کیوومەرس رەزایی

^{هەر ئێواران گوونیێگ کوتا لە کووڵ و رۊەو قەورسان بۊ. ڕیچه‌رمێ قووخن، وەرەنپووز ،کوناێ کوچگ چەوێ ک چەویل قیچ لنگ وە لنگێ داشت ئەولێ ڕیشێ گەڕ گولێگا، پووس دەس و دەمچەو و پووق ملێ هزار لووچ داشت. چمانێ لە زگ داڵگ هە وە ئێ شێوە پێابۊد.}

^{ئەوانەگ لە زۊا ناسینەێ هناێ باسێ بۊ گشتێ وتیان ک هە لە منالیا هە وە ئێ شیوە دیمنەسەێ یەسە ئیمە پیر بۊمنەو و یەۊ هەر ئەوەسە ک هەس ،پیر و جوان یە قسیەێان بۊ ،کلێگیل دەسێ لە جەور کار بۊ یا کار خودا گۊڕیاۊن و وەرەو دەیشت لەشێ چەفتەو بۊن، هناێ ڕێ کرد جوور کوور لەپ وەشان و تەلەپا کوتا.}

^{گونێەگەێ دەسێ ئەگەر بگووشیایدەێ دەم مار قەێێ کرد لە بوو زفرو چرک ئەو قەرە ملێ جەڕەو داۊد ک ئەگەر دەسە لێ وڵ بکردیاید وە بەن نا دیاری دووپات و هووکاری دەرێ بەسیاۊدوو واز نەۊاد .}

^{ئێ هات و چێن هەر ئێواران ک لە سەر قەرار خاسێگ بۊ ،بۊدە نیشانەێ پرسێاری گەوراێگ ک نە لە ناو زێنم جیێەو بۊ و نە ملم بەڕەست هەڵگردنێ داشت. لە وت و وێژ ئەول خوەما شەکەت بۊم ،ئڕاێ فامین باێەس خەتەر کرد یا فکر مەکە و ئڕا مەۊش یا ئەگەر وەتید بایس ئڕاێ گرتن جواوێ دڵ نا لە دلیا. یەێ ڕووژ برێار خوەم گردم .}

^{– مەرگ یەێدەفەو شیوەن یەێ دەف ،لەشوونێ چم .}

^{گوڕگورجەو بۊم و وسام تا سەر قەرار هەمۊشەێ ،هات و جوور جاران رۊ نا لە هناز قەورسان دۊرێ نزیکێ کردم و کەفتمەو شوونێ هە یەگێ ڕەسیمە نزیک قەورسان پاڕکە خسەم ،لەرز دنیا ڕشیا لە گیانم ،کەردە پەشیمان بۊم ،چماێ نەزانسم ئڕاێ کوورە}

^{کۆچی دووایی دایە پەریزاد قوربانی، گەورە ژنی خۆراگر و دڵسۆز و شەهید پەروەر، و کۆڵەکەی بنەماڵەی گەورەی شەمامی، دایکی ئازیزی رێزدار دوکتۆر مستەفای شەمامی، و شەهید حوسێن شەمامی فەرماندەی کۆڵنەدەر و ئازا، و رەحمەتی مەحموود شەمامی، کە جێگای رێز و خۆشەویستی گشت لایەکمان بوو، بوو بە مایەی خەمباری و دلگرانیمان.}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان کۆچی دایە پەریزاد ئەو دایکە جەرگ سووتاو و کوردپەروەرە وەکوو خەسارێکی گەورە و قەرەبوونەکراوە دەنرخێنێت. بۆیە بە کۆچی ناوەختی گشت لایەکی تووشی شوک و هەژاندن کرد. لەم پەیوەندییەدا بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان سەرەخۆشی لە بنەماڵەی گەورەی شەمامی و قوربانی و سەرجەم بنەماڵەی تێکۆشەر و کەس و کاری خوالێخۆشبوو و گشت دۆستان لە سەردەشت و ناوچە ئاراستە دەکات، خۆی بە شەریکی غەم و پەژارەیان دەزانێت.}

^{لە کۆتایی دا لە خودای گەورە داواکارین، روحی بەرزی دایە پەریزادی مەزن و خۆشەویست بە بەهەشتی بەرین شاد بکات و ئەزیزانی لە بەلا و مووسیبەتی عەرزی و ئاسمانی بەدوور رابگرێ.}

 ^{إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان}

^{۷ خەزەڵوەری ۲۷۲۳ کوردی/۱۴۰۲ هەتاوی
۲۹ ئۆکتۆبەری ۲۰۲۳ زایینی}

کارزان کۆیی

^{لە ڕوانگەی ڕێزگرتنمەوە بۆ هەموو ئایینەکان و بەدەست هێنانی زانیاری دروست، چەندین جار سەردانی کوردە یارسانەکانم کردووە لەڕۆژ هەڵاتی کوردستان، بەژداری جێژنی (خاوەنکار)م کرد، لە ناوچەی (داڵاهۆ) لەنزدیك شارۆچکەی (گەهوارە) لەگوندی (توتشامی) وە بەهۆی پەیوەندیە پتەوە کۆمەڵایەتیەکانی هاوڕێی بەڕێزیشمەوە (شێخ جەمالی موزیع) توانیم لەو بۆنەیەدا، گەورە ڕێبەری ئایینی یارسان (سەید نەسرەدین حەیدەری) و کوڕەکانی و خزمانی نزدیکی ببینم، لەدوای ئەوە بۆ وەرگرتنی زانیاری سەردانی چەندین مەزارگەی ئایینی دیکەم کرد، لەوانە لەناوچەی (سەربێڵی زەهاو) لە گوندی (ریجاب – ڕێژاو) سەردانی مەزارگەی (بابە یادگار)م کرد، کەپەیڕەوانی جگە لە ڕۆژهەڵات و باشوری کوردستانەوە سەردانی دەکەن، لە ئەفغنستان و پاکستان سەرتاسەری جیهانیشەوە ڕووی تێدەکەن، لەبەر ئەوەی لەنێو ئایینی (یارسان- کاکەیی)دا “بابە یادگار” پیرۆزیەکی تایبەتی هەیە، بەپێی بیروباوەڕی ئەو ئایینە خوا بەشێک لە ڕەوانی خۆی خستۆتە}

^{د.عادل باخەوان}

<sup>1. دەستپێکەردنەوەی جەنگێکی خوێناوی لەنێوان حەماس و ئیسرائیلدا. بەدرێژیی مێژووی نێوان ئەم دوانە، ئەمە یەکەمجارە کە حەماس بتوانێت بەمشێوەیە جەنگێکی بەرفراوان بباتە نێو خاکی ئیسرائل. ئەمە شۆکێکی یەکجار گەورەی لە ئیسرائیل دروستکردوە. ژمارەی کوژراو و بریندار و دیلەکان یەکجار زۆرن و تا ئێستاش لەبەرزبوونەوەدان. ئەتوانم بڵێم ئەمە 11 ی سپێپتمبەری ئیسرائیلیەکانە و دڵنیام کاراییدادەنێت بەسەر سەرلەنوێ داڕشتنەوە و ئاڕاستەکردنەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە.
2. پەڕینەوەی جەنگی نێوان تورکیا و پەکەکە بۆ قۆناغێکی فراوانتر. پاش ئەوەی کە پەکەکە لە نێو دڵی پایتەختی تورکیادا، ئەنقەرە، پەلاماری خودی تورکیای دا و کیبریائی تورکیا و سامبۆلیزمی هێزەکانی بریندارکردن، ئەنقەرە بڕیاریداوە ڕوبەرەکانی جەنگ فراوانبکات و لەیککاتدا پەلاماری</sup>

^{دكتۆر سەباح غالب}

^{من وا مام هێمنی شاعیرم دەناسی كە بەگیانی ئینسانی و خۆشەویستی ئەوی دی، دەنگێكی بەرزی كوردپەروەریی و ئەوینداری مڕۆڤایەتییە. بۆنی بست بەبستی خاكی چوار وەرزەی ساڵی زێدو مەفتەنە، زایەڵەی بوونی سەرەتایە، شنەی شەماڵی گەرمیانی بەرەو كوێستانە، زەنگۆڵەی شیرینی چوارگۆشەی خەڵك و نیشتمانە، دێوانەی هەناسەی خۆڕاگری و ئازادییە، شەیدای هەموو جوانی مرۆڤــ و سروشت و بەردەوامی سەر تا پێی سۆز و رازە، لەو سەرچاوانەوە لەناخەوە دەسووتا، كڵپەی ئاگری دەروونی كوردستانی تەنی بوو. ئەو لەئازاری تەنیاییدا، تەنیایی خۆی، تەنیایی نەتەوەكەی، هەر ئەوەی پێدەكرا كە بەئەسپایی گوێ‌ لەترپە ترپی دڵی خۆی بگرێ‌، ئەوجا هەست و دەنگی لایە لایەی منداڵی، تێكەڵ بەناڵە ناڵی كامڵی و تاقیكردنەوەكانی رەوی رۆژگاران بكا.}

^{بریا مام هێمنم نەناسیایە، كە بیناسی چۆن بۆ ئەو گەورە پیاوو مەزنە شاعیرە سوێت نابێتەوە، چۆن دەفری حەسرەتت سەرناكاو لێی ناڕژێ‌! یا چۆن چاوت بەرایی بەدیمەن و رواڵەتی تەمەنی ناو وڵاتیدا نایەتەوە كە نامۆو لاتەریك كراوبێ‌! كەم كەس هەیە غەریبی نەچێژتبێ‌، جاری وا هەیە یەكێك بەقسەیەكی خۆش بۆت جوبران دەكاتەوە، بەڵام كەدەوروبەرو هاوەڵانی دوێنێت لێی زیادبكەن، ئەوا ژیان سەختتر دەبێ‌!}

^{ئـاگـری ســینەم بڵێســەی دێ‌ و وڵات رۆشـن دەكـا}

^{ئەو دەمەی خۆم وەك دڵۆپێك دەچمە ناو دەریای عەدەم}

^{من تێی ناگەم بۆ مام هێمن لەو بەیتەدا بوون و عەدەمی وا تێكەڵ كردوون كە جوێ‌ ناكرێنەوە، باوەڕم بەخۆم نییە كە ئەو وەك من تێگەیشتبێ‌، نا نا وا نییە. مام هێمن زۆر بەهۆشیارییەوە مامەڵەی لەگەڵ بوون و عەدەمدا كردووە، بەجۆرێك لەعەقڵ و زانینەوە چاكەی عەدەمی بەسەر بووندا داوە، بۆ ئەوەی}

^{شۆرش خالید ئاژگەیی}

^{داگیرکاری بۆ گەلانی داگیر کراو هەمیشە فاکتەرێکی پاڵنەرە بۆ کۆڵنەدان و خۆڕادەست نەکردن ودرێژەدان بە خەبات و تێکۆشان لە پێناو ئازادی و شکۆی نەتەوەیی و سەربەستیدا.}

^{رۆحیەتی بەرەنگار بوونەوەو سەرکز نەکردن لای گەلی داگیرکراو، هەڵگری خواستێکی بەرحەقی ملنەدان ودرێژەدانە بە خۆراگری دهەمبەر هێزە داگیرکار و ستەمگەر و هەژمون و تەوژمەکانیانەوە.}

^{سرووشت و خولیای هێزی داگیرکار خۆپڕچەک کردنە بە ماس مێدیا و دەست بەسەراگرتنی پانتای دونیای راگەیاندن و دەست خستنی مۆدێڕنترین و پێشکەوتووترین چەکی کۆمەڵکوژ و جبەخانە و بۆمباو وێرانکارترین مێتۆدو ستراتیژیەکانی کاولکاری و کوشتن و بڕینەوە.}

^{هێزی داگیرکار هەڵگری پارادایمێکی تووندو زمانێکی زبرو رۆحیەتی خۆبەزلزانین و لە خۆبایی بوونە. لە پاڵ ئەمەشدا فەزاو ژینگەی فکر لای هێزی داگیرکار، فەزایەکی بەرتەسک وتاک رەهەندی و تەنراوە بە دەمارگیری نەژادی و شۆفینیزمی قەومی و ملهوڕیەوە.}

^{هێزی داگیرکار لەم فەزا بەرتەسکەدا تەنیا خۆی وبونیادی دەسەڵاتی خۆی باڵادەست دەبینێ و پێشی وایە دونیا بریتیە لەم ژینگەو فەزا ئەبستراکت و تاک رەهەندیەی}

^{لێکۆڵینەوەیەک لەتوێژینەوەی ڕۆژهەڵاتناسی ئەڵمانی تیۆدۆر نۆڵدکە}

^{وەرگێڕانی: محەمەد حەمەساڵح تۆفیق}

^{ئەم توێژینەوەیە بە زمانی ئەڵمانی لەلایەن ڕۆژهەڵاتناسی ئەڵمانی تیۆدۆر نۆڵدکە Theodor Noldeke لەساڵی ١٨٩٨ لە سەردەمێکدا بڵاوکرایەوە کە هەزاران دەقی مێخیی، کە ئێستا لە مۆزەخانەکانی ئەوروپادان، هێشتا نە دۆزراونەتەوە و نە لێکۆڵینەوەیان لەسەر کراوە و زانستی ئاشوورناسی کە پەیوەندی بە لێکۆڵینەوە لە دەقە مێخییەکانەوە هەبووە، هێشتا لە قۆناغی سەرەتاییدا بووە و بەو پێیە توێژەرەکە پشتی بەو سەرچاوانە بەستووە کە لەو کاتەدا لەبەردەستیدا بووە.}

^{لە ڕوانگەی گرنگییە زانستییە گەورەکەی ئەم باسە بۆ لێکۆڵینەوە لە مێژووی کورد، بەپێویستم زانی بە پشتبەستن بە ئەنجامی لێکۆڵینەوەکانی ئەم دواییە دووبارە بیخوێنمەوە. بۆ ئەوەی بۆچوونەکانی نۆڵدکە تێکەڵ نەکەم لەگەڵ لێکۆڵینەوەکانم لەو بۆچوونانە، ناوی توێژەر نۆڵدکەم ڕاستەوخۆ دوای ئەو ڕا و بۆچوونانەی دانا کە لە وتارەکەیدا خستوویەتیە ڕوو، سەبارەت بەو سەرچاوانەی کە لە لێکۆڵینەوەی ئەم باسەدا پشتم پێیان بەستووە، ئەوە لە پەراوێزەکاندا ئاماژەم پێکردوون.}

^{نۆڵدکە لێکۆڵینەوەکانی بە باسکردنی گەلی کۆردۆ دەست پێدەکات، کە لەلایەن مێژوونووسی یۆنانی زینۆفۆن لە ساڵی ٤٠١ی پێش زاییندا باسی لێوە کراوە، لە شوێنێکدا کە پێی دەوترێت "لەشکرکێشییە دە هەزارییەکە". زینۆفۆن لە کتێبەکەیدا (ئەناپاسیس) باس لە کوردۆخیۆن دەکات (نۆڵدکە)، کە دانیان بە دەسەڵاتی هەم ئەرمەنەکان و هەم هەخامەنشییەکاندا نەناوە. هەر لەو هەڵمەتەدا سۆفانێتوسی Sophaenetus هاوڕێ جەنگاوەرەکەی ناوی گەلی کوردۆخی هێناوە و پێی وابووە کە دوا پاشگری (خی) پەیوەست بەو ناوەوە، نیشانەی کۆیە لە زمانی ئەرمەنیدا. دواتر ئەم ناوە لەلایەن نووسەرانی دیکەوە بەکارهێنراوە (نۆڵدکە).}

^{ئەوەی نۆڵدکە باسی کردووە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ناو لە حاڵەتی تاکدا گوردۆ یان کوردۆیە و زینۆفۆن ناوی کوردۆخییەکان لە ئەرمەنەکانەوە فێربووە. لە کاتێکدا، توێژەری نەمسایی شپایزەر Speiser ، پێچەوانەی ئەوەی نۆڵدکە باسی کردووە سەبارەت بە پاشگری (خی) و پێی وایە کە ڕەگی خووری هەیە و مێژووەکەی}

^{یوسف عزەدین}

^{”دەنگی ئەقڵ؛ هێمن و خامۆشە.” (زیگمۆند فرۆید)}

^{چ سەیرە گەورە بیرمەندو فەیلەسوفێکی بەنامێی وەک ئەڕستۆ، خوڵقێنەری پرسیارە پڕ ئیشکالەکان و ورووژێنەری پارادۆکسە مەعریفییەکان، زۆر ڕاشکاوانەو بەزوبانێکی بێ گرێ و گۆڵ بڵێت؛ کۆیلەداری و بەکۆیلەکردنی ئەوانی دیکە لەپێداویستییە کۆمەڵایەتییەکانەو حەتمەن پاساوی بۆ ئەمەش لەو دۆگمایەوە سەرچاوە دەگرێت کەپێی وایە خەڵکانێک بەخانەدانی دێنە دنیاو خەڵکانیکی تریش بۆیە دێنە دنیا تا ببنە کۆیلەو مامەڵەیەکی هاوشێوەی ئاژەڵان یان بگرە لەوان کەمتریشیان لەگەڵ بکرێت.}

^{خودی ئەو ئەڕستۆیەی کەبەیەکەمین ئوستاد ناسراوە، پێی وابووە شاڵاوە سەربازییە داگیرکارییەکانی خاوەن کۆیلەکان، بەتایبەتیش گریکەکان بۆ بەدەستهێنانی کۆیلە، شەرعی و ڕێگەپێدراوە؛ هەروەک چۆن ڕاوکردنی ئاژەڵان شەرعی و ڕێگەپێدراوە؟! چەمکی ئازادی لای ئەو بەواتای مانەوەی خاوەن کۆیلەکان لەدەسەڵاتی ڕەهایانداو هەروەها مانەوەی کۆیلەکانیش لەکۆیلەبوونیاندایە کەبەبۆچوونی ئەڕستۆ ئەوپەڕی چاکەکارییە کاتێک کۆیلەیەک دەکرێتە کۆیلەو بەمەش بەختیار دەبێت لەژیانێکی ئازادانەی تایبەت بەخۆیدا؛ چونکە ئەو تەنها بۆ ئەوە هاتۆتە دنیاوە، تا ببێتە کۆیلە. هەر بۆیە سەیر نییە، کاتێک دەزانین لەهەندێک جاراندا، ڕێژەی کۆیلەکان}

^{(خوەنینێگ لە ئەفسانەیل و مەتەڵەیل کوردی ئیلامی لە ڕەوانگاێ گریماس)}

^{دوکتور عەلی حەسەن سوهرابنژاد/ ئوستاد زانستگاێ پەیام نوور ئیلام}

^{ئەدەبیات زوانی(شفاهی)، بەشێگ یە فولکلور و میرات سنەتایل چیروکی و ناچیروک پێشینیان ئیمەن. ئیلامیەیل، بەشێ ژە کوردن و وە شارستانیەت کوانە و گەنج گران لە فەرهەنگ دەژ زوانی(زوان دەس ناخواردگ) خوەێان، خاوەن ئەفسانە و مەتەڵەیل قەدیمەێگن و چەنێگە کەتێەسە وەر چاو موحققەیل و پێجورەیل بەش فولکلور. فرە لە ڕەخنەیل ئمڕوو، بنچینەێان ئستراکچراڵە. ئستراکچرالیستەیل، هە لە شوون یە بۆنە تا وە مێەت ئستراکچر، مەتەڵەیل بخوەنن و بگەردن.}

^{مەبەست ئیمە لەێ جورینە(گەڕانە)؛ هۆردەو بۆن لە سەر مەتەڵەیل و ئەفسانە و چیروکەیل کوردی ئیلامی لە ڕوانگاێ گریماسه.}

^{وە بووت نەۆن کارەیل زانستی و زەرورەت خوەنین ئستراکچراڵ؛ هەر جوور، ناوگیر بۆن ئێ تزە، خوازیم جواوئی پرسێارە بنچینەئیە بەیمن:}

^{حاسڵ و دەسکەفت خوەنین ئێ مەتەڵ و چیروک و ئەفسانەیل کوردی}

فەرەیدوون پەروازە

^{رێخستنە بریکارییەکانی (نیابتی ) وڵاتانی زلهێز لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا نەخشە رێگایەک بۆ سەرهەڵدانی شەڕێکی گشتگیر لە چەشنی شەڕی ویستفاڵی لە رۆژهەڵاتی ناویندا دادەڕێژێ. شەڕی ئیستە بە تەنیا شەڕی سەربازی نیە بەڵکوو لە بوارەکانی ئابووری و بایکوتەکان، مادەی هۆشبەر، تیرۆریزم، کۆچاندن و ،،،تاد رەنگی داوەتەوە. سیستەمە سیاسییە سەقەت و دواکەوتووەکانی ناوچەکە هەم هۆکاری هەڵگیرسانی شەڕن و هەم هۆکاری پەلکێش کردنی زلهێزەکانن بۆ ناوچەکە.}

^{بەشێک لە دەوڵەتانی ناوچەکە لە بەر دژایەتی ئەمریکا و رۆژئاوا بە تەمەنا و دڵخوازانە دوو وڵاتی چین و روسیایان بۆ ناوچەکە و ماڵی خۆیان پەلکێش کردووە لە حاڵێکدا خەساری ئەو دوو وڵاتەش لە رۆژئاوا کەمتر نیە.}

^{دەوڵەتی چین بە هەر ناو و بە هەر جۆرێک روو بکاتە هەر وڵاتێک خەسارەکانی لە بەرژەوەندییەکانی زیاترە.}

^{سەقامگیر بوونی چین لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا بۆ ساڵ و دوو ساڵ}