ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌فراكسیۆنی هاوپه‌یمانیی كوردستان ئاماژه‌به‌وه‌ده‌كات، ئه‌و بارودۆخه‌ی له‌پارێزگای ئه‌نبار ده‌گوزه‌رێت، بۆ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانه‌‌و (نوری مالكی) سه‌رۆك وه‌زیران ده‌یه‌وێت پێشێلی ده‌ستوور بكات.

(بورهان محه‌مه‌د) به‌NNA ڕاگه‌یاند، له‌گه‌ڵ به‌كارهێنانی هێزدا نییه‌ بۆ سه‌ركوتكردن‌و كپكردنی خۆپیشانده‌ران، چونكه‌ خۆپیشاندان ده‌بێت به‌شێوه‌یه‌كی مه‌ده‌نی‌و یاساییانه‌ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت، وتیشی:"هه‌ر هێرشێكی چه‌كداری بۆ سه‌ر خۆپیشانده‌ران،  به‌خه‌رقێكی‌ ده‌ستوری عێراق له‌قه‌ڵه‌مده‌درێت، چونكه‌ ده‌بێت به‌شێوه‌یه‌كی سیاسی كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێن، نه‌وه‌ك به‌هێز".

ئه‌ندامه‌ كورده‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق ئه‌وه‌شیخسته‌ڕوو، ئه‌وه‌ی له‌ئه‌نبار ده‌گوزه‌رێت بۆ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌، چونكه‌ مالكی ده‌یه‌وێت به‌شیعه‌كان‌و وڵاتانی دراوسێ به‌تایبه‌ت به‌ئێرانی ڕابگه‌یه‌نێت، كه‌ له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی حكومه‌ته‌كه‌یدا كه‌س ناتوانێت كاری دژ به‌یاسا ئه‌نجامبدات، وتیشی:"مالكی ده‌یه‌وێت به‌شیعه‌كان بڵێت به‌چه‌ك كۆنترۆڵی عێراق ده‌كه‌م، به‌تایبه‌ت له‌كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا".

دوێنێ به‌هۆی دروستبوونی گرژی له‌نێوان خۆپیشانده‌رانی هۆزه‌ عه‌شائیره‌كانی پارێزگای ئه‌نبار‌و سوپای عێراق، ده‌یان كه‌س بونه‌ قوربانی، بووه‌هۆی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی (44) په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنی عێراقیه‌، كه‌ له‌نێویاندا سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقی‌ تیادایه‌.

بیلال جه‌عفه‌ر- NNA

31/12/2013

^30/12/2013

^{عەبدولسەلام مالیكی رایدەگەیەنێ پێویستە كۆتایی بە خۆپێشاندانەكانی ئەنبار بهێنرێ، چونكە بە ئاشكرا دروشمی تائیفی دەگوترێتەوە. عەبدولسەلام مالیكی، پەرلەمانتاری دەوڵەتی یاسا كە نووری مالیكی  سەرۆك وەزیران سەرۆكایەتی دەكات بە (رووداو)ی راگەیاند لە خۆپێشاندان و ناڕەزاییەكانی ئەنبار بە ئاشكرا دروشمی تائیفی دەگوترێتەوە و بە دەستی دەرەكی هەوڵی نانەوەی فیتنەی تائیفی دەدرێت‌و پێویستە سنوورێكی بۆ دابنرێت و كۆتایی بە خۆپێشاندانەكانی ئەنبار بهێنرێت". ناوبراو ئاماژەی بە هەندێ لەو دروشمانە كرد كە دەگوترێنەوە لەوانە  "بەرازەكان (وەك ئاماژەیەك بۆ شیعەكان)" ، "بەغدا ئێمە بەڕێوەین" و "ئازادكردنی بەغدا لە دەست سەفەوییەكان" و هەتا دواتر. لەبارەی داواكەی ئەیاد عەلاوی بۆ كشانەوەی وەزیرانی عێراقییە لە حكومەت، عەبدولسەلام مالیكی، رایگەیاند عێراقییە پارچە پارچەن و یەكگرتوو نین و عەلاوی-ش كاریگەری ئەوتۆی نەماوە، تاوەكو سەرجەم لایەنەكان گۆێڕایەڵی بن. هاوكات ناوبراو داوایكرد هەموو لایەك رۆڵی خۆیان لە سەقامیگری بنوێنن و خۆیان لە نانەوەی فیتنەو ئاشووب بە دوور بگرن و پاڵپشتی لە ئۆپەراسیۆنەكانی سوپای عێراقی بكەن. شێخ عەماش عوبەیدی، یەكێك لە سەركردەی خۆپێشاندەرانی گۆڕەپانی (عیزەو كەرامە) لە رومادی سەنتەری پارێزگای ئەنباری رۆژئاوای عێراق بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند :بڕیارە ئەمڕۆ خۆپێشاندانێكی گەورە لە مزگەوتەكانی رومادییەوە بە بەشداری پیاوانی ئایینی لە دژی سیاسەتەكانی حكومەتی عێراق و هەڕەشەكانی سوپای عێراق بۆ سەر خۆپێشاندەرانی ئەنبارو دەستگیركردنی ئەحمەد عەلوانی نوێنەری پارێزگای ئەنبار لە پەرلەمانی عێراق، ئەنجامبدرێ}

^30/12/2013

وته‌بێژی فه‌رمی پۆلیسی‌ پارێزگای هه‌ولێر رایگه‌یاند، له‌ 25ی ئه‌م مانگه‌وه‌ تا 5-1-2014 هێزه‌كانیان به‌ هاوكاریی پۆلیسی هاتوچۆ و زێره‌ڤانی و ئاسایش، پلانێكی ئه‌منیی تۆكمه‌یان داڕشتووه‌ و هه‌موو ئاماده‌كارییه‌كیان بۆ پاراستنی سه‌ر و ماڵی هاوڵاتیان له‌ بۆنه‌كانی سه‌ری ساڵی زایینیدا كردووه‌.

له‌ لێدوانێكی نوسراودا كه‌ وێنه‌یه‌كی بۆ خه‌ندان نێردراوه‌، تیایدا رائید كاروان عه‌بدولكه‌ریم، به‌ڕێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی پۆلیسی هه‌ولێر ئاشكرایكردوه‌: سه‌رجه‌م هێزه‌كانیان به‌ هه‌ماهه‌نگیی پۆلیسی هاتوچۆ و زێره‌ڤانی و ئاسایش، خستووه‌ته‌ ئاماده‌باشییه‌وه‌ و له‌ 25/12/2013 وه‌ تا 5/1/2014، له‌ ئاماده‌باشیدا ده‌بن بۆ پاراستنی ئه‌منییه‌ت‌ و ئاسایشی ئه‌و شوێنانه‌ی كه‌ به‌ بۆنه‌ی سه‌ری ساڵه‌وه‌ ئاهه‌نگیان تێدا ساز ده‌كرێت.

رائید كاروان هه‌روه‌ها روونیشی كرده‌وه‌: جگه‌ له‌ پاراستنی ئه‌منییه‌تی ئه‌و شوێنانه‌ی كه‌ ئاهه‌نگیان تێدا به‌ڕێوه‌ ده‌چێت، له‌ رێگه‌ی تیمی گه‌ڕۆكه‌وه‌ سه‌ر و ماڵی هاوڵاتیان له‌ شه‌وی سه‌ری ساڵدا ده‌پارێزرێت، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام مه‌فره‌زه‌ی گه‌ڕۆك به‌ناو گه‌ڕه‌ك ‌و كۆڵانه‌كاندا ده‌سووڕێنه‌وه‌.

29/12/2013

سه‌رۆكی‌ لیستی‌ عیراقییه‌ هه‌ڕه‌شه‌ له‌ حكومه‌تی‌ عیراق ده‌كات و رایده‌گه‌یه‌نێت، گه‌ر بارودۆخه‌كه‌ وا بڕوات، كاری‌ وه‌زیره‌كانی‌ لیسته‌كه‌ی‌ له‌ حكومه‌تدا هه‌ڵده‌په‌سێرێت، په‌رله‌مانتارێكی‌ ئیئتیلافی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانوونیش وه‌ڵامی‌ ده‌داته‌وه‌.

ئه‌مڕۆ ئه‌یاد عه‌لاوی‌ سه‌رۆكی‌ لیستی‌ عیراقیه‌ له‌باره‌ی‌ گرژی‌ و ئاڵۆزییه‌كانی‌ چه‌ند رۆژی‌ رابردووی‌ پارێزگای‌ ئه‌نبار رایگه‌یاند: ناكرێت ناسنامه‌ ببێته‌هۆكارێك بۆ دابه‌شكردنی‌ كۆمه‌ڵگه‌ و پێویستی‌ حكومه‌تی‌ عیراق ده‌ستبه‌رداری‌ مامه‌ڵه‌ی‌ تایه‌فیانه‌ بێت.
عه‌لاوی‌ داواشی‌ له‌ حكومه‌تی‌ عیراق كرد شه‌ڕ له‌ پارێزگای‌ ئه‌نبار رابگرێت و وتووێژ له‌گه‌ڵ‌ خۆپیشانده‌راندا بكات.

هاوكات عه‌لاوی‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌ هه‌ڵپه‌ساردنی‌ كاری‌ وه‌زیره‌كانی‌ لیسته‌كه‌ی‌ له‌ حكومه‌تی‌ عیراقدا كرد، گه‌ر بارودۆخه‌كه‌ به‌مشێوه‌یه‌ به‌رده‌وام بێت.

لای‌ خۆیه‌وه‌ فوئاد ئه‌لدوركی‌ په‌رله‌مانتاری‌ ئیئتیلافی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانوون وه‌ڵامی‌ هه‌ڕه‌شه‌كانی‌ ئه‌یاد عه‌لاوی‌ دایه‌وه‌ و رایگه‌یاند كه‌ ناوبراو بووه‌ به‌ به‌شێك له‌ رابردوو.
 
فوئاد ئه‌لدوركی‌ په‌رله‌مانتاری‌ ئیئتیلافی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانوون تایبه‌ت به‌ خه‌ندانی‌ وت: "ئه‌ید عه‌لاوی‌ له‌ گۆڕه‌پان سیاسی‌ عیراق چووه‌ته‌ده‌ره‌وه‌ و بووه‌ به‌ به‌شێك له‌ رابردوو، ئه‌م وته‌یه‌ی‌ به‌سه‌ردا جێبه‌جێ‌ ده‌بێت (ئاماده‌بێت حسابی‌ بۆ ناكرێت و ئاماده‌ش نه‌بێت هیچ شتێك له‌ بارودۆخه‌كه‌ ناگۆڕێت)".

ئه‌لدوركی‌ جه‌ختی‌ له‌وه‌شكرده‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ هه‌موو هاوڵاتییه‌كی‌ عیراقی‌ به‌ ئه‌یاد عه‌لاویشه‌وه‌ هه‌ڵوێستیان هه‌بێت به‌رامبه‌ر به‌گژداچوونه‌وه‌ی‌ (داعش)، یان له‌گه‌ڵ‌ ئه‌و رێكخراوه‌دا بن و عیراقییه‌كان بكوژن، یان له‌گه‌ڵ‌ سوپای‌ عیراقدا بن كه‌ دژی‌ ئه‌و رێكخراوه‌ ده‌جه‌نگێت.

په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی‌ ده‌وڵه‌تی‌ قانوون وتی: "وه‌زیره‌كانی‌ لیستی‌ عیراقیه‌ به‌پیر داواكه‌ی‌ عه‌لاوییه‌وه‌ ناچن، گه‌ر بیانویستایه‌ بكشێنه‌وه‌ به‌بێ‌ داواكه‌ی‌ عه‌لاوی‌ ده‌كشانه‌وه‌".

جه‌ختیشی‌ له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ "گۆڕه‌پانه‌كانی‌ مانگرتنی‌ پارێزگای‌ ئه‌نبار بوون به‌ گۆڕه‌پانی‌ فیتنه‌ و مۆڵگه‌ی‌ تیرۆر و تیرۆریستان، نه‌ك خۆپیشانده‌ران".

29/12/2013

^{رۆژی 17/12/2013، ئەو لایەنانەی كە وەبەرهێنان لە قۆناغی دووەمی پرۆژەی پەرەپێدانی كێڵگەی غازی شاهدەنیزی ئازەربایجان و هەناردەكردنی بۆ ئەوروپادا دەكەن، بڕیاری كۆتایی وەبەرهێنانیان لەو كێڵگەیەدا واژووكرد. لە رێوڕەسمێكدا كە چەندین بەرپرسی گەورەی وڵاتانی وەك سەرۆكی ئازەربایجان، سەرۆك حكومەتەكانی ئەلبانیا، بولگاریا، جۆرجیا و كرواتیا، سەرۆكی مۆنتینێگرۆ، وەزیرانی دەرەوەی بەریتانیا و ئیتالیا و وەزیری وزە لە كۆمیسیۆنی یەكێتی ئەوروپا و توركیا ئامادەی بوون، چوارچێوەی سەرمایەگوزاری لەو پرۆژەیەدا دیاری كرا. ئەو رێككەوتنە هەنگاوی یەكەمە بۆ جێبەجێكردنی پرۆژەی نوێی پەرەپێدانی هێڵی باشووری قەفقاز كە لە ئازەربایجانەوە دەستپێدەكات و بە جۆرجیادا تێدەپەڕێ و لەوێوە دێتە ناو خاكی توركیا و بە پرۆژەی هێڵی غازی سروشتیی ترانس ئاناتۆلی (TANAP) ناسراوە تا دەگاتە سنوورەكانی رۆژئاوای توركیا. غازی سروشتی هێڵی TANAP لە سنووری یۆنانەوە بەهێڵێكی دیكە كە بە پرۆژەی TAP (ترانس ئەدریاتیك پایپ لاین) ناسراوە، دەگوازرێتەوە بۆ ئیتالیا. كۆی ئەو دوو پرۆژەیە لەگەڵ هێڵی گواستنەوەی غازی سروشتی بۆ بولگاریا، بە پرۆژەی رێڕەوەی نوێی غازی باشوور (Southern Gas Corridor) ناسراوە.  پرۆژەی هەناردنی غازی ئازەربایجان لە كێڵگەی زەبەلاحی غازی سروشتیی شاهدەنیزەوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا، وەك جێگرەوەی هێڵی غازی رووسیا هەژمار دەكرێت و گرنگییەكی زۆری پێدەدرێت. كڕیارانی ئەوروپی غازی سروشتی دەمێكە هەوڵدەدەن جێگرەوەیەك بۆ غازی رووسیا كە لەلایەن كۆمپانیای گازپرۆم سەرپەرشتی دەكرێ، بدۆزنەوە. بەوپێیەی گازپرۆم نرخی غازی سروشتی گرێداوە بە نرخی نەوت و لە گرێبەستەكانی فرۆشتندا غاز بە نرخێكی بەرزتر دەفرۆشێتە كڕیاران، هاوكات وەكو كارتێكی سیاسیش مامەڵەی پێوەدەكات. جێبەجێكردنی ئەو پرۆژەیە، نەخشەی وزە لە ناوچەكەدا دەگۆڕێت و یارمەتی ئازەربایجان دەدات بەرەو گەشەكردنێكی بەردەوام هەنگاوبنێت. قۆناغی دووەمی شاهدەنیز و پرۆژەی رێڕەوی غازی باشوور نەك تەنیا نەخشەی وزەی ناوچەكە دەگۆڕێت، بەڵكو دەبێتە هۆكاری دەستخستنی راستەوخۆی غازی ئازەربایجان بۆ یەكەم جار بۆ وڵاتانی ئەوروپا. ئەو بەڵگەنامانەی كە لە باكۆی پایتەختی ئازەربایجان، هەفتەی رابردوو واژووكران، پەیوەستن بە چۆنیەتی وەبەرهێنان لە قۆناغی دووەمی كێڵگەی شاهدەنیز و هەروەها دوو پرۆژەی TANAP و TAP. لەو پرۆژانەدا، چەندین كۆمپانیای گەورەی ئەوروپی وەك STAT Oilی نەرویجی و BP ی بەریتانی و TPAOی توركی هاوبەشن لەگەڵ كۆمپانیای نەوتی نیشتمانیی ئازەربایجان ناسراو بە SOCAR.  یەدەگی غازی شاهدەنیز بە 1.2 تریلیۆن مەتر سێجا خەمڵێنراوە و چاوەڕوان دەكرێت ساڵانە 16 ملیار مەتر سێجا غاز رەوانەی ئەوروپا بكات كە 6 ملیاری بۆ توركیا و 10 ملیارەكەی دیكەشی بۆ وڵاتانی یۆنان و بولگاریا و ئیتالیا هەناردە دەكرێت. یەكەم بەشی غاز بڕیارە لەساڵی 2019 لە رێگەی ئەو پرۆژەیەوە بدرێتە توركیا. كۆمپانیای SOCAR گرێبەستی هاوبەشكردنی بەرهەمی كێڵگەی شاهدەنیزی بۆ ساڵی 2048 درێژكردووەتەوە و هاوبەشەكانی بەپێی ئەو رێككەوتنە كارەكانی پەیوەست بە پەرەپێدان و دۆزینەوە لەو كێڵگەیەدا دەگرنە ئەستۆ. پێش ئەوەی كە پرۆژەی TAP بەهۆی كورتبوون و كەمیی تێچووەكەی و بەرزبوونی نرخی غاز لە ئیتالیا لەلایەن كۆنسێرتیۆمی شاهدەنیز-2 لە هاوینی ئەمساڵدا لە جیاتی پرۆژەی Nabucco هەڵبژێردرێ، وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان هەوڵی زۆری دا گرنگیی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان بۆ هێڵی Nabucco بسەلمێنێ و تا رادەیەكی زۆریش سەركەوتوو بوون لە قەناعەتهێنان بە بەرپرسە نێودەوڵەتییەكان لە بەستنەوەی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان بەو هێڵەوە. بەڵام هەوڵەكانی ئەوان بەهۆی بەلاوەنانی پرۆژەی نابووكۆ بەهەدەرنەچوون، چونكە پرۆژەی TAP بەشی ئەوروپای رێڕەوەی غازی باشوورە و سەرچاوەكانی هەرێمی كوردستان هێشتا گرنگییەكی تایبەتیان هەیە، لەبەرئەوەی دەكرێ ببەسترێتەوە بە پرۆژەی TANAP لەنێو خاكی توركیا. رەنگە روویەكی گرنگی غازی سروشتیی هەرێمی كوردستان، پێویستی توركیا بێ بە سەرچاوەی هەرزان و لەبەردەستی وزە، بەڵام رووەكەی دیكەی، گرێدانی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستانە بە ئەوروپاوە لەڕێی پرۆژەی TANAP. نهێنی هەوڵەكانی توركیا بۆ كڕینی غازی سروشتیی هەرێمی كوردستان و هەروەها درێژەپێدانی وتووێژەكانی لەگەڵ ئێران بۆ جێبەجێكردنی پرۆژەی هێڵی گواستنەوەی غازی سروشتیی ئەو وڵاتە كە دووەم سەرچاوەی گەورەی غازی جیهانە بۆئەوروپا، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە دەیەوێت ئەو دوو پرۆژەیە گرێبدات بە پرۆژەی TANAP. بەوپێیەش رەوتێكی نوێی گەورەی وزە كە پێكدێت لە سەرچاوەكانی غازی سروشتیی ئازەربایجان و ئێران و هەرێمی كوردستان لەناو خاكی توركیا پێكەوە گرێدەدرێن و لە ئەنجامدا پێگەی توركیا وەك پردی وزەی ئەوروپا لەجاران بەهێزتر دەكات. سەركەوتوویی توركیا لە گرێدانی سەرچاوەكانی وزەی هەرێمی كوردستان و ئێران بە پرۆژەی TANAP ، نەك تەنیا دەسكەوتێكی گەورەی ئابوورییە، هاوكات سەركەوتنێكی سیاسیشە بۆ كۆتاییهێنان بە ناكۆكییەكانی ناوچەكە. هەر بۆیە توركیا دەبێتە سیاسەتی دڵنیایی ئەوروپا، ئەگەر هاتوو نێوانی یەكێتی ئەوروپاو رووسیا تێكچوو. ئازەربایجان كە یەكێك لە وڵاتە گرنگەكانی دابینكاری وزەی جیهانە، هێندەی كوردستان سەرچاوەی غازی سروشتیی نییە. ئەگەر بەرزترین خەمڵاندنەكان بۆ یەدەگی غازی ئازەربایجان رەچاوبكەین كە 3 تریلیۆن مەتر سێجایە، دەبینین ئینجا بەرابەرە لەگەڵ كەمترین خەمڵاندنەكانی یەدەگی غازی هەرێمی كوردستان. یەدەگی غازی سروشتیی هەرێمی كوردستان بە 3 تا 6 تریلیۆن مەتر سێجا خەمڵێنراوە. لێرەوە گرنگیی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان دەردەكەوێت. قۆناغی دووەمی پەرەپێدانی كێڵگەی شاهدەنیز كە پێشبینیكراوە زیاتر لە 40 ملیار دۆلاری تێبچێت (زیاتر لە بودجەی 5 ساڵی رابردووی هەرێمی كوردستان) بڕیارە لە ساڵی 2019 دەستبكات بە هەناردەكردنی ساڵانە 16 ملیار مەتر سێجا غاز بۆ ئەوروپا. پێویستی غازی ئەوروپا تا ساڵی 2020 بەپێی داتاكانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە IEA، ساڵانە 500 ملیار مەتر سێجایە كە تەنیا دەتوانێت 135 ملیاری لەناوخۆوە دابین بكات و ناچارە ساڵانە 359 ملیار مەتر سێجا غازی سروشتی هاوردە بكات. بە بەراورد لەگەڵ گرێبەستی ئەو دواییانە، حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیا كە لەبەر نەورووژاندنی بەغدا زانیاری زۆری لێ ئاشكرا نەكراوە، بڕیارە تا ساڵی 2017 ساڵانە 10 ملیار مەتر سێجا غازی سروشتی هەناردەی ئەو وڵاتە بكات، تەنانەت ئەو رێژەیە دەتوانێت بەرزبێتەوە بۆ ساڵانە 20 ملیار مەتر سێجا. لێرەدا گرنگیی و گەورەیی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان نەتەنیا بۆ داهاتووی ئەم هەرێمە، تەنانەت بۆ توركیا و وڵاتانی ئەوروپاش دەردەكەوێت. لە راستیدا، سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان دەتوانن نزیكەی 100 ساڵ پێویستی غازی سروشتیی توركیا و نزیكەی 10 ساڵ پێویستی غازی ئەوروپا دابین بكەن. گرنگیی رێككەوتنی وزەی ئەم دواییەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیا لەوەدایە كە بەهۆی ئەوەی توركیا ئێستا پردی گەیاندنی وزەی ئەوروپایە و پێشتر ژێرخانی گواستنەوەی نەوت و غازی داناوە، باشترین بژاردەو بەختی هەرێمی كوردستانە بۆ ناردنە دەرەوەی سامانی سروشتیی خۆی بۆ بازاڕەكانی جیهان}

rudaw/  لەلایەن عومەر ئەحمەد

^29/12/2013

^{ئاژانسی یەكەی ئابووری EIU، كە كار لەگەڵ گر‌ووپە ئابو‌ورییەكان دەكات و كاریان ئەوەیە پێشبینكەر و راوێژكار بن، لە لیستێكدا ناوی ئەو وڵاتانەی خستووەتەڕوو كە پێشبینی سەرهەڵدانی خۆپێشاندنی تێدا دەكات لە ساڵی نوێدا.   لازا كێكیك، سەرۆكی ئاژانسی یەكەی ئابووری EIU دەڵێت "زۆربەی هەرە زۆری خۆپێشاندانەكان بەهۆی تێكچوونی باری ئابوورییەوە روودەدەن، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەوە روونی ناكاتەوە بۆچی بەمشێوەیە خۆپێشاندانەكان دەتەقنەوە". نزمبوونەوەی داهات و بەرزبوونەوەی ئاستی بێكاری هەمیشە نابنە هۆی نانەوەی پشێوی، بەڵكو كاتێك پشێوی دروست دەبێت، كە ئەمانە خۆیان هەبن و تێكەڵیش ببن بە نادادپەروەری لە داهات، بێدەسەڵاتی حكومەت، ئاستی نزمی چاودێری كۆمەڵگە و تو‌وندوتیژییە تایفییەكان. ئاژانسەكە ئاماژەی بەوەكردووە، كە ئەوەی بەسەر محەممەد مورسی، سەرۆكی پێشووی میسر هات تەنها سەرەتایەكە. دەشپرسێت ئایا ساڵی داهاتوو چ سەرۆكێك بەهۆی ئەو سیاسەتەی، كە پەیڕەوی دەكات پۆستەكەی لێدەسەندرێتەوە؟ یان ئایا ئەمجارەیان خۆپیشاندانەكان لەكوێ هەڵدەگیرسێنەوە؟. بۆ دیاریكردنی ئەمانەش EIU لە لیستێكدا پێشبینی بۆ هەڵگیرسانی خۆپیشاندانەكان لە 150 وڵات كردووە، كە لە ئەگەری كەمەوە بۆ ئەگەری زۆر ریزبەندی كردوون، هەر وڵاتێكیش لە رووی دامەزراوەیی و سیاسییەوە لاوازبێت خراوەتە ریزبەندی ئەو وڵاتانەی، كە ئەگەری زۆریان هەیە بۆ ئەوەی خۆپێشاندانیان تێدا رووبدات لە ساڵی 2014 و عێراقیش بە یەكێك لەو وڵاتانە دانراوە. وڵاتانی وەكو میسر، توركیا، بەرازیل، ئۆكرانیا، تونس، عێراق ‌و مەكیسك ئەو وڵاتانەن كە لەماوەی 12 مانگی رابردوو خۆپێشاندانی ناڕەزایی زۆریان تێدا ئەنجامدراوە.}

^{ئەمەش لیستی ئاژانسەكەیە:} 

رووداو – economist 

^29/12/2013

ڕاوێژكاری ئاسایشی ئابوری هه‌رێمی‌ كوردستان ئاشكرایكرد، هه‌رێم كار بۆ ڕاكێشانی دوو بۆری دیكه‌ی گواستنه‌وه‌ی نه‌وت‌و غازی‌ سروشتی‌ ده‌كات بۆ توركیا.

ئاژانسی‌ هه‌واڵی‌ (ئه‌نادۆڵ)ی‌ توركیا، له‌زاری‌ دكتۆر (بێوار خه‌نسی) ڕاوێژكاری ئاسایشی ئابوری هه‌رێمه‌وه‌ بڵاوكرده‌وه‌، پاش سه‌ركه‌وتنی ڕاكێشانی بۆری یه‌كه‌می گواستنه‌وه‌ی نه‌وت، ئێستا حكومه‌تی هه‌رێم كار بۆ ڕاكێشانی دوو بۆری دیكه‌ بۆ توركیا ده‌كات، كه‌ یه‌كێكیان بۆ هه‌نارده‌كردنی نه‌وت‌و ئه‌وی دیكه‌شیان بۆ غازی‌ سروشتی‌ ده‌بێت، پاش ئه‌وه‌ی ده‌درێته‌ كۆمپانیاكان، وتیشی:"ڕاكێشانی ئه‌و دوو بۆریه‌ی گواستنه‌وه‌ی نه‌وت‌و غازی‌ سروشتی‌، تاوه‌كو ساڵی (2016) كۆتایی به‌كاره‌كانی دێت".

ڕاوێژكاری ئاسایشی ئابوری هه‌رێم ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، هه‌رێم خاوه‌نی زیاتر له‌(60) ملیار به‌رمیل یه‌ده‌گی نه‌وته‌، به‌ڵام به‌هۆی كه‌می پشكنینه‌كان، تاوه‌كو ئێستا بوونی (45) ملیار به‌رمیل نه‌وت پشتڕاست كراوه‌ته‌وه‌.
29/12/2013

به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى ئاسایشى رۆژئاواى کوردستان به‌لێدوانێک ئامارى رووداوه‌کانى 2013یان راگه‌یاند . به‌پێى لێدوانه‌که‌ له‌ماوه‌ى ساڵێکدا (56) هێرش ئه‌نجام دراون ، ( 57 ) بۆمبیش پووچه‌ڵ کراونه‌ته‌وه‌ ، ( 98 ) ئۆپه‌راسیۆنى مادده‌ى هۆشبه‌ر ئه‌نجام دراون ، ( 26 ) ته‌ن ماده‌ى هۆشبه‌ر ده‌ستى به‌سه‌ردا گیراوه‌ ، ( 5 ) هه‌زار و ( 115 ) که‌س ده‌ستگیر کراون و ( 49 ) ئه‌ندامى ئاسایش گیانیان له‌ده‌ست داوه‌ .
به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى ئاسایشى رۆژئاواى کوردستان ( جوان ئیبراهیم و سدیق حسۆ ) له‌ناوه‌ندى گشتى ئاسایش له‌شارى قامیشلۆ کۆنفڕانسێکى راگه‌یاندنى یان به‌ست و ئامارى رووداوه‌کانى ساڵى ( 2013) یان راگه‌یاند .
( 56 ) هێرشى بۆمبى و خۆکوژى ئه‌نجام دراون
له‌کۆنگره‌ رۆژنامه‌وانیه‌که‌دا به‌ڕێوه‌به‌رى ئاسایش ( جوان ئیبراهیم ) ئاماره‌که‌ى راگه‌یاند و ده‌ستنیشانى کرد که‌ له‌ساڵى 2013 له‌سه‌رتاسه‌رى رۆژئاوا ( 18 ) هێرشى خۆکوژى ئه‌نجام دراوه‌و وتى :"له‌و هێرشانه‌ ( 3 )یان له‌قامیشلۆ ، یه‌کیان له‌عه‌فرین ، ( 2 ) له‌ چل ئاغا ، ( 4 ) له‌ تربه‌سپى ، ( 4 ) له‌گرکێ له‌گێ ، یه‌ک له‌کۆبانێ ، یه‌ک له‌تلته‌مر ، یه‌ک له‌سه‌رێکانى و یه‌کیش له‌عامودێ ئه‌نجام دراوه‌ ". ( جوان ئیبراهیم ) رایگه‌یاند :" له‌سه‌رتاسه‌رى رۆژئاواى کوردستان ( 38 ) ته‌قینه‌وه‌ى بۆمبى ئه‌نجام دراوه‌و که‌ ( 7 )یان له‌قامیشلۆ و ( 9 ) له‌حه‌سه‌که‌ ، یه‌کیان له‌کۆبانێ ، ( 4 ) له‌عه‌فرین ، ( 4 ) له‌عامودێ ، یه‌ک له‌ چل ئاغا ، ( 7 ) له‌تربه‌سپى ، یه‌ک له‌گرکێ له‌گێ و ( 4 ) له‌تلته‌مر روویداوه‌ ."
( 57 ) بۆمب پووچه‌ڵ‌ کراونه‌ته‌وه‌
جوان جه‌ختى کرده‌وه‌ که‌ هێزه‌کانیان ( 57 ) بۆمبیان که‌ له‌لایه‌ن چه‌ته‌کانه‌وه‌ دانرابوو پووچه‌ڵ‌ کردۆته‌وه‌و رایگه‌یاند :" ( 3 ) له‌بۆمبه‌کان له‌قامیشلۆ ، ( 6 ) له‌ حه‌سه‌که‌ ، ( 2 ) له‌کۆبانێ ، ( 2 ) له‌عه‌فرین ، ( 4 ) له‌عامودێ ، ( 7 ) له‌رمێڵان ، ( 7 ) له‌ چل ئاغا ، ( 7 ) له‌تربه‌سپى ، ( 3 ) له‌گرکێ له‌گێ ، ( 3 ) له‌ تلته‌مر و ( 13 ) له‌تلکۆچه‌ر پووچه‌ڵ‌ کراوه‌نه‌ته‌وه‌ ."
(49) ئه‌ندامى ئاسایش گیانیان له‌ده‌ست داوه‌
له‌به‌رده‌وامى لێدوانه‌که‌دا ( جوان ئیبراهیم ) وتى :" له‌سه‌رتاسه‌رى ساڵى 2013 دا ( 49 ) ئه‌ندامى ئاسایشى گیانیان له‌ده‌ست داوه‌ که‌ له‌قامیشلۆ ( 6 ) ، له‌حه‌سه‌که‌ ( 3 ) ، له‌کۆبانێ ( 9 ) ، له‌عه‌فرین ( 4 ) ، له‌دێرک ( 4 ) ، له‌سه‌رێکانى ( 6 ) ، له‌عامودێ ( 8 ) ، له‌چل ئاغا ( 4 ) ، له‌تربه‌سپى ( 3 ) ، له‌دربێسى یه‌ک ، له‌تلته‌مر هه‌ڤاڵێکمان شه‌هید بووه‌ . هه‌روه‌ها ( 57 ) ئه‌ندامى ئاسایش بریندار بوون ."
هه‌زار ( 533 ) که‌س به‌ تاوانى ( تیرۆر ) ده‌ستگیر کراون
له‌باره‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى له‌ماوه‌ى ساڵێکدا به‌ تاوانى ( تیرۆر ) گیراون  جوان ئیبراهیم رایگه‌یاند که‌ هه‌زار و ( 533 ) که‌س ده‌ستگیر کراون و وتى :"له‌حه‌سه‌که‌ ( 3 ) له‌کۆبانێ ( 90 ) له‌دربێسى ( 22 ) ، له‌گرکێ له‌گێ ( 277 ) ، له‌تل ته‌مر ( 2 ) ، له‌تلکۆچه‌ر ( 77 ) که‌س گیراون ".
( 3 ) هه‌زار و ( 582 ) که‌س له‌سه‌ر تاوان گیراون
جوان ده‌ستنیشانى کرد که‌ ( 3 ) هه‌زار و ( 582 ) که‌س به‌ تۆمه‌تى تاوان گیراون و رایگه‌یاند :" له‌ناویاندا ( 346 ) که‌س له‌قامیشلۆ ، ( 93 ) له‌حه‌سه‌که‌ ، هه‌زار و ( 282 ) له‌کۆبانێ ، ( 660 ) له‌عه‌فرین ، ( 31 ) له‌دێرک ، ( 139 ) له‌سه‌رێکانى ، ( 389 ) له‌عامودێ ، ( 127 ) له‌رمێڵان ، ( 67 ) له‌ چل ئاغا ، ( 93 ) له‌تربه‌سپى ، ( 13 ) له‌دربێسى ، ( 240 ) له‌گرکێ له‌گێ ، ( 49 ) له‌ تلته‌مر و ( 53 ) له‌تلکۆچه‌ر گیراون ."
" له‌زیندانى ئاسایشدا که‌سێکى به‌ تاوانى کارى سیاسى زیندانى نه‌کراوه‌و ئه‌و که‌سانه‌ش ئێستا ده‌ستگیر کراون په‌یوه‌ندیان به‌ ( تیرۆره‌وه‌ ) هه‌یه‌ ."
( 98 ) ئۆپه‌راسیۆنى مادده‌ى هۆشبه‌ر
" له‌حه‌سه‌که‌ ( 3 ) ئۆپه‌راسیۆن ، له‌کۆبانێ ( 45 ) ، له‌دێرک ( 2 ) ، له‌سه‌رێکانى ( 6 ) ، له‌عامودێ ( 12 ) ، له‌تربه‌سپى ئۆپه‌راسیۆنێک ، له‌دربێسى ( 4 ) ، له‌گرکێ له‌گێ ( 3 ) و تلته‌مر ( 22 ) و به‌ گشتى ( 98 ) ئۆپه‌راسیۆن له‌دژى مادده‌ى هۆشبه‌ر ئه‌نجام دراون ."  جوان رایگه‌یاند :"له‌و ئۆپه‌راسیۆنانه‌دا زیاتر له‌ ( 26 ) ته‌ن مادده‌ى هۆشبه‌ر له‌ناو براون ، ژماره‌یه‌کى زۆریش قورسى هۆشبه‌ریان ، حه‌شیشى وشک کراو ، هێرۆئین ده‌ستى به‌سه‌ردا گیراوه‌ ."
دواى راگه‌یاندنى ئاماره‌که‌ ( جوان ئیبراهیم ) ساڵى نوێى له‌سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانى رۆژئاوا به‌ تایبه‌ت ساڵى نوێى له‌گه‌لى سوریانى پیرۆز کرد و پاشان وه‌ڵامى پرسیارى رۆژنامه‌نووسانى دایه‌وه‌ .
به‌ڕێوه‌به‌رى ئاسایشى گشتى ( سدیق حسۆ ) له‌کۆنگره‌ رۆژنامه‌وانیه‌که‌دا وتى :"له‌م ماوه‌ى دواییدا ئه‌و که‌سانه‌ى له‌گه‌ڵ‌ خۆیاندا چه‌ک هه‌ڵده‌گرن رووى له‌زیادبوون کردووه‌و ئه‌وه‌ش بووه‌ته‌ هۆى ئاڵۆزى ." حسۆ ووتى :" به‌ پێى ئه‌وه‌ش هێزه‌کانى ئاسایش یاساى تۆمارکردنى چه‌که‌کانیان ده‌رکردووه‌  پێویسته‌ هه‌ر که‌س چه‌کى خۆى ژماره‌ى چه‌کى خۆى تۆمار بکات . هه‌روه‌ها هیچ که‌سێک ناتوانێت زیاتر له‌ ( 2 ) چه‌ک له‌لاى خۆى هه‌ڵبگرێت . حسۆ وتى :" تۆمارکردنى ژماره‌ى سه‌رچه‌که‌کان له‌ 1ى کانوونى دووه‌مى  2014 وه‌ ده‌ستپێده‌کات و بۆ ماوه‌ى مانگێک به‌رده‌وام ده‌بێت ."

29/12/2013

ANF

^{رێكخراوی زار بۆ به‌رگری له‌ئازادیه‌كان، له‌ چوارچێوه‌ی جێبه‌جێكردنی پڕۆژه‌یه‌ك به‌ناوونیشانی "رۆڵی راگه‌یاندنی نووسراو و كه‌مكردنه‌وه‌ی له‌توندوتێژی خێزانی"، ئه‌مڕۆ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ گه‌یشته‌ كۆتایی چالاكییه‌كانی .} 

^{ئاراڵ كاكل رێكخه‌ری پرۆژه‌كه‌ گوتی: له‌ماوه‌ی ئه‌م سیێ مانگهدا،‌ دوو كۆنفرانسمان ئه‌نجام داوه‌ و ئه‌مه‌ش دواهه‌مین كۆنفرانسه‌ له‌شاری هه‌ولێر، كه‌ له‌ماوه‌ی سێ مانگدا سه‌ره‌تا راهێنانمان به‌ 20 ڕۆژنامه‌نووس  كردووه ‌و دواتریش راهێنانیان به‌ 80 رۆژنامه‌نووس و فۆتۆگرافه‌ری تر كردووه‌، كە مە‌به‌ستمانه‌ رۆڵی کاریگەربوونی راگه‌یاندنی نووسراو له‌توندوتیژی خێزانی، ده‌ربخه‌ین.}

^{سەعید عەبدوڵا/ش.ب}

^pna

^28/12/2013