جلال حاجی زادهفهم پدیده هایی نظیر داعش و مبانی معرفتی آن مستلزم تحلیل تفکر و جهان بینی خاورمیانه ای و شرقی به مثابه یک نظریه(و ایدئولوژی مدرن) شرقی است. برای تبیین پدیده داعش و پیدایش جریان های رادیکال دینی در خاورمیانه بایستی ذهن شرقی و مؤلفه های تاریخی آن در ساختار سنت فکری شرقی، به ویژه چهارچوب اندیشه سیاسی شرق باستان و استمرار ارکان و عناصر معرفتی آن، تبیین و بازشناخته شود. تبعات و ریشه های معرفت شرقی را در جهان معاصر می توان در ظهور پدیده داعش مشاهده و بررسی کرد.
داعش یک مسئله شرقی است. داعش در ذهن و تفکر شرقی ریشه دارد. به تعبیری، داعش مولود ذهن شرقی و برساخته تاریخی معرفت شرقی است. داعش در سنت فکری شرقی می اندیشد و عمل می کند. در سنت معرفت شرقی، امر سیاسی تابع الزامات امر قدسی است. یکی از عناصر این الزامات، عقل است. عقل انسانی باید با عقل کیهانی و قدسی راهبری شود. به همین جهت این عقل با عقل روشنگری و مدرنیته متفاوت است. عقل روشنگری و تجدد عقل محدود انسانی است که خود را از استلزامات و عوایق دینی، در ساحت عمومی و زمینی، رها و بی نیاز ساخته است. منشأ مثالی و نهایی تفکر در ذهن شرقی، ساحت قدسی و وحیانی است. به باور دانش پژوه نخستین و بنیادی ترین تمایز میان ذهن شرقی و ذهن یونانی (و غربی)، تمایز هستی شناختی در باب عقل و ماهیت آن است. خاستگاه الهی عقل در ذهن شرقی با خاستگاه انسانی آن بسیار متفاوت است.
