبایی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی جێژنی پیرۆزی قوربان
- پەیامی پیرۆزبایی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی پێنجەمین کۆنگرەی ئاسایی هەدەپە
- پەیامی پیرۆزبایی بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە بۆنەی جێژنی ڕەمەزانی پیرۆزەوە
- راگەیەندراوی بزووتنەوەی کۆماریخوازان بەبۆنەی رۆژی جیهانی کرێکاران
- بزووتنەوی کۆماریخوازان ئیدانەی هێرشەکانی رێژیمی تورکیە بۆ سەر باشووری دەکا
