^{فه‌ره‌یدون كونجرینی}

^{پەیامی ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٥ی بەڕێز عەبدوڵا ئۆجالان گۆڕانکارییەکی ستراتیژیی مێژویی لە ڕێبازی جوڵانەوەی کوردی (پەکەکە) و چارەسەری پرسی کوردی ترکیا پێشکەش دەکرد. ئەم پەیامە لە چەند خاڵی سەرەکی پێکدێت پێویستە زیاتر لەم جۆرە" توێژینەوەی بۆبکرێ،}

^{ئەم پەرەگرافەی بەڕێز عەبدوڵا ئۆجالان چەمکێکی ڕادیکاڵی سیاسی و چارەسەری پرسی کورد لە تورکیا پێشکەش دەکات، کە تێیدا دیموکراسییەکی چڕوپڕ و کۆمەڵایەتی وەک تەنها ڕێگەی بەردەوامی بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان دەناسێنێت. ئەم بیرۆکانە ڕەنگە وەک گۆڕانکارییەکی پارادایمی لە بیرۆکەکانی پێشوی (بەڕێزیان) سەیر بکرێن. بە وردی!؟}

^{١. سەرەکیترین خاڵەکانی پەیامەکە
ڕێزگرتن لە ناسنامەکان و دەربڕینی ئازاد
ئامانجەکە پاراستنی مافە کولتوری و سیاسییەکانی کوردە لە ناو سیستەمێکی دیموکراتیکدا، بەبێ ئەوەی ناچار بکرێت ناسنامەکانی خۆیان بسڕنەوە.}

^{ڕێکخستنی دیموکراتی
پێویستی بە خۆڕاگرتنی سیاسیی کوردەکان لە ڕێگەی دیموکراسییەکی}

^{نەمر (مەلا مستەفا) کوڕی (شێخ محەمەد بارزانی)، لە ساڵی 1903 لە گوندی بارزان هاتووەتە دونیا، و لە ساڵی 1976ی زاینیدا بە مەبەستی چارەسەرکردنی نەخۆشیەکەی و هەروەها دەستەبەرکردنی پشتیوانی و کۆمەگی دونیای دەرەوە، لەپێناو درێژەدان بە شۆرشی کورد، بەرەو وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا سەفەر دەکات و لە واشینگتۆن نیشتەجێ دەبێت، سەرئەنجام لە 1ی مارسی ساڵی 1979ی زایینی لە ئەنجامی تووش هاتن بە نەخۆشی شێرپەنجە، بەداخەوە کۆچی دوایی دەکات.}

^{بزووتنەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان بە ئەرکی نیشتمانی گشت خەڵکی کوردستانی دەزانێ، کە لە ساڵیادی کۆچی دووایی گەورە پیاویی کورد نەمر مەلا مستەفا بارزانی، یاد و یادمانی بەرز و پیرۆز رابگیردرێت و دەسکەوتە بەنرخەکانی لە رەوتی خەباتی رزگاریخوازی نەتەوایەتیدا گرینگ و پر بایەخ بنرخێندرێن.}

^{مەلا مستەفا بارزانی دەگەل ئەوەش کە لەلایەن گشت نیشتیمانپەروەرانی کورد وەک باوکی رۆحی نەتەوەیی کورد و کوردستان ناسراوە، بەڵکوو ئاشکراشە کە رێگا و رێبازی ئەم نەمرە دەگەڵ بنەما فیکری و فەلسەفیەکانی سەردەمی کۆمار و پێشەوا قازی، وەک سەرچاوە و قووتابخانەی بیر و هزری نەتەوەیی و نەتەوەخوازی، بوونەتە دەستمایەی ساغکردنەوەی ئیستێراتیژی تاک و کۆ و حیزبەکانی خاوەن ئاجێندەی نەتەوەخوازی. بۆیە هەڵدەگرێ رۆڵی ئەم گەورە پیاوە لە قۆناغگەلی جۆراوجۆری مێژووی مۆدێرن و هاوچەرخی بزاوتی}

^{بەداخەوە هەواڵی دڵتەزێن و ناخ هەژێنی گیان لە دەست دانی دەستەیەک شاخەوانی خۆشناوی کورد بە ناوەکانی شەهلا رەحمانی، کاروان ئەحمەدپوور، ڕووناک دانشمەند، یاسا سادقی، عومەر عەبدوڵاهی، خالق محەممەد نەژاد کە لە چیای قەرەژدابان ناوچەی بانەی لە رۆژھەڵاتی کوردستان کە ماوەی چەند رۆژ پێش کەوتنە ژێر ڕنوی بەفر و دواتر بە هەوڵ و هیمەت و هەروەزی خۆبەخشانەی خەڵکی ناوچەکە و چالاکوانی مەدەنی و شاخەوانانی کورد تەرمەکانیان دۆزرانەوە، بۆوە بە مایەی خەمباری و دلگرانیمان.}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان گیان لە دەستدانی ئەو پۆلە شاخەوانە خۆشەویستە بە خەسارێکی گەورە و قەرەبوونەکراوە دەنرخێنێت.}

^{بۆیە لەم پەیوەندییەدا بزووتنەوەی کۆماریخوازان سەرەخۆشی ئاراستەی بنەماڵە و کەسوکاری ئەو ئازیزانە و سەرجەم گەلی کوردی سەربەرز دەکات و خۆی بە شەریکی غەم و پەژارەیان دەزانێت،و لە خودای گەورە داواکارە، روحی بەرزی ئەو شاخەوانە سەربەرز و خۆشەویستانە بە بەهەشتی بەرین شاد بکات و}

^{شاندی دەم پارتی لە ئیستەنبووڵ پەیامی ئاشتیی ئۆجەلانیان بڵاوکردەوە، ئەحمەد تورک، سەرۆکی لەکارلادراوی شارەوانیی مێردین پەیامەکەی بەزمانى کوردى خوێندەوە. ئەوەش دوای ئەوەی شاندە 7 کەسییەکە ئەمڕۆ سەردانی ئیمراڵییان کرد.}

^{لەگەڵ بڵاوکردنەوەی بانگەوازی ئاشتی، شاندەکە وێنەیەکیان کە لە ئیمراڵی لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان گرتبوو، بڵاوکردەوە.}

^{دەقی پەیامەکەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان}

^{بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکرات}

^{پارتی کرێکارانی کوردستان لە سەدەی بیستەمدا لەدایک بوو، کە توندوتیژترین سەردەمی مێژوو بوو، لە سایەی دوو جەنگی جیهانی، سۆشیالیزمی واقیعی و کەشوهەوای جەنگی سارد کە جیهان بەخۆیەوەبینی، هەروەها نکۆڵیکردن لە واقیعی کوردی و سنوردارکردنی ئازادییەکان، لەسەرووی هەموویانەوە ئازادی دەربڕین.}

^{لە رووی تیۆری و بەرنامە و ستراتیژی و تاکتیکەوە، حیزبەکە بە تووندی کاریگەر بوو بە سیستەمی سۆشیالیزمی واقیعیی سەدەی بیستەم. لەگەڵ رووخانی سۆشیالیزمی واقیعی لە نەوەدەکان بەهۆی هۆکاری نێوخۆیی و لەگەڵ پاشەکشەی سیاسەتی نکۆڵیکردن لە ناسنامە لە وڵاتدا و ئەو پێشکەوتنانەی کە لە ئازادی دەربڕیندا روویاندا، حیزبەکە گرنگیی خۆی لەدەستدا و دووچاری دووبارەبوونەوەی زێدەڕۆیانە بوو. لە ئەنجامدا، وەکو هاوتاکانی}

^{زمانی کوردی شوناس و هەرمانی نەتەوەییمانە.}

^{گەڵی خۆراگری کوردستان!
زمانی دایک و زمانی کوردی وەک بەهێزترین پێناسە و فاکتەری سەرەکی نەتەوایەتی کورد دێتە هەژمارتن، ئەوەش دەرخەری ئەوەیە کە نەتەوەی کوردیش وەکوو هەموو گەلانی تری جیهان نەتەوەیەکی زیندوو و ژیر و لەسەر پێیە، بۆیە زمانی کوردی بە هەموو شێوەزارەکانی خاوەن یەک بنەچە و بناوانن و گشتیان بۆ دوارۆژ تەواوکەری زمانێکی بەهێزی زانستی و ئاکادێمی و ستاندارد و یەکگرتوو و سەردەمیانەی کوردین،
زمانی کوردی بەهێزترین چەک و قەڵغانی نەتەوەیی کورد لەمێژوو دایە کە تا ئەمڕۆ توانیویەتی لە بەرامبەر ئەو هەموو پیلانگێری و سیاسەتی زۆرداری و هێرش و پلانی تواندنەوە دا هەم بە چڕی بەرخۆدان و بەرپەرچدانەوەی هەبێت، هەمیش گەشەی گشت ڕەوهەندی بکات، ئەمەش بەرهەمی هاریکاری و هەرەوەزی بەرفراوانی گەلی کورد و دایکان لە ئاستی یەکەم، هەروەها گەورە ئەدیبان، شاعیران، نووسەران، چالاکان مەدەنی و سیاسی ، پارت و ڕێکخراوەکان، دەسەڵات و سیستەم و دامەزراوە کوردیەکان و گشت کۆمەڵگا بووە کە لە پاراستن و زیندووراگرتن و پەرەپێدانی زمانی کوردی دا هەدایان نەداوە و سڵیان نەکردۆتەوە.
بە شایەتی مێژوو و دیرۆکناسان نەتەوەی کورد لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناڤین‌دا خاوەن شارستانییەتێکی کەونارا و دیرۆکییە، کە لەوپەڕی هێزەوە لە گشت ڕوویەکەوە مۆرکی خۆی لە مێژوو داوە و شوێنپەنجەی بەسەر زۆر ڕووداوی بەهێزی مێژووی مرۆڤایەتی دا بۆ هەموو جیهان دیار و ئاشکرایە و ئەمەش دەستکەوت و شانازیی هەرەمەزنن بۆ نەتەوەکەمان.}

^{کورد یەکێکە لە چوار نەتەوەیی گەورەی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناڤین کە رێژەی دانیشتوانی دەیان ملوێنە و خاکەکەشی زیاترە لە ۵۰۰هەزار کیلۆمەتری چوارگۆشەیە، کورد خاوەنی هەموو توخم و پێکهاتەکانی نەتەوەییە، لەوانە: زمان، مێژوو، کولتوور، چاند، خاک، ویست و خواست و بەرژەوەندی هاوبەش. مەخابن لە سەرەتای سەدەی ۲۰ بە بێ ئیرادەی کورد، زلهێزانی جیهانی ئەو کات کە براوەی شەڕی دژی ئیمپراتۆری عوسمانی بوون، کوردستانی ژیر دەسەڵاتی عوسمانیان لە پەیمانی شوومی نێوان سایکس و پیکۆدا بۆ سێ بەش بەسەر سێ دەوڵەتی تازە دروستکراوی ئێراق و تورکیە و سوریەدا دابەش و دواتر لە پەیمانی لۆزان دا کوردیشیان بێبەش لە چێ کردنی دەوڵەتی سەربەخۆ ی نەتەوەیی و دێژووری دانپێدانراپی فەرمی لە یاسای نێودەولەتی دا کرد، بە داخەوە نەیان هێشت کورد خاوەنی کیان و قەوارە و سەروەری سیاسی و نەتەوەیی خۆی بێت و ئاڵای لە پەنای هەموو ئاڵاکانی جیهان دا بشەکێتەوە، و ڕۆژهەڵاتیش بەهۆی دابڕانی کوردستانەکانی تر لێی، هەم لە باڵانسی هێزی لە ئاست نەتەوەیی باڵادەست لاواز و هەمیش وێڕای بەشەکانی تر کەوتە ژێر چەپۆک و سیاسەتی سەرکوت، توانەوە و ئینکار و ئاسمیلاسیۆنی زمانی و کولتووری و بێ بەش کران لە مافە سیاسی و نەتەوەیی و کولتووریەکان. دەسەڵاتەکانی حاکم بەسەر کوردستان دا بە شێوەی نامرۆڤانە و بە پێشگرتنی سیاسەت و پڕۆسەی تاواندنەوە واتە بە بەزۆر تورک کردن و تەعریب و بە فارس کردنی کورد، بە ڕاگواستنی زۆرە ملێ، گۆڕینی دێموگرافیای کوردستان بە تەواو هێزی مادی و لۆجستیکی و سەربازی}

^{زۆر بەڕێز: کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان}

^{بەرێزان کاک ڕەزای کەعبی سکرتێر گشتی، ئەندامانی سەرکردایەتی کۆمەلەی زەحمەتکێشانی کوردستان
لەگەڵ ئاراستەکردنی سڵاو و رێزمان.
بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، بەبۆنەی۲۶ی ڕێبەندان (٥٥)هەمین ساڵیادی دامەزرانی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان ، پڕ بەدڵ پیروزبایی ئاراستەی سکێرتێری گشتی و سەرکردایەتی هیژا و سەرجەم ئەندام و لایەنگرانی کۆمەڵە، دەکات.
بزووتنەوەی کۆماریخوازان، مێژوویی خەباتی کۆمەڵە و قۆناغە سەخت و ئاستەمەکانی دەستپێکی خەباتی نەهێنی و ئاشکرا، و هەروەها رێبەری شۆرشی نوێی رۆژهەڵاتی کورستان، کە ٥٥ ساڵ پێش لە پێناو دەستەبەرکردنی ئاشتی، ئازادی، دێموکراسی، مافی مرۆڤ، و عەدالەت و دادپەروەری کۆمەڵایەتی،و هەروەها بە ئەمریواقیعکردنی ئەسلی مافی دیاریکردنی چارەنووس دەستی پێکردبوو، وە هەنووکەش تێدەکۆشێت سەربەرزانە بەئەنجام و ئاکامی بەگەیەنێت بەخالێکی گرنگ و ئەرێنی لەمێژوویی خەباتی کۆمەڵەدا هەژمار دەکات،و بەرز و پیرۆز دەنرخێنێ.
بزووتنەوەی کۆماریخوازان بە باوەڕی قوول و قایمی بە خەبات لە پێناو ئاشتی و هاوژینی بەئاشتی،و ئازادی و هەروەها ساغکردنەوەی سەروەری سیاسی بۆ رۆژهەلاتی کوردستان، پێیوایە باشترین مکانیزم و ڕێکاری گوونجاو بۆ بەئەمری واقیعکردنی ئەم پرینسیپانە، تێکۆشانی گشت ڕەهەندی بۆ چەسپاندنی ئەسلی دیالۆگی گشتگیرو ئاشتەواییە، کە دەتوانێ یەکانگیری ڕیزەکانی ئەکتەرگەلی نەتەوەیی لەپێناو ساغکردنەوەی سازانی نیشتمانی بۆ دابینکردنی مافی قایم بەزاتی کوردانی ڕۆژهەلات مسەوگەربکات، بۆیە لەم راستایەدا بزووتنەوە ئاواتەخوازە کە کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان لەم قۆناغه هەستیارەشدا، واتە لە سەرەتای دەستپێکی ٥٦مین ساڵی}

 زۆر بەڕێز: کۆمەڵەی شۆرشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران

^{بەرێزان کاک عەبدوڵای موهتەدی سکرتێر گشتی، ئەندامانی سەرکردایەتی کۆمەلەی شۆڕشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران
لەگەڵ ئاراستەکردنی سڵاو و رێزمان.
بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، بەبۆنەی۲۶ی ڕێبەندان (٥٥)هەمین ساڵیادی دامەزرانی کۆمەڵە شۆڕشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران، پڕ بەدڵ پیروزبایی ئاراستەی سکێرتێری گشتی و سەرکردایەتی هیژا و سەرجەم ئەندام و لایەنگرانی کۆمەڵە، دەکات.
بزووتنەوەی کۆماریخوازان، مێژوویی خەباتی کۆمەڵە و قۆناغە سەخت و ئاستەمەکانی دەستپێکی خەباتی نەهێنی و ئاشکرا، و هەروەها رێبەری شۆرشی نوێی رۆژهەڵاتی کورستان، کە ٥٥ ساڵ پێش لە پێناو دەستەبەرکردنی ئاشتی، ئازادی، دێموکراسی، مافی مرۆڤ، و عەدالەت و دادپەروەری کۆمەڵایەتی،و هەروەها بە ئەمریواقیعکردنی ئەسلی مافی دیاریکردنی چارەنووس دەستی پێکردبوو، وە هەنووکەش تێدەکۆشێت سەربەرزانە بەئەنجام و ئاکامی بەگەیەنێت بەخالێکی گرنگ و ئەرێنی لەمێژوویی خەباتی کۆمەڵەدا هەژمار دەکات،و بەرز و پیرۆز دەنرخێنێ.
بزووتنەوەی کۆماریخوازان بە باوەڕی قوول و قایمی بە خەبات لە پێناو ئاشتی و هاوژینی بەئاشتی،و ئازادی و هەروەها ساغکردنەوەی سەروەری سیاسی بۆ ڕۆژهەلاتی کوردستان، پێیوایە باشترین مکانیزم و ڕێکاری گوونجاو بۆ بەئەمری واقیعکردنی ئەم پرینسیپانە، تێکۆشانی گشت ڕەهەندی بۆ چەسپاندنی ئەسلی دیالۆگی گشتگیرو ئاشتەواییە، کە دەتوانێ یەکانگیری ڕیزەکانی ئەکتەرگەلی نەتەوەیی لەپێناو ساغکردنەوەی}

گوڵان میدیا

^{بەشێك لە هاووڵاتیان ئاماژە بەوە دەكەن كە تۆماركردنی تەڵاق لە ناو ناسنامەی باری كەسێتیی ئافرەتاندا كێشەی لێدەكەوێتەوە، هەندێك لە بێوەژنانیش بە سووكایەتی دەزانن، لە بەرامبەردا ڕایەك هەیە جەخت لەوە دەكاتەوە كە ئافرەتی تەڵاقدراو نابێت شەرم لەو تۆماركردنی تەڵاقە لە ناسنامەی خۆیدا بكات و بە هێمای بوێری و خاوەن ئیرادەبوونی ئافرەتی هەژمار دەكەن.
دەكرێ تەڵاقدراو بێوەژن بێت بەڵام هەموو بێوەژنێك تەڵاقدراو نییە
ئاواز جەلال كۆمەڵناسی دوورەوڵات، خەڵكی هەولێرەو چالاكوانێكی بواری مافی ژنانە كە چەند ساڵێكە لە وڵاتی ئەڵمانیا دەژی، ئەو پێش هەموو شتێك بە پێویستی دەزانێت، بێوەژن و ئافرەتی تەڵاقدراو وەك خۆیان پێناسە بكرێت و لەوبارەیەوە دەڵێت «هەموو تەڵاقدراوێك دەكرێ بێوەژن بێت، بەڵام هەموو بێوەژنێك تەڵاقدراو نییە، بەتایبەتی لە وڵاتانی گیرۆدەی شەڕدا ژمارەیەكی زۆر لە ژنان بە هۆی كوژرانی هاوسەریان بێوەژن دەبن، هەروەها زۆر جار بەهۆی نەخۆشی یان كارەساتێك پیاوێك كۆچی دوایی دەكات و هاوسەرەكەی بێوەژن دەبێت، بۆیە بێوەژن تەنیا ژنی تەڵاقدراو نییە، زۆر ژنی تەڵاقدراویش هەن كە دووبارە ژیانی هاوسەری پێكدەهێنن و جارێكی دیكە دەبنە خاوەن هاوسەر و ئیتر بێوەژن نین».
ئەو كۆمەڵناسە دوای ئەو جیاكارییەی لە بارەی بێوەژن و ئافرەتی تەڵاقدراو، سەبارەت بە تۆماركردنی تەڵاق لەناو ناسنامەی باری كەسیدا، هێما بۆ ئەوە دەكات كە «لە وڵاتانی زۆر دواكەوتووی دونیاداجیابوونەوەی هاوسەران تەنیا لە نفووسی ئافرەتدا تۆمار دەكرێت، هەر بۆ نموونە لە عێراقدا لە ناسنامەی باری كەسیدا تەنیا بۆ ژنی تەڵاقدراو، یان ژنێك كە بە ئیرادەی خۆی تەڵاقی وەرگرتبێت، لە نفووسەكەیدا دەنووسرێ}

^{مامۆستا جەعفەر}

^{رۆژی ٢٥/ی شوباتی ١٥٤٣ ز شەرەفخانی
بدلیسی لە دایك دەبێت . ساڵی ١٦٠٣ ز بە فەرمانی سوڵتانی عوسمانی لەناو قەڵای بدلیس دەكوژرێت .
شەرەفخان یەكەم مێژوونووسی كوردە ، كتێبێكی سەربەخۆی ٤٥٩ لاپەڕەیی لە سەر مێژووی گەلی كورد دانابێت و ناوی ( شەرەفنامە )ی لێنابێت .
ئەو هەرچەند بەرگی دووەمی كتێبەكەی بۆ مێژووی سوڵتانە عوسمانییەكان و شاكانی ئێران تەرخان كردووە ، بەڵام سوڵتانی عوسمانی رەنگە لە ناوەڕۆكی كتێبەكە ئاگادار كرابێتەوە ، كە ئەم كتێبە بۆ یەكێتی خاكی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی زۆر مەترسیدارە : ئەوان زۆر بە باشی لەوە تێگەیشتوون : نووسەر ویستویەتی گەلی كورد هۆشیار بكاتەوە ، كە گەلێكی جیاوازە و دەوڵەت و میرنشین و دەسەڵاتی خۆی هەبووە و هەیە .
ئەم كتێبە پەیامێكی فرەڕەنگ و كاریگەرە . دەرباری عوسمانی باش لە پەیامی كتێبەكە تێگەیشتوون}

^{پاوان ته‌ته‌ر نێروه‌یی}

^{لە سەردەمی نائارامیی جیۆپۆلەتیک و ناسەقامگیریی ناوچەییدا، پرسی کورد وەک یەکێک لە ئاڵۆزترین و لەمێژینەترین ململانێیەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەردەکەوێت.}

^{پێشکەوتن و هەولە دیپلۆماسییەکانی ئەم دواییە، بەتایبەتی دیداری نێوان سەرۆک مەسعود بارزانی و مەزڵووم عەبدی و دواتر لەگەڵ شاندی دەم پارتی کە پەیامی عەبدوڵلا ئوجەلانیان پێیە بۆ سەرۆک بارزانی، جارێکی دیکە تیشک دەخاتە سەر ئەو ڕۆڵە گرنگەی، کە سەرۆک بارزانی لە پرۆسەی ئاشتیدا دەیگێڕێت.}

^{پابەندبوون و کاریگەرییەکەی زۆر لە سنوورەکانی کوردستان درێژ دەبێتەوە و وەک کەسایەتییەکی سەرەکی لە هەوڵەکان بۆ گەیشتن بە چارەسەرێکی بەردەوام بۆ پرسی کورد بە تایبەت لە پێوەندی لەگەڵ تورکیادا جێگیر کردووە.}

^{ئامانجی ئەم وتارە شیکردنەوەی ڕۆڵی بارزانی وەک سەرکردەیەکی کوکەرەوە و ئاشتی دروستکەر و هەروەها لێکۆڵینەوەیە کە بۆچی بەشداریکردنی ئەو بۆ پرۆسەیەکی سەرکەوتووی ئاشتی زۆر گرنگە.}

^{"میراتی مێژوویی و سیاسیی سەرۆک بارزانی"}

^{سەرۆک مەسعود بارزانی تەنیا سەرکردەیەکی سیاسی نییە؛ سیمبولی خەباتی کوردە لە پێناوی چارەنووس و دانپێدانان. سەرۆک بارزانی وەک سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان}