رێكخراوه‌كانى كۆمه‌ڵى مه‌ده‌نى‌و رۆژنامه‌نوسان‌و رۆشنبیران رایده‌گه‌یه‌نن، دواى ئه‌وه‌ى چه‌ند په‌رله‌مانتارێك واژۆكه‌یان له‌ پڕۆژه‌ یاساى پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان كێشایه‌وه‌، ده‌بێت پڕۆژه‌كه‌ له‌ به‌رنامه‌ى كارى په‌رله‌مان لاببرێت به‌هۆى نه‌بوونى واژۆى پێویستى ژماره‌ى یاسایى په‌رله‌مانتاران.

کەمپینی بەرگرتن بە سنووردارکردنی ئازادی رادەربڕین له‌ به‌یاننامه‌یه‌كدا كه‌ واژۆى 21 رێكخراو ‌و 503 كه‌سى له‌سه‌ره‌‌و وێنه‌یه‌كى بۆ (رووداو) نێردراوه‌ رایده‌گه‌یه‌نێت "پرۆژە یاسای پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان لە بەرنامەی کاری پەرلەماندا لادەبرێت‌و خوێندنەوەی دووەمی بۆ ناکرێت به‌هۆى كشانه‌وه‌ى 3 په‌رله‌مانتار له‌ واژووه‌كه‌یان بۆ پڕۆژه‌ یاساكه‌، چونكه‌ ئێستا پڕۆژه‌ یاساكه‌ رێژه‌ى پێویستى واژۆى نییه‌".


دواى ئه‌وه‌ى دووشه‌ممه‌ى رابردوو خوێندنه‌وه‌ى یه‌كه‌م بۆ پڕۆژه‌ یاساى پیرۆزییه‌ ئاینییه‌ كرا، 3 پەرلەمانتار كه‌ (عەلی حسێن، عەبدولڕەحمان زاخۆیی،  بورهان رەشید) واژۆی خۆیان لە پڕۆژەی یاساكه‌ كێشایه‌وه‌.

له‌ به‌یاننامه‌كه‌دا هاتووه‌، ئەم هەنگاوە بە بەرزکردنەوەی دەنگی رۆژنامه‌نووسان‌و په‌رله‌مانتاران‌و حزبەکان و رێكخراوه‌كانی‌ ژنان و گرووپەکانی بەرگری لە ئازادی و كه‌سایه‌تیه‌ سیاسی و كۆمه‌لایه‌تییه‌كان به‌دیهات، "ئه‌و هه‌نگاوه‌ش بە دەسکەوت و سەرکەوتن دەزانێت بۆ ڕەوشی ئازادی خوازی لە هەرێمی کوردستان، بڕواشمان وایە پەرلەمان پێویستی بە دەرکردنی یاسایەکە بۆ پاراستنی مافەکانی مرۆڤ‌و ئازادی رادەربڕین بۆ بەرگرتن بە مەترسی دووبارە بوونەوەی هەوڵی دیكه‌ى لەم جۆرە، نه‌ك یاسایه‌ك کە تەنها خزمەت بە زیادکردنی توندڕەوەی دینی و تاکڕەوی سیاسی لە هەریمی کوردستاندا بکات".

د.به‌شیر حه‌داد، سه‌رۆكى لیژنه‌ى ئه‌وقافى په‌رله‌مانى كوردستان به‌ (رووداو)ى راگه‌یاند "ئه‌گه‌ر هه‌موو ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ى واژۆیان له‌سه‌ر پڕۆژه‌ یاساى پیرۆزییه‌ ئاینییه‌كان كردووه‌ واژۆكه‌یان بكێشنه‌وه‌ به‌پێى په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان چونكه‌ خوێندنه‌وه‌ى یه‌كه‌مى بۆ كراوه‌ پڕۆژه‌ یاساكه‌ فه‌شه‌ل ناهێنێت‌و رێڕه‌وى یاسایى خۆى وه‌رده‌گرێت‌و خوێندنه‌وه‌ى دووه‌م‌و سێیه‌مى بۆ ده‌كرێت‌و ده‌نگى له‌سه‌ر ده‌درێت".

د.به‌شیر گوتى "ئه‌و رێكخراو رۆشنبیرانه‌ ئازادن له‌ كه‌مپین‌و راده‌ربڕین‌و رێز له‌ راكه‌یان ده‌گرین، هه‌روه‌ها پێش خوێندنه‌وه‌ى دووه‌م‌و ئاماده‌كردنى راپۆرتى لیژنه‌كه‌مان راى شاره‌زایان‌و رێكخراوه‌كان‌و رۆشنبیرانى له‌سه‌رى وه‌رده‌گرین ئینجا راپۆرته‌كه‌مان ئاماده‌ ده‌كه‌ین‌و ئاماژه‌ به‌ راكانى ئه‌وانیش ده‌كه‌ین بۆ پڕۆژه‌ یاساكه‌".

یەکینەکانی پاراستنی گەل لە شاری کۆبانی رۆژئاوای کوردستان لیوایەکی تایبەتی دامەزراند. فەرمانداری گشتی YPG دامەزراندنی لیوایەکی تایبەتی لەژێر ناوی لیوای (شەهید سادق کۆبانی) لە شاری کۆبانی راگەیاند. YPG ئاماژەی بە ژمارەی هێزەکانی لیوای شەهید سادق کۆبانی نەکردووە بەڵام وەک سیپان حەمۆ، ئەندامی سەرکردایەتی گشتی یەکینەکانی پاراستنی گەل YPG رایگەیاندبوو "YPG بەنیازە ژمارەی هێزەکانی بۆ سەرووی 15 هەزار چەکدار بەرز بکاتەوە".

فەرمانداری گشتی YPG هۆکاری دامەزراندنی لیوای کۆبانی بۆ هەستیاری قۆناخی ئێستای سووریا و رۆژئاوای کوردستان گەڕاندووەتەوە و دەڵێت "لەم قۆناخەدا گەلی کورد مەترسی گەورەی لە لایەن رژێمی بەعسی شۆڤینی سووریا لەسەرە و کێشەی زۆری ناوخۆیی و دەرەکی هاتووەتە ئاراوە بۆیە گەلەکەمان زیاتر پێویستی بە خۆپاراستنە. ئەم لیوایە کۆبانی وەکو یەکەمین شاری رزگارکراو لەدەست رژێمی بەعس دەپارێزێت".

YPG پێشتر دوو لیوای تایبەتی لە عەفرین و قامشلۆ دامەزراندبوو و بەو لیوا نوێیەوە، YPG ئێستاکە 3 لیوای لە رۆژئاوای کوردستان هەیە.

 YPG تاکە هێزی چەکداری دەسەڵاتدارە لە رۆژئاوای کوردستان و کۆنتڕۆڵی زۆرێک لە شارەکانی ئەو پارچەیە و تەنانەت خاڵە سنوورییەکانی نێوان رۆژئاوای کوردستان و هەرێمی کوردستان و باکووری کوردستانی بەدەست گرتووە. زۆرێک لە پارتەکانی کوردستان YPG بە باڵی رۆژئاوای کوردستانی هێزی پاراستنی گەل HPG ناودەبەن، بەڵام YPG هەردەم ئەوەی رەت کردووەتەوە و خۆی به هێزێکی سەربەخۆی رۆژئاوای کوردستان ناو دەبات.

یەکێتی نیشتمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان بەشداری کۆنگرەی نائاسایی پارتی ئاشتی و دیموکراسی BDP دەکەن. سەلاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆکی پارتی ئاشتی و دیموکراسی BDP رایگەیاند "کۆمەڵێک کەسایەتی سیاسی و نوێنەرانی پارتەکانی کوردستان و ناوچە و جیهانبانگهێشتی کۆنگرەی BDP  کراون و نوێنەرانی پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردستان بەشداری کۆنگرەکە دەکەن".

بڕیار وایە پارتی ئاشتی و دیموکراسی کۆنگرەی نائاسایی خۆی لە 14/10/2012 بەڕێوە ببات و بۆ ئەو مەبەستەش ئامادەکاری پێویست کراوە. دەمیرتاش سەبارەت بە هۆکاری بەڕێوەچوونی کۆنگرەی نائاسایی BDP رایگەیاند "لە چوارچێوەی هەڵمەتی دەستگیرکردنی ئەندامان و لایەنگرانی کۆما جڤاکێن کوردستان KCK، ژمارەیەکی بەرچاو لە ئەندامانی رێبەری BDP خراونەتە سوچی گرتووخانەوە و بۆ پڕکردنەوەی شوێنی گیراوەکان، BDP کۆنگرەی نائاسایی خۆی بەڕێوە دەبات و ئەنجوومەنی سەرکردایەتی نوێ هەڵدەبژێرێت". 

لە 14ی نیسانی ساڵی 2009 و لەژێر ناوی ئۆپێراسیۆنی KCK، هەزاران ئەندام و لایەنگری BDP و لەنێویاندا 10 پەرلەمانتار و 24 سەرۆک شارەوانی و ئەندامی سەرکردایەتی BDP دەستگیر کراون. ئەو کۆنگرەیە دووەمین کۆنگرەی پارتی ئاشتی و دیموکراسی BDP یە.

دوو پسپۆڕی بواری دانانی هێڵی شەمەندەفەر رایدەگەیێنن بۆ ئەوەی كوردستان خۆی ببەستێتەوە بە جیهانی مۆدێرنەوە و ئابوورییەكەی پێشبخات، پێویستی بەوەیە هێڵی شەمەندەفەری هەبێت. بەقسەی ئەو پسپۆڕانە كوردستان لەو رێگەیەوە دەتوانێ بگاتە دەریا. وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندنی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش دەڵێ ئەو پڕۆژەیە ئەوەندە گەورەیە پێویستە لەلایەن كەرتی تایبەتەوە جێبەجێبكرێت، چونكە پارەی بودجە بەشی ناكات.
مایكڵ سایكبێس و تیم سیبیا، دوو پسپۆڕن لە كۆمپانیای FCPی بەریتانی. ئەو كۆمپانیایە كاری راوێژكارییە و تایبەتە بە دانانی سیستمی شەمەندەفەر و لە نایجیریا، كەنەدا، ئەڵمانیا، توركیا و چین لە بواری دانانی هێڵی شەمەندەفەردا كاریكردووە.
ئەو دوو پسپۆڕە بە (رووداو)ی رادەگەیێنن كە بۆیە هاتوونەتە كوردستان تاوەكو ئاسانترین رێگە بدۆزنەوە بۆ دانانی هێڵی شەمەندەفەڕ، دەشیانەوێ بزانن رۆڵی ئەو هێڵە چی دەبێت و نەخشەی هێڵەكە چۆن دەبێت و كێش دەتوانێ بەڕێوەی ببات. ئەوان لەوبڕوایەدان كە ئەگەر ئەو پڕۆژەیە جێبەجێبكرێت، دەكرێ ببێتە پڕۆژەیەكی هاوبەشی كەرتی گشتی و كەرتی تایبەت.
سەبارەت بە گرنگی دانانی هێڵی شەمەندەفەر بۆ كوردستان، مایكڵ سایبێكس روو لە كورد دەكات و دەڵێ "ئێوە پێویستیتان بە هێڵی شەمەندەفەری مۆدێرنە، بۆئەوەی ببنە سەنتەرێكی بازرگانی لە ناوچەكەدا و بچنە نێو بازاڕەكانی جیهانەوە. هەروەها بۆئەوەی بازرگانانتان بتوانن بەئاسانی كەلوپەل بهێننە كوردستان و رەوانەی دەرەوەشی بكەن. بەكورتی هێڵی شەمەندەفەڕ دەتانبەستێتەوە بە جیهان".
مایكڵ پێیوایە ئەگەر پلانی دروستكردنی هێڵی شەمەندەفەڕ لە كوردستان بچێتە واری جێبەجێكردنەوە، ماوەی پێنج بۆ شەش ساڵ دەخایێنێ تاوەكو تەواودەبێت. پێشیوایە بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەیەكی ستراتیژیی لەوجۆرە لە كوردستان، بڕی 1 بۆ 2 ملیار دۆلاری پێویستە،ئەو دوو رێژەیەش کە ئاوا دوورن لەیەکەوە لەبەر ئەوەیە یەک کیلۆمەتر هێڵی شەمەندەفەر لە شوێنی شاخاویدا هەندێک جار دە ئەوەندەی تێچوونەکەی لە تەختانیدا تێدەچێت، بۆیە   ئەوەش بەستراوەتەوە بە قەبارەی پڕۆژە و هێڵەكەوە. 
تیم سیبیاش، كە بە رەگەز هیندییە، دەڵێ ئەگەر ئەو هێڵە دروستبكرێت، كوردستان دەبەستێتەوە بە وڵاتانی دراوسێی وەك: توركیا و ئێران و لەوێشەوە دەتوانێ بگاتە سەر دەریا "بۆئەوەی هەرێمی كوردستان پەرە بە سەرچاوەكانی بدات و ئابوورییەكەی پێشبخات، زۆر گرنگە هێڵی شەمەندەفەڕی هەبێت. چونكە ئێستا نرخی گواستنەوەی كەلوپەل لە كوردستانەوە بۆ وڵاتانی دیكە و بە پێچەوانەوە زۆر گرانە و دانانی ئەم هێڵەش، بەشێوەیەكی بەرچاو نرخی گواستنەوەی كەلوپەل هەرزان دەكات". 
ئەو دوو پسپۆڕە دەڵێن لەگەڵ وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندنی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا كۆبوونەتەوە و لەسەر ئەو پڕۆژەیە قسەیانكردووە. وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندنیش رایدەگەیێنێ كە بەردەوامە لەسەر قسەكردن لەگەڵ ژمارەیەكی زۆر لە كۆمپانیای تایبەت بەو بوارە، لەبەرئەوەی پڕۆژەكە زۆر گەورەیە و تەنیا بە یەك كۆمپانیا ئەنجامنادرێت.
سەلاح جەوهەر رەشید، بەڕێوەبەری گشتی لە وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن، بە (رووداو)ی راگەیاند كە وەزارەتەكەیان لەمێژە پلانێكی هەرێمیی هەیە كە تایبەتە بە دانانی هێڵی شەمەندەفەر لەنێوان هەرێمی كوردستان و وڵاتانی دراوسێدا، بەڵام تائێستا لەگەڵ هیچ كۆمپانیایەك رێكنەكەوتووە و هەر بەردەوامە لەسەر قسەكردن لەگەڵ كۆمپانیاكانی تایبەت بەو بوارە. تیم دەزانێ كوردستان ناوچەیەكی شاخاوییە. ئەو پێیوایە ئەوە كێشەیەكی ئەوتۆ بۆ پڕۆژەكە دروست ناكات "دەبێ زیرەك بیت لەوەی چۆن خۆت لەو شاخانە بپارێزی و هێڵی شەمەندەفەڕەكە بە دەوری ئەو شاخانەدا تێپەڕێنی".  ئەو پسپۆڕانە باسی لایەنێكی دیكەی گرنگیی دانانی هێڵی شەمەندەفەڕ لە كوردستان دەكەن و دەڵێن هەلی كاری نوێ بۆ هاووڵاتیانی كوردستان دەخوڵقێنێ، دەشڵێن بەهۆی ئەوەوە كە كوردستان دەوڵەمەندە بە سامانە سرووشتییەكان، ئەو شەمەندەنەفەڕانە دەتوانن ئەو سامانانەش بگوازنەوە بۆ دەرەوەی وڵات. "دەكرێ نەوتەكە بە شەمەندەفەڕ بگوازرێتەوە، بەڵام رێگەی بۆڕی هەرزانترە. هەروەها زۆر وڵات هەیە بە شەمەندەفەڕ ئەو سەرچاوە سرووشتییانە دەگوازێتەوە"، ئەمە قسەی مایكڵە. ئەو پسپۆڕانە دەڵێن ئەگەر پڕۆژەكە بكەوێتـە كار، سەرەتا شەمەندەفەڕەكان بە بەنزین كاردەكەن، بەڵام رەنگە لە داهاتوودا بكرێنە كارەبایی. 
بەهۆی گەورەیی پڕۆژەكەوە، وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن پێیوایە دەبێ لەڕێگەی كەرتی تایبەتەوە ئەنجامبدرێت. چونكە، وەك ئەو وەزارەتە دەڵێ بودجەی كوردستان بەشی پڕۆژەكە ناكات. سەڵاح جەوهەر لەوبارەوە دەڵێ "بەهۆی پێشكەوتنی باری ئابووریی كوردستان و هاتنی گەشتیاری بیانی و هەناردەكردنی كەلوپەلی خۆماڵی و هاوردەكردنی كاڵاكان، كوردستان پێویستی بە هێڵی شەمەندەفەڕە. 
ئێمەش لەمێژە بیرمان لەو پلانە كردووەتەوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی پڕۆژەیەكی گەورەیە، پارەیەكی زۆری دەوێت و دەبێ لە دەرەوەی بودجەی هەرێمی كوردستانیشەوە بكرێت، ئەو بڕە پارەیەی بۆ پڕۆژەیەكی لەوجۆرە لە بودجەدا تەرخاندەكرێت بەشی ناكات و پێویستە لە رێگەی كەرتی تایبەتەوە تەواوبكرێت".

سەرچاوە: رووداۆ/ هاوار عەبدولڕەزاق و ساڵح قادر

دوای هاوكاریكردنی دارایی چالاكییە كولتووریەكانی رێكخراوێكی كوردی لەلایەن دامەزراوەی سیدا، كە گەورەترین ئاژانسی مرۆیی وڵاتی سویدەو یەكێكە لە رێكخراوە خێرخوازییەكانی ئەوروپا و جیهان، توركیا حكومەتی سویدی بە هاریكاریكردنی دارایی PKK تۆمەتبار كرد و داوای دادگاییكردنی دەكات.  دوای ئەو داوایەی توركیا، حكومەتی سوێد رایگەیاند كە پێداچوونەوە بەوجۆرە هاریكاریانەدا دەكەن و ئەگەر بەڵگەیەك لەو رووەوە هەبێ، قسە و هەڵوێستیان دەبێت. وەزیری دەرەوەی سوید لەو رووەوە كۆمێنتی نییە، تەنیا ئەوە نەبێ كە پەیوەندی ئەو دوو وڵاتە هەستیار دەبینێ. ئەندیرس یولی، بەرپرسی راگەیاندنی كارل بێڵت، وەزیری دەرەوەی سویدی گوتی “ئەوان پشتگیری و هاریكاری ئارەزوومەندانەی تیرۆریستان ناكەن”. گوتیشی “ئەگەر ئەمە روویدابێ، یەكێكە لە سكانداڵە ئابوورییەكانی وڵات”.
چالاكڤانێكی مەدەنی سویدی، كە هاوكات ئەندامی پارتێكی چەپی سویدییە دەڵێت “لاوازی سوید لەم هەڵوێستەیدا زیاتر بەرجەستەی كارە نێگەتیڤەكانی توركیا دەكات بەرامبەر كاری مرۆیی”. ئەو چالاكڤانە سوێدیە بە (رووداو)ی راگەیاند “مەبەستی توركیا بەرتەسككردنەوەی هاوكاری مرۆیی و كولتووری وڵاتانی ئەوروپایە بۆ گەلی كورد”. بەڵام چاودێرێكی سیاسی دەڵێ “PKK زیرەكە لە بەكارهێنانی داهاتی دامەزراوەكان بۆ كاری حیزبی”. هەر ئەمەشە وایكردووە PKK خاوەندارێتی دەیان رێكخراو و دامەزراوەی بازرگانی لە وڵاتانی ئەوروپی بكات. 

زۆر لە وڵاتە دیكتاتۆریەكان ترسیان لەو هاریكارییە مادییانە هەیە كە حكومەتی سوید دەیداتە نەتەوە تاراوگەنشینەكانی وڵاتەكەی، وەك پرۆسەی فێركاری زمانی دایك و پاڵپشتیكردنی دارایی كارە كولتووری و هونەرییەكان.
ژینس ئورباك، سكرتێری رێكخراوی ئۆلف پاڵمە (پاڵمە سەنتەر) لە لێدوانێكدا بۆ میدیاكانی سوێد دەڵێ “ئەوانە بێ بنەمان و كاریگەری نەرێنی لەسەر پشتگیری باشتركردنی رەوشەكانی مافی مرۆڤ هەیە”.
هەر لەوبارەوە سەرچاوەیەكی نزیك لە رێكخراوی سیدا بە (رووداو)ی راگەیاند “دەمێكە هێرش بۆ سەر رێكخراوی سیدا و دامەزراوەكانی دیكەی سوید هەیە بۆ راگرتنی هاریكاری دارایی و مرۆیی كار و چالاكییە كولتوورییە كوردییەكان”. بەڵام بەهۆی یەكلانەبوونەوەی ئەم پرسە هیچ راگەیێندراوێكی رەسمی لە سیداوە دەست (رووداو) نەكەوت، لەگەڵ ئەوەشدا ویدهۆلم بولما، بەرپرسی راگەیاندنی رێكخراوی ناوبراو بە دەزگاكانی راگەیاندنی سویدی گوت “نازانین ئەم حاڵەتە چۆنە و بێگومان لە كاتی بوونی هەڵەیەك بەداواداچوونی بۆ دەكەین”. بەڵام ناوبراو بۆ ئاژانسی ئێكسپرێسی سوێدی گوتی “پێوەر بۆ پاڵپشتی دارایی هەر دامەزراوەیەكی ناحكومی هەیە”. بۆیە بەبڕوای ئەو شتێكی لەم شێوەیە مەحاڵە.

حكومەتی توركیا چەند جارێك بە راستەوخۆ و ناڕاستەخۆ، لە رێگەی باڵیۆزخانەكەی لە سوید و، باڵیۆزخانەی سوید لە توركیا، نیگەرانی دەربریوە لە ئەنجامدانی چالاكی مەدەنی و سیاسی كورد لەو وڵاتە، بەتایبەت ئەو چالاكیانەی لە ناوەندە باڵاكانی وەك پەرلەمانی سوید ئەنجامدەدرێن.

یه‌كه‌م حاجى كورد ئه‌مساڵ له‌ شارى مه‌ككه‌ له‌كاتى ته‌وافكردندا گیانى له‌ده‌ستدا له‌ ته‌مه‌نى شه‌ست ساڵیدا به‌هۆى جه‌ڵته‌ى دڵه‌وه‌. وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف‌و كاروبارى ئاینى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان له‌ به‌یاننامه‌یه‌كدا رایده‌گه‌یه‌نێت "دوێنێ ئێواره‌ 10/10/2012 له‌ شاری مه‌ككه‌ی پیرۆز له‌كاتی ئه‌نجامدانی ته‌وافدا هاووڵاتیه‌كی كورد كه‌ خه‌ڵكى شاری دهۆك بوو به‌ناوى (صدیق عه‌بدوڵڵا عه‌لی) له‌ دایكبووی ساڵی 1952 به‌هۆی جه‌ڵته‌ی دڵه‌وه‌ كۆچی دوایی كرد".

دوای‌ گیان لەدەستدانی‌ ئەو هاووڵاتییە، كەسوكارەكەی ئاگاداركراونه‌تەوە تاوەكو رێوڕەسم‌و كاروبارو رێكارە یاسایاییەكانی‌ بۆ جێبەجێبكرێت‌، هه‌روه‌ها داواشیان لێكراوه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر ده‌یانه‌وێت تەرمەكەییان بۆ ده‌گه‌ڕێندرێته‌وه‌ بۆ هەرێمی‌ كوردستان ئه‌گه‌رنا لە عەرەبستانی‌ سعودیە بەخاك ده‌سپێردرێت.

ئەمساڵ 4 هەزارو 500 كەس بۆ بەجێهینانی‌ فەریزەی‌ حەج لەهەرێمی‌ كوردستانەوە ده‌چنه‌ عەرەبستانی سعودیه‌و سبه‌ى هەینی دوایین كاروانی حاجیانی هەرێمى كوردستان لەشاری‌ هەولێرەوە بەرەو مەككە بەڕێدەكەون.

دوو فڕۆکه‌ی جه‌نگی تورکیا فڕۆکه‌یه‌کی نه‌فه‌رهه‌ڵـگری سوریا، که‌ له‌ مۆسکۆی پایته‌ختی ڕووسیاوه‌ به‌ره‌و دیمه‌شق ده‌چوو، ناچاریان کرد له‌ فڕۆکه‌خانه‌ی ئه‌سن بوگا له‌ ئانقه‌ره‌ بنیشـێته‌وه‌، ئه‌مه‌ش پاش ئه‌وه‌ی گومانی لێـده‌کرا چه‌کی بارکردبێت. وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی تورکیا ئه‌حمه‌د داود ئۆغلو که‌ به‌ سه‌ردانێـک له‌ ئه‌سینای پایته‌ختی یۆنانه‌، هه‌واڵه‌که‌ی پـشـتڕاستکرده‌وه‌ و گوتی به‌پـێی یاسای نێوده‌وڵه‌تی فه‌رمان به‌ فڕۆکه‌که‌ کراوه‌ بنیشێته‌وه‌. گوتیشی ئه‌گه‌ر ده‌ربکه‌وێت چه‌کی هه‌ڵـگرتووه‌، ئه‌وا به‌پـێی یاسای نێوده‌وڵه‌تیش مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ مه‌سه‌له‌که‌دا ده‌کرێت.

وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی، ماوەی پڕكردنەوەی فۆڕمی زانكۆلاینی بۆ یەكشەممەی داهاتوو درێژ كردەوە. بە ئامانجی پێدانی دەرفەتی زیاتر بە دەرچوانی 12ی ئامادەیی بۆ وەرگرتنیان لە زانكۆ و پەیمانگاكانی هەرێمی كوردستان بۆ ساڵی خوێندنی 2012 بۆ 2013، وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی ماوەی پڕكردنەوەی فۆڕمی زانكۆلاینی بۆ یەكشەممەی داهاتوو درێژ كردەوە.

لەراگەیاندراوێكدا كە وێنەیەكی بۆ (رووداو) كەوتووە، وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەڵێت: "بەئامانجی رەخساندنی دەرفەتی زیاتر بۆ دەرچووانی 12 ی ئامادەیی بۆ وەرگرتنیان لە زانكۆ و پەیمانگەكان بۆ ساڵی نوێی خوێندنی (2012-2013) وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی بڕیاریدا بەدرێژكردنەوەی ماوەی پێشكەشكردنی داواكاری لە ڕێگەی زانكۆلاین بۆ رۆژانی (11 تا 14/10/2012)".

 لەدرێژەی راگەیەندراوەكەدا هاتووە، دوادەرفەت بۆ پڕكردنەوەی فۆڕمی داواكاری زانكۆلاین سەعات 12 ی شەوی یەكشەممە دەبێت و خوێندكاران و قوتابیان بەشێوەیەكی دروست دەتوانن داواكارییەكانیان پێشكەش بكەن، ئەم بڕیارە دەرچووانی هەردوو خولی یەكەم و دووەم دەگرێتەوە.

رێکخراوی نێودەوڵەتی "دورستکەری ئاشتی مەسیحی" بۆ لێکۆڵینەوە لە بۆردومان و تۆپبارانەکانی ئێران و تورکیا، سەردانی ناحیەی سیدەکان دەکات. محەممەد ئیسماعیل، بەڕێوەبەری ناحیەی سیدەکان بە (رووداو)ی راگەیاند "ئەمڕۆ چوارشەممە، تیمێکی رێکخراوی نێودەوڵەتی "دورستکەری ئاشتی مەسیحی" بۆ لێکۆڵینەوە لە بۆردومان و تۆپبارانەکانی ئێران و تورکیا، سەردانی ناحیەی سیدەکان دەکەن".

محەممەد ئیسماعیل راشیگەیاند "ئێمە وەک بەڕێوەبەرایەتی ناحیەی سیدەکان لەگەڵ ئەو رێکخراوە ئەمریکییە سەردانی ئاوارەکانی ناوچە سنوورییەکانی سیدەکان دەکەین و پڕۆژەی کەمپی ئاوارەکانی سیدەکان بەسەر دەکەینەوە کە بڕیار وایە لە هەفتەی داهاتوو ئامادە بێت". بە گوتەی بەڕێوەبەری ناحیەی سیدەکان، کەمپێک بۆ ئاوارەکانی ئەو سنوورە ئامادە دەکرێت تا لە کاتی تۆپباران و بۆردومانی ناوچەکە، دانیشتووانی گوندە سنوورییەکانی سیدەکان تێیدا نیشتەجێ بکرێن.

رێکخراوی دورستکەری ئاشتی مەسیحی CPT، رێکخراوێکی خێرخوازی ناحکومی ئەمریکایە کە لە ساڵی 2006، کار و چالاکییەکانی خۆی لە هەرێمی کوردستان دەست پێکردووە و تا ئێستا چەندین راپۆرتی لەسەر پێشێلکارییەکانی ئێران و تورکیا بۆسەر ناوچە سنوورییەکانی هەرێمی کوردستان ئامادە کردووە. محەممەد ئیسماعیل، بەڕێوەبەری ناحیەی سیدەکان سەبارەت بە سەردانی ئەو رێکخراوە رایگەیاند "CPT بەنیازی بە دیکۆمێنت کردنی ئەو کارەساتە مرۆییانەیە کە بەهۆی بۆردومان و تۆپ بارانی بەردەوامی ئێران و تورکیا بەسەر ناوچە سنوورییەکانی سیدەکان روو دەدات و  راپۆرتێکی تایبەت لەو بارەوە ئامادە دەکات". 

بە پاساوی لێدانی بنکە و بارەگاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان PKK و پارتی ژیانی ئازادی کوردستان PJAK لە بناری قەندیل، ئێران و تورکیا ماوە ماوە ناوچە سنوورییەکانی هەرێمی کوردستان بۆردومان دەکەن. بەهۆی ئەو بۆردومانانە، تا ئێستا چەند هاوڵاتییەکی هەرێمی کوردستان گیانیان لەدەستداوە و بەدەیان هاوڵاتیش بریندار بوونە. ئەوە جگە لەوەیکە لەو بۆردومانانەدا زۆرجار رەز و باخی هاوڵاتیان دەسوتێت و زیانێکی زۆر بە کەرتی کشتوکاڵی و ئاژەڵداری هەرێمی کوردستان گەیشتووە.

سەرچاوە: رووداۆ/ ساکار عەبدوللازادە

بۆ بەخێرهاتن کردنی رێبەری ئێران لە پارێزگای خوراسانی باکوور بۆ یەکەمین جار کەڵک لە زمانی کوردی وەردەگیرێت. بەپێی ئەو زانیارییانەی لە خوراسانی باکوورەوە بەدەست (رووداو) گەیشتووە؛ لە سەرجەم شارە کوردنشینەکانی خوراسانی باکوور دروشمی نووسراو بە زمانی کوردی هەڵواسراوە کە تێیدا بەخێرهاتنی ئایەتوڵڵا خامەنەیی، رێبەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران بۆ ناوچەکە دەکات.

هەر بەپێی ئەو زانیارییانە؛ ئەو دروشمە کوردییانە لە لایەن دام و دەزگا فەرمییەکانی کۆماری ئیسلامی لە خوراسان ئامادە کراوە و بۆ یەکەمین جارە بەرپرسانی ئێران لەو پارێزگا کوردنشینە کەڵک لە زمانی کوردی وەردەگرن، هەرچەندە بەبڕوای چاودێرانی سیاسی ئەو کارە بۆ راکێشانی سەرنجی دانیشتووانی ناوچەکەیە.

زۆربەی دانیشتووانی پارێزگای خوراسانی باکوور سەر بە نەتەوەی کوردن کە لە شار و ناوچەکانی شێروان، بۆجنورد، گەرمخان، مانە، ئاشخانە، ئەسفەراین، راز و چەرگەلان نیشتەجێن. بەپێی ئامارە نافەرمییەکان، نزیکەی 2 ملیۆن کورد لە خوراسان دەژین که زۆربەیان به  زاراوەی کورمانجی سەروو دەدوێن، بەڵام تا ئێستا لە هەموو مافە نەتەوەیی و کەلتوورییەکانی خۆیان بێ بەشبوون.

بەپێی راگەیەندراوی دیوانی رێبەری ئێران، ئایەتوڵڵا خامەنەیی سبەی چوارشەممە سەردانی پارێزگای خوراسانی باکوور دەکات و سەردانەکەی یەک هەفتە دەخایەنێت. خامەنەیی جگە لە شاری بۆجنوردی ناوەندی پارێزگای خوراسانی باکوور، سەردانی هەر یەک لە شارەکانی شێروان و ئەسفراین دەکات.

لە سەرەتای ئەم ساڵ و لە کاتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی شورای ئیسلامی ئێران (پەرلەمان) بۆ یەکەمین جار رێگە درا تا بە زمانی کوردی بانگەشەی هەڵبژاردن بکرێت.

کوردەکانی خوراسان لە سەردەمی ئیمپڕاتۆری سەفەوی، بە زۆرە ملی بۆ باکووری خوراسان کۆچیان پێکرا، تا هەم سنوورێکی مرۆیی لەبەردەم هێڕشی ئۆزبەک و تاتار و تورکەکان بۆ ئێران دروست بکەن و هەمیش ببنە پەند بۆ ئەو کوردانەی بەدژی دەسەڵات ی ناوەندی هەڵدەستنەوە. ئەو کوردانە وێڕای کۆچی زۆرە ملی و دوورکەوتنەوە لە کوردستان، جارێکیتر و دوای دابەشبوونی پارێزگای خوراسان بۆ سێ پارێزگای خوراسانی باکوور، ناوەند و باشوور لێک دابڕانەوە و ئێستا زۆربەی کوردانی خوراسان کەوتوونەتە پارێزگای خوراسانی باکوور هەرچەند کە دەیان هەزار کورد لە شارەکانی مەشهەد، چناران، دەرەگەز و کەلاتی نادری (پارێزگای خوراسانی ناوەند) نیشتەجێن.