^{د.عادل باخەوان}

<sup>1. دەستپێکەردنەوەی جەنگێکی خوێناوی لەنێوان حەماس و ئیسرائیلدا. بەدرێژیی مێژووی نێوان ئەم دوانە، ئەمە یەکەمجارە کە حەماس بتوانێت بەمشێوەیە جەنگێکی بەرفراوان بباتە نێو خاکی ئیسرائل. ئەمە شۆکێکی یەکجار گەورەی لە ئیسرائیل دروستکردوە. ژمارەی کوژراو و بریندار و دیلەکان یەکجار زۆرن و تا ئێستاش لەبەرزبوونەوەدان. ئەتوانم بڵێم ئەمە 11 ی سپێپتمبەری ئیسرائیلیەکانە و دڵنیام کاراییدادەنێت بەسەر سەرلەنوێ داڕشتنەوە و ئاڕاستەکردنەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە.
2. پەڕینەوەی جەنگی نێوان تورکیا و پەکەکە بۆ قۆناغێکی فراوانتر. پاش ئەوەی کە پەکەکە لە نێو دڵی پایتەختی تورکیادا، ئەنقەرە، پەلاماری خودی تورکیای دا و کیبریائی تورکیا و سامبۆلیزمی هێزەکانی بریندارکردن، ئەنقەرە بڕیاریداوە ڕوبەرەکانی جەنگ فراوانبکات و لەیککاتدا پەلاماری</sup>

^{دكتۆر سەباح غالب}

^{من وا مام هێمنی شاعیرم دەناسی كە بەگیانی ئینسانی و خۆشەویستی ئەوی دی، دەنگێكی بەرزی كوردپەروەریی و ئەوینداری مڕۆڤایەتییە. بۆنی بست بەبستی خاكی چوار وەرزەی ساڵی زێدو مەفتەنە، زایەڵەی بوونی سەرەتایە، شنەی شەماڵی گەرمیانی بەرەو كوێستانە، زەنگۆڵەی شیرینی چوارگۆشەی خەڵك و نیشتمانە، دێوانەی هەناسەی خۆڕاگری و ئازادییە، شەیدای هەموو جوانی مرۆڤــ و سروشت و بەردەوامی سەر تا پێی سۆز و رازە، لەو سەرچاوانەوە لەناخەوە دەسووتا، كڵپەی ئاگری دەروونی كوردستانی تەنی بوو. ئەو لەئازاری تەنیاییدا، تەنیایی خۆی، تەنیایی نەتەوەكەی، هەر ئەوەی پێدەكرا كە بەئەسپایی گوێ‌ لەترپە ترپی دڵی خۆی بگرێ‌، ئەوجا هەست و دەنگی لایە لایەی منداڵی، تێكەڵ بەناڵە ناڵی كامڵی و تاقیكردنەوەكانی رەوی رۆژگاران بكا.}

^{بریا مام هێمنم نەناسیایە، كە بیناسی چۆن بۆ ئەو گەورە پیاوو مەزنە شاعیرە سوێت نابێتەوە، چۆن دەفری حەسرەتت سەرناكاو لێی ناڕژێ‌! یا چۆن چاوت بەرایی بەدیمەن و رواڵەتی تەمەنی ناو وڵاتیدا نایەتەوە كە نامۆو لاتەریك كراوبێ‌! كەم كەس هەیە غەریبی نەچێژتبێ‌، جاری وا هەیە یەكێك بەقسەیەكی خۆش بۆت جوبران دەكاتەوە، بەڵام كەدەوروبەرو هاوەڵانی دوێنێت لێی زیادبكەن، ئەوا ژیان سەختتر دەبێ‌!}

^{ئـاگـری ســینەم بڵێســەی دێ‌ و وڵات رۆشـن دەكـا}

^{ئەو دەمەی خۆم وەك دڵۆپێك دەچمە ناو دەریای عەدەم}

^{من تێی ناگەم بۆ مام هێمن لەو بەیتەدا بوون و عەدەمی وا تێكەڵ كردوون كە جوێ‌ ناكرێنەوە، باوەڕم بەخۆم نییە كە ئەو وەك من تێگەیشتبێ‌، نا نا وا نییە. مام هێمن زۆر بەهۆشیارییەوە مامەڵەی لەگەڵ بوون و عەدەمدا كردووە، بەجۆرێك لەعەقڵ و زانینەوە چاكەی عەدەمی بەسەر بووندا داوە، بۆ ئەوەی}

^{شۆرش خالید ئاژگەیی}

^{داگیرکاری بۆ گەلانی داگیر کراو هەمیشە فاکتەرێکی پاڵنەرە بۆ کۆڵنەدان و خۆڕادەست نەکردن ودرێژەدان بە خەبات و تێکۆشان لە پێناو ئازادی و شکۆی نەتەوەیی و سەربەستیدا.}

^{رۆحیەتی بەرەنگار بوونەوەو سەرکز نەکردن لای گەلی داگیرکراو، هەڵگری خواستێکی بەرحەقی ملنەدان ودرێژەدانە بە خۆراگری دهەمبەر هێزە داگیرکار و ستەمگەر و هەژمون و تەوژمەکانیانەوە.}

^{سرووشت و خولیای هێزی داگیرکار خۆپڕچەک کردنە بە ماس مێدیا و دەست بەسەراگرتنی پانتای دونیای راگەیاندن و دەست خستنی مۆدێڕنترین و پێشکەوتووترین چەکی کۆمەڵکوژ و جبەخانە و بۆمباو وێرانکارترین مێتۆدو ستراتیژیەکانی کاولکاری و کوشتن و بڕینەوە.}

^{هێزی داگیرکار هەڵگری پارادایمێکی تووندو زمانێکی زبرو رۆحیەتی خۆبەزلزانین و لە خۆبایی بوونە. لە پاڵ ئەمەشدا فەزاو ژینگەی فکر لای هێزی داگیرکار، فەزایەکی بەرتەسک وتاک رەهەندی و تەنراوە بە دەمارگیری نەژادی و شۆفینیزمی قەومی و ملهوڕیەوە.}

^{هێزی داگیرکار لەم فەزا بەرتەسکەدا تەنیا خۆی وبونیادی دەسەڵاتی خۆی باڵادەست دەبینێ و پێشی وایە دونیا بریتیە لەم ژینگەو فەزا ئەبستراکت و تاک رەهەندیەی}

^{لێکۆڵینەوەیەک لەتوێژینەوەی ڕۆژهەڵاتناسی ئەڵمانی تیۆدۆر نۆڵدکە}

^{وەرگێڕانی: محەمەد حەمەساڵح تۆفیق}

^{ئەم توێژینەوەیە بە زمانی ئەڵمانی لەلایەن ڕۆژهەڵاتناسی ئەڵمانی تیۆدۆر نۆڵدکە Theodor Noldeke لەساڵی ١٨٩٨ لە سەردەمێکدا بڵاوکرایەوە کە هەزاران دەقی مێخیی، کە ئێستا لە مۆزەخانەکانی ئەوروپادان، هێشتا نە دۆزراونەتەوە و نە لێکۆڵینەوەیان لەسەر کراوە و زانستی ئاشوورناسی کە پەیوەندی بە لێکۆڵینەوە لە دەقە مێخییەکانەوە هەبووە، هێشتا لە قۆناغی سەرەتاییدا بووە و بەو پێیە توێژەرەکە پشتی بەو سەرچاوانە بەستووە کە لەو کاتەدا لەبەردەستیدا بووە.}

^{لە ڕوانگەی گرنگییە زانستییە گەورەکەی ئەم باسە بۆ لێکۆڵینەوە لە مێژووی کورد، بەپێویستم زانی بە پشتبەستن بە ئەنجامی لێکۆڵینەوەکانی ئەم دواییە دووبارە بیخوێنمەوە. بۆ ئەوەی بۆچوونەکانی نۆڵدکە تێکەڵ نەکەم لەگەڵ لێکۆڵینەوەکانم لەو بۆچوونانە، ناوی توێژەر نۆڵدکەم ڕاستەوخۆ دوای ئەو ڕا و بۆچوونانەی دانا کە لە وتارەکەیدا خستوویەتیە ڕوو، سەبارەت بەو سەرچاوانەی کە لە لێکۆڵینەوەی ئەم باسەدا پشتم پێیان بەستووە، ئەوە لە پەراوێزەکاندا ئاماژەم پێکردوون.}

^{نۆڵدکە لێکۆڵینەوەکانی بە باسکردنی گەلی کۆردۆ دەست پێدەکات، کە لەلایەن مێژوونووسی یۆنانی زینۆفۆن لە ساڵی ٤٠١ی پێش زاییندا باسی لێوە کراوە، لە شوێنێکدا کە پێی دەوترێت "لەشکرکێشییە دە هەزارییەکە". زینۆفۆن لە کتێبەکەیدا (ئەناپاسیس) باس لە کوردۆخیۆن دەکات (نۆڵدکە)، کە دانیان بە دەسەڵاتی هەم ئەرمەنەکان و هەم هەخامەنشییەکاندا نەناوە. هەر لەو هەڵمەتەدا سۆفانێتوسی Sophaenetus هاوڕێ جەنگاوەرەکەی ناوی گەلی کوردۆخی هێناوە و پێی وابووە کە دوا پاشگری (خی) پەیوەست بەو ناوەوە، نیشانەی کۆیە لە زمانی ئەرمەنیدا. دواتر ئەم ناوە لەلایەن نووسەرانی دیکەوە بەکارهێنراوە (نۆڵدکە).}

^{ئەوەی نۆڵدکە باسی کردووە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ناو لە حاڵەتی تاکدا گوردۆ یان کوردۆیە و زینۆفۆن ناوی کوردۆخییەکان لە ئەرمەنەکانەوە فێربووە. لە کاتێکدا، توێژەری نەمسایی شپایزەر Speiser ، پێچەوانەی ئەوەی نۆڵدکە باسی کردووە سەبارەت بە پاشگری (خی) و پێی وایە کە ڕەگی خووری هەیە و مێژووەکەی}

^{یوسف عزەدین}

^{”دەنگی ئەقڵ؛ هێمن و خامۆشە.” (زیگمۆند فرۆید)}

^{چ سەیرە گەورە بیرمەندو فەیلەسوفێکی بەنامێی وەک ئەڕستۆ، خوڵقێنەری پرسیارە پڕ ئیشکالەکان و ورووژێنەری پارادۆکسە مەعریفییەکان، زۆر ڕاشکاوانەو بەزوبانێکی بێ گرێ و گۆڵ بڵێت؛ کۆیلەداری و بەکۆیلەکردنی ئەوانی دیکە لەپێداویستییە کۆمەڵایەتییەکانەو حەتمەن پاساوی بۆ ئەمەش لەو دۆگمایەوە سەرچاوە دەگرێت کەپێی وایە خەڵکانێک بەخانەدانی دێنە دنیاو خەڵکانیکی تریش بۆیە دێنە دنیا تا ببنە کۆیلەو مامەڵەیەکی هاوشێوەی ئاژەڵان یان بگرە لەوان کەمتریشیان لەگەڵ بکرێت.}

^{خودی ئەو ئەڕستۆیەی کەبەیەکەمین ئوستاد ناسراوە، پێی وابووە شاڵاوە سەربازییە داگیرکارییەکانی خاوەن کۆیلەکان، بەتایبەتیش گریکەکان بۆ بەدەستهێنانی کۆیلە، شەرعی و ڕێگەپێدراوە؛ هەروەک چۆن ڕاوکردنی ئاژەڵان شەرعی و ڕێگەپێدراوە؟! چەمکی ئازادی لای ئەو بەواتای مانەوەی خاوەن کۆیلەکان لەدەسەڵاتی ڕەهایانداو هەروەها مانەوەی کۆیلەکانیش لەکۆیلەبوونیاندایە کەبەبۆچوونی ئەڕستۆ ئەوپەڕی چاکەکارییە کاتێک کۆیلەیەک دەکرێتە کۆیلەو بەمەش بەختیار دەبێت لەژیانێکی ئازادانەی تایبەت بەخۆیدا؛ چونکە ئەو تەنها بۆ ئەوە هاتۆتە دنیاوە، تا ببێتە کۆیلە. هەر بۆیە سەیر نییە، کاتێک دەزانین لەهەندێک جاراندا، ڕێژەی کۆیلەکان}

^{(خوەنینێگ لە ئەفسانەیل و مەتەڵەیل کوردی ئیلامی لە ڕەوانگاێ گریماس)}

^{دوکتور عەلی حەسەن سوهرابنژاد/ ئوستاد زانستگاێ پەیام نوور ئیلام}

^{ئەدەبیات زوانی(شفاهی)، بەشێگ یە فولکلور و میرات سنەتایل چیروکی و ناچیروک پێشینیان ئیمەن. ئیلامیەیل، بەشێ ژە کوردن و وە شارستانیەت کوانە و گەنج گران لە فەرهەنگ دەژ زوانی(زوان دەس ناخواردگ) خوەێان، خاوەن ئەفسانە و مەتەڵەیل قەدیمەێگن و چەنێگە کەتێەسە وەر چاو موحققەیل و پێجورەیل بەش فولکلور. فرە لە ڕەخنەیل ئمڕوو، بنچینەێان ئستراکچراڵە. ئستراکچرالیستەیل، هە لە شوون یە بۆنە تا وە مێەت ئستراکچر، مەتەڵەیل بخوەنن و بگەردن.}

^{مەبەست ئیمە لەێ جورینە(گەڕانە)؛ هۆردەو بۆن لە سەر مەتەڵەیل و ئەفسانە و چیروکەیل کوردی ئیلامی لە ڕوانگاێ گریماسه.}

^{وە بووت نەۆن کارەیل زانستی و زەرورەت خوەنین ئستراکچراڵ؛ هەر جوور، ناوگیر بۆن ئێ تزە، خوازیم جواوئی پرسێارە بنچینەئیە بەیمن:}

^{حاسڵ و دەسکەفت خوەنین ئێ مەتەڵ و چیروک و ئەفسانەیل کوردی}

فەرەیدوون پەروازە

^{رێخستنە بریکارییەکانی (نیابتی ) وڵاتانی زلهێز لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا نەخشە رێگایەک بۆ سەرهەڵدانی شەڕێکی گشتگیر لە چەشنی شەڕی ویستفاڵی لە رۆژهەڵاتی ناویندا دادەڕێژێ. شەڕی ئیستە بە تەنیا شەڕی سەربازی نیە بەڵکوو لە بوارەکانی ئابووری و بایکوتەکان، مادەی هۆشبەر، تیرۆریزم، کۆچاندن و ،،،تاد رەنگی داوەتەوە. سیستەمە سیاسییە سەقەت و دواکەوتووەکانی ناوچەکە هەم هۆکاری هەڵگیرسانی شەڕن و هەم هۆکاری پەلکێش کردنی زلهێزەکانن بۆ ناوچەکە.}

^{بەشێک لە دەوڵەتانی ناوچەکە لە بەر دژایەتی ئەمریکا و رۆژئاوا بە تەمەنا و دڵخوازانە دوو وڵاتی چین و روسیایان بۆ ناوچەکە و ماڵی خۆیان پەلکێش کردووە لە حاڵێکدا خەساری ئەو دوو وڵاتەش لە رۆژئاوا کەمتر نیە.}

^{دەوڵەتی چین بە هەر ناو و بە هەر جۆرێک روو بکاتە هەر وڵاتێک خەسارەکانی لە بەرژەوەندییەکانی زیاترە.}

^{سەقامگیر بوونی چین لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا بۆ ساڵ و دوو ساڵ}

^{زۆر بەرێزان جەنابی سەرۆک و سکرتێری پارتی دیمۆکراتی کوردستان
ئەندامانی هێژای سەرکردایەتی و مەکتەبی سیاسی}

^{١٦ی ئاب، ٧٧هەمین ساڵیادی دامەرزاندنی پارتی دێموکڕاتی کوردستانە، ئەو پارتەی کە لە پرۆسێسی دامەزراندن، شکلگرتن و پەرەگرتنی‌دا وەک پارتێکی مۆدێرن و سەردەمیانە، بە کردەوە توانی ئەرک و رەساڵەتی ئۆرگانیزەکردنی ڕیزەکانی گەل بەجێ بگەێنێ و لەڕاستای تەبدیلی ئیرادەی گەلی مافخۆراویی کورد، بە ئیرادەیەکی سیاسی/ نەتەوەیی و شووناسخوازانە، بەرپرسانە ڕۆڵی پارتێکی مێژووساز و پڕ لە شانازی و سەروەریسازانە بنوێنێت. ئاشکرایە کە پارتی دێموکڕات لە مێژووی ٧٧ ساڵ ژیان و تێکۆشانی سیاسی‌دا، تووشی قۆناغگەلێکی پڕ لە هەوراز و نەشێوو، لێژاو لە سەرکەوتن و داکەوتن هاتووە، بەڵام سەرئەنجام لە ئەنجامی پەیڕەوکردنی سیاسەتی نەتەوەخوازانە، حەکیمانە و جەماوەرپەسەندی‌دا، بە هەماهەنگی و هاوکاری دەگەڵ لایەنەکانی دیکەی گۆڕەپانی خەبات، توانی لە بەرەکانی شەڕ و ئاشتی و حەوزەی هەڵسوکەوتی سیاسی و دیپلۆماسی‌دا، ڕێگا و ڕەوڕەوەی خەباتی سەختی کورد و کوردایەتی بەرەو ئاسۆی سەرکەوتن و لوتکەی هیوا و ئامانجەکانی نەتەوەیی کورد هیدایەت بکات، و لە ئەنجام‌دا عەمەلەن شکلێکی موومکین لە سەروەری سیاسی کوردان، لەسەر ئاستی ئەسڵی مافی دیاریکردنی چارەنووس لە باشووری کوردستان‌دا، بچەسپێنێت. سەروەرییەک کە لەژێر هیدایەتی حەکیمانەی سەرۆک بارزانی، و بەشداری چالاکانەی نیشتمان خۆشەویستان و دانی دەنگی نێزیک بە ٩٣: "بەڵێ"ی خەڵک لە پرۆسێسی رێفراندۆمی ٢٥/٩/٢٠١٧ دا، بەرەو ساغکردنەوەی دەوڵەت/نەتەوە-دێموکڕاتیک، و ڕاگەیاندنی "کیانی سەربەخۆی کورد" لە باشووری کوردستان‌، جەهەتدار کرابوو، بەڵامم مەخابن ئەم پرۆژەی دەوڵەت/ نەتەوەسازیە لەئەنجامی مئامرە و ساتووسەودای بەرژەوەندیخوازانەی زلهێزانی جیهانی و ناوچەیی و هەروەها کارەساتە دڵتەزێن و چاوەروان نەکراوەکەی کەرکوک، ئیمکانی بە ئەمری واقیعکردنی، لێ قەتیس کرا.}

^{بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان، دەگەڵ ئاراستەکردنی پیرۆزبایی بەبۆنەی ٧٧هەمین ساڵڕۆژی دامەزرانی پارتی دێموکڕاتی کوردستان، و هەروەها بەبۆنەی لەدایکبوونی بەرێز سەرۆک مەسعود بارزانی، پیرۆزبایی}

^{زۆر بەرێزان ئەندامانی بنەماڵەی گەورەی حیزبی دیمۆکڕاتی کوردستانی ئێران
بەرپرسی ناوەندی بەرێوەبەرایەتی گشتی بەرێز کاک مستەفا هیجری و
ئەندامانی سەرکردایەتی و
خەڵکی بەشەرف و مافخوراویی کوردستان
بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان، به بۆنەی ٧٨هەمین ساڵرۆژی دامەزرانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران و تێپەراندنی ٧٨ساڵ خەبات و کۆڵنەدان له پێناو دەستەبەرکردنی ئامانجی رزگاری و دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی/نەتەوەیی بۆ نەتەوەی مافخوراویی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان، پڕ بە دڵ پیرۆزبایی لە بەرێزان بەرپرس ناوەندی بەڕێوەبەری گشتی حدكا، ئەندامانی سەرکردایەتی و گشت کادر، و ئەندامان و لاینگرانی بنەماڵەی گەورەی حیزبی دێموکڕات واتە حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران ئاراستە دەکات.
بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان، دامەزراندنی حیزبی دێموکڕات وەک یەکەم دامەزراوەی مۆدێرنی کورد لە شکلی حیزبێکی خاوەن پێڕەو و پرۆگرامی سیاسی پێشکەوتوو، بە ساختارێکی ئۆرگانیزەکراوی ڕێک و پێک لەو سەردەمی کوردستان دا، کە لە سەر بنەما و بیری ژێکاف ساغکرابووە، بە نوختە وەرچەرخانێکی گرنگی سیاسی و مێژووی لە بزاڤی کورد پێناسە دەکات، هەر بۆیە بزوتنەوەی کۆماریخوازان دەستکەوتەکانی ٧٨ساڵ خەباتی پڕ لە هەوراز و نەشێویی بنەماڵەی گەورەی حیزبی دێموکڕات بە یەکێک لە قۆناغە زێڕینەکانی ئەو حیزبە و مێژووی کورد هەژمار دەکات، و ساخکردنەوەی سەروەری سیاسی/نەتەوەیی کوردان لە شکلی مومکیندا، واتە کۆماری میللی/ دیمۆکراتیک و دیفاکتۆی کوردستان کە وەک دەستکەوتی هەرە گەورە و نوێنگەی ئێرادەی نەتەوەیی کوردان بەگرینگ و رۆڵی نەمران پێشەوا قازی محەممەد و دەوری نەمر بارزانی لە پێکهێنان و پاراستنی کۆمار}

^{دلێر محەمەد نوری}

^{دەقی وتارێکە کە بۆ زیاد لە پێنج ڕۆژنامەی نەرویجی نێڕدراوە، بە بێ ئەوەی یەکێکیان ئامادە بن بڵاوی بکەنەوە. وا دیارە دڵخۆشی جەماوەری ئەوروپی بە ئەندامبوونی سوید لە ناتۆ و تێکنەدانی مەزاجی سیاسی نەرویجییەکان، زۆر گرنگترە لە میسداقییەتی مێژوویی و ڕۆژنامەگەری. هەر بۆیە کورد دوای سەدد ساڵ هەمان پرسیار ئاراستەی ویژدانی مرۆڤایەتی و کۆمەڵگای نێو دەوڵەتی ئەکات: ئایا شەرم نیە لە سەر خوێنی گەلی کورد دووبارە و لە دوای ١٠٠ ساڵ دیسان ئاسایشی خۆتان توندوتۆڵ دەکەنەوە!؟
پەیمانی سیڤەر (١٠ی ئابی ١٩٢٠) پەیمانێک بوو کە لە دوای جەنگی جیهانی یەکەم، لە نێوان زلهێزە سەرکەوتووەکانی هاوپەیمانان و نوێنەرانی حکومەتی تورکیای عوسمانی ئەنجامدرا. ئەو پەیماننامەیە کە بووە هۆی هەڵوەشاندنەوەی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی و داوای لە تورکیاش کرد کە دەستبەرداری هەموو مافەکانی خۆی له ئاسیای عەرەبی و باکوری ئەفریقا بێت. هەروەها ڕێککەوتنەکە دەستەبەرکردنی دروستکردنی ئەرمینیای سەربەخۆ و کوردستانی سەربەخۆ و زاڵبوونی یۆنان لە کەناراوەکانی ڕۆژئاوای ئەنادۆڵ و هەروەها کۆنتڕۆڵیان بەسەر دوورگەکانی}