(خوەنینێگ لە ئەفسانەیل و مەتەڵەیل کوردی ئیلامی لە ڕەوانگاێ گریماس)
دوکتور عەلی حەسەن سوهرابنژاد/ ئوستاد زانستگاێ پەیام نوور ئیلام
ئەدەبیات زوانی(شفاهی)، بەشێگ یە فولکلور و میرات سنەتایل چیروکی و ناچیروک پێشینیان ئیمەن. ئیلامیەیل، بەشێ ژە کوردن و وە شارستانیەت کوانە و گەنج گران لە فەرهەنگ دەژ زوانی(زوان دەس ناخواردگ) خوەێان، خاوەن ئەفسانە و مەتەڵەیل قەدیمەێگن و چەنێگە کەتێەسە وەر چاو موحققەیل و پێجورەیل بەش فولکلور. فرە لە ڕەخنەیل ئمڕوو، بنچینەێان ئستراکچراڵە. ئستراکچرالیستەیل، هە لە شوون یە بۆنە تا وە مێەت ئستراکچر، مەتەڵەیل بخوەنن و بگەردن.
مەبەست ئیمە لەێ جورینە(گەڕانە)؛ هۆردەو بۆن لە سەر مەتەڵەیل و ئەفسانە و چیروکەیل کوردی ئیلامی لە ڕوانگاێ گریماسه.
وە بووت نەۆن کارەیل زانستی و زەرورەت خوەنین ئستراکچراڵ؛ هەر جوور، ناوگیر بۆن ئێ تزە، خوازیم جواوئی پرسێارە بنچینەئیە بەیمن:
حاسڵ و دەسکەفت خوەنین ئێ مەتەڵ و چیروک و ئەفسانەیل کوردی ئیلامیە لە ڕەوانگاێ گریماسەو چۆنە؟ ئەڕا جواو(وڵام) داێن وە پرسێارە، وە شێوەێ کتاوخانەئی ۱۲۷ مەتەڵ نۆسیاگ لە ۵ کتاو چاپ کریاگ ئەڵوێژریانە و ئمجا لە سەرمەشق بەرئاورد لفانە و زەنجیرەیل سێ دانەێ گریماس ئەڵوژریانە.
دەسکەفت و ئەنجام ئێ کارە، 6 گلە کارکرد نیشان دەێگ.
لە ڕەهەند(رەوەن) بۆن و نەۆن کەسایەتی (کاراکتر)، تۆەنیمن ۱۳ تیپ، دیاری بکەیم و دە بڕێگە مەتەڵەیلە، یەک یا چەن گلە کەسایەتی نیین و ڕاسپێر(کل کەر)، بەش فرەترێ دێرێ.
لە چنیین تیپەیل کەسایەتی ، پیایل، فرەتر وە کار چگنە و مەخلوقات کەمترن ئوو زەنجیرەیل لێ گێڕانەوەیی(روایی) گریماس، هانە ناو گشت مەتەڵەیلە.
زوان دەژ: زوان ساق و دەس نەخواردگ.
وێنەێ خوار هن شاێ مارانە کە یەکێ ژە ئەفسانەیل وەرین و ئەسڵەمەن کوردیە.
سەرچاوە: پژوهشنامە ادبیات کردی، شمارە ۲، پیاپی۱۴، ساڵ ۱۴۰۱، دانشگاە کردستان
٢١/٩/٢٠٢٣