به‌رنامه‌ی بزووتنه‌وه‌ی کۆماریخوازانی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان
هاونیشمانانی خۆشەویست
دەقی خوارەوە باس لە کردنەوەی دەللاقەیەکی تازە بەڕووی ڕۆژهەڵاتی کوردستان‌دا دەکات. بەخوێندنەو و رەخنەگرتن، تێبینی و پێشنیار لەو ڕەشنووسە، پاڵپشتی لە بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان بکەن. نەتەوەکەمان پێویستی بە دەستپێکی شێوازێکی تازە لە خەبات لەپێناویی دەستەبەربوونی دەسەڵاتی سیاسی و مافی چارەی خۆنووسین هەیە.
ئێمە وەک بزووتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەچاویی ڕێزەوە لەخەباتی هەموولایەنەکانی گۆڕەپانی کوردایەتی دەڕوانین. ئەو بزووتنەوەیە لە بنچینەدا خۆی بە جێگره‌وه‌و ئالترناتیفی هیچکام لە پارت و ڕێکخراوه سیاسیەکانی گۆڕەپانی خەباتی رزگارخوازی نازانێ. بەباوەڕی ئێمە هاوکاری و تەبایی نێوان کورد بەگشتی و لایەنە سیاسییه‌كان بەتایبەتی، تەنیا ڕێگای گوونجاو لەئاست دەربازبوون لەو قێرانە دەبێ کە بەداخەوە خاریج لە ئیرادەی کورد باڵی بەسەر رۆژهەڵاتی کوردستان‌دا کێشاوە. بۆیە پێمانوایە ڕەخنە، تێبینی، پێشنیاری دڵسۆزانەی ئێوەی بەرێز دەتوانن لە دەوڵەمەندکردن و پاراوکردنی ئەو نووسراوەیەدا ڕۆڵ و نەخشێکی کاریگەر و چارەنووس‌ساز بگێڕن. بۆ نیشاندان و دەرخستنی باوەڕی قووڵ و پتەومان بە بەشداری تاکەکانی کۆمەڵگا لە سەرجەم بووارەکان‌دا، ئەو نووسراویە وەک دەقی ڕەشنووسی مەنشووری بزووتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، بڵاو دەکەینەوە.
بە تێگەیشتنی ئێمە خووڵقاندن و بوونی پڕۆسەی کراوەی کایەی سیاسی و ڕەخساندنی زەمینەی گوونجاو بۆ بەشداری و مشارکەتی گشتی لە پڕۆسێسی گەلالەکردنی پرۆژە و بڕیاردانی سیاسی‌دا، لە ڕەوتی خەبات بۆ رزگاربوونی نەتەوەكه‌مان وەک مەرجگەلێکی پێویست دێنەنرخاندن. بۆیە بەباوەڕی قووڵمان بەم ئەسلی دەخیل کردنی خەڵک لە پڕۆسەی گەلالەکردن و بڕیاردانی سیاسی لەئاست گشت پرسەکانی پەیوەندیدار بەچارەنووسی نەتەوییمان، ڕەشنووسی بزووتنەوە بۆ ئیسلاح و پاراو و دەوڵەمەندکردنی ڕەوانەی بەردەستتان دەکەیین، بەو هیوایە کە لە بەردی بناخەوە هەتا لێواره‌كانی گەیشتن بەئاماجەکانمان پێکەوە هەنگاو هەڵگرین و لە چوارچێوەی باوەڕ بە هاوکێشەی ژیری بە کۆمەڵ، خەبات و تێکۆشانی تازەمان هەموو پێکەوە ڕێکبخەێنەوە.
هاونیشتمانانی بەڕێز، بزووتنەوە دەنگ و ڕەنگی خۆتانە
تێکەڵ بە ڕیزی خەباتکارانی بزووتنەوە ببن و لە پێشڕەوانی خەباتی نوێ گەلەکەمان بن
سپاس بۆ هاوکاری هەموولایەک
شوورای هاوئاهەنگی بزووتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان
ڕەشنووسی مەنشووری بزووتنەوە
بەیاننامەی دامەزرانی بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان
خەڵکی خەباتکار وتێكۆشه‌ری ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان
حیزب و ڕێكخراوه سیاسیی، ئایینیی و کۆمەلایەتییەکان
ناوه‌ند و دامه‌زراوه جۆراوجۆره‌كانی نێو گۆڕەپانی خه‌بات و كۆڵنه‌دان
بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان، بزوتنەوەیەکی کراوە و خاوەن پێکهاتەی ڕایه‌ڵكه‌یی کۆمەڵایەتییە. ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه لە پێناوی بەڕۆژکردنەوەی بنچینه‌و بنەما فیکری و فەلسەفییەکانی سەردەمی کۆماری كوردستان، پێك هاتووه. بزوتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان، وەک بزوتنه‌وه‌یه‌كی نەتەوەیی خاوەنی پەیامی ده‌سته‌به‌ركردنی ده‌سه‌ڵات و سەروەری سیاسی بۆ نه‌ته‌وه‌ی كورده. ئه‌و بزوتنەوەیه ئاكامی خوێندنه‌وه‌ی خه‌سارناسانه له‌جوڵانه‌وه‌ی رزگاریخوازی نه‌ته‌وه‌ی كورد له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستانه. دامەزرێنەرانی بزوتنەوە لە ئەنجامی پێداچوونه‌وه و لێكدانه‌وه‌ی هه‌مه‌لایه‌نه و ڕه‌خنه‌گرانه له‌رووداو و دیارده‌كانی ڕابردوو بەو ئاكامه گه‌یشتوون،کە کۆمەڵگای سیاسیی ڕۆژهەڵاتی کوردستان تووشی قەیرانێكی هەمەلایەنە و به‌رفراوان بۆته‌وه. قەیرانێك، کە باڵی بەسەر ناسنامه، ستراتیژی و رێكخراوه‌كان‌دا كێشاوه.
لە ڕوانگه‌ی بزوتنەوەكه‌مانه‌وه دۆخی هەنووکەیی کۆمەڵگا و کەش وهەوای قه‌یراناویی بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازانه‌ی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، ئاکامی سوودوەرگرتن لە ئەده‌بیاتێکی سیاسیی و هاورده‌ییه. سیاسه‌تی “ تێئۆری توطئە”ی نه‌ته‌وه سه‌رده‌ست و نه‌یاره‌كان و كارتێكه‌ری ئه‌وان له‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌ی كورد و به‌تایبه‌ت له‌بازنه‌ی ئه‌ده‌بیات و سیاسه‌ت‌دا، به‌ستێن و ژینگه‌ی ژاراوی كردوه. به‌باوه‌ڕی بزوتنەوەکەمان:” کولتووری سیاسیی کۆمەڵگا، قه‌یرانی سیستمی حیزبی و رێكخراوه‌یی، بڵاوبوونه‌وه‌ی كولتووری خۆبواردن و به‌ده‌سته‌وه‌دان و لاوازی ئیرادەی نەتەوەیی”، بەگشتی بەرهەم و ئاكامی ڕاستەۆخۆی بەکارهێنانی ئەده‌بیاتێکی لەم چەشنەیەن. دامەزرینەرانی بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان به‌له‌به‌ر چاوگرتنی ئه‌و بارودۆخه‌و بەمەبەستی دۆزینه‌وه‌ی رێگاچاره‌ی گونجاو، تێكه‌ڵ به گۆڕه‌پانی تێكۆشان ده‌بن. ئێمه‌پاش لێكۆڵینه‌وه‌و تاوتوێكردنی دۆخی ناوچه‌و خوێندنه‌وه‌ی بارودۆخی نه‌ته‌وه‌كه‌مان له‌ژێر تیشكی تێۆری و پڕاكتیك‌دا ،وە به‌مه‌به‌ستی دۆزینه‌وه‌ی ڕێگای چارە و چاره‌سه‌ری بۆ پرسی كورد له‌ڕۆهه‌ڵاتی كوردستان بوونی خۆمان ڕاده‌گه‌یه‌نین. نانه‌وه‌ی قه‌یران و بڵاوكردنه‌وه‌ی چه‌مكی نوێ و نوێخوازی و تەبلیغی باوه‌ڕی نامۆ دەگەل عادات و کولتوری سیاسی، ئاینی و کۆمەڵایەتی نەتەوەکەمان، هیچکامیان بۆ ده‌ربازبوونی نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان كارساز نین.
ڕێگاچاره و نووسخە و ده‌رمانی کارساز و چاره‌سه‌ر بۆ ئه‌و گشت نه‌هامه‌تیانه، خوڵقاندنی به‌ستێن و ئه‌گه‌ری پێویست بۆ رێنێسانسێكی ئامانجدار له‌مێژووی بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازانه‌ی نه‌ته‌وه‌كه‌مان له‌ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستانه.
ڕێنێسانسی ئاماژه‌پێكراو هاوشێوه‌ی شۆڕشی ڕێنێسانس لە ئورووپا، به‌مانای گەڕانەوە بۆ ئەسل‌و بنچینە، واتە دووباره لە دایك‌بوونه‌وه‌یه. له‌تێڕوانینی دامه‌زرێنه‌رانی بزوتنه‌وه، چەشنێک خۆ شۆڕکردنەوەیەکی مێژووییه، له‌پێناوی دۆزینەوەی گەنجینه‌و به‌ها ونكراو و شاردراوه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانه. ئەم گەنجینەیه خاوه‌ن بایه‌خه لە باوه‌ڕ و ئاسۆی تێكۆشانی سەردەمی کۆماری كوردستاندا هه‌یه. بنه‌مافیكری و فه‌لسه‌فییه‌كانی سه‌رده‌می كۆماری كوردستان به‌و گه‌نجینه فیکری و سیاسیانە پێناسه ده‌كه‌ین، كه له ڕه‌وتی خه‌بات بۆ ده‌سته‌به‌ركردنی سه‌روه‌ری سیاسی نه‌ته‌وه‌یمان، وەک ڕێباز و بەستێنی گەڕانەوە بۆ ئەسل و هەوێنی ڕەخساندنی زەمینەی گوونجاۆ بۆ دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی نەتەوەکەمان به‌كه‌ڵك و خاوه‌ن بایه‌خ دەنرخێنین.
بزوتنەوەی کۆماریخوازیی ڕۆژهەڵاتی کوردستان له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌یه، كه دۆخی قه‌یراناوی کۆمەڵگای سیاسیی و ژیانی پڕ لە مەینەتی کورد له ڕۆژهەڵاتی كوردستان، ئاکامی لادانێکی ستراتیژیک (بەلام کۆنترۆڵکراو لە لایەن نەیارانی سەربەستی کورد) لەم ئەسل و بنه‌چه‌كه و بگرە پاشخانی نه‌ته‌وه‌ییه. ئه‌و له ڕێباز ده‌رچوون و لەئەسل لادانه (به پلانی دیار و شاراوه‌ی نه‌یاران) به‌مانای دوور كه‌وتنه‌وه لە هه‌وێنی سەروەریسازی و سەربەستی نەتەوەییمان لە شکڵی کۆمار دایە. له‌به‌ر گرینگی ئه‌و دیارده‌یه، بزوتنەوەی کۆماریخوازیی بوونی ڕەوتی رادیكاڵ لە چوارچێوەی جێبهجێكردنی مانا و بیری رێنێسانس لە مێژووی مۆدێرن و هاوچەرخی کوردی‌دا به‌گونجاو و پێویست ده‌زانێ. ڕه‌وتی ئاماژه‌پێكراو ده‌بێته كاناڵی دۆزینه‌وه و به‌ڕۆژكردنه‌وه‌ی پاشخان و گه‌نجینه‌ی فیكری و فه‌لسه‌فییه‌كانی كۆماری كوردستان و پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د. بزووتنەوە به‌مه‌به‌ستی ڕزگاربوون و هه‌نگاو هه‌ڵگرتن به‌ره‌و ئامانجه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان، ڕێبازی گه‌ڕانه‌وه بۆ ئەسل و گه‌نجینه فیكرییه‌كانی سه‌رده‌می كۆمار به‌ڕێگایه‌كی گونجاو و سه‌رده‌میانه ده‌زانێ. وە لەم ڕاستایەش‌دا ئه‌و باوه‌ڕ و بیرانه، وەک سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی داڕشتنه‌وه و نوێكردنه‌وه‌ی ستراتیژی بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازانه، لەپێناو ده‌سته‌به‌ركردنی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی ده‌نرخێنێ. بزوتنەوە لە ڕوانگه‌ی ئەم بیر و هزرە نیشتمانییه، ستڕاتیژی وه‌دیهێنانی ده‌سه‌ڵات و سه‌روه‌ری سیاسیی کورد ده‌ستنیشان ده‌كات. له‌و پێناوه‌دا به‌مه‌به‌ستی ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی ئه‌ده‌بیاتی سیاسیی و كولتووریی هه‌ڵقوڵاو له كانگای نیشتمان خۆشه‌ویستی و نه‌ته‌وه‌سازی، هه‌موو هه‌وڵ و تواناكانی خۆی ده‌خاتەگه‌ڕ. بزووتنەوە ئه‌و كاره به پێشمه‌رج و سه‌ره‌تای داڕشتنه‌وه‌ی هێڵه‌گشتییه‌كانی تێكۆشان له‌پێناوی ده‌سه‌ڵات و سه‌ره‌وه‌ری سیاسی نه‌ته‌وه‌كه‌مان ده‌خه‌مڵێنێ.
مەنشووری بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان
بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، له‌پێناوی گرینگی پێدان و چه‌سپاندنی مانا و هه‌وێنی کۆماریخوازیی لە نێو بزووتنەوەدا، پێویستی بەستڕاتیژی ئاشكرا و كارگه‌ره. مه‌رجی گەیشتن بەئامانجی دڵخواز و خوازراو ئه‌وه‌یه، كه ستراتیژی ئاماژه‌پێكراو زۆربه‌ی چێن و توویژه‌كانی كۆمه‌ڵگا بگرێته‌وه. له‌به‌ر گرینگی ئه‌و هۆكاره‌یه، كه‌دروشمی ستڕاتیژیكی بزوتنەوەكه‌مان پێویسته دەنگ و ڕەنگی پراكتیزه‌كردنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی نه‌ته‌وه‌كه‌مان بێ. بزوتنەوەی کۆماریخوازی، هه‌وڵ‌ده‌دا كورده ره‌خنه‌گر و ناڕازییه‌كان به‌رامبه‌ر به‌دۆخی ئه‌مڕۆ له‌ده‌وری سیاسه‌ته‌كانی خۆی كۆبكاته‌وه. بزوتنەوەكه‌مان دەتوانێ بۆ سه‌رجه‌م ڕوانگه فیكری و باوه‌ڕه سیاسییه‌كانی نێوكۆمه‌ڵگا ببێته چوارچێوه‌یه‌كی گونجاو و پێگه‌یه‌كی جێگای باوه‌ڕ و خۆ حەوانەوەیەکی پڕ لەمەدارا و تێگەێشتن و پێکگەیشتن.
بزوتنەوە تێده‌كۆشێ و هه‌وڵ‌ده‌ده‌ا، كه ببێته مه‌كۆی كۆكرد‌نەوه‌ی باوه‌ڕ و ده‌نگ و ڕه‌نگه جیاوازه‌كانی كۆمه‌ڵگا. ئه‌ركی بزوتنەوەكه‌مانه، كه له گۆڕه‌پانی پێكگه‌یاندن و تێكۆشان‌دا، قه‌ناعه‌ت به‌لایه‌نه به‌شداربووه‌كانی پڕۆسه‌ی خه‌بات له‌كوردستان‌دا( له‌چه‌پ و راست و نێوه‌نده‌وه) بێنێ، كه مسۆگه‌ركردنی مافی ده‌سه‌ڵات و سه‌روه‌ری سیاسیی به‌خاڵی وه‌رچه‌رخان بناسێنن. ئه‌و هه‌نگاوه ئامانجداره دەتوانێ به‌ستێنی گونجاو بۆ به‌شداریكردنی هه‌مه لایه‌نه له چوارچێوهی نۆڕمه دێموكڕاتییه‌كان‌دا مسۆگه‌ر بكا. مه‌به‌ست له به‌شداریكردنی گشتیی و هه‌مه‌لایه‌نه، ئاماده‌بوون و به‌شداری چالاكانه‌ی نه‌ته‌وه‌كه‌مانه له‌ڕه‌وت و پڕۆسه‌ی داڕشتنی هێڵه سیاسییه‌كان‌دا، كه پێوه‌ندیان به‌چاره‌نووسی ئه‌مڕۆ و دواڕۆژی نه‌ته‌وه و نیشتمانه‌وه هه‌یه. دیارە ئه‌وه‌ی له‌و نێوه‌دا زیاتر زه‌ق ده‌بێته‌وه چۆنیه‌تی هه‌ڵگرتنی هه‌نگاوی به‌كرده‌وه‌و گه‌یشتن به‌یه‌ك‌ده‌نگی و كه‌وتنه سه‌ر هێڵی خه‌بات بۆ ئه‌ستاندنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسییه. بۆ وه‌گه‌ڕخستنی ئه‌و پڕۆژه‌یه پێویستمان به‌داڕشتنی هه‌یكه‌ل و چوارچێوه‌یەکی دێموكڕاتیكه، كه‌یه‌ك ده‌نگیی و یه‌ك ئامانجی به‌رهه‌م دێنێ. كردنه‌وه‌ی ده‌رگای دیالۆگ و ئاڵوگۆڕكردنی ڕوانگه‌و باوه‌ڕه جیاوازه‌كان به‌مه‌رجی بنه‌ڕه‌تی ده‌زانین، كه له درێژخایه‌ن‌دا مۆدیلێكی گونجاو بۆ داڕشتنی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌كه‌مان ده‌خوڵقێنێ. به‌باوه‌ڕی ئێمه بۆ گه‌یشتن به‌و ئامانجانه پێویسته له سه‌ر ئه‌و خاڵانه‌ی خواره‌وه هاوده‌نگ و هاوڕا بین:
١. ئۆڕگانیزه‌كردنی خه‌بات و تێكۆشان له‌پێناوی گه‌یاندنی ده‌نگ و په‌یامی گه‌له‌كه‌مان له‌هه‌موو به‌ستێنه‌كان‌دا. لەم بوارەدا بزووتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵات، دەبێ بەرامبەر بە بارودۆخی دژوار و ژانهێنه‌ری كورده‌كان له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا هه‌ڵوێست وه‌رگرێ. پێویسته‌ده‌نگی هاوار و ناڕه‌زایه‌تی به‌رامبه‌ر به‌هه‌ڵسوكه‌وتی نیزامی زاڵ ده‌رببڕین و بۆ به‌رفراوان كردن و نه‌ته‌وه‌یی كردنی ئه‌و بێزاریی و ناڕەزایەتی و ئیعترازانە، به‌كرده‌وه و هەموو پێکەوە هه‌نگاو هه‌ڵگرین.
٢. كار كردن بۆ ساغبوونه‌وه له‌سه‌ر جۆری چاره‌سه‌ركردنی مافی چاره‌ی خۆنووسین‌دا. بۆ گه‌یشتن به‌و شێواز و مۆدیله له چاره‌سه‌ركردنی مافی نه‌ته‌وه‌كه‌مان پێویستمان بەمەیدان و سەکۆیەکی ئازاد و پڕ لەمدارایە، لەپێناو دەسپیکی پرۆسەی دانووستاندن و دیالۆگی كارساز و چارەنووسسازدا هەیە. ڕه‌خساندنی ده‌رفه‌ت و هه‌لوومه‌رج بۆ دیالۆگی نێوان ده‌نگ و فیكره جیاوازه‌كان و تاوتوێ كردنی ڕێكاره‌كانی ساغبوونه‌وه له‌سه‌ر ئه‌و پرسه گرینگه، به‌مانای به‌شداربوونی هه‌رچی زیاتری نه‌ته‌وه له باسه چاره‌نووس سازه‌كان دایه. پاش گه‌یشتن به‌هاوده‌نگی له‌سه‌ر جۆری دیاریكردنی مافی چاره‌ی خۆنووسین بۆ كورد له‌رۆژهه‌ڵاتی كوردستان، ده‌كرێ باس له‌نه‌خشه‌ی ڕێگا و كاركردن بۆ جێبهجێكردنی ئه‌و پرۆژەیە بكرێ. بۆیە بزوتنه‌وه له‌و پێناوه‌دا ئه‌و ئه‌ركانه‌ی خووارەوە لە چوارچێوەی نەقشەی ڕێگادا به‌ڕێوه‌ده‌بات:
نەقشەی ڕێگا لە پێناو دەستبەرکردنی سەروەری سیاسی بۆ کوردی رۆژهەلاتی کوردستان
قۆناغی یه‌كه‌م
کۆنفڕانسی ئاشتی نەتەوەیی
له قۆناغی یه‌كه‌م‌دا، بزوتنەوە هێز و تواناكانی خۆی ده‌خاته‌گه‌ڕ، بۆ ئه‌وه‌ی ئاماده‌كاری بۆ پێكهێنان کۆنفڕانسی ئاشتی نەتەوەیی بكرێ. ئەم کۆنفڕانسە پێکهاتەیەکی به‌رین دەبێت، كه زۆرترین ده‌نگ و ڕه‌نگی كۆمه‌ڵگاكه‌مان له‌خۆ ده‌گرێ. ئەم پێکهاتەیە بە بەشداری نوێنەرانی گشت حیزب و ڕێکخراوە جۆراوجۆره‌كان و ههروهها به‌شداربوونی کەسایەتیه سیاسی، ئایینی و کۆمەلایەتییەکان پێک دێت. ئەرکی ئەم کۆنفڕانسە بریتی ده‌بن لە:
١. ڕەخساندنی كه‌ش و هەوا و به‌ستێنی تەبایی نێوان لایەنە ناکۆک و ناتەباكان له پڕۆسه‌ی داڕشتن و خوڵقاندنی ستراتیژی یه‌ك ده‌نگیسازی و هاوده‌نگی گشتگیر.
٢. تێكۆشان و هەوڵدان بۆ ڕەخساندنی کەش وهەوای گونجاو بۆ چەسپاندنی ئەسلی یه‌كتر قبووڵكردن، كه به سه‌ره‌تای پڕۆسه‌ی دیالۆگی نێوان لایه‌نه‌كان ده‌ژمێردرێ. ڕه‌وتی ده‌سته‌به‌ركردنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی و سه‌روه‌ریسازی نه‌ته‌وەیی له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا پێویستی بەو به‌ستێن و پاشخانی كولتوری هه‌یه. بۆ ئه‌وه‌ی كۆده‌نگی و یه‌كده‌نگی له‌سه‌ر پرسه گرینگه‌كان ده‌سته‌به‌ر بێ، كراوه‌یی و شه‌فافییه‌ت، یەکتر تەحەموول و تەقەبوول کردن له داڕشتنی پێوه‌ندی نێوان لایه‌ن و حیزب و له‌سه‌ر یه‌ك كۆی ئه‌کتەرگەلی سیاسی ناو کۆمەڵگای سیاسی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، وەک پێویستییەکانی هەرە گرینگ و ئیستێراتیژیک خۆ دەنوێنن، بۆیە بزووتنەوە بۆ دەستەبەرکردنی ئەم ئامانجانە پێویستی بەهاریکاری سەمیمانەی گشت لایەک هەیە.
٣. ئامانجی سه‌ره‌كی ئه‌و كۆنفڕانسه پاش ده‌سته‌به‌ركرانی لێك تێگه‌یشتن و هاوده‌نگی له‌نێوان لایه‌نه‌كان‌دا، كاركردن بۆ دامه‌زراندنی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌ییه. به‌ڕێككه‌وتن و تێگه‌یشتنی هه‌مه‌لایه‌نه كۆنفڕانس كۆمیته‌یه‌كی كارناس و شاره‌زا هه‌ڵده‌بژێرێ، بۆ ئه‌وه‌ی سه‌ره‌تا و مه‌رجه‌كانی دامه‌زراندنی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی له‌ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا ئاماده‌بكه‌ن. ئه‌و دامه‌زراوه‌یه ڕۆڵ و نه‌خشی پارله‌مانیی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان له‌ده‌ره‌وه‌ی وڵات و له قۆناخی تێپه‌ڕدا به‌ئه‌ستۆ ده‌گرێ.
قۆناغی دووهەم
دامه‌زراندنی کۆنگرەی نەتەوەیی ( پارله‌مانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە تاراوگە)
بزوتنه‌وه به هاوكاری كۆمیته‌ی ئاماده‌كار، كه له لایه‌ن كۆنفڕانسه‌وه هه‌ڵبژێردراوه به‌ستێنه‌كانی سازدانی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد بۆ ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان ئاماده ده‌كا. كۆنگره‌ی ئاماژه‌پێكراو له‌نوێنه‌رانی هه‌موو حیزب و رێكخراوه‌كان (سیاسی، ئایینی، كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و كۆمه‌ڵایه‌تی) و ژماره‌یه‌كی به‌رچاو له كه‌سایه‌تییه دیار و به‌رچاوه‌كانی زۆربه‌ی چین و توێژه‌كان پێكدێ. كۆنگره له‌پێناوی په‌سه‌ندكردنی جۆری مافی دیاریكردنی چاره‌ی خۆنووسین بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌مان تێده‌كۆشێ. له‌و پێوه‌ندییه‌دا گرینگه، كه‌جۆری په‌سه‌ندكراوی مافی دیاریكردنی چاره‌نووس له‌گه‌ڵ بارودۆخی ناوچه و كوردستان بگونجێ.
پاش په‌سه‌ندكرانی ئه‌و مۆدیله له‌لایه‌ن ئه‌ندامانی كۆنگره، سروشتی دامه‌زراندنی حكومه‌تی دیفاكتۆی كورده‌كانی ڕۆژهه‌ڵات دیاری ده‌كرێ. وە هەر لەم راستایەش‌دا له‌سه‌ر بناخه‌ی دێموكڕاسی ڕێككه‌وتن و كۆنسێنسواڵ ئه‌ندامانی كۆنگره بەتەوافووق، كابینه‌ی حكومه‌تی دیفاكتۆ و ئێتلافی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان دیاری ده‌كه‌ن.
قۆناغی سێهه‌م
دامەزراندن و ڕاگه‌یاندنی حکومەتێکی دیفاکتۆ بۆ رۆژهه‌ڵاتی کوردستان
لە فاز و هه‌نگاوی سێهەم‌دا، بزووتنەوەی كۆماریخوازی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان كه‌ش‌و هەوا و به‌ستێنی پێویست و لەبار بۆ جێبهجێكردنی پەسەندکراوەکانی کۆنگرەی نەتەوەیی ده‌ڕه‌خسێنێت. له‌و پێوه‌ندییه‌دا بە سوودوەرگرتن لە بڕیارنامەی 1( ١٥١٤ و ٢٦٢٥)ی مەنشووری ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتوەکان‌دا له‌چوارچێوه‌ی نیزامی حقووقی نێونه‌ته‌وه‌یی، بۆ ڕه‌وایه‌ت‌و شەرعییەت‌دان به پێگه و جێگه‌ی حكومه‌تی دێفاكتۆی كوردیی كار بكات. ڕوونه كه ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان و كورده‌كانی ئه‌و پارچه‌یه بێ ویستی خۆیان كه‌وتوونه‌ته ژێر ده‌سه‌ڵاتی ئێران. ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه به‌درێژایی مێژوو له‌مافه ڕه‌واكان بێ‌به‌شكراوه. له‌و هه‌لومه‌رجه‌دا پێویسته له‌چوارچێوه‌ی بڕیارنامه‌ی ٢٦٢٥ی ڕێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان‌دا ڕه‌وایه‌تی و مافی مەشروع بوونی حكومه‌تی دێفاكتۆ بدۆزرێته‌وه. به‌خوێندنه‌وه‌ی ئه‌و بڕیارنامه‌یه‌و ههروهها به‌سه‌رنجدان به‌چوارچێوه‌ی مافی نێونه‌ته‌وه‌یی،” بڕیاری دێموكڕاتیكی گه‌لان له‌سه‌ر چاره‌نووسی خۆیان جێگای ڕێزه‌و به‌فه‌رمی ده‌ناسرێ”. هه‌ر بۆیه بزوتنه‌وه به سوودوه‌رگرتن له خاڵه گرینگ و خاوه‌ن بایه‌خه‌كانی ئاماژه‌‌پێكراودا، حكومه‌تی دیفاكتۆی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان له‌ده‌ره‌وه‌ی وڵات ڕاده‌گه‌یه‌نێ.
ئەرک و به‌رپرسایه‌تی ئەم حکومەتە:
١. رێكخستن و ڕێبەری كردنی بزووتنەوەیەکی ئاشتیخوازانه، له‌سه‌ر بناخه‌ی خه‌باتی نه‌رێنی نه‌ته‌وه‌كه‌مان له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان دژ به زووڵم و زۆر، وە سیاسەتی داپلۆسینی ده‌سه‌ڵاتی فه‌رمانڕه‌وا.
٢. نیشاندان و خستنه‌ڕووی توانا و لێهاتوویی حکومەتی دیفاکتۆ له گۆڕه‌پان و مه‌یدانی كرده‌وه‌دا. ئه‌و تووانایه ئه‌گه‌ری گونجاو ده‌خوڵقێنێ بۆ ئه‌وه‌ی حكومه‌تی دیفاكتۆ وه‌ك جێگره‌وه‌ی سیستمی به‌ڕێو‌ه‌به‌ریی ده‌وڵه‌ت لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بنرخێندرێ. له‌لایه‌كی دیكه‌وه حکوومەتی دیفاکتۆ هەوڵ‌دەدات بۆ ڕەخساندنی هه‌لومه‌رجی گونجاو بۆ كرده‌ی دیپلۆماسی و میكانیزمی هێنانەگۆڕی كه‌ش و به‌ستێنی دیالۆگ و دانووستان له‌پێناوی چاره‌سه‌ركردنی پرسی كورد له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان. جێگای باسه، كه حكومه‌تی ئاماژه‌پێكراو بێجگه له‌و ئه‌ركانه، له پێناو چه‌سپاندنی ماف و ڕه‌وایه‌تی ویستی كورده‌كان له‌مه‌یدانی به‌رین و لەناو نیهادگەلی خاوەن بڕیار تێده‌كۆشێ.
٣. سوودوەرگرتن و بەکارهێنانی هه‌موو میکانیزم و ماف و یاسا نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كان، بۆ وه‌ده‌ستهێنانی ڕه‌وایه‌تی ناوچه‌یی و جیهانی. دیارە خۆشكردنی به‌ستێنی ده‌سته‌به‌ركردنی مافی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ردن و ڕه‌وایه‌ت به‌خشین به‌و مافه له‌ئاسته جیاوازه‌كان‌دا، یارمه‌تیده‌ری جێبه‌جێ بوون و ماتریاڵیزه‌كردنی مافی چاره‌ی خۆنووسین بۆ نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستانه.
٤. كاركردن و تێكۆشان له ئاستی كۆمه‌ڵگای جیهانی به‌مه‌به‌ستی ڕاكێشانی سه‌رنجی جیهانی ده‌ره‌وه بۆ پرسی كورد و ڕه‌وایه‌تدان به‌حكومه‌تی دیفاكتۆ. له‌و ڕێگایه‌وه ده‌كرێ سوود له‌هه‌موو بواره‌كان وه‌ربگیرێ و پاڵپشتی نێونه‌ته‌وه‌یی مسۆگه‌ر بكرێ. له‌ئه‌گه‌ری ده‌ستپێكردنی پڕۆسه‌ی دیالۆگی نێوان لایه‌نەکان و دەسەڵاتی ناوەندی بو چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و پرسه ئاڵۆزه له ڕێگای دیالۆگ و نه‌خشه‌رێگای ئاشتیه‌وه، حكومه‌تی تێپه‌ڕ و ئینتیقالی، ده‌توانێ ئه‌ركی ئیداره‌كردنی جۆغڕافیای ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان به ده‌سته‌وه بگرێ. حكومه‌تی دیفاكتۆ له ڕه‌وتی وتوێژ و دیالۆگی ئاشتی‌دا خۆی به‌به‌رپرس دەزانێ وەلەم ڕاستایەدا له‌پێناو سه‌رخستنی پڕۆسه‌ی چاره‌سه‌ركردنی پرسی كوردی ڕۆژهەڵات بێوچان تێدەکۆشێ و بەخاوه‌ن به‌ڵێن دەزانێ.
٥ .به‌شداریكردن له رێفراندۆم وه‌ك درێژه‌ی تێپه‌ڕكردنی قۆناخی چاره‌سه‌ركردنی پرسی كورد و نه‌ته‌وه‌ی كورد له ڕۆهه‌ڵاتی كوردستاندا. نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌و پارچه‌یه‌ی كوردستاندا ده‌توانێ له‌سه‌ر بناخه‌ی مافی ڕه‌وا د،ا له‌پڕۆسه‌ی رێفراندۆم‌دا به‌شدار بێ. نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌و رێفراندۆمه‌دا له‌سه‌ر چۆنیه‌تی و شێوازی مانه‌وه له‌نێو چوارچێوهی سنووره‌كانی ئێران‌دا بڕیار ده‌دا.
٦. دوای تێپه‌ڕكردنی هه‌نگاو و قۆناخه باسكراوه‌كان، لەپێناوی جێبهجێكردنی مافی دیاریکردنی چارەنووس لە شکڵ و شێوازی بڕیار له سه‌ردراودا، کە کۆمارێکی دێمۆکڕاتیکه، پرسی ئاڵوگۆڕ له حكومه‌تی دیفاكتۆ دێته‌گۆڕێ. له‌ئاكامی گه‌یشتن بەڕێگایه‌كی چاره‌سه‌ر و ڕێككه‌وتن له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتی ناوه‌ندیی له‌ئێران‌دا، حكومه‌تی دیفاكتۆ له دیاسپۆڕاوه به‌ره‌و كوردستان ده‌گواسترێته‌وه. له‌و قۆناخه‌دا به‌سوودوه‌رگرتن لە میكانیزمی دێموكڕاتیك و تێپه‌ڕبوون له پڕۆسەیەکی دێمۆکڕاتیک و به‌بوونی سیستمێكی فره‌حیزبی، به‌ستێنی هه‌ڵبژاردنه‌كانی پارله‌مان و دامه‌زراندنی حكومه‌تی نوێنه‌رایه‌تی له‌رۆژهه‌ڵاتی كوردستان ئاماده‌ده‌كرێ.
ئیستراتیژی و ئامانجی ئیستراتیژیکی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان
ناوی بزوتنەوە
ماددەی یەکەم: ناوی بزوتنەوە، بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە
ماددەی دووهەم: بنەمای فیکری و فەلسەفی بزوتنه‌وه لەسەر ئەم خاڵانه‌ی خواره‌وه دامەزراوە:
١. ئازادیی و عەداڵەت ٢. کۆمارییەت و ده‌سه‌ڵاتی خه‌ڵك ٣. گه‌شه‌سه‌ندن و ئاڵوگۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان. ٤. ئاشتی و ئاسایش، وە هاوژینی بەئاشتی
ماددەی سێهەم: ستڕاتیژی و ئامانجی بزووتنەوە:
١. ستراتیژی یەک‌دەنگیسازی، هەولدان بۆ خوڵقاندنی یەکدەنگی و هاوده‌نگی نه‌ته‌وه‌یی له‌سه‌ر بناخه‌ی پاراستنی فره‌ڕه‌نگی كۆمه‌ڵگای كوردی، له خاڵه ستڕاتیژیه‌كانی بزوتنه‌وه‌كه‌مانه . ئەکتیۆ کردنی تاکی کورد و ئاشناكردنی تاك و كۆی نه‌ته‌وه‌كه‌مان له‌گه‌ڵ باوه‌ڕه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان و گه‌یشتن بە بیر و هزری نه‌ته‌وه‌یی له ڕێكار و میكانیزمه‌كانی گه‌یشتن به ستراتیژی بزووتنەوە به‌ئه‌ژمار دێن.
٢. سیاسەتی سەروەیسازی، سیاسەتی وه‌ده‌ستهێنانی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی و سه‌ر له‌نوێ خوێندنه‌وه‌ی مانا و هه‌وێنی نه‌ته‌وه‌و كۆمه‌ڵگا. بۆ سه‌ر خستنی ئه‌و سیاسه‌ته چەسپاندنی ئەسڵی هاریکاری نێوان لایەنه‌كان به‌مه‌رجی كاریگه‌ر ده‌ژمێردرێ. وه‌گه‌ڕخستنی هێز و وزه‌ی نه‌ته‌وه‌یی له‌پێناوی ده‌سته‌به‌ركردنی مافی هه‌بوونی ده‌سه‌ڵات و سەروەری سیاسیی.
٣. سیاسەتی نەتەوەیی، سەرەڕای بوونی وزه‌و هێزی چەسپاندنی شوناس و ناسنامه‌ی نەتەوەیی له‌رۆژهەڵاتی كوردستان، له‌به‌رچاوته‌نگی و سیاسه‌تی دوژمنكارانه‌خۆده‌بوێرێ. بزوتنه‌وه تێده‌كۆشی بڵاوكه‌ره‌وه‌و هه‌ڵگری په‌یامی ئاشتی و پێكه‌وه‌گونجان بێ. په‌یامێك، كه له‌درێژخایه‌ندا بۆ چاره‌سه‌ركردنی زۆر پرسی دیكه‌ی ناوچه‌سوودی ده‌بێ.
٤. سیاسەتی نه‌ته‌وه‌سازی، پشتگیریکردن له توێژینەوە و په‌ره‌پێدانی زانست و زانیاری و پاڵپشتی كردنی گه‌نجینه‌و بواره‌ئه‌رێنیه‌كانی نه‌ته‌وه‌ی كورد،به‌شێك له سیاسه‌ت و هێڵە گشتییەکانی بزووتنەوە بزوتنه‌وه پێکدێنن.
٥. ئامانجی ئیستراتیژیکی بزووتنەوە: دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی و نەتەوەیی، واتە دابینکردنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌مان له ڕۆژهەڵاتی كوردستان، به‌ئامانجی ئیستراتیژیکی بزوتنه‌وه پێناسه‌ده‌كرێ. ئه‌و مافه له‌سه‌ر بنچینه‌و بناخه‌ی “مافی دیاریكردنی چاره‌ی خۆنووسین، لە شکلی موومکینی خۆیدا” و له‌چوارچێوه‌ی رێئالیزمی سیاسی و هه‌لومه‌رجی سه‌رده‌م چه‌ق ده‌به‌ستێ. ( مەبەست لە شکڵی موومکین و گونجاوی مافی‌دیاریکردنی چارەنووس، قۆستنەوەی دەرفەت و هه‌لومه‌رجی گونجاوه، بەچەشنێک کە رەخسێنەری دەستەبەربوونی مافی چاره‌ی خۆنووسین له یه‌كێك له‌و چوار شێوازانەدا ده‌بێ، کە هەرکامیان بەگوێرەی هەلوومەرجی سەردەم، شکلێک لە سەروەری سیاسی و ئاست‌و رادەی دەسەلاتی خۆبەرێوەبەری گەلان تاریف و پێناسەدەکەن. ئه‌و چوار شێوازه بریتین لە:
١.خودگەردانی
٢.ئوتۆنۆمی
٣.فێدراڵی
٤.سەربەخۆیی
ماددەی چوارەم: پێکهاتەی ڕایه‌ڵكه‌یی بزووتنەوە
ڕێکخستنی بزووتنەوە لە شیوازی پێکهاتەی ڕایه‌ڵكه‌ی کۆمەڵایەتییه(شبکە اجتماعی). بزوتنەوە لە قه‌واره‌ی سانتریاڵیزم سوود وه‌رناگرێ و خاوەن پێکهاتەیەکی کراوە و ئاسۆیی دەبێت. بزوتنه‌وه هه‌وڵ‌ده‌دا له‌رێگای سوود وەرگرتن لە کۆد و ژماره‌ی دیاریکراو، هه‌موو پێكهاته‌كانی بزوتنه‌وه پێكه‌وه ببه‌ستێته‌وه. پێکهاتەی ڕایه‌ڵكه‌ی کۆمەڵایەتی (نیزام و سیستمی کۆمەڵایەتی خاوەن قه‌واره‌ی ڕایه‌ڵكه‌یی)، لەسەر ئاستی پێكگه‌یاندنی پێكهاته و ڕێكخستنه‌كانی بزوتنه‌وه له نیزامی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری خاوەن ئۆتۆنۆم كه‌ڵك وه‌رده‌گرێ. بزووتنەوە خاوەن قه‌واره‌ی لامەرکەزییە، بەو مانایە كه گشت لایەن و پێكهاته‌كانی بزووتنەوە، کە بریتین لە شووڕا و کۆمیتەکان له چوارچێوهی سیاسه‌تی گشتیی بزوتنه‌وه‌دا خاوه‌ن بڕیارن. چالاکوانانی شووڕاگەلی بزوتنه‌وه‌كه‌مان له‌چوارچێوه‌ی سیاسه‌تی به‌ڕێوه‌به‌ری‌دا ده‌توانن، له‌ڕێكخراوه‌كانی دیكه‌ی رۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا ئه‌ندام بن. بزوتنەوە خاوەنی شوورای هاوئاهەنگی و ڕێكخستن و به‌ڕێوه‌به‌رییه، كه لەبواری ڕێکخستن و هاوئاهەنگ کردنی ڕیتمی کار و تێکۆشانی نیهادگەلی پەیوەست بە بزووتنەوەدا چالاکی دەنوێنێ، و لەم ڕاستایەدا ئەرکی چاوه‌دێری كردنی تێكۆشانی گشتیی چالاکوانانی بزووتنەوە ئەنجام‌دەدات، ئەم شووڕایە وەک خاڵی پێوه‌ندی نێوان پێكهاته‌كانی بزوتنه‌وه ڕۆڵ دەگێرێت و لە به‌ره‌وپێشبردنی سیاسه‌تی سه‌ره‌كی بزوتنه‌وه‌دا كار ده‌كا.
ماددەی پێنجەم: مێتۆد و شێوازی خەباتی بزووتنەوە لە پێناو دابینکردنی ئامانجی ستڕاتیژیکی بزووتنەوە
خه‌باتی ئاشتیخوازانه و دوور له‌گرژی و ڕادیكاڵ، له‌‌مێتۆد و شێوازه‌كانی خەبات لە پێناوی دابین کردنی ئامانجی ستراتیژی بزوتنەوە به‌ئه‌ژمار دێ. ئۆرگانیزەکردنی خەباتی كۆمه‌ڵانی خه‌ڵك و نافەرمانی مەدەنی کە هەڵگری پەیامی مافخوازی و مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسین له‌شكڵ و شێوازی خه‌باتی بزوتنه‌وه‌كه‌مان ده‌بن. بزوتنەوە لە چوارچێوەی سیاسه‌تی "بەرگری ڕەوا" دا، مافی خۆ پاراستنی ڕەوا بۆخۆی ده‌پارێزێ. ئەگەر پەیامی ئاشتیخوازانە و مافخوازنەی بزوتنەوە لە لایەن نیزامی ده‌سه‌ڵاتداره‌وه به‌توندوتیژی وڵام بدرێته‌وه، بزوتنه‌وه بەناچار و دوور لە ئیرادەی و پەیامی ئاشتخوازانەی، هێزی به‌رگری ڕێك ده‌خات. لەوەها حالەتیک‌دا، بزوتنه‌وه‌كه‌مان لە پێناو پاراستنی جوڵانەوەی مافخوازی و ڕامكردنی نیزام بۆ گەراندنەوەی بۆ ڕەوتی سیاسەتی تەعاموول نەک تەقابوول، هێزی بەرگری نەتەوەیی (میلیشیای کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان) پێك‌دێنێ.
لە چوارچێوەی شێوازی خەباتی ئاشتیخوازانەدا، خەبات لە پێناوی به ڕۆژكردنه‌وه‌و زیندوو كردنه‌وه‌ی کۆماری كوردستان لەگشت ئاست و گۆڕه‌پانه‌كان‌دا به‌ڕێوه ده‌چێ. ئەم خەباتە بێگومان کۆسپ و ته‌گه‌ره‌ی دێته سه‌رڕێ. به‌مه‌به‌ستی به‌ره‌نگاربوونه‌وه به‌رامبه‌ر بە دوژمن و نه‌یاره ده‌ره‌كی و نێوخۆییه‌كان پێویستمان به یه‌كگرتوویی و هاوخه‌باتی هه‌یه. خەباتی ئه‌مجاره پێویستە له‌هه‌موو ئاست و بواره‌كان‌دا به‌ڕێوه‌بچێ. زۆربه‌ی هه‌ره زۆری كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان به‌سه‌رمایه‌ی سه‌ره‌كی ئه‌و خه‌باته به‌ئه‌ژمار دێن. ئەم خەباتە پێویستی بە هێز و وزه‌ی یەکگرتوو، چالاک و ئەکتیو له‌ئاستی تاك، كۆ و گروپه‌وه هه‌یه. ئەم پڕۆژەیە به‌ته‌نیا به‌خه‌باتی ده‌سته‌و ژماره‌یه‌كی كه‌م له نووخبە و بژارده‌كانی كۆمه‌ڵگا سه‌رناكه‌وێ. مه‌رجی گه‌یشتن به‌ئامانجه ڕه‌واكانمان به‌شداربوونی كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان له‌ڕیزی پێشه‌وه‌ی خه‌بات و به‌رخۆدان دایه. كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان بەخۆرێکخستن لە شوورا و ناوه‌ندگەلی جۆراجۆر دا(شووڕاکانی: بنەماڵە، پیشه، ئایینی، توێژ، گوند و شار و عه‌شیره‌تە خه‌باتگێڕه‌كانی كوردستان) ده‌توانن كاریگه‌ر و ئه‌كته‌ری جووڵانه‌وه‌یه‌كی به‌رین و ڕه‌وا بن. بەم‌چەشنە له‌ژێر ناوی جۆراوجۆردا و به‌هاوكاری بزووتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، هه‌موو لایه‌ك وه‌ك ئه‌ركی نه‌ته‌وه‌یی له‌پڕۆسه‌ی خه‌باتی ڕزگاریخوازنه‌دا به‌شدار ده‌بن. پرسی نه‌ته‌وه‌ی كورد مافی دیاری كردنی چاره‌نووسه، كه‌به‌گوێره‌ی سروشتی ژینگه و ژێرده‌سته‌بوونی خاك و نه‌ته‌وه‌كه‌مان هه‌موومان ده‌گرێته‌وه. به‌شداریكردنی تێكڕایی كورده‌كان بە گوێرەی توانا و ئه‌گه‌ره‌كانی ژیانیان لەم پڕۆسەیەدا، به‌مه‌رجی سه‌ره‌كی چاره‌سه‌ركردنی پرسی كورد پێناسه‌ده‌كرێ. بزووتنەوە بەمەبەستی جێبه‌جێ بوونی پرۆژەی ده‌سته‌به‌ربوونی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی و رزگاربوون له بنده‌ستی، بانگه‌وازی هه‌موو لایه‌ك ده‌كا. پڕاكتیزه‌كردنی بڕیار و ته‌نانه‌ت خه‌ونه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان گرێدراون به‌ئه‌رك و تێكۆشانی تێكڕاییمان. لەم بوارەدا ڕێكخستن و دامه‌زراندنی شووڕاکان به‌سه‌ره‌تای كرداری نه‌ته‌وه‌ییمان ده‌نرخێندرێن. مامۆستایانی ئایینی و قوتابخانه‌كان له‌ڕیزی پێشه‌وه‌ی ئه‌و خه‌باته‌دان. ئه‌وان ده‌توانن مزگه‌وت و قوتابخانه‌كان بكه‌نه دوو ناوه‌ندی به‌هێز بۆ په‌ره‌پێدان و بڵاوكردنه‌وه‌ی هزر و باوه‌ڕی نه‌ته‌وه‌یی. پرسی گه‌ڕانه‌وه بۆ كۆمار و به‌ڕۆژكردنه‌وه‌ی كوردایه‌تی هیچ سنوورێكی نییه‌و له‌گه‌ڵ هه‌موو چین و توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگادا ده‌گونجێ.
نه‌وه‌ی كۆن و خاوه‌ن تاقیكاری به‌سوودوه‌رگرتن له هه‌لومه‌رجی سه‌رده‌م، ئه‌زموون و زانیارییه‌كانی سه‌رده‌می كۆمار و ئامانجه پیرۆزه‌كانی ئه‌و قۆناخه له مێژووی نه‌ته‌وه‌كه‌مان بۆ نه‌وه‌ی تازه بگوازنه‌وه. له‌و رێگایه‌وه گیانێكی تازه به په‌یكه‌ری خه‌بات بۆ ده‌ستبه‌ركردنی مافی نه‌ته‌وه‌یی و مافی بوونی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی‌دا ده‌كرێته‌وه. ئاشناكردنی نه‌وه‌ی تازه له گه‌ڵ كۆمار و بیرۆكه‌ی ڕزگاریخوازی له‌ژێر تیشكی مێژووی دره‌وشاوی كۆماردا له ئه‌ركه گرینگ و پیرۆزه‌كانن.
لاوان هێزی بەتوانا و خاوه‌ن هزری خوڵقاندن و ئاڵوگۆڕن. بوونی لاوان له ڕێچكه‌ی جێبهجێكردنی ئه‌و پرۆژە نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌ییه به‌مه‌كۆی كۆكردنه‌وه‌ی هێز و وزه‌ی كۆمه‌ڵگا پێناسه ده‌كرێ. لاوه‌كان به‌خۆ ڕێكخستن و پێكهێنانی شووڕا و كۆمیته‌ی تایبه‌ت له‌چوارچێوه‌ی بزوتنه‌وه‌ی كۆماریخوازیی‌دا ده‌بنه دینه‌مۆی به‌ره‌وپێشچوون و سه‌ركه‌وتن. ئه‌وان به‌تێكه‌ڵبوون و ڕێبه‌رایه‌تی كردنی خه‌باتی نافەرمانی مەدەنی و نه‌رێنی گه‌له‌كه‌مان دژ بە سیاسەتی داپلۆسین ده‌سه‌ڵاتی فه‌رمانڕه‌وا، گۆڕه‌پانی خه‌بات و تێكۆشان گه‌رم و گوڕتر ده‌كه‌ن. گرینگ ئه‌وه‌یه، لاوانی كورد به‌دوور له‌ده‌مارگرژی و له‌میكانیزمی گونجاو له‌سه‌ر چه‌سپاندنی مافی ره‌وای نه‌ته‌وه‌كه‌مان پێداگری بكه‌ن. داهاتوو و دواڕۆژ له ده‌ستی لاوه‌كانی ئه‌مڕۆ دایه. له ڕوانگه‌ی كۆماری كوردستان لاوه‌كان به‌هێز و پێشمه‌رگه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ردنی دواڕۆژی كۆمه‌ڵگای كوردیی ده‌خه‌مڵێندران. تێڕوانینی گرینگی كۆمار له‌سه‌ر هێز و وه‌زه‌ی لاوان، هانده‌ری كۆماری كوردستان بوو، بۆ ئه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ك له‌لاوه‌كان به‌مه‌به‌ستی په‌روه‌رده‌كردن ڕه‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ی كوردستان بكات.
لە سایەی کۆماری جوانەمەرگ‌دا، نه‌ته‌وه‌ی كورد خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك سیما و هێمای ناسراو و چه‌سپاوه. ئاماژه و هێمای ئه‌و سه‌مبول و ڕه‌مزانه، له‌هه‌وێنی په‌یامی بزوتنه‌وه‌ی كۆماریخوازی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه. یه‌كێك له‌و هێما گرینگ و خاوه‌ن بایه‌خانه، ئاڵای سێ ڕەنگی کوردستانه. كه‌ڵك‌وه‌رگرتن له ئاڵای کوردستان وەک هیمای نەتەوەیه‌ك، كه‌به دوای کۆمار و ده‌سته‌به‌ركردنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی، خاوه‌نی مێژووی خه‌باتێكی دوور و درێژه لە ئاست پاراستن و بە شەکاوە راگرتنی، كارێكی شیاوه. به‌كارهێنانی ئه‌و ئاڵایه و دیاربوونی له‌ژیانی رۆژانه‌دا و له‌هه‌ر جێگه‌یه‌ك كه ئیمكانی هه‌یه، كاناڵێكی كارساز و كاریگه‌ر له‌پڕۆسه‌ی نه‌ته‌وه‌سازی به‌ئه‌ژمار دێ. ئەم دیارده‌یه لەپڕۆسەی کولتووری نه‌ته‌وه‌سازی و هه‌وێنكردنی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و زیندووكردنه‌وه‌ی ئامانج و باوه‌ڕه‌كانی كۆمار له‌نێو نه‌ته‌وه‌كه‌مان‌دا ڕۆڵێكی كاریگه‌ر ده‌گێڕێ. بێجگه له‌وه له په‌ره‌پێدانی كولتووری وشیار كردنه‌وه‌ی تاك و كۆمه‌ڵی كۆمه‌ڵگای كوردیی له‌رۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا ده‌ور و نه‌خشی به‌رچاو ده‌گێڕێ. له‌ئه‌نجام‌دا نه‌یار و دۆسته‌كانمان زیاتر و چڕتر له گۆڕه‌پانی ژیانی ڕۆژانه‌دا ده‌بینن و ده‌بیستن، كه‌پرسی كورد پرسی سەروەری سیاسی و شەکاوە ڕاگرتنی ئالای سێ ڕەنگیەتی. بۆیە لەئاکام‌دا بەدوور لە ئیرادەی نەیاران و ناحەزان، ئەم پرسە ده‌بێته پرسی ڕۆژ و هه‌وڵدان بۆ شاردنه‌وه و سهركوتكردنی سوودێكی نابێ.
داڕشتنه‌وه و پته‌وكردنی کولتوور نەتەوەیی به‌کارێکی بنچینه‌یی ده‌ژمێردرێ. په‌ره‌پێدانی كولتووری خۆناسی و ماف‌ویستی له‌به‌رزكردنه‌وه‌ی هه‌ست و گیانی كوردایه‌تی كورده‌كاندا شوێندانه‌ر ده‌بێ. ئه‌گه‌ر پێكه‌وه قۆڵی تێكۆشان لەپێناو پراكتیزه‌كردنی باوه‌ڕه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان هه‌ڵماڵین، بێگومان بەکەمترین خەسار و هه‌زینه گەورەترین بزوتنەوەی سەروەریسازی بۆ ڕۆژهەڵاتی کوردستان دەستەبەر ده‌کەین. سه‌رجه‌م چین و توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگا له‌سه‌رخستنی ئه‌و ئه‌ركه پیرۆزه‌دا كاریگه‌رن. له‌ئه‌گه‌ری ئاماده‌نه‌بوونی ئه‌كته‌ری نه‌ته‌وه له گۆڕه‌پان و مه‌یدانی سه‌ره‌كی خه‌بات و به‌رخۆدان دا، ماف و ویسته‌كانمان ده‌سته‌به‌ر نابن. نه‌ته‌وه‌كه‌مان ده‌بێ به‌كه‌ڵكوه‌رگرتن له ئه‌زموونی گه‌لانی سه‌ربه‌ست و ئازادی دنیا به‌و ئاكامه‌گه‌یشتبێ، كه‌خاك و مافی نه‌ته‌وه‌یی له‌گەره‌وی داوكاری نه‌ته‌وه‌یه‌ك‌دا مسۆگه‌ر ده‌بن. با بۆ ده‌سپتێكی وه‌رزی نوێ له‌تێكۆشان ئایین و زانست ببنه پاڵپشتی ناسنامه‌ی كوردان و به‌شێك له‌چاره‌سه‌ری پرسی نه‌ته‌وه‌یه‌ك، كه زۆردار و نه‌ته‌وه‌سه‌رده‌سته‌كان به‌شێواز و مێتۆدی جیاواز به‌رده‌وام هه‌وڵیانداوه هه‌وێنی بوون و هه‌رمانی لێ زه‌وت بكه‌ن. ڕزگاربوونی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئه‌ركێكی به‌ردرێژ و گرانه، كه‌پێویستی به‌به‌ڵێن و به‌رپرسیاره‌تی تێكڕاییه. كورده‌كان به‌وانه‌وه‌رگرتن له پێشه‌وای خۆیان فێری بردنه سه‌ری وه‌فا و به‌ڵێن كراون. پێشه‌وایه‌ك كه‌به‌چوون بۆ سه‌رداری سێداره به‌كرده‌وه وه‌فای خۆی بۆ كۆماری كوردستان و هاوڵاتیانی نیشتمانی كۆمار ده‌ربڕی. پێشه‌وا یه‌كێك له‌و سه‌مبولانه‌ی نه‌ته‌وه‌ی كورده، كه‌وێنه‌ی له‌نێو كورد و نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌دا ده‌گمه‌نه. نه‌ته‌وه‌كه‌مان و نه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ به‌وانه‌وه‌رگرتن له‌خه‌باتی گه‌لانی دیكه‌و بوونی پێشوایه‌كی خۆبه‌ختكه‌ر ده‌توانن له‌ڕیزی گه‌لانی دیكه‌ی جیهان‌دا سه‌ربه‌رز ڕاوه‌ستن. بۆ گوڕینی ئه‌و ژیانه‌و ئه‌و مێژوویه یه‌كگرتوویی له‌باوه‌ڕ و وته و كرداردا مه‌رجی سه‌ره‌كین. مافی چاره‌نووس له ئاكامی خه‌باتی تێكڕایی و به‌بوونی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ده‌سته‌به‌ر ده‌بێ. گۆڕانی ئامانجدار و گه‌یشتن به‌ئامانجه‌كان پێویستیان به‌ئه‌كته‌ر و هێزی هه‌ڵسووڕێنه‌ره. هه‌ره‌وه‌زی سیاسیی به‌ته‌نیا رێگاچاره‌ی پرسی كورد به‌ئه‌ژمار دێ و ته‌نیا ده‌رمانێكه، كه چاره‌سه‌ری نه‌خۆشی به‌ردرێژی ژێرده‌ستیی و چه‌وسانه‌وه ده‌كا.
وه‌لانانی درووشمی له‌نێوچوون و ڕووخاندن لە به‌رنامه‌ی سیاسی بزووتنەوەدا
ده‌سەڵاتداره‌یه‌تی ئێران به درێژایی مێژووی دامه‌زرانیه‌وه به‌رامبه‌ر به داواكانی كوردستان زمانی زبر‌و توندوتیژی به كار هێناوه و ئه‌مه‌ش له كوردستان كاردانه‌وه‌ی توندی لێ‌كه‌وتووه‌ته‌وه كه تا ئیستا ئه‌و ململانییه درێژه‌ی هه‌یه. به درێژایی سالانی رابردووو كوردستان جیگای ململانیی چه‌كداری حكومه‌ت و پێشمه‌رگه‌كانی بووه و ئه‌مه‌ش به زیانێكی گه‌وره بۆ سه‌ر خه‌لكی كوردستان شكاوه‌ته‌وه.
بزووتنه‌وه‌ی كۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی كوردستان له گه‌ڵ ئه‌وه‌ی داوا له حكومه‌تی ناوه‌ندی ده‌كات به شیوازی دیالۆگ‌و ئاشتیانه به ده‌نگ داخوازیه‌كانی كوردستانه‌وه بێت، هاوكات وه‌ك بزووتنه‌وه‌یه‌كی مه‌ده‌نی ڕێگای دیالۆگ و زمانی هاوپه‌رخ و گفتوگۆ به‌رامبه‌ر به حكومه‌تی ناوه‌ندی ده‌گریته پێش و له هه‌ر چه‌شنه كار و چالاکی توندی سه‌ربازی كه ببێته هوی زیان پیگه‌یاندن بە خه‌ڵكی كوردستان و داوا ڕه‌واكه‌ی دووری ده‌كات و پێی وایه داواكاریه‌كانی خه‌لكی كوردستان ته‌نیا و ته‌نیا له ڕێگای دیالۆگ و ئاشتیه‌وه ده‌سته‌به‌ر ده‌كرێت.
لێره‌دا كاری بزووتنه‌وه‌ی كۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان دژایه‌تی هیچ حكومه‌تێكی ناوه‌ندی نیه بەڵکوو بزووتنەوە هەوڵ‌دەدات تێکۆشانی سەروەریسازی چین و توێژی گەل لە ڕاستای دۆزینەوەی ڕێگا حەلێکی دێمۆکڕاتیک و ئاشتیخوازانەی پرسی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان ئۆرگانیزە بکات، هەر بۆیەشە لەبەر تیشکی ئەم خوێندنەوەیە، بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بۆ چاره‌سه‌ركردنی پرسی كورد له‌ڕێگای دیالۆگ ئاماده‌یه، تا بەڵکوو له‌به‌ستێنێكی كراوه و مرۆڤانه‌دا داهێنه‌ری خه‌باتێكی تازه بێ. بۆیە لەم ڕاستایەدا بە مەبەستی نێشاندانی سیمای ئاشتیخوازی و گەیاندنی پەیامی ڕه‌وا و مافخوازانه له‌به‌رده‌م نه‌یار و دۆسته‌كانمان‌دا دروشمی ڕووخانی كۆماری ئیسلامی ئێران له‌به‌رنامه‌ی كاری سیاسیی بزوتنه‌وه‌دا ناگونجێنین. هەرئاواش لەم كاته‌دا داوا لە هەموو هێز و لایه‌نه سیاسییه‌كانی به‌شدار له‌گۆڕەپانی خەبات ده‌كه‌ین، كه دروشمی ڕووخانی كۆماری ئیسلامی لەپرۆگرامی سیاسی و ئه‌جیندای کار و چالاکیەکانیان وه‌لابنێن. به‌باوه‌ڕی ئێمه دروشمی ڕووخان نەک هەر سەرئێشەی بۆ حیزب و لایه‌نه‌كان دروستکردوە، بەڵکوو هۆكارێك بووه بۆ سهركوتكردنی خه‌ڵكی كوردستان له‌لایه‌ن رێژیمی كۆماری ئیسلامی ئێرانه‌وه. بوونی ئه‌و دروشمه هه‌لومه‌رجێكی خوڵقاندوه، كه بۆ رێژیم به‌ڕواڵه‌ت ڕه‌وا بووە كوردستان به شێوازێكی دڕندانه بخاته‌ژێر په‌لامار و هه‌ڕه‌شه. له‌كه‌ش و هەوا و دۆخی نائەمنی كوردستاندا به‌رپرسانی رێژیم ته‌نانه‌ت له‌كوشتنی خه‌ڵكی بێدیفاع ده‌ستیان نه‌پاراستووه. له‌ڕوانگه‌ی ئێمه ئه‌و درووشمه بۆته كۆسپ و ته‌گه‌ره له‌به‌رده‌م خه‌باتی مه‌ده‌نی و نافەرمانی مەدەنی نه‌ته‌وه‌كه‌مان له‌ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا. بزووتنەوەمان پێی‌وایە درووشمی ڕووخان دەگەڵ فەلسەفە و شێوازی خەباتی سیاسی و مەدەنی ناگونجێ. لەبەر تیشکی ئەم خوێندنەوە و لێكدانه‌وه‌یه‌دا بزووتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان درووشمی ڕووخانی نیزامی ئێران لە به‌رنامه‌ی سیاسی هەنووکەیی خۆیدا ناگونجێنێ. و هەربۆیەشە له‌پێناوی نه‌هێشتنی به‌هانه‌ی قه‌ڵغانی ئاسایش و سپەری ئه‌منییه‌تی له‌كوردستان‌دا، لابردنی درووشمی ڕووخاندنی كۆماری ئیسلامی ئێران به‌كارێكی پۆزیتڤ و ئه‌رێنی ده‌زانین. به‌مجۆره به هه‌موو لایه‌كمان به‌ستێنی سه‌رگرتن و په‌ره‌گرتنی خه‌باتی تێكڕایی و مه‌ده‌نی له‌شار و گونده‌كانی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان به‌رینتر ده‌كه‌ین. له‌و رێگایه‌وه خه‌ڵكی زیاتر تێكه‌ڵ به‌خه‌بات ده‌بن و تێكۆشان له‌ژیانی ڕۆژانه‌ی خه‌ڵك‌دا ڕه‌نگ ده‌داته‌وه. بزووتنەوە پێوایە کار بۆ سەقامگیرکردنی ئاشتی و ئاسایش، ئەرکی گشت لایەکمانە، خەڵک لە کەش و هەوای پڕ لەئاشتی و ئاسایش دا دەتوانن کار، کەسابەت، خوێندن، گەران و خۆشگووزەرانی، سەفەر و هاتووچۆی خۆیان وەک خەڵکانی عادی ئەنجام بدەن، و لەپاڵ ئەمانەش‌دا خەڵک بەبێ ترس، چلاکی مافخوازانەیان لەپێناو دەستەبەرکردنی مافی خۆبەڕێوەبەری خۆجەیی، واتە چالاکی لەپێناو دەستخستنی سەروەری سیاسی و نەتەوەیی ئۆرگانیزە بکەن.
هەڵوێستی بزوتنەوە به‌رامبه‌ر به‌سیستمی حیزبی و ئۆپۆزیسیۆنی کورد له ڕۆژهەڵاتی كوردستان
بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، خۆی بە دژبه‌ر، جێگره‌وه و ئاڵترناتیڤی حیزب و ڕێکخراوه‌كانی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان نازانێ. هه‌موو لایه‌نه‌كان دۆست و هاوخه‌باتی ئێمه‌ن و بۆ سه‌رخستنی پڕۆژه‌ی ده‌سته‌به‌ركردنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی هه‌موویان به‌هاوكار پێناسه‌ده‌كه‌ین. لە سه‌ره‌تای ڕاگه‌یاندن و ئاشكراكردنی تێكۆشان و كرده‌ی سیاسیی‌دا، دەستی دۆستی و هاوکاری بۆ لای سه‌رجه‌م حیزب و ڕێكخراوه‌كان درێژ ده‌كه‌ین. له‌چوارچێوه‌ی دامه‌زراندنی پێوه‌ندییه‌كی په‌ته‌و و هاوتا له‌گه‌ڵ ئه‌كته‌رە سیاسیه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا، بزوتنه‌وه‌كه‌مان هه‌نگاوی یه‌كه‌م هه‌ڵده‌گرێ. له‌ئاستی كوردستانی گه‌وره‌دا و له‌گه‌ڵ پارت و ڕێكخراوی پارچه‌كانی دیكه‌دا له‌پێوه‌ندی و هاوكاری‌دا ده‌بین، به‌ڵام قورسایی كار و تێكۆشان و پێوه‌ندییه‌كانمان له‌رۆژهه‌ڵاتی كوردستانه. بۆ سه‌رخستنی بیرۆكه‌ی كۆكردنه‌وه‌ی ڕێكخراو و پارته‌سیاسییه‌كان ئاماده‌ی هاوكاری به‌كرده‌وه‌ین و له‌ڕیزی پێشه‌وه‌ی ئه‌و رێكخراوانه ده‌بین، كه بۆ خوڵقاندنی به‌ستێنی تێكۆشانی هاوبه‌ش هه‌نگاو هه‌ڵده‌گرین.
هەڵویستی بزوتنەوە سه‌باره‌ت به ڕەوتی خەباتی مەدەنی له‌نێوخۆی وڵات
بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان، لە چوارچێوەی ستڕاتیژی خوڵقاندنی هه‌لومه‌رج و ده‌سته‌به‌ربوونی سەروەری سیاسی و باوه‌ڕی قووڵ بە رێگاچاره‌ی سیاسی، شێوازی “خەباتی مەدەنی و نافەرمانی مەدەنی”، به گونجاوترین شێوازی خەبات بۆ ئێستای کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەزانێ. كه‌ڵوه‌رگرتن له مێتۆدی ئاماژه‌پێكراو به‌شێوه‌یه‌كی ئامانجدار و پلان بۆ داڕێژراو ده‌رفه‌ت و هه‌لومه‌رجی گونجاو بۆ دیالۆگی نێوان كورد و ده‌سه‌ڵاتی ناوه‌ندی ده‌خوڵقێنێ. بزوتنەوەكه‌مان دەسکەوتەکانی ڕەوتی هەنووکەیی خەباتی مەدەنی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان به‌رز ده‌نرخێنێ، به‌ڵام ئەم ڕەوتە توانا و وزه‌ی چاره‌سه‌ركردنی پرسی كوردی نییه. له ڕوانگه‌ی بزوتنه‌وه‌ی كۆماریخوازی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستانه‌وه خه‌باتی ناسراو به خەباتی مه‌ده‌نی لە ڕۆژهەڵاتی کورستان پڕش و بڵاوه و به‌گوێره‌ی لێكدانه‌وه‌كان ناتوانێ وڵامده‌ری پرسی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌كه‌مان بێت. له‌ئه‌گه‌ری تێكه‌ڵبوونی ئه‌كته‌ره سه‌ره‌كییه‌كانی خه‌بات به‌بزوتنه‌وه‌ی نێوخۆیی، به‌ستێنی تێكۆشان ده‌گوڕێ و باڵی نه‌ته‌وه‌یی سووكانی ڕه‌وتی تێكۆشان به‌ده‌سته‌وه‌ده‌گرێ. بزوتنه‌وه له‌ژێر تیشكی لێكدانه‌وه و پێداچوونه‌وه له‌سه‌ر چۆنایه‌تی و چه‌ندایه‌تی جووڵانەوەی نێوخۆیی خه‌ڵكی كوردستان، بۆ گواستنه‌وه‌ی داواكارییه‌كانی لەئاستی سینفی بۆ ئاستی نه‌ته‌وه‌یی تێده‌كۆشێ. و هەوڵ‌دەدات سەقفی متالەباتی بزوتنەوەی مەدەنی لە داخوازگەلی سێنفی و چەند دەنگی وە پەرش و بڵاویی هەنووکەیی، بەرەو ئاستی داخوازگەلی گشتی و سەروەریخوازی نەتەوەیی دەرباز بکات و لەم راستایەش‌دا، داوا لە گشت چالاکوان و نیهادگەلی گۆڕەپانی خەباتی مەدەنی دەکات کە فەعالییەت و چالاکی خۆیان لەژێر سەقفی درووشمی “ هەموو پێکەوە و یەکدەنگ بەرە چەسپاندنی ئەسلی سەروەری سیاسی نەتەوەییمان” ئۆرگانیزە بکەن.
له‌ژێر چه‌تری تێكۆشان بۆ ده‌سته‌به‌ربوونی مافی سه‌روه‌ری سیاسی و جووڵانه‌وه‌ی گه‌ڕانه‌وه بۆ بنه‌مافیكریه‌كانی كۆماری كوردستاندا، ده‌رفه‌ت و هه‌لومه‌رجی گونجاو بۆ سه‌رجه‌م بزوتنه‌وه ڕه‌نگاو ڕه‌نگه‌كانی دیكه دێته‌كایه‌وه .
هەڵویستی بزوتنەوە بەرامبەر بە جووڵانەوەی سەوزی ئێران و ململانه‌ی نێوان دوو باڵی فه‌رمانڕه‌وای کۆماری ئسلامی ئێران
ئه‌گه‌رچی بزوتنه‌وه‌ی سه‌ۆز به‌ره‌و كزی چووه، بەڵام به‌ته‌واوه‌تی له‌په‌لوپۆ نه‌كه‌وتوه. بزوتنەوی سه‌وز درێژەی ئه‌و زنجیره بزوتنه‌وه و ناڕه‌زایه‌تیانه‌یه، کە ره‌گ و ڕیشه‌ی بۆ سەردەمی شۆرشی مەشرووتە دەگەرێتەوە. بزوتنه‌وه‌ی ناوبراو خاوه‌نی گووتار و په‌یامێكی چه‌ند لایه‌نه‌یه، به‌ڵام ده‌كرێ وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌کی لیبڕاڵ دێمۆکڕاتیک پێناسه بکرێت. زۆربه‌ی داواكاری و ویسته‌كانی بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز له بیرۆکه‌ی لیبراڵیستی‌دا جێ‌ده‌كرێنه‌وه. له‌و باره‌وه ده‌كرێ ئاماژه به مافه سرووشتییه‌كانی وه‌ك: مافی ژیان، ئازادی، خاوه‌نایه‌تی, پاراستنی مافی هاووڵاتیه‌تی، سه‌ركه‌وتنی كه‌رتی تایبه‌تی به‌سه‌ر گشتیی و هتد.. بكه‌ین، كه هه‌وێنی باوه‌ڕی لیبڕاڵیزم پێکدێنن. نێوهڕۆك و هه‌وێنی داخوازییه‌كانی بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز و لایه‌نگرانی ئه‌و ڕه‌وته به‌شێوه‌یه‌كی ڕێژه‌یی له گه‌ڵ بنه‌ماكانی لیبڕاڵیزم ده‌گونجێن. داخوازی و داواكارییه‌كان له‌ئاستێكی گشتی‌دا بریتین له ئازادی ، بوونی ئه‌گه‌ر و مافی وه‌ك یه‌ك بۆ به‌شداربوون له‌پڕۆسه‌ی سیاسی، ده‌سه‌ڵاتی خه‌ڵك، دابه‌شکر‌دنی ده‌سه‌ڵات و هه‌وڵدان بۆ دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی یاسا. به‌باوه‌ڕی ئێمه بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز له‌گەڵ ئەوەش‌دا کە خاوەنی تایبەتمەندی لیبراڵ-دێمۆکڕاتیکە، بەڵام ناكرێ به جوڵانەوەیەکی خۆڕسك پێناسه بكرێ. بزوتنه‌وه‌ی ئاماژه‌پێكراو هه‌ڵگری پاشخانێكی مێژووییه، که لە سەردەمی مەشرووتە تاکوو ئه‌مڕۆ به‌تێكه‌ڵاوبوون له‌گه‌ڵ كولتوور و داب و نه‌ریتی ئێرانی و سوننه‌تی داڕشتنی سیاسه‌ت له ئێران‌دا جۆشكراوه. ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه هه‌ڵقوڵاوی لیبراڵیزمی دۆکتریناله، كه جۆره کولتوورێكی سیاسی به‌رهه‌م هێناوه. ئه‌و کولتوورە به‌خوڵقاندنی به‌ستێنی گونجاو، له‌سه‌ر پێكهاته‌و نێوه‌ڕۆكی لیبڕاڵیزمی دێموكڕاتی ئێرانی (لیبڕاڵی، نه‌ته‌وه‌یی ئایینی و چه‌پی مام ناوه‌نده‌ی) كاریگه‌ری هه‌بووه.
بزوتنەوەی کۆماریخوازی له‌سه‌ر ئه‌وباوه‌ڕه‌یه، كه ڕێبه‌ڕانی به‌ناو بزوتنه‌وه‌ی سەوز له هه‌وڵدان، كه ڕه‌وتی جوڵانه‌وه به‌رو گوتاری سه‌رده‌می ساڵانی سه‌ره‌تای سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی گه‌لانی ئێران بەرنه‌وە. ئه‌وان به‌هێنانه‌گۆڕ و زه‌قكردنه‌وه‌ی ڕه‌وتی به‌ناو" په‌یڕه‌وانی خه‌تی ئیمام خومه‌ینی " ، كه گۆیا له‌لایه‌ن پاوانخوازانه‌وه له بیركراوه، ڕووكار و هێڵه سه‌ره‌كی و ستراتیژییه‌كانی خۆیان بۆ هه‌موو لایه‌ك ئاشكرا كرد. به‌باوه‌ڕی بزوتنه‌وه‌كه‌مان جوڵانەوەی سەوزی ئێرانی به هۆی ئه‌و تایبه‌تمه‌ندییانه‌ی كه‌ئاماژه‌یان پێكرا، ڕه‌نگه شایانی پشتیوانی كردن بێت. هۆكاری سه‌ره‌كی بۆ ئه‌و جۆره پاڵپشتی كردنه، سیما و تایبه‌تمه‌ندی لێبراڵ دێموكڕاتیكه. جێگای سه‌رنجه، كه بزوتنه‌وه‌ی کورد وه‌ک بزوتنه‌وه‌یه‌کی میللی_دێمۆکڕاتیک خاوه‌ن ناسنامه‌ی دیار و پاشخانێكی نه‌ته‌وه‌ییه. بزوتنه‌وه‌ی كورد له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان له‌سه‌ر ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیه دیار و گرینگه، پێویسته له‌هه‌موو سه‌رده‌مه‌كان‌دا ناسنامه‌و هه‌لوومه‌رجی تایبه‌ت به‌خۆی بپارێزێ. بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان به‌مافی خۆی ده‌زانێ، کە له‌ژێر دروشمی "هه‌موو پێكه‌وه‌به‌ره‌وه‌چه‌سپاندنی بنه‌مای ده‌سته‌به‌ربوونی ده‌سه‌ڵات و سه‌روه‌ری سیاسیی نه‌ته‌وه‌كه‌مان" وه‌ك جێگره‌وه و ئاڵترناتیڤی جوڵانەوەی سەوزی ئێرانی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان خۆی پێناسه بكات.
له تێڕوانینی بزوتنه‌وه‌ی کۆماریخوازه‌وه سەرانی جوڵانەوەی سه‌وزی ئێران، خوازیاری ئاڵوگۆر له چوارچێوهی یاسای بنه‌ڕه‌تی ئێران دان. به‌واتایه‌كی دیكه ئه‌وان باسێك له ڕووخان و ئاڵوگۆڕی بنه‌ڕه‌تی ناكه‌ن. گۆڕانی ئه‌وان له‌پێناوی مانه‌وه‌ی نیزام و هێشتنه‌وه‌ی قه‌واره‌ی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی ئێران له‌شكڵ و فۆرمی هه‌نووكه‌یی دایه. ئه‌وان به‌پشت به‌ستن به‌یاسای بنه‌ڕه‌تی وڵات هه‌وڵی پێكهێنانی ئاڵوگۆڕی ڕواڵه‌تی ده‌ده‌ن. دیارە کە له چوارچێوهی ئه‌و ئاڵوگۆڕانه‌دا ده‌ستاو ده‌ستی ده‌سه‌ڵات له‌نێوان ڕێبه‌رانی باڵی سه‌وز و ده‌سه‌ڵات‌دا ده‌سته‌به‌ر ده‌بێ، به‌ڵام ئاڵوگۆڕێكی كاریگه‌ر و كارساز نایه‌ته‌كایه‌وه.
نه‌ته‌وه‌ی كورد له ڕۆژهەڵاتی کوردستان ده‌بێ به‌پارێزه‌وه له‌گه‌ڵ بارودۆخی ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه هه‌ڵسووكه‌وت بكا. تێکه‌ڵبوون به‌م بزوتنه‌وه‌یه به‌مانای ڕاگه‌یاندنی شه‌ڕ به‌رامبه‌ر به‌باڵی كۆنه‌پارێزی ده‌سه‌ڵاتداره، كه‌كورده‌كان له‌گه‌ڵ چاره‌نووسێكی نادیار ڕووبه‌ڕوو ده‌كا. بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز له‌سه‌ره‌تاوه خاوه‌نی ڕوانگه‌ی دیار و شه‌ففاف به‌رامبه‌ر به مافی گه‌لان و یه‌ك له‌وان نه‌ته‌وه‌ی كورد نه‌بووه. بێجگه له‌وه له‌به‌ر نادیاربوونی چاره‌نووسی بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز، تێكه‌ڵبوونی كورده‌كان به‌و بزوتنه‌وه‌یه هه‌ڵگری دواڕۆژێكی ڕوون نییه. بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، پەیامی سەرانی بزوتنەوەی سەوز سه‌باره‌ت به‌كورد و پرسی نه‌ته‌وه‌یی به‌بێ نێوهڕۆك ده‌زانێ. هه‌رچه‌نده جوڵانەوەی سەوز هەڵگری هیچ پەیامێکی پۆزیتیڤ بۆ نەتەوەکەمان نییه،به‌ڵام ئێمه سیاسه‌تی دژایه‌تی كردن به‌رامبه‌ر به‌وان ناگرینه‌به‌ر. له‌داهاتوودا له‌سه‌ر بنه‌مای هه‌ڵوێست و روانگه‌كان سیاسه‌تی خۆمان له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ی سه‌وز دیاری ده‌كه‌ین. ئێمه په‌یام و گەڵاڵەی داخوازی ده‌سته‌به‌ربوونی ده‌سه‌ڵات و سەروەری سیاسیی نەتەوەكه‌مان بۆ نه‌یاره‌كانیش ڕه‌وانه ده‌كه‌ین (سەوزەکان و باڵی ئوسوولگەرا). هەڵوێستی پشتگیری بزوتنەوەی کۆماریخوازی ڕۆژهەڵاتی کوردستان به‌رامبه‌ر بهڤ‌یه‌كێك له‌و دوو باڵە پێوه‌ندی به هه‌ڵوێست و سیاسه‌تی به‌فه‌رمی ناسینی ڕەوایی گەڵاڵەی ده‌سته‌به‌ربوونی سه‌روه‌ری و ده‌سه‌ڵاتی سیاسی نەتەوەكه‌مانه‌وه هەیە. به‌واتایه‌كی دیكه، بزوتنەوەكه‌مان پشتیوانی له‌و باڵه ده‌كا، كه‌به‌شێوه‌ی فه‌رمی ئاماده‌یه، ڕه‌وایی و به‌رحه‌قی مافی نه‌ته‌وه‌ی كورد قبوڵ بكات.
شووڕای هاوئاهەنگی بزوتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان
٢٥ی سێپتامبەری ٢٠١١
سایتی بزووتنەوە:
www.komarixwaz.com
ئێمێل بۆ پەیوەندی و رەوانەکردنی رەخنە، تێبینی، پێشنیار، وە یان پێوەست بوونتان بە بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان:
This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
