ماوەی چەند ساڵێكە گەشتكردنی گەنجانی هەرێمی كوردستان بۆ سعودیە بەمەبەستی بەجێهێنانی سونەتی عەمرە رووی لە زیادبوون كردووە و خەریكە ببێتە دیاردە، هەندێك لە هاووڵاتیانیش پێیانوایە بەشێكی زۆر لەو عەمرەكردنە تەنیا چاولێكەرییە.
بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی ئەوقاف تەنیا لە چوار مانگی یەكەمی ئەمساڵدا نزیكەی 13 هەزار و 500 كەس سەفەری ماڵی خوایان كردووە بەمەبەستی بەجێهێنانی ئەو سووننەتە، كە بەشێكی زۆر لەوانە گەنج بوونە.
“بۆ حاسڵبوونی مرازیانە”
سیڤەر سیروان، گەنجێكی دانیشتووی شاری هەولێرە، پێیوایە چوونی گەنجان بۆ سعودیە “90%ی چاولێكەرییە. سیڤەر دەڵێ “بەشێكی زۆر كەم لە گەنجان لەجیاتی چوون بۆ ولاتێكی وەك توركیا یان قوبرس دەچنە سعودیە. بەپێی ئەو زانیاریانەی سیڤەر لەو هاوڕێیانەی وەریگرتووە كە سەفەری سعودیەیان كردووە “بەشی زۆریان رازێكیان لەدڵدایە و بۆ هێنانەدی ئەو رازەیان روو لە كەعبەی پیرۆز دەكەن”.
40%یان گەنجن
خاوەن كۆمپانیاكانی تایبەت بە حەج و عومرە ئاماژە بەوە دەدەن لە چەند ساڵی رابردوودا گەشتكردنی گەنجان بەمەبەستی بەجێهێنانی سوننەتی عەمرە بەشێوەیەكی بەرچاو زیادی كردووە.
سەدرەدین كەریم، خاوەنی كۆمپانیای روەیدە، كە تایبەتە بە ئەنجامدانی گەشت بۆ وڵاتی سعودیە، بە (رووداو)ی گوت “نزیكەی 40%ی ئەوانەی ئەمساڵ لە رێگەی كۆمپانیاكەمانەوە گەشتی ماڵی خوایان كردووە گەنجانن”.
مەریوان نەقشبەندی، بەڕێوەبەری راگەیاندنی وەزارەتی ئەوقاف بە (رووداو)ی راگەیاند ساڵی رابردوو 50 هەزار و 300 كەس گەشتی عەمرەیان ئەنجامداوە، لەو ژمارەیەش 45%ی گەنجان بوون. نەقشبەندی مەزەندەی كرد تاوەكو كۆتایی ئەمساڵ ژمارەی ئەو كەسانەی دەچنە عەمرە لە 60 هەزار كەس زیاتر دەبێت.
سەدرەدین پێیوایە چەند هۆكارێك هەن لەپشت گەشتكردنی ئەو رێژە زۆرەی گەنجان، ئەو دەڵێ “هەرزانی تێچووی گەشتكردن هۆكاری سەرەكییە”، واتە بە بەراورد لەگەڵ گەشتكردن بۆ وڵاتانی دیكە هەرزانترە . ئەو روونیكردەوە كە تێچووی گەشتكردن بۆ سعودیە بۆ ماوەی 10 رۆژ تەنیا 950 بۆ 1000 دۆلارە، بە دابینكردنی فڕۆكە و شوێنی مانەوە و پاسی تایبەت بە گەڕان بەنێو ئەو وڵاتەدا “ ئەمەش وایكردووە زۆر گەنج بچنە سعودیە”. هۆكارێكی دیكەش كە سەدرەدین پێیوایە لەپشت گەشتكردنەوەیە “باشبوونی باری دارایی هاووڵاتیانە”.
مامۆستایەكی زانكۆ: بە هەدەردانی پارەیە
لە ئاینی ئیسلامدا هەركەسێك سەردانی ماڵی خوا بكات خێر و چاكەی زۆری بۆ دەنووسرێت. مەلا موئەیەد، پێشنوێژ و وتارخوێن لە یەكێك لە مزگەوتەكانی هەولێر، دەڵێ “ هەر كەسێك تاوەكو نەچێتە ماڵی خودا، شارەزا نابێ لە گەورەیی و پاكی و جوانی ئایینی ئیسلام “.
بەڵام مامۆستایەكی زانكۆ باس لەوە دەكات گەشتكردنی ئەو رێژە زۆرەی خەڵك بۆ سعودیە بەهەدەردانی پارەیە. هیوا عەلی كە مامۆستای زانكۆی سەلاحەددینە گوتی” كەسانێك هەن هەموو ساڵێك گەشتی عومرە دەكەن، ئەوەش زیان بە ئابووری كوردستان دەگەیێنێت”. ئاماژەش بەوە دەكات چاولێكەری هۆكاری پشت بەرزبوونەوەی رێژەی ئەنجامدانی گەشتی عەمرەیە.
نازەنین نادر، كە چەند مانگێكی كەمە لە عەمرە گەڕاوەتەوە، گوتی “دوای ئەنجامدانی عەمرە هەستدەكەم لە هەموو تاوانەكانم پاك بوومەتەوە”.
هێنانەوەی كولتووری عەرەبی
هەندێ كەس باس لەوە دەكەن، چوونی رێژەیەكی زۆری كورد بۆ وڵاتی سعودیە كاریگەری هەبووە لەسەر ناساندنی كولتوور و زمانی كوردی، بەڵام هەندێكیش دەڵێن كاریگەری هەبوو لەسەر هاوردەكردنی كولتووری عەرەبی بۆ هەرێمی كوردستان، بەتایبەتی زۆربەی ئەوانەی لە گەشتی حەج و عەمرە دەگەڕێنەوە، دشداشەی عارەبی لەبەر دەكەن.
سەدرەدین رەسول لەوبارەوە گوتی “دە ساڵ بەر لە ئێستا فرۆشیارانی سعودیە هیچ شتێكیان نەدەزانی لەبارەی كوردەوە، بەڵام ئێستا زۆر لە فرۆشیاران بەكوردی مامەڵە لەگەڵ كڕیارانی كورد دەكەن”.
بەڵام هیوا عەلی بۆچوونێكی دیكەی هەیە و پێیوایە بەهۆی گەشتی عەمرەوە دشداشەی عەرەبی رەواجی زۆری پەیداكردووە لە باشووری كوردستان “چونكە زۆربەی موسڵمانانی كورد دشداشەی عەرەبی بە شتێكی پیرۆز دەزانن”.
نازەنین بەر لەوەی بچێتە عەمرە بەدەست نەبوونی منداڵەوە دەیناڵاند، وەك خۆی دەڵێ سەرەڕای ئەوەی سەردانی چەندین دكتۆری كردووە، سەرئەنجام هەر بێهیوابووە، تاوەكو ئەوكاتەی بەخەیاڵیدا دێت رازەكەی بباتە ماڵی خوا. نازەنین گوتی “سوپاس بۆخوا دوای گەڕانەوەم لە گەشتی عەمرە ئێستا سكپڕم”.
12/05/2013
