وەزیری دادی تورکیا داوا لە مانگرتووانی کورد دەکات کۆتایی بە مانگرتنەکەیان بێنن. سەعدوڵڵا ئەرگین، وەزیری دادی تورکیا لە پەیامێکی تەلەفیزیۆنیدا داوای لە مانگرتووانی کورد کرد کۆتایی بە مانگرتنەکەیان بێنن. بە گوتەی رێکخراوی مافی مرۆڤی تورکیا، 715 زیندانی (سیاسی کورد) لە 48 گرتووخانە لە سەرانسەری تورکیا مانیان لە خواردن گرتووە و هەندێک لەو زیندانیانە 44 رۆژە مانیان لە خواردن گرتووە.
مانگرتووان دەخوازن گۆشەگیری سەر عەبدوڵڵا ئۆجەلان، سەرۆکی بەندکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان PKK کۆتایی پێ بێت و رێگە بە پارێزەرەکانی بدرێت سەردانی بکەن. داکۆکی کردن بە زمانی کوردی لە دادگاکانی تورکیا و پەروەردە بە زمانی دایکی دوو لەو داواکاریانەیە کە مانگرتووان داوای دەکەن.
لە رۆژانی رابردوو ژمارەیەکی بەرچاو لە پەرلەمانتاران و سەرۆک شارەوانییەکانی باکووری کوردستان بۆ پاڵپشتی کردن لە مانگرتووان، مانیان لە خواردن گرت. بەگوێرەی سەرچاوە ناخۆییەکان، تەندروستی ژمارەیەک لە مانگرتووان ناجێگرە و مەترسی ئەوە دەکرێت کە رووداوی 12 ساڵ لەمەو پێش دووبارە بێتەوە کە تێیدا ژمارەیەکی زۆر لە مانگرتووانی کورد لە زیندانەکانی تورکیا گیانیان لەدەستدا.
وەزیری دادی تورکیا لەو بارەوە دەڵێت "بۆ پاراستنی گیانی مانگرتووان ئەگەر پێویست بکات حکومەت هەڵوێست دەنوێنێت. حکومەتی سەرۆک وەزیران ئەردۆغان بەڵێنی داوە هەوڵ بدات رێگە بە تاوانباران بدرێت تا لە دادگاکانی تورکیا بە زمانی دایکیان داکۆکی لە خۆیان بکەن".
بەگوێرەی ئاماری گروپی قەیرانی نێودەوڵەتی ICG (کە گروپێکی سەربەخۆی نێودەوڵەتییە و بۆ چارەسەری کێشە و ناکۆکییەکان لە جیهان تێدەکۆشێت)، لە دوو ساڵی رابردوودا زیاتر لە 7 هەزار چالاکڤانی سیاسی کورد بە تۆمەتی ئەندامێتی لە کۆما جڤاکێن کوردستان KCK دەستگیر کراون.
گروپی قەیرانی نێودەوڵەتی رایدەگەیەنێت کە ئەو دەستگیرکردنانە نە تەنها هیچ یارمەتییەکی بە حکومەتی تورکیا نەداوە تا کێشەی کورد چارەسەر بکات، بەڵکو گەنجانی کوردی توڕەتر کردووە و بووەتە هۆی ئەوەی بە سەدان گەنجی کورد بۆ شەڕکردن دژی حکومەتی تورکیا پەیوەستی ریزەکانی PKK ببن.
Rwdau
هێزه چهکدارهکانی بهرههڵستکارانی سوریا( سوپای ئازادی سوریا) له گهرهکهکانی ئهشرهفییه و شێخ مهقسودی حهلهب که زۆربهی دانیشتوانی کوردن، له رێپێوانێک که لهلایهن کوردانهوه به ئامانجی دهرخستنی هێزهکانی بهرههڵستکارای سوریا رێکخرابوو، گوله باران کرد. له ئهنجامی گولهبارانکهدا (5) کهس ژیانیان له دهستدا و (10) کهسی تریش بریندار بوون.
له جهژنی قوربان هێزهکانی رژێمی سوریا و بهرههڵستکارانی سوریا گوایا ئاگربهستیان راگهیاندبوو، بهڵام ئهمجارهش هێرشی سهر کوردانیان کرد. به پێی زانیارییهکان گرووپێک چهکداری بهرههڵستکارانی سوریا، دوێنێ دهربازی گهرهکی ئهشهرفییه که زۆربهی دانیشتوانی کورد، ببوون. بهڵام دانیشتوانی گهرهکهکه و یهکینهکانی پاراستنی گهل(YPG) ئهوانیان له گهرهکهکه دهرکردبوو. له دوای ئهو رووداوه، ئهمجارهیان سوپای سوریا گهرهکهکهی تۆپباران کرد و (15) کهس ژیانیان له دهستدابوو و زیاتر له )15) ی تریش بریندار ببوون.
بهرههڵستکارانی سوریا جارێکیتر کهوته گهرهکهکه
له دوای رووداوهکه، بهرههڵستکارانی سوریا سهرلهبهیانی ئهمڕۆ جارێکیتر رێگای نێوان گهرهکی ئهشرهفییه و شێخ مهقسودیان گرتهوه. لهبهر ئهمهش و لهسهر داخوازی گهل شاندێک له ئهمجوهنی گهلی گهرهکهکه و دانیشتوانی گهرهکهکه دامهزرا. شاندهکه ویستی که لهگهل گرووپه چهکدارهکه دیدار ئهنجام بدات که له گهرهکهکه دهربکهون. بهڵام کاتێک که شاندهکه ئامادهکاری دیداری لهگهل گرووپهکه دهکرد، گرووپێک چهکدار لێدوانیاندا و بانگهشهیان کرد که ئهوان کۆنترۆلی گهرهکی ئهشرهفییهیان بهدهست خستوه و گهرهکهکهیان ئازاد کردوه.
رێپێوانهکهیان گولهباران کرد
لهبهرامبهر بهمه، پاشنیوهرۆی ئهمڕۆ هاوڵاتییان رێپێوانێکیان ئهنجامدا و ویستیان که گرووپه چهکدارهکه دهرکهوێت و ئیدی کۆمهڵکوژی روو نهدات. به سهدان هاوڵاتی کورد و عهرهب له سنووری نیوان گهرهکهکانی ئهشرهفییه و شێخ مهقسود گردبوونهوه. جهماوهرهکه ویستی لهوێوه تا گهرهکی ئهشرهفییه رێپێوان ئهنجام بدات و داوا له گرووپه چهکدارهکه بکهن که له گهرهکهکه دهرکهون. بهڵام گرووپه چهکدارهکه جهماوهرهکهی گولهباران کرد و به پێی زانیارییه سهرهتاییهکان، تا ئێستا (5) هاوڵاتی مهدهنی ژیانیان لهدهستداوه و (10) کهسی تریش بریندار بوونه.
یهکینهکانی پاراستنی گهل(YPG) دهستبهجی وهڵامی هێرشهکانی بهرههڵستکارای سوریای دایهوه. راگهیهندرا که شهڕی نیوان هێزهکانی YPG و گرووپه جهکدارهکه بهردهوام دهکات.
ئەمی خوارەوە کلیك بکە بۆ بینینی ڤیدیۆکە و کوشتنی خەڵكی کورد لەکاتی خۆپیشانداندا بەدەستی چەکدارەکانی سوپای ئازادی سوریا:
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&;v=pwe3we9ou3k#!
سەرچاوە: پێنووسەکان
لە سەر داوای پارلەمانتارێکی کورددۆستی سەر بە حیزبی "سۆسیالیستی چەپ"، وەزیری دەرەوەی وڵاتی نۆڕوێژ ئامادەی دانیشتنێکی پارلەمان بوو کە تێیدا ژینۆسایدی کورد لە باشووری کوردستان و بە تایبەت کەیسی ئەنفاڵ و حەڵەبچە، راوەستەی تایبەتی لە سەر کرا.
رۆژی پێنجشەمبە[٢٥ی ئۆکتۆبری ٢٠١٢ی زایینی]، "ئەسپەن بارت ئەیدا"، وەزیری دەرەوەی نۆڕوێژ، ئامادەی دانیشتنێکی پارلەمانی ئەو وڵاتە سەبارەت بە "چەکی کۆمەڵکوژ"، بە جەختکردنەوە لە سەر کەیسی "کۆمەڵکوژکردنی کورد" لە باشووری کوردستان بوو. وەزیری دەرەوەی نۆڕوێژ، وێڕای ئاماژە بە سیاسەتی وڵاتەکەی لەمەڕ دژایەتی بەکارهێنانی هەر چەشنە چەکێکی کۆمەڵکوژ و مەحکوومکردنی ژێنۆساید، سەبارەت بە کوشتاری بە کۆمەڵی کورد بە دەستی رەژیمی بەعسیش دوا.
ناوبراو حەڵەبچەی وەک "کوشتاری سیستماتیک و پلانداڕێژراوە بۆ کۆمەڵکوژی کورد" پێناسەکرد و هەر وەها وتیشی کە "دەبێ هەوڵ بدرێ کە کارەساتی مرۆیی لەم چەشنە دووپات نەبێتەوە". دانیشتەکە لە سەر داوای "ئەختەر چاودری"، نوێنەری حیزبی SV و ئەندامی "کۆمیتەی مافی مرۆڤی کورد" لە پارلەمانی نۆڕوێژ، پێکهاتبوو.
چاودری، کە بە ڕەچەڵەک پاکستانییە و ئێستا جێگری سەرۆکی پارلەمانی نۆڕوێژیشە، ماوەیەک لەمەوبەر، بە سەردانی گەرمیان و حەڵەبچەی باشووری کوردستان و دیتنی ئاسەواری بۆمبارانە شیمیاییەکان و بەجێماوانی ئەنفاڵ، لە نزیکەوە بەدواداچوونی کۆمەڵکوژی کوردی باشووری کردبوو.
دانیشتنی ئاماژەپێکراو کاتژمێر ١٠ی بەیانی، لە هۆڵی سەرەکی پارلەمانی نۆڕویژ و بە بەشداری هەژمارێکی زۆر لە پارلەمانتارانی نۆڕوێژی و نزیک بە ١٠٠ چالاکی کورد بەڕێوەچوو. چەندین ئەندامی تری پارلەمان سەر بە حیزبەکانی "ناوەند"، سۆسیالیستی چەپ، کرێکاران و هتد، لە سەر ژینۆسایدی کورد دوان. رەوشی ئێستای سووریا و رۆژئاوای کوردستانیان و ئەگەری دووپاتبوونەوەی بەکارهێنانی چەکی کۆمەڵکوژ، مژارێکی تری دانیشتنەکەی ئەمڕۆ بوو.
ئەختەر چاودری، لە وتارێک دا، بە وردی باسی لە کەیسی حەڵەبچە و ئەنفاڵ کرد و داوای لە وەزیری دەرەوەی وڵاتەکەی کرد بۆ ئەوەی بەکارهێنانی چەکی کۆمەڵکوژ دووپات نەبێتەوە، نۆڕوێژ هەڵوێستی ڕوونی هەبێ. پارلەمانتارێکی تریش سەبارەت بە کورد رایگەیاند کە "تەنیا گارانتییەک بۆ دووپات نەبوونەوەی کۆمەڵکوژی کوردان، سەربەخۆیی ئەو نەتەوەیە".
لە دانیشتنەکەدا، باس لە دۆزی کورد لە پارچەکانی تر بۆ وێنە رۆژهەڵاتی کوردستانیش کرا. ئەگەری ئەوەی کە لە داهاتوودا، ژینۆسایدی کورد بە دەستی حکوومەتی ناوەندی عێراق، لە لایەن پارلەمانی نۆڕویژەوە، بخرێتە دەنگدان و بە فەرمی بناسرێ مژارێکی تری مشت و مڕی نێوان پارلەمانتاران بوو بەڵام سەرەڕای ئەوەش ئاماژە بە رێکەوتێک و دەستپێشخەرییەکی تایبەت لەمبارەوە نەکرا.
nnsroj
سەرەڕای تێپەڕبوونی چەند مانگ بەسەر ئیمزاكردنی رێككەوتننامەی هەولێر و پێكهێنانی دەستەی باڵای كورد لە رۆژئاوای كوردستان، بەڵام هێشتا ئەو رێككەوتنە لەنێوان هێزە سیاسییەكانی رۆژئاوای كوردستان جێبەجێنەكراوە. بەرپرسێكی كورد دەڵێ ئەوەی تائێستا كراوە هەر ئەوەیە كە رێككەوتنی هەولێر رێگربووە لەبەردەم بەرپابوونی شەڕی براكوژی.
سەرەڕای پەرەسەندنی رووداوەكان لە سووریاو زیاتر ئاڵۆزبوونی بارودۆخەكە، بەڵام هێشتا كورد لە رۆژئاوای كوردستان بەشێوەیەك خۆی ئامادە نەكردووە كە بتوانێ رووبەڕووی گۆڕانكارییە چاوەڕوانكراوەكان ببێتەوە. هۆكاری سەرەكیش دەگەڕێتەوە بۆ جێبەجێنەكردنی رێككەوتننامەی هەولێر كە لە 11/7/2012 لەنێوان ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد و ئەنجوومەنی گەلی رۆژئاوای كوردستانی سەر بە پارتی یەكێتی دیموكراتی PYD ئیمزكرا. هەرچەندە ئەو دوو لایەنە لەهەموو بۆنەیەكدا پابەندبوونی خۆیان بەو رێككەوتنە دووپاتدەكەنەوە، بەڵام رێككەوتنەكە بەكردەوە جێبەجێنەكراوە، بەكردەوە PYD هێزی سیاسی و سەربازی و ئیداری باڵادەستە لە ناوچە كوردییەكاندا، دوور لەو هاوبەشییەی لە رێككەوتنەكەدا هاتووە.
بەرپرسێكی كورد لەناو ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد كە نەیویست ناوی بڵاوبكرێتەوە، بە (رووداو)ی راگەیاند "جگە لەوەی كە بەهۆی رێككەوتنەكە شەڕی براكوژی لە رۆژئاوای كوردستان رووینەداوە، بە كردەوە هیچ بەندێكی رێككەوتننامەی هەولێر جێبەجێنەكراوە".
بەبڕوای ئەو، هۆكاری جێبەجێنەكردنی ئەو رێككەوتنەش دەگەڕێتەوە بۆئەوەی كە پارتی یەكێتی دیموكراتی PYD هێزێكی چەكدارە "لایەنێك چەكدارە و لایەنێك بێ چەكە، ئایا لەو بارودۆخەدا چۆن رێككەوتن جێبەجێدەبێت؟ ئایا رێككەوتن لە نێوان حاكم و مەحكوم مومكینە؟".
شەلال گەدۆ، ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی چەپی كورد لە سووریا، پێیوایە كورد ناتوانێ رێككەوتنی هەولێر جێبەجێبكات. گەدۆ لە لێدوانێكدا بۆ (رووداو) لەوبارەیەوە دەڵێ "لەڕووی هێزەوە جیاوازی لەنێوان هەردوو لایەنی رێككەوتنەكە هەیە، ئەنجوومەنی گەل خاوەن هێزە، خاكی لەژێر دەستە، چەك و ئیمكاناتی لەدەستدایە، خاوەنی توانای ئابووری و راگەیاندنی گەورەیە، بەڵام ئەنجوومەنی نیشتمانی هەرچەندە هێزێكی مرۆیی زۆری لە پشتە، بەڵام رێكخراو نییە، بێ دەزگایە، لەهەموو لایەنێكەوە لاوازە، بەتایبەتی لە مەسەلەی چەك و تەقەمەنی، بە كورتی جیاوازی لە باڵانسی هێز هۆكاری سەرەكییە بۆ جێبەجێنەبوونی رێككەوتننامەی هەولێر".
تائێستا ئەوەی دیارە مەسەلەی هێزی چەكدار لەنێوان ئەنجوومەنی گەل و ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد هۆكاری سەرەكییە بۆ جێبەجێنەكردنی رێككەوتنی هەولێر. بەڵام شەلال گەدۆ پێیوایە جگە لەو هۆكارانە هۆكاری دیكەش هەن "جیاوازی مێژوویی لەنێوان هەردوولا هەیە، وەك یەكتر بیرناكەنەوە، جگە لەوانەش مەسەلەی بەرژەوەندی تەسكی حیزبایەتی رۆڵی خۆی دەبینێ".
دەستەی باڵای كورد كە لە دوای ئیمزاكردنی رێككەوتننامەی هەولێرەوە بە 20 رۆژ لە قامشلۆ دروستكرا، وەك دەستەی جێبەجێكردنی رێككەوتنی هەولێر دامەزرا، كە ئیدارەی ناوچە كوردییەكان بەڕێوەببات، بەڵام جگە لە چەند هەنگاوێكی بچووك هیچی دیكەی پێنەكرا، هەربۆیە دەستەی ناوبراو شەوی شەممەی رابردوو 20/10/2012 گەیشتە شاری هەولێر و بڕیارە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكانی هەرێمی كوردستان دەست بە گفتوگۆ بكات.
عەبدولباقی یوسف نوێنەری (پارتی یەكێتی كورد لە سووریا) لە هەرێمی كوردستان بە (رووداو)ی راگەیاند "هاتنی دەستەی باڵا لەبەرئەوەیە كە رێككەوتننامەی هەولێر تاوەكو ئەمڕۆ جێبەجێنەكراوە".
شەلال گەدۆ، هاتنی دەستەی ناوبراو بە دەرفەتێك دەزانێ بۆ دۆزینەوەی چارەسەری گونجاو بۆ كێشەكانی رۆژئاوای كوردستان "دیوانی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان گوشار دەخاتە سەر لایەنە پەیوەندیدارەكان، بۆ ئەوەی رێككەوتنی هەولێر جێبەجێبكرێت، ئەگەر دوای چەندین مانگ هێشتا رێككەوتنی هەولێر جێبەجێنەكراوە ئەوە مایەی داخە بۆ هەرێمی كوردستان و شەقامی كوردی لە سووریا. ئەگەر كورد لە سووریا ئەو رێككەوتنە نەباتە سەر پێموایە دەگەڕێنەوە ناو چوارگۆشەی سفر و دوورنییە براكوژیش لەناو كوردی سووریا بێتەئاراوە. بۆیە جگە لە جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە هیچ چارەیەكی دیكە نییە".
ئەنجوومەنی گەلی رۆژئاوای كوردستان كە یەكێكە لە لایەنەكانی رێككەوتنی هەولێر، لە زۆر لێدوان و بۆنەدا جێبەجێنەكردنی رێككەوتنەكە دەخاتە ئەستۆی ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد و دەڵێ ئەو ئەنجوومەنە لاوازە و توانای كاركردنی نییە.
شەلال گەدۆ لەوبارەوە دەڵێ "بەوپێیەی كە ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد هێزێكی سەرەكییە، پێویستە هەموو دەزگا پێویستەكانی دەوڵەتداری دابمەزرێنێ. ئەوانە دەبنە هۆی بەهێزبوونی ئەنجوومەن و دروستكردنی هاوسەنگی لەنێوان هەردوو ئەنجوومەن. تەنیا ئەو كاتەش رێككەوتنی هەولێر جێبەجێدەبێ". شەلال گەدۆ هەندێك لەو رەخنانەی ئاراستەی ئەنجوومەنەكەی دەكرێن بە راست دەزانێ و دەڵێ" هیچ گومان لەوەدا نییە كە ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد لە سووریا بەربڵاوە، هەرچەندە 16 پارتی سیاسی لەناو ئەو ئەنجوومەنەدان، جگە لە كەسایەتی سەربەخۆ و هەماهەنگی لاوان، بەڵام تائێستا یەكێتیەكی راست دروستنەبووە. زۆر بۆچوونی جیاواز لەبارەی مەسەلەكان هەیە، بۆیە دەبێ ئەو ئەنجوومەنە یەكێتییەكی راست دروست بكات. ئەنجوومەنی گەل هەموو دەزگاكانی خۆی دروستكردووە، دەزگای دادوەری، پەروەردەیی، سەربازی و ئیداری هەمووی دروستكردووە. ئەوان زۆر لە ئێمە زیاتر كاردەكەن و یەك سەركردایەتی ناوەندییان هەیە، ئێمە 16 پارت جگە لە هەماهەنگی و كەسانی سەربەخۆ كە هەموویان بێ ئیمكاناتن، هەموویان لە پاشكۆی حیزبەوە سەیری رووداوەكان دەكەن". لەكۆتایی قسەكانیدا، شەلال گەدۆ كە ئەندامێكی ئەنجوومەنی نیشتمانی كوردە، بەوشێوەیە وەسفی ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد دەكات " ئەنجوومەنی نیشتمانی لەبەرئەوەی لاشەیەكی گەورەیە، بەهەنگاو زۆر لەسەرخۆ بۆ پێشەوە دەڕوات".
بۆ تێپەڕاندنی ئەو بەستەڵەكەی لە رۆژئاوای كوردستان بەهۆی جێبەجێنەكردنی رێككەوتننامەی هەولێرەوە دروستبووە، لەناو دەستەی باڵای كورد كار بۆ كۆبوونەوەیەكی فراوانی هەردوو ئەنجوومەن دەكرێ.
ئیسماعیل حەمە، ئەندامی دەستەی باڵای كورد و سكرتێری پارتی یەكێتی كورد لە سووریا بە (رووداو)ی راگەیاند "كاتی ئەوە هاتووە هەردوو ئەنجوومەن ببنە یەك، چونكە بوونی هەردووكیان ئاستەنگ بۆ كاری ئێمە و دواڕۆژی كورد دروستدەكات. لە داهاتوویەكی نزیكدا كۆبوونەوەیەكی فراوان لەنێوان هەردوو ئەنجوومەن بە بەشداری زیاتر لە 150 كەس بۆ تاوتۆكردنی یەكگرتنی هەردوو ئەنجوومەن لە قامشلۆ سازدەكرێ".
جوان حاجۆ، ھونەرمەندی رۆژئاوای کوردستان کۆنسێرتێکی خێرخوازی لە هەولێر ساز دەکات. دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ پێنج شەممە، هونەرمەند جوان حاجۆ لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا کە لە هەولێر رێکخرابوو، رایگەیاند "ئەرکی سەرشانمە ھەموو کاتێک بۆ فریاکەوتنی تاکی کورد لە ھەر پارچەیەکی کوردستان کە پێویستی بە ھاوکاری بێت، لە رێگەی ھونەرەکەمەوە خزمەت بگەیەنم و بۆ ئەو مەبەستەش رێکەوتی 27/10/2012، کۆنسێرتێکی خێرخوازی لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان ساز دەکەم".
جوان حاجۆ راشیگەیاند "ئامانجی کۆنسێرتەکە یارمەتیدانی کوردانی رۆژئاوای کوردستانە و وا بڕیارە کۆی داھاتی ئەو کۆنسێرتە بۆ ئەو ئاوارانە تەرخان بکرێت کە بەھۆی نالەباری ژیان و گوزەرکردنییان لە قۆناغی شۆرشی گەلانی سووریا شارەکانی رۆژئاوای کوردستانیان جێھێشتووە و لە ھەرێمی کوردستان نیشتەجێن".
هەر لەو بارەوە عیسا مێرگەسۆری، رێکخەری کۆنسێرتە خێرخوازییەکەی هونەرمەند جوان حاجۆ رایگەیاند "بریارمان داوە لە رێگەی فرۆشتنی بلیت و دانانی سنودقێکی ھاوکاری بۆ ئەو بەرپرس و بزنسمانانەی کە داوەتکراون، داھاتێکی گونجاو کۆ بکەینەوەو بەسەر ئەو کوردە رۆژئاواییانەی دابەش بکەین کە لەکەمپەکانی ھەرێمی کوردستان نیشتەجێن".
کاژێر 8ی ئێوارەی رۆژی شەممە 27/10/2012، لە ھۆڵی سەعد عەبدوڵڵا بە سەرپەرشتی کۆمپانیای کۆرەک تیلیکۆم، کۆنسێرتی موزیک و گۆرانی ھونەرمەند جوان حاجۆ بۆ پرۆسەی خێرخوازی بۆ کوردانی رۆژئاوا ساز دەدرێت.
سهرۆكى كۆنسهى بهڕێوهبهرایهتى كهجهكه رایگهیاند، ئهمریكا دهیهوێت شهڕى كوردو تورك ههڵگیرسێنێتو ناوى 2 كهس دهستنیشان كراوه لهلایهن توركهوه بكوژرێت بۆئهوهى شهڕ قوڵتر بێت.
موراد قهرهیڵان، سهرۆکى کۆنسهى بهڕێوهبهرى KCK له چاوپێكهوتنێكیدا بۆ ANF سهرنجى بۆ سهر لێدوانه ناکۆکهکانى سهرۆک وهزیرى تورک ئهردۆغان راکێشا و ئاماژهی بهوه کرد که "ئهردۆغان رۆژێک دهڵێت ئهگهر پێویست بکات، لهگهڵ ئیمرالى دیدار ئهنجام دهدهین، ئهگهر پێویست بکات له ئۆسلۆ دیدار ئهنجام دهدهین و رۆژێکى دیكهش فهرمانى لهناوبردن دهدات، ئهو کێشه کێشهیهک نییه که به دیدارى راوێژکارێک چارسهر بێت، پرسى کورد سهرهکیترین پرسى تورکیایه، ئهگهر ئێوه بڕیارى چارهسهریتان دابێ ئهوا لایهنى کوردى بۆ چارهسهرى ئامادهیه".
قهرهیڵان گوتى "هۆکارى سهرهکى ئهو شێوازه پڕ له ناکۆکیهی ههڵوێستهکانی ئهردۆغانو حکومهتی AKP له نههاتنه سهر رێى چارهسهری، به واتای ههڵخهلهتاندنى راى گشتى و خواستی سهرکوتکردنى هێزهکانى بزووتنهوهى ئازادییه، AKP له ههموو رووێكهوه گهمه دهکات بۆیه لێدوانهکانى ناکۆکن، کاتێ ئهردۆغان دهڵێ ئهگهر پێویست بکات دیدار ئهنجام دهدهین بێ واتایه و بهشێکه له شهڕى دهروونى".
قهرهیڵان ئاماژهى به بانگهوازهکهى ئهحمهد داود ئۆغڵو، وهزیرى دهرهوهى توركیادا كه به بۆنهى جهژنى قوربانهوه داواى له سووریا كردبوو ئاگربهست رابگهیهنێت "بهڵام له وڵاتهکهی خۆیدا سهدان کهس له زیندانهکان زیاتر له 40 رۆژه له مانگرتندانو له ههموو دهڤهرێک ئۆپهراسیۆن ئهنجام دهداتو شهڕو پێکدادانه، كهچى ئهوانهى وڵاتهكهى نابینێت داوا له سووریاش دهكات شهڕ راگرێت".
سهرۆکى کۆنسهى بهڕێوهبهرى KCK راشیگهیاند "بۆ ئهوهی پرسی کورد لهلایهن هێزه دهرهکییهکانهوه بهکارنههێنرێت، دهڵێین پێویسته ئهو پرسه لهلایهن دهوڵهتی تورکهوه چارهسهر بکرێت، ئهمریکاو ئیسرائیل بۆ ئێران پێویستییهکی زۆریان به شهڕی کوردــ تورک ههیه بۆیه بهگوێرهی ئهو پیلانهیان ئهمریكا دهیهوێت تاوهكو چهند ساڵێکی دیكهش تورکیا له شهڕی دژ به کورد و PKKدا بێت، ئهمریكا 2 ناوى دهستنیشان كردووه بۆئهوهى لهلایهن دهوڵهتی تورکهوه بکوژرێت ئێمهش ئهوه قبوڵ ناكهین بهوهش شهڕو پێكدادان قوڵتردهبێتو دهوڵهتى تورك زیاتر موحتاجى ئهمریكادهبێت، بۆیه دهیههوێت توركیا بهكاربێنێت".
rudaw/ anf
رادیۆی "جودی" وهك یهكهمین رادیۆی كوردی لە رۆژئاوای کوردستان دەستی بە پەخش کرد. بەگوێرەی هەواڵێکی ئاژانسی فورات نیوزی نزیک لە پارتی کرێکارانی کوردستان PKK، رادیۆی "جودی" وهك یهكهمین رادیۆی كوردی لە رۆژئاوای کوردستان دەستی بە پەخشی بەرنامەکانی کرد.
رادیۆی "جودی" له شاری قامشلۆ دهستی به پهخشی بهرنامهكانی كردووە و له ئێستادا شهپۆلهكانی ئهو رادیۆیه شاری قامیشلۆ و ناوچهكانی دهوروپشتی گرتووهتهوە. به گوتهی بهڕێوبهرایهتی رادیۆکە، ههوڵ دهدرێت پەخشی رادیۆ جودی له ماوهیهكی كورتدا سهرجهم ناوچهكانی رۆژئاوای كوردستان بگرێتهوە.
رادیۆی جودی له سهر شهپۆلی 96.2 مێگا هێرتز بهرنامهكانی پهخش دهكات.
دامەزراندنی ئەو رادیۆ کوردییە لە قامشلۆ لە کاتێکدایە کە بەرپرسانی رژێمی سووریا لە ماوەی چەند مانگی رابردوودا دژی پەروەردە بە زمانی کوردی وەستابوونەوە و وەزارەتی پەروەردەی سووریا هەڕەشەی لە خوێندنگاکانی رۆژئاوای کوردستان کردبوو کە ئەگەر خوێندن بە زمانی کوردی رانەگرن، موچەی مامۆستایانی کورد دەبرێت.
سهرۆكی حكومهتی ههرێمی كوردستان رایگهیاند، له یاریی تۆپى پێى نێوان حكومهت و پهرلهمان چهند گۆڵێك له پهرلهمان دهكهینو لێیان دهبهینهوه.
له كۆنگرهیهكی رۆژنامهوانیدا كه دوێنێ لهسهردانهكهى بۆ گهرمیان ئهنجامیدا، نێچیرڤان بارزانی سهرۆكى حكومهتى ههرێمى كوردستان رایگهیاند "خهریكی خۆئامادهكردن و راهێنانین بۆ یارییهكهی پهرلهمان و حكومهت"، بهڵام بارزانى پلانی یارییهكهیانى ئاشكرانهكردو گوتى "ئهوه نهێنییه".
نێچیرڤان بارزانى گوتى "پێشبینی دهكهین لهپهرلهمان ببهینهوهو چهند گۆڵێكیان تێبكهین له یارییهكهدا".
بڕیارهی مانگی داهاتوو لهیاریگای فرانسۆ ههریری لهشاری ههولێر پهرلهمان و حكومهت یارییهكی تۆپی پێ ئهنجام بدهن، بۆئهو مهبهستهش چهند ههفتهیهكه وهزیرو پهرلهمانتارهكان دهستیان به راهێنان كردووه.
rwdau
سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند "سهردهم سهردهمی چارهسهركردنی كێشه و گیروگرفتهكان به رێگهی دیالۆگی شارستانییانییە". ئەمڕۆ سێ شەممە، مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەگەڵ لەیلا زانا، نوێنەری شاری ئامەد لە پەرلەمانی تورکیا کۆبووەوە و تێیدا دوایین پهرهسهندنهكانی كوردستان و ناوچه ئاڵوگۆڕكرا.
لەو کۆبوونەوەیەدا، سەرۆکی هەرێمی کوردستان رایگەیاند "ئهم سهردهمه سهردهمی خهباتی پهرلهمانی و سیاسی و راگهیاندن و چارهسهركردنی كێشه و گیروگرفتهكانه به رێگهی دیالۆگی شارستانییانهی دوور له توندوتیژی كه دهكرێ به هۆیانهوه گهلهكهمان سوودیان لێ وهربگرێت".
لەیلا زانا وێڕای بەرز نرخاندنی رۆڵی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە كۆكردنهوهی نێوماڵی كورد و ئهو كێشانهی كه دێنه پێش پرسی كورد، جەختی لەسەر چارەسەری ئاشتیانەی کێشەی کورد لە باکووری کوردستان کردەوە. ئەو دانیشتنە لە کاتێکدایە کە هەر ئەمڕۆ، داواکاری گشتی تورکیا رەخنەی لە بڕینەوەی 10 ساڵ زیندانی کردن بۆ لەیلا زانا دەربڕی و رایگەیاند "زانا لە 9 گوتاری جیادا پڕوپاگەندەی بۆ تیرۆر و کۆماجڤاکێن کوردستان کردووە و پێویستە بۆ هەر گوتارەی 9 جار سزای بەسەردا بسەپێت".
رێکەوتی 24/05/2012، به تۆمهتی بڵاوكردنهوهی پڕوپاگهنده بۆ پارتی كرێكارانی كوردستان PKK دادگای ئامەد سزای 10 ساڵ زیندانی بەسەر لەیلا زانا، پهرلهمانتارى سهربهخۆى كورد له پهرلهمانى توركیادا سهپاند.
لەیلا زانا یەکەمین ژنە پەرلەمانتاری کوردە کە لە ساڵی 1991 لە لایەن خەڵکی ئامەد بۆ پەرلەمانی تورکیا هەڵبژێردرا.
زانا لە ساڵی 1994 بە تاوانی قسەکردن به زمانی کوردی و لایەنگری PKK دەسبەسەر کرا و سزای 15 ساڵ زیندانی بەسەر داسەپا.
زانا دوای زیاتر لە 10 ساڵ زیندان و رزگاربوونی لە بەندینخانە، جارێکی دیکە خۆی بۆ پەرلەمان پاڵاوتەوە و لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی 2011 وەک نوێنەری شاری ئامەد لە پەرلەمانی تورکیا هەڵبژێردرایەوە.
لەیلا زانا بە هۆی هەوڵ و ماندوبوونەکانی لە پێناو چەسپاندنی دیموکراسی لە تورکیا و دەستەبەرکردنی مافی کوردان تا ئیستا، زیاتر لە ٦ خەڵاتی گرینگی جیهانی بە دەست هێناوە.
دوێنێ شهوی دوایین رووبهڕووبوونهوهی ههڵبژاردنهکانی سهرۆکایهتی ئهمریکا بۆ ئهمساڵ بهڕێوهچوو لهنێوان باراك ئۆبامای دیموکرات و رکابهره کۆماریـیهکهی مت رامنی. رووبهڕووبوونهوهکه له زانکۆی (لین) له شـاری بوکا رهتۆنی ولایهتی فلۆریدا بهڕێوهچوو و لهلایهن رۆژنامهوان (بۆب شیفهر) له کهناڵی CBSهوه سهرپهرشتی کرا، له سێههمینو دواین رووبهڕووبوونهوهى ئهو دوو ركابهرهدا سهنگو قورسایى خرایه سهر سیاسهتی دهرهوه، لهوانه گۆڕانکارییهکانی رۆژههڵاتی ناوهڕاست به تایبهتی لیبیا و سووریا و ئێران و ئیسرائیل، پاشـان لهسهر رۆڵی ئهمهریکا له جیهاندا و پهرهپـێدانی توانا لهشکرییهکانی ئهمهریکا و چۆنێتی مامهڵهکردن لهگهڵ ئهفغانسـتان و پاکسـتان و چین.
گۆڕانکارییهکانی رۆژههڵاتی ناوهڕاست
بۆب شیفهر ئاماژهى بهوهدا كه بهشی یهکهمى پرسیارهكان له بارهی گۆڕانكارییهکانی رۆژههڵاتی ناوهڕاستو رووی نوێی تێرۆرزمهوه دهبێت. بۆب شیفهر: پـرسیاری یهکهم له بارهی لیبیاوه دهبێت، که چی لهوێ روویدا و چۆن ئهو چوار ئهمریکایـیه کوژران، لهوانه باڵیۆزی ئهمهریکا له لیبیا (کرس ستیڤنز) ئایا شکسـتهێنانی ههواڵگری بوو یان سیاسی بوو یان شتێـک بوو به رێـکهوت روویدا، ئایا هیچ شتێک کراوه بۆ چهواشهکردنی خهڵکی لهوهی چی راستی روویدا؟ پاشـان به کاندیدی کۆماری رامنی گوت تۆ گوتووته ئهوه نمونهیهکه بۆ شکستهێنانی سیاسهتی ئهمریکا له رۆژههڵاتی ناوهڕاستدا؟
رامنی گوتی: ئهو گۆڕانکارییانهی رۆژههڵاتی ناوهڕاست ههموو جیهان نیگهران دهکات بهتایبهتی ئهمهریکا. لهگهڵ هاتنه کایهی بههاری عهرهبى بینیمان گۆڕانکاری تهواو له رۆژههڵاتی ناوهڕاستدا روویدا و ئومێدی ئهوه بهدی کرا که ئیدی لهوێ بواری ههنگاونان بهرهو میانڕهوییه و ژنان لهنێو کۆمهڵگهکانیاندا رۆڵیان دهبێت، بهڵام له بری ئهوه له وڵات له دوای وڵات بینیمان چهندین مهسهله نیگهرانمان دهکات. له سووریا 30 ههزار کهسی سیڤیل به دهسـتی لهشـکر کوژران. له لیبیا رووبهڕووی هێرشێک بووین که پـێدهچێت هێرشێکی تێرۆرستی بووبێت و له ئاکامدا 4 ئهمریکی کوژران. وڵاتی مالیش دهسـتی بهسهردا گیراوه لهلایهن کهسـانی سهر به ئهلقاعیدهوه. له میسریش ئێسـتا سهرۆکێک ههیه که له ئیخوانی موسلیمینه. بۆیه ئهوهی بهدی دهکهین به پێچهوانهی ئهوهیه که چاوهڕێمان دهکرد و هیوامان پێی ههبوو. پاشـان گهورهترین ههڕهشه ئێرانه و وا چوار سـاڵه له دروسـتکردنی چهکی ناوکی نزیک دهبێتهوه. من پـیرۆزبایی له سهرۆک ئۆباما دهکهم لهسهر کوشـتنی ئوسامه بن لادن و راوهدونانی رێبهرانی ئهلقاعیده، بهڵام راستییهکهی ناتوانین به رێگهی کوشـتن لهم ئاژاوهیه بێینه دهرێ. بۆیه دهبێت سـتراتیژیـیهتێکی بههێزمان ههبێت بۆ یارمهتیدانی جیهانی ئیسلامی و بهشهکانی دیکهی جیهان که توندوتیژی و توندڕهوی رهتبکهنهوه. پاشـان ئهم کۆمهڵه لهنێو 10 بۆ 12 وڵاتدا ههیه و ههڕهشهیه بۆ سهر دۆسـتانمان، ههروهها بۆ سهر جیهان و ئهمریکا، بۆیه دهڵێم دهبێت سـتراتیژییهتێكی گشـتگیرمان ههبێت بۆ یارمهتیدان له رهتکردنهوهی ئهم جۆره توندڕهوییه.
باراك ئۆباما بۆ وهڵامى پرسیارهكان گوتی: کاری یهکهمی من وهک فهرماندهی باڵا پاراسـتنی گهله، لهماوهی 4 ساڵی رابردوو بۆ ئهوه کارمان کردووه، لهوانه کۆتایـیمان به شهڕ له عێراقدا هێنا و سهنگی خۆمان خستهوه سهر ئهوانهی لێیان کوشتین له 11 ی سـێپــتهمبهردا، سهرئهنجام کرۆکی ئهلقاعیدهمان تێـکشـکاند. ههروهها له ئهفغانسـتانیش به شێوهیهکی بهرپرسـانه ههنگاو دهنێن پاش ئهوهی دڵنیا دهبین لهوهی ئهفغانییهکان خۆیان بهرپـرسیارێتی ئاسایشی وڵاتهکهیان له ئهسـتۆ دهگرن، ئهمهش بوارمان دهداتێ کاربکهینهوه بۆ دروسـتکردنی هاوپهیمانی و دۆسـتایهتی له سهرانسهری جیهان به مهبهستی رێگهگرتن له ههڕهشهکانی شیانی ههیه له ئایندهدا رووبهڕووی بـبینهوه. سهبارهت به لیبیا، من که ههواڵی هێرشهکهم بیست بۆخۆم جهختم لهسهر گرتنهبهری ههموو رێوشوێنێـک کرد بۆ پاراستنی ئهو ئهمریکیـیانهی که هێشـتا مهترسـیـیان لهسهره، دووهم لێـکۆڵینهوه لهسهر رووداوهکه دهکهین، سێـیهم به دوای ئهوه کهسانه دهکهوین که ئهمریکایـیهکانیان کوشت و رادهسـتی دادگایان دهکهین. بهڵام گرنگ ئهوهیه بۆ دواوه بگهڕێنهوه و بزانین چی له لیبیا کرا؟. ئهویش ئهوهیه بهبێ ئهوهی هێزی پـیاده بهرین بۆ ئهو وڵاته و به خهرجیـیهکی کهم که کهمتر بوو لهوهی له ماوهی دوو ههفته له عێراقدا خهرجمان دهکرد، کرا ئهو دیکتاتۆرهی بۆ ماوهی 40 سـاڵ حوکمی ئهو وڵاتهی دهکرد و ئهمهریکایـی کوشتبوو لهدهسهڵات لابـبرێت.
سهرۆک ئۆباما گوتیشی: سهرهڕای ئهو رووداوه ناخۆشهی که تێیدا ئهو چوار ئهمهریکایـیه کوژران، بهڵام به دهیان ههزار لیبی له پاش رووداوهکه رژانه سهر شهقامهکان و گوتیان ئهمریکیـیهکان دۆسـتمانن، وه ئێمهش له پاڵیان دهوهستین. بۆیه ئهمه ئهو ههلهیه که دهبێت ئێمه بیقۆزینهوه. پاشـان سهرۆک ئۆباما رووی دهمی کرده رامنی و گوتی خۆشـحاڵم که لهگهڵ ئهوهدایت ئێمه سهرکهوتوو بووین له راوهدونانی ئهلقاعیده.
سەرچاوە: رووداۆ/ VOA
لهشاری دویسلدۆرفی ئهڵمانیا، كوردێك خهریكه دهبێته پاڵهوانی یارییه وشكهكه، كه به "فوتبۆڵی ئهمریكی" ناسراوه، ئهو یارییه كه ورده ورده له ئهوروپا بڵاودهبێتهوه، له ئهمریكا ملیۆنان بینهری ههیه.
له وڵاتى وهكو ئهڵمانیا، ئیسپانیا، بهریتانیا و فهرهنسا بهلاى كهمهوه 6 خول ههیه، تیپی دویسلدۆرف پانتهر Duisseldorf Panter له ئهڵمانیا له لیگى یهكهمیندا یهكێكه لهو تیپانهی كه زۆرترین نازناوی پاڵهوانیهتی بهدهستهێناوه، یهكێك له یاریزانه ههره گرنگهكانى ئهم تیپهش، ماهیر كوێرئۆغلوه كه به شێوهیهكى زۆرباش و سهركهوتووانه یارى فوتبۆڵى ئهمریكى دهكات. ماهیر خهڵكى ناوچهیهكى سهر به مالاتیایه له باكووری كوردستان، چیرۆكى خۆى لهگهڵ فوتبۆڵدا بهمشێوهیه دهگێڕێتهوه "من له ساڵى 1982 له دویسلدۆرف لهدایكبووم، دیبلۆمیشم لێره تهواو كردووه، رۆژیكیان كه سهیری راهێنانێكم دهكرد، گوتیان تۆش لهگهڵ ئێمه راهێنان ناكهیت؟ منیش بهپهله رامكرد و دهستمكرد به راهێنان، راهێنهرهكه منى بانگكرد بۆ راهێنانى دیكه. دواتر پهیوهندیمان تووندتر بوو، تاوهكو ساڵى 2000 فوتبۆڵى ئهمریكى له ژیانمدا نهبوو".
له تهمهنى 18 ساڵیدا دهستیپێكردووه
ماهیر، له تهمهنى 18 ساڵییهوه دهستی به یاری فوتبۆڵى ئهمریكى كردووهو له كاتێكى زۆر كورتدا فێرى ئهم یارییه بووه "پێیانگوتم تواناكانت زۆر باشن و جهستهشت زۆر گونجاوه. پێویسته مرۆڤ زۆر خێرا و سووك بێت و له یارییهكه تێبگات. من له كاتێكى زۆر كورتدا له تهكنیكى ئهم یارییه تێگهیشتم. له تیپی گهنجانى دویسڵدۆرفدا بۆ ماوهی دوو ساڵ یاریمكرد. له خولی گهنجاندا له ریزى پێشهوه بووین. له ئهڵمانیا ئهو تیپهى كه زۆرترین نازناوی بهدهستهێناوه، تیپی ئێمهیه. دهڵێن ئهم تیپه، له ئهوروپا باشترین تیپی گهنجانه، من له ساڵى 2002دا چوومه ناو تیپی A بهبێ هیچ ئاستهنگێك".
ئهم یارییه زۆرتر له ئهمریكا ناسراوه، ماهیر دهڵێت "له ئهمریكا پێیدهڵێن وهرزشى گهل، لهوێ ستادیۆم و یاریگهكان زۆر گهورهن. ههندێك یاریگه ههیه 300 ههزار كهس لهخۆدهگرێ. ئهوانهى ناچنه نێو یاریگهش له ماڵهوه لهبهر تهلهڤزیۆن تهماشاى دهكهن. ههندێجار له یاری ئهماتۆریشدا ژمارهى بینهران له 200 ههزار كهس تێدهپهرێ كه ژمارهیهكى وا له ئهوروپا شتێكى ئاسایى نییه".
بهپێی قسهى ماهیر، ئهگهر له ئهمریكا یاریزانێكى چاك بیت، نمرهى وانهكانیشت بهرز دهبنهوه "بۆ نموونه ئهگهر بڵێین تۆ نهتتوانى بههۆى یارییهكهوه بهشدارى وانهى بیركارى ببیت، لهلایهن مامۆستاوه وهكو قوتابیهكى سهركهوتوو دادهنرێی".
فوتبۆڵی ئهمریكی له ئهوروپا
ماهیر ئاشكرایكرد كه له ئهوروپا ههر وڵاتێك خولی تایبهتى خۆى ههیه. ههروهها لهسهر ئاستى ئهوروپاش بۆ تیپه نهتهوهییهكان خولێكى تایبهت ههیه. ئهم خوله سێ ههفته بهردهوام دهبێ، چوار ساڵ جارێك پاڵهوانیهتی ئهوروپا ئهنجام دهدرێ. دهڵێت "ئهو تیپهى من تێیدا یارى دهكهم، دویسلدۆرف پانتهر، له ساڵى 1978 دامهزراوه. ئهوكاته ئهو سهربازه ئهمریكیانهى هاتبوونه ئهڵمانیا و پهیوهندییان لهگهڵ خهڵكى ئهڵمانى پهیداكردبوو ئهم یارییهیان دهكرد".
ئهم یارییه له ئهوروپا زۆر جهماوهرى نییه، ههر بۆیه 2 تاوهكو 3 ههزار كهس دهچن بۆ تهماشاكردنى یارییهكه. زۆربهى ئهوانهى تهماشاى ئهم یارییه دهكهن له ئهڵمانیا خهڵكى شارهكانى هامبۆرگ و بڕونشویگن. فوتبۆڵى ئهمریكی یارییهكى زۆر وشكه. ماهیر دهڵێت "لهم یارییهدا پێكانى پێ و ئهژنۆ زۆر دووباره دهبێتهوه، لهبهر ئهوه دایكم سهیری یارییهكانم ناكات".
له فوتبۆڵى ئهمریكیدا، ههر تیپێك 11 یاریزانى له نێو یاریگهكهدا ههیه، بهڵام له پشت هێڵی یاریگهكه بهلاى كهمهوه دهبێ 25 یاریزان ئامادهبن. تیپه ئهوروپییهكان به شێوهیهكى گشتى به 30 یاریزان ئامادهى نێو یاریگه دهبن. له ئهمریكاش ئهم ژمارهیه بهرزدهبێتهوه بۆ 40 ـ 50 یاریزان. ئهم یارییه له چوار خولى 11 دهقیقهیی پێكدێت.
لە توركیا بۆ یەكەمین جار وەزارەتی پەروەردە كتێبێكی كوردی بۆ قوناخی سەرەتایی چاپكرد. كتێبەكە بەناوی (كوردی5 كرمانجی) و (كوردی5 زازاكی)، كە بۆ فێربوونی زمانی كوردییە بۆ قوتابیانی پۆلی پێنجەمی سەرەتایی دانراوە. ئەو كتێبە لەلایەن پێنج كەسی پسپۆڕەوە ئامادەكراوەو لەگەڵ بڵاوكراوەكانی وەزارەتی پەروەردەدا چاپكراوە.
لەسەر بەرگی پێشەوە وێنەی دوو منداڵ و هۆنراوەی گۆرانی "ب خەمل و رەوشە، شێرین و خوەشە زمانێ كوردی" نووسراوە، لەلاپەڕەی یەكەمیشدا ئاڵای توركیا و سروودی نیشتیمانی توركی هەیە و لە لاپەڕەی دووەمیشدا پەیامی ئەتاتورك بۆ لاوان دانراوە. لە دیمەنی سێیەمیشدا پۆرترێتێكی گەورەی مستەفا كەمال ئەتاتورك دانراوە. كتێبەكە بەگشتی لە 148 لاپەرە پێكهاتووە، بۆ ئەوانە دانراوە كە دیانەوێ وانەی ئارەزوومەندانەی كوردی بخوێنن.
وەفدی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ بەغدا رێککەوتن لەبارەی نەفەقاتی سیادی و حاکمە و پارەی کۆمپانیا نەوتییەکان. هاوکات دەبێت هەرێمی کوردستان رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت رەوانەی دەرەوە بکات.
ئەمڕۆ 21/10/2012 وەفدی باڵای حکومەتی هەرێمی کوردستان بەسەرۆکایەتی عیماد ئەحمەد گەیشتە بەغدا بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ حکومەتی عێراق سەبارەت بە داکۆکی کردن لەبەشی هەرێمی کوردستان لە بودجەی گشتی عێراق بۆ ساڵی 2013.
دوای گەیشتنی وەفدی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ شاری بەغدا، بەئامادەبوونی د. رۆژ نوری شاوەیس، جێگری سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق و عیماد ئەحمەد، جێگری سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبونەوەیەکی هاوبەش ئەنجامدراو تیایدا بڕیار درا کەوەفدی هەردوولا بەسەرپەرشتی وەزیری دارایی عێراق و وەزیری پلاندانانی هەرێمی کوردستان بەئامادەبوونی وەزیری پلاندانانی عێراق و ئەمینداری گشتی ئەنجوومەنی وەزیران و بەرپرسی نووسینگەی سەرۆک وەزیران، وەزیری دارایی هەرێمی کوردستان، بریکاری وەزارەتی دارایی، جێگری سەرۆکی دیوانی ئەنجوومەنی وەزیران، بۆ یەکلاکردنەوەی لایەنی تەکنیکی و خستنەڕوی پێشنیاز و داواکاریەکانی هەرێمی کوردستان کۆببنەوە.
وەفدی هەرێمی کوردستان سەرجەم تێبنی و پێشنیازەکانی خۆی لەبارەی ئەو بڕگانەی پڕۆژە قانوونی بودجەی عێراق بۆ ساڵی داهاتوو خستەڕوو کەپەیوەندیان بە بەشی هەرێمەوە هەبوو لەبودجەدا کەپێشتر لەکۆبونەوەیەکی تایبەتدا لەشاری هەولێر گەڵاڵەکرابوون ودواتر بوونە تەوەری سەرەکی کۆبوونەوە هاوبەشەکەی بەغدا.
دوای گفتوگۆکردن و راگۆڕینەوە لەسەر تەوەرەکانی پڕۆژەو داواکاری و پێشنیازەکان، وەفدی هەرێمی کوردستان بنەمای دەستوری و قانوونی ئەو داوایانەی خستە بەردەم کۆبوونەکەو هەردولاش رێککەوتن سەبارەت بەهەناردەکردنی بڕی 250 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە لەهەرێمی کورستانەوە بۆ دەرەوە، بەمەرجێک کە حکومەتی عێراق موستەحەقاتی کۆمپانیا نەوتیەکانی کوردستان لەئەستۆ بگرێت، وەک لەرێککەوتنامەی رۆژی 13/9/2012 داهاتووەو لەلایەن هەردوو ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق و هەرێمی کوردستان پەسەندکراوە، وەک گەرەنتیەکیش بڕیاردرا کە دەقی رێککەوتنامەکە بە بڕگەیەکی سەربەخۆ لەقانوونی بودجەی عێراق جێگیر بکرێت.
لەبارەی نەفەقاتی سیادی کە بۆ بودجەی ساڵی 2013 بەرێژەیەکی بەرچاو زیادیکردوەو کاریگەری خراپیشی بۆ سەر بەشی هەرێمی کوردستان لەبودجەدا دروستکردوە، هەردوولا کۆک بوون کەبرگەکانی نەفەقاتی سیادی پێویستی بەچاوپێداخشاندنەوە ودانانی پێوەری روون و ئاشکرا هەیە.
دەربارەی نەفەقاتی حاکیمەش کەپێک دێت ( لەفۆرمی خۆاک،هەڵبژاردن، هاوردەکردنی کارەبا، خەرجی نیزاعاتی مولکیەت، هێنانی سوتەمەنی بۆ وێستگەکانی کارەبا، دەرمان، پاڵپشتی جوتیاران، حەج و عەمرە) ) هەردوولا رێککەوتن کەراستەخۆ بۆ هەرێمی کوردستان خەرج بکرێت بەپێچەوانەی ساڵانی پێشوو کەبەهەماهەنگی نێوان هەرێمی کوردستان و وەزارەتی دارایی عێراق خەرج دەکرا.
لەکۆتایی کۆبونەوەکەشدا هەردولا بڕیاریاندا کەناوەڕۆکی کۆبوونەوەکە لەچوارچێوەی کۆنوسێکدا پێشکەش بەئەنجوومەنی وەزیرانی عیراق بکرێت بۆ پەسەندکردن و وەرگرتنی بڕیاری پێویست لەبارەی ئەو خاڵانەی رێکەوتنی لەبارەوە کراوە. بڕیاریشە سبەی کۆبوونەوەکان لەنێوان وەفدی حکومەتی هەرێمی کوردستان و بەغدا بەردەوام بن.
کاربهدهستانی لیبیا رایانگهیاند، خهمیس قهزافی، کوڕه بچووکی موعهمهر قهزافی كوژراوه. شهوی رابردوو 20/10/2012 کهناڵی ئاسمانى (سکای نیوز) له ههواڵێکی بهپهلهدا بڵاویکردهوه که خهمیس قهزافی كوڕى سهرۆكى پێشووى لیبیا له شاری میسراته دهستگیر کراوهو دواتر كوژراوه. کهناڵی ئاسمانى (ئهلوهتهنییه)ش له زاری بهرپرسانی فهرمی ترابلۆس کوژرانی کوڕه بچووکی قهزافییان بڵاو کردهوه.
کهناڵی (CNN)یش رایگهیاند "خهڵکی لیبیا له ترابلۆسی پایتهخت ئاههنگیان گێراوه"، گوتیشى "14 هێزی سهر به حکومهت له شهرو پێکادانهکان لهگهڵ چهکداران له ''بهنی وهلید'' كوژراون". سهرچاوه پزیشکییهکان رایانگهیاند "له شهڕو پێکادانهکاندا زیاتر له 200 کهس بریندار بوون".
بەپێی نوێترین ئامار، كە لە بەڕێوەبەرایەتییەكانی ئاماری هەولێر و سلێمانی و دهۆكەوە دراونەتە (رووداو)، ژمارەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان، گەیشتووەتە 5 ملیۆن و 300 هەزار كەس.
وەزارەتی دارایی هەرێمی كوردستان و بەرپرسانی كورد لە بەغدا دەڵێن ئەو زیادبوونە بۆ زیادكردنی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان هیچ سوودێكی نەبووە، هەرچەندە بودجە لەسەر بنەمای رێژەی دانیشتووان دادەنرێت لەلایەن بەغداوە.
بەگوێرەی ئەو ئامارانە كە لەسەر بنەمای كۆبوونی خۆراك دانراون، تاوەكو كۆتایی مانگی ئەیلولی رابردوو، ژمارەی دانیشتووانی هەرسێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان گەیشتووەتە 5 ملیۆن و 299 هەزار و 304 كەس.
مەحموود عوسمان، بەڕێوەبەری ئاماری سلێمانی بە (رووداو)ی راگەیاند كە ژمارەی دانیشتووانی پارێزگای سلێمانی 2 ملیۆن و 56 هەزار و 186 كەسە.
هەر لەوبارەوە موزەفەر تاهیر، بەرپرسی ئامارگە و شیكاری و داتا لە بەڕێوەبەرایەتی ئاماری هەولێر، رایگەیاند كە ژمارەی دانیشتووانی پارێزگای هەولێر ملیۆنێك و 927 هەزار و 118 كەسە. هەروەها ژمارەی دانیشتووانی پارێزگای دهۆكیش 1 ملیۆن و 316 هەزار كەسە.
ئەم ئامارە لەكاتێكدایە كە رێژەی 17%ی بودجەی هەرێمی كوردستان لە بودجەی ساڵانەی عێراقدا، هەر وەك ئەوەیە كە لە ساڵی 2004دا بە پشتبەستن بە كۆبوونی خۆراكی ئەوكات كە ژمارەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان بە 4 ملیۆن و 320 هەزار و 604 كەس حسابكراوە، ئێستاش هەمان ژمارەیە.
رەشید تاهیر، بریكاری وەزارەتی دارایی كە ئێستا لە بەغدایە لە چوارچێوەی شاندێكی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا بەسەرۆكایەتی عیماد ئەحمەد، جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ گفتوگۆكردن لەسەر مەسەلەی ئامادەكردنی بودجەی 2013ی عێراق و بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان تێیدا، دەڵێ “لە ئامادەكردنی بودجەی 2013ی عێراقدا، ژمارەی دانیشتوانی عێراق بە 34 ملیۆن و 410 هەزار و 560 كەس حسابكراوە و ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی كوردستانیش هەر بە 4 ملیۆن و 320 هەزارەكە حیسابكراوە، كە دەكاتە 12%ی دانیشتووانی عێراق”. بەوپێیە لە بودجەی ساڵی نوێی عێراقدا بەشی نزیكەی یەك ملیۆن هاووڵاتی هەرێمی كوردستان پشتگوێدەخرێت.