^{فازل کوردی}

^{بە پشتبەستن بە هەندێ ڕاپۆرت و لێدوانی میدیایی و بەدواداچونێکی ورد، وەک سەرۆکی ڕێکخراوێکی قازانج نەویستی بێلایەن، ئەو ڕاپۆرتەی خوارەوەم ئامادە کرد لە بارەی پێشهاتەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و کوردستان بە تایبەتی، کە کوردستان وەک چەقی ململانە و کێشە، بە هەمو پێوەرێک دەبێتە بەشێک لە فاکتەری سەقامگیریی ناوچەکە ئەگەر بە شێوەیەکی دروست مامەڵەی لەگەڵدا بکرێ، لەوانە؛ پێڤاژوی ئاشتی، هێرشی چەکداری بۆ سەر دامەزراوەی دروستکردنی درۆن لە ئەنقەرە، زانیاری و تەکنەلۆجیای سەردەم لە ئێران و تورکیا، هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاڤا و ئیسرائیل و ئەمریکا لەم هاوکێشەیەدا.}

^{ڕووداوی هێرشی چەکداری لە ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا بۆ سەر کۆمپانیای دروستکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان (درۆن)، کە تورکیا وەک دەستکەوتێک نیشانی دەدا لە ڕاوکردنی نەیارەکانی خۆی و بە پێی ئاماری سەرەتایی و ئەوەی لەلایەن دەوڵەتەوە بڵاو کرایەوە ژمارەی کوژراوەکان ٥ کەسن و ژمارەی بریندارەکان ٢٢ کەسن، هێرشەکە هاوکاتە لەگەڵ پرسی (پێڤاژۆی ئاشتی) لەگەڵ کورد لە کوردستانی تورکیادا، بەپێی لیدوانەکانی ئەم دوایییەی باخچەلی بەوەی کە ئۆجەلان ئازاد بکرێ و بێتە پەرلەمانی تورکیا و لەگەڵ هێز و لایەنە سیاسیەکاندا تاوتوێی کۆتاییهینانی پرسی کورد بکا بە هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و هەروەها}

^{لەم ڕۆژانەدا بەرگی دووهەمی وەرگێڕانی کوردیی"قانوون لە پزیشکی‌دا"، بە پێنووسی خاتوونی وەرگێڕ و ڵێکۆڵەڕی مەهابادی، خاتوو ماپەرە لاهیجانی، بڵاو کرایەوە.}

^{پارەکە هەر لەم کات و ساتانەدا، بەرگی ئەوەڵی ئەم وەرگێڕانە لە ۷۵۹ لاپەڕەدا و ئەوساڵ بەرگی دووهەمی ئەم بەرهەمە بەپێزە، لە ۶۱۱ لاپەڕەدا و لە قەتعی وەزیری و بە بەرگی گالینگۆرەوە، لە لایەن چاپەمەنیی "آریوحان" بڵاوکرایەوە؛ هەر دوو چاپی هەوەڵ و دووهەم له بەرگەژمێری ۵۰۰ بەرگ‌دا بڵاو بوونەتەوە.}

^{وەرگێڕان و بڵاوبوونەوەی ئەم ئاسەوارە جیاوازە، جیا لەوەی وەک هەواڵێکی زانستی و زمانەوانی بۆ سەرجەم تامەزرۆیان و خەمخۆرانی ڕاستەقینەی بواری زانست}

^{غازی حەسەن}

^{بەپێی ئەو زانیارئانەی لە راگەیاندن بڵاوکراوەتە لەم ڕۆژانە ئێران نامەی نهێنی لەڕێگەی هەندێک وڵاتی ئەوروپایی بۆ ئیسرائیل ناردووە و جەخت لەسەر لێدانی لاوەکی دژی ئیسرائیل دەکاتەوە و بەرانبەر ئەوەش داوای کردووە کۆتایی بە بیرۆکە و هەڕەشەی لێدان بهێنێت. ئایا بەڕاستی ئێران دەیەوێت خۆی بپارێزت و چیتر نایەوێت داکۆکی لە هاوپەیمان و ئەو گروپانە بکات کە سەر بەئەن، یان سیاسەتی شەڕکردن بە گروپەکان لەدەرەوەی ئێران چێ دیکە خێری تێدا نەماوە.
ئیسرائیلیش هەموو شتێک و بیرۆکەیەک بۆ لێدانی شوێنە ستراتیژییەکانی ئێران ئامادەیە و دەڵێن وا لەئێران دەدەین کە فکریشی لێ نەکردبێتەوە. بە واتای ئەوەی ئیسرائیل سوورە لەسەر بیرۆکەی لێدانی بنکە و شوێن و پێگە ستراتیژییەکانی ئێران. هەندێک دەبێژن دوور نییە ڕۆژی سێشەممە ئەوە ڕووبدات.
ئێران پشت بە گروپە چەکدارە توندڕەوەکانی سەر بەخۆی دەبەستێت، لەوەتای ئیسرائیل بڕیاری کوشتنی سەرکردە یەکەمەکانی ئەو گروپانەی داوە، ئێران لە کاردانەوەی میدیایی و ڕاوەشاندنی هەندێک موشەکی بێ ئامانج چی دیکەی نەکردووە و}

^{شوان حەمە}

^{حەوتی ئۆکتۆبەری ساڵی پار، بزووتنەوەی ح. هێرشێکی کتوپڕی کردە سەر فێستیڤاڵێکی ئیسرائیلییەکان.}

^{لەو هێرشە کتوپڕەدا و لە ماوەی چەند کاتژمێردا، ١١٣٩ ئیسرائیلی کوژران، لەوانە ٧٠٠ کەسی سڤیل، کە لە ناویاندا ٣٦ منداڵ و ٧٠ بیانیان تێدا بوو، هەمانکات دەیان هاوڵاتی ئیسرائیلی، بە ژن و منداڵ و پیرەوە، وەک بارمتە، راپێچی تونێڵەکان غەزە کران.}

^{شیعە ئێرانییەکان، توانییان لە بەرژەوەندی خۆیان، سوننە ئیخوانییەکانی فەلەستین بەکار بێنن. لەو گەمە سیاسی و مەزهەبییەدا، زیانمەندی گەورە، خەڵکی سیڤیلی غەزە و فەلەستینییەکان بوون.
بەڵام ئەو ئاگرەی شیعەکانی ئێران، بۆ سوننەی فەلەستینیان خۆش کرد، پەڕییەوە ناو ماڵی خۆیان.}

^{لەدرێژەی ئەو رووداوانەدا، چەندین جەنەرالی سوپای پاسداران}

^{بەهرۆز جەعفەر}

^{وەک چاوەڕێدەکرا، لە ١١ی سێپتەمبەری ٢٠٢٤ دا، سەرۆک کۆماری ئێران "مەسعودی پزیشکیان" یەکەمین سەردانی خۆی بۆ عێراق دوای دەستبەکاربوونی ئەنجام دا. بوونی زۆرترین تەوەری گرینگ و چارەنووسساز دەری دەخات، کە عێراق تا چ ڕادەیەک بوەتە بۆڕی هەناسەدانی ئێڕان:
مەلەفی ئاو، سەت ساڵە لە نێوان عێراق و ئێراندا دادەپۆشرێت!
هەمیشە ئاو و رێڕەوە ئاوییەکان بڕبڕەی پشتی کێشەکانی ئێران بوە لەگەڵ عێراق و عەرەبستاندا، بە تایبەتی لە خوزستان لەسەر کەنداوی عەرەبی (یان کەنداوی فارس). ئێران لە ساڵی ١٩٢٥ خوزستانی بە زەبری هێز لە عەرەبستان (سعودییە) داگیرکردوەو ئێستاش زۆرینەی ئەو پارێزگایە کە دەکەونە سەر ڕێرەوێکی ستراتیجی و یەدەگێکی سرووشتی گرنگیشی هەبوە، پێکهاتەی عەرەبن، هەروەها کورد، ئازەر، بەلووچ و لووڕ. بوونی کێشەی ئاو لە سنورەکانی نێوان هەردوو وڵاتدا بە تایبەت لە بەسرە، بەردەوام سەرچاوەی کێشە ناوچەییەکان و جەنگەکانی هەردوولا بوە. ساڵی ١٩٣٧ لە کۆشکی سەعد ئاباد عێراق و ئێران لەسەر سنورو کێشە ئاوییەکانی نێوانیان ڕێککەوتن، بەڵام دواتر حکومەت لە ئێران گۆڕاو، پەشیمانبونەوەو، کێشەکانی قووڵترکردەوە. هەموو کاتێکیش عەرەبستان و عێراق هاوکاری گرووپە یاخییبوەکانی ئێرانی کردوەو، ئێرانیش هاوکاریی گرووپ و جووڵانەوە چەکدارییەکانی کوردی کردوە؛ بۆ ئەوەی کیشەی ئاو بەگشتی و ناوچەی خوزستان بەتایبەتی لە بیری عەرەبی}

دوکتۆر ئەحمەد ئەحمەدیان؛ زمانناس و توێژەر و مامۆستای زانستگا

^{"زمان"، خانوولەی ژیان و مان و ڕایەڵەی بێ هەودای پێوەندیی بوون و گەردوونە. زمان، پێناسەی ناسکردن و ئامرازی هەڵاوارتەیی کەسێتیی مروڤە لە بوونەوەرانی تر. زمان، ماکە و هیم و بنچینەی داڕێژەری پێکهاتەی هەست و نەست و خوست و هەڵوێست و، هەروەها بیر و هزر و ئاوەز و تێڕامان و تێفکرین و بیرکردنەوەیە. زمان، کۆڵەکە و ژێرکۆڵەکەی ڕاگری کۆشکی شکۆداری بیریاریی و هزروانی وئاوەزمەندییە. "زمانی زگماکی"، ئەستوندەکی تاوڵی جوانیناسی و خۆش-وێژی و خۆش-خوانی و هۆزانوانی‌ لە هەواری هەراوی هەرێمی نەتەوە و گەلە و دیرەگی ڕاگیرکەر و خۆڕاگری خێوەتی بوون و هەبوونی شوناسی خۆیی و خۆماڵی و نەتەوەییە لە هەمبەر گەردەلوول و باهۆزی بەهێز و سەرما وسۆڵەی تووش و سەخڵەتی کڕێوە و شەختەی نەمان و فەوتانی میرات و کەلەپووری پیرۆز و دێرینی باو باپیرانمان. زمانی زگماکی داڵدە و داشدارمانە لەمەترسی و قەیرانی داڕمانی کۆشک و قەڵای بەرزەڕۆیوی پێناسە و ناسنامەی نەتەوەییمان. زمانی زگماکی پێشەوا و پێشەنگمانە بۆ بەرخۆدانی کەلتووری و شۆڕشی تەس دانەوەی قەیرانی خۆلێ ونبوون و ئاڵی بوون وئالینەبوون. زمانی زگماکی هانا و هاریکار و بریکار و یارمەتیدەرمانە بۆ بەرگری لە چەمکی پیرۆز و دڵئەنگێو و}

هاژه- ڕادیۆ کوردی کرماشان لە سەرماوەزی ساڵی 1337ی هەتاوی دەستی بە وەشان کرد و لە ڕۆژ دا بەرنامەکانی خۆی 1 کاتژمێر بە زاراوەی سۆرانی و 30 خولەک بە زاراوەی کەڵهۆڕی بڵاو دەکردەوە.

^{ئەو ناوەندە لە ڕێگای ڕاسپێرێکی بەهێزی سەدکێلۆ واتی تەواوەتەی کوردستانی ڕۆژهەڵاتی لە ژێر ڕەکەیفی خۆی خستبوو و داڕێژەرەکانی بە گوێ هەموو بیسەرێک دەگەیشت. کاتێک ماوەی بەرنامەکانی ڕۆژانە بە 5 کاتژمێر زیادی کرد و لە ڕۆژانی هەینی بەرنامەیەکی 2 کاتژمێری لە هەڕەتی}

^{زۆر بەرێزان ئەندامانی بنەماڵەی گەورەی حیزبی دیمۆکڕاتی کوردستانی ئێران
بەرپرسی ناوەندی بەرێوەبەرایەتی گشتی بەرێز کاک مستەفا هیجری و
ئەندامانی سەرکردایەتی و
خەڵکی بەشەرف و مافخوراویی کوردستان
بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان، به بۆنەی ٧٩هەمین ساڵرۆژی دامەزرانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران و تێپەراندنی ٧٩ساڵ خەبات و کۆڵنەدان له پێناو دەستەبەرکردنی ئامانجی رزگاری و دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی/نەتەوەیی بۆ نەتەوەی مافخوراویی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان، پڕ بە دڵ پیرۆزبایی لە بەرێزان بەرپرس ناوەندی بەڕێوەبەری گشتی حدكا، ئەندامانی سەرکردایەتی و گشت کادر، و ئەندامان و لاینگرانی بنەماڵەی گەورەی حیزبی دێموکڕات واتە حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران ئاراستە دەکات.
بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان، دامەزراندنی حیزبی دێموکڕات وەک یەکەم دامەزراوەی مۆدێرنی کورد لە شکلی حیزبێکی خاوەن پێڕەو و پرۆگرامی سیاسی پێشکەوتوو، بە ساختارێکی ئۆرگانیزەکراوی ڕێک و پێک لەو سەردەمی کوردستان دا، کە لە سەر بنەما و بیری ژێکاف ساغکرابووە، بە نوختە وەرچەرخانێکی گرنگی سیاسی و مێژووی لە بزاڤی کورد پێناسە دەکات، هەر بۆیە بزوتنەوەی کۆماریخوازان دەستکەوتەکانی ٧٨ساڵ خەباتی پڕ لە هەوراز و نەشێویی بنەماڵەی گەورەی حیزبی دێموکڕات بە یەکێک لە قۆناغە زێڕینەکانی ئەو حیزبە و مێژووی کورد هەژمار دەکات، و ساخکردنەوەی سەروەری سیاسی/نەتەوەیی کوردان لە شکلی مومکیندا، واتە کۆماری میللی/ دیمۆکراتیک و دیفاکتۆی کوردستان کە وەک دەستکەوتی هەرە گەورە و نوێنگەی ئێرادەی نەتەوەیی کوردان بەگرینگ و رۆڵی نەمران پێشەوا قازی محەممەد و دەوری نەمر بارزانی لە پێکهێنان و پاراستنی کۆمار دا، بەرز و پیرۆز دەنرخێنێت.
بزووتنەوەی کۆماریخوازان هیواخوازە لە گشت سەرکردایەتی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران، کە وێنای پێشەوای گەورە و هەڵکەوتووی کورد، پڕاگماتیستانە لە ئاست دەستخستن و پاراستنی بەرژەوەندی نەتەوەیی، لە ساحەی سیاسەت و دیپڵۆماسیدا، سیاسەتگووزاری بکەن، و دەرفەتەکان بقۆزنەوە و بە دوور لەخۆباییبوون و سیاسەتی کوردەنامووسی، دوگماتیستانە تەعاموول دەگەل یار و نەیار، و لایەنی بەرامبەر نەکەن، ئێستا کە حدکا "حەرەکەتی راسانی مەدەنی و ئاشتیخوازانەی" وەک بژاردەیەکی نوێ و هاوخان دەگەڵ دۆخی نالەباری هەنووکەیی بەمەبەستی دەربازبوون لە چەقبەستوویی}

^{زۆر بەڕێزان جەنابی سەرۆک و سکرتێری پارتی دێموکڕاتی کوردستان
ئەندامانی هێژای سەرکردایەتی و مەکتەبی سیاسی}

^{١٦ی ئاب، ٧٨هەمین ساڵیادی دامەرزاندنی پارتی دێموکڕاتی کوردستانە، ئەو پارتەی کە لە پرۆسێسی دامەزراندن، شکلگرتن و پەرەگرتنی‌دا وەک پارتێکی مۆدێرن و سەردەمیانە، بە کردەوە توانی ئەرک و ڕەساڵەتی ئۆرگانیزەکردنی ڕیزەکانی گەل بەجێ بگەێنێ و لەڕاستای تەبدیلی ئیرادەی گەلی مافخوراویی کورد، بە ئیرادەیەکی سیاسی/ نەتەوەیی و شووناسخوازانە، بەرپرسانە ڕۆڵی پارتێکی مێژووساز و پڕ لە شانازی و سەروەریسازانە بنوێنێت. ئاشکرایە کە پارتی دێموکڕات لە مێژووی ٧٨ ساڵ ژیان و تێکۆشانی سیاسی‌دا، تووشی قۆناغگەلێکی پڕ لە هەوراز و نەشێوو، لێژاو لە سەرکەوتن و داکەوتن هاتووە، بەڵام سەرئەنجام لە ئەنجامی پەیڕەوکردنی سیاسەتی نەتەوەخوازانە، حەکیمانە و جەماوەرپەسەندی‌دا، بە هەماهەنگی و هاوکاری دەگەڵ لایەنەکانی دیکەی گۆڕەپانی خەبات، توانی لە بەرەکانی شەڕ و ئاشتی و حەوزەی هەڵسوکەوتی سیاسی و دیپلۆماسی‌دا، ڕێگا و ڕەوڕەوەی خەباتی سەختی کورد و کوردایەتی بەرەو ئاسۆی سەرکەوتن و لوتکەی هیوا و ئامانجەکانی نەتەوەیی کورد هیدایەت بکات، و لە ئەنجام‌دا عەمەلەن شکلێکی موومکین لە سەروەری سیاسی کوردان، لەسەر ئاستی ئەسڵی مافی دیاریکردنی چارەنووس لە باشووری کوردستان‌دا، بچەسپێنێت. سەروەرییەک کە لەژێر هیدایەتی حەکیمانەی سەرۆک بارزانی، و بەشداری چالاکانەی نیشتمان خۆشەویستان و دانی دەنگی نێزیک بە ٩٣: "بەڵێ"ی خەڵک لە پرۆسێسی رێفراندۆمی ٢٥/٩/٢٠١٧ دا، بەرەو ساغکردنەوەی دەوڵەت/نەتەوە-دێموکڕاتیک، و ڕاگەیاندنی "کیانی سەربەخۆی کورد" لە باشووری کوردستان‌}

^{عادل باخەوان}

^{بۆ تێگەیشتن لە روداوەکانی ئێستا و ئێرەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەتایبەتی لە پاش تیرۆرکردنی ئیسماعیل هەنیە لە 31ی مانگی رابردودا، ئەم دە خاڵەی خوارەوە چوارچێوەیەکی کۆنسێپتیول دەستەبەردەکەن، چوارچێوەیەک کە ڕوناکی دەخاتە سەر سیستمی ئەو ستراتیژیانەی کە ئاڕاستەی میکانیزمەکانی مامەڵەکردن دەکەن.}

^{یەکەم : ئەمجارە، بە پێچەوانەی جاری پێشوەوە، کۆماری ئیسلامی ئێران، لە جددەی عەرەبی سعودیە، بە دوای پشتیوانی وڵاتانی موسوڵماندا دەگەڕێت و دەیەوێت کۆدەنگیەکی ئیسیلامی بۆ وەڵامدانەوەی ئیسرائیل دروستبکات.
ئەمەش لە ڕێگای داواکردنی کۆبونەوەی ڕێکخراوی هاریکاری ئیسلامی لە جددەوە.}

^{خودی سۆراخکردنی پشتیوانی وڵاتانی ئیسلامی یەکێکە لەو داتایانەی کە دەبێت زۆر بە جددی لە ئیدارەکردنی پەیوەندیەکانی هێزدا بە هەند وەربگیرێت.}

^{دووهەم : کۆماری ئیسلامی سەرکەوتوبو لەوەدا کە توانی پشتیوانی عەرەبی سعودیە بە دەستبهێنێت، هەموومان دەزانین کە سعودیەی ئەمڕۆ میسری شەستەکانە و موحەمەد بن سەلمان خاوەنی هەمان پێگەی جەمال عەبدولناسری}