ماڵی لە گەڕەكێكی راقی شاری هەولێرە، كە گەڕەكی بەختیارییە و زۆربەی دانیشتووانی خەڵكی دەوڵەمەندن. وەزیری كارەبا دەڵێ گەڕەكەكەیان "خراپترین" فیدەری كارەبای هەیە، لەكاتی بڕانی كارەبادا خەڵكی گەڕەكەكە زوو زوو پەیوەندی پێوە دەكەن و ژنەكەشی "بۆڵە بۆڵ"ی بەسەردا دەكات.
یاسین شێخ ئەبوبەكر ماوەتی، وەزیری كارەبای حكومەتی هەرێمی كوردستان پێیوایە ئێستا كارەبا بووەتە پێداویستییەكی سەرەكی هاووڵاتیان و ژیان بەبێ كارەبا ناگوزەرێت ، بەڵام دەڵێ "زۆربەی بەیانیان كە لە خەو هەڵدەستم و خۆم ئامادەدەكەم بۆ دەوام كارەبای ماڵەكەمان نییە". ئێستا پلانی وەزیر وەك خۆی باسیكرد چارەسەركردنی گرفتی بڕانی كارەبایە.
60%ی كارەبا بۆ هاووڵاتیانە
بە بڕوای وەزیری كارەبا زەحمەتە بەو زووانە بتوانن 24 كاژێر كارەبا بدەنە هاووڵاتیان "چونكە هەرێمی كوردستان یەكێكە لە وڵاتە تازە پێگەیشتووەكان و خەڵكەكەی نازانێ چۆن كارەبا بەكاربێنێت"، وەزیری كارەبا بەوشێوەیە رەخنە لە زۆر بەكارهێنان و بەفیڕۆدانی كارەبا دەگرێت لە كوردستان.
وەزیری كارەبا دەڵێ تێكڕای ئەو كارەبایەی هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان بەكاریدێنن زۆر نییە "بەڵام نازانن چۆن بەكاری بێنن، هەمووی لە یەك كاتدا بەكاردێنن".
بەپێی قسەی وەزیری كارەبا 65%ی ئەو كارەبایەی بەرهەمی دێنن بۆ هاووڵاتیانە، بەڵام بەپێی ستاندارتە جیهانییەكان دەبێ 40%ی ئەو كارەبایە بۆ هاووڵاتیان بێت و ئەوەی دیكە بۆ پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان و فەرمانگەكان و كارگەكان بێت.
لەگەڵ دەستپێكردنی وەرزی گەرما و سەرمادا، كاژێرەكانی پێدانی كارەباش كەم دەبنەوە، پاساوی وەزارەتی كارەباش هەموو جارێك ئەوەیە كە هاووڵاتیان ئامێری ساردكەرەوەو گەرم كەرەوە بەكاردێنن.
وەزیری كارەباش ئەو رەخنەیەی لە هاووڵاتیان هەیە و دەڵێ "ئێمە جێگرەوەی سووتەمەنی نین بۆ خۆگەرمكردنەوە، ئەركی حكومەتە كە سووتەمەنی بۆ هاووڵاتیان دابین بكات. دڵنیابن لە هیچ وڵاتێكی دنیا كارەبا بەوشێوەیە خەرج ناكرێت".
وەزیری كارەبا ئاشكرایكرد ساڵی رابردوو یەك ملیار و 552 ملیۆن و 471 هەزار و720 لیتر گازوایلیان خەرجكردووە بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا، هەروەها 277 هەزار و 218 تۆن نەوتی رەشیان خەرجكردووە. هەروەها گوتیشی "15%ی بودجەی هەرێمی كوردستان بۆ خەرجی كارەبایە".
حكومەتی هەرێمی كوردستان پارەیەكی زۆر كەمتر لەو خەرجییە و پارەیە وەردەگرێت كە لەكارەبای خەرجدەكات یان كارەبای لە كەرتی تایبەت پێدەكڕێت.
بە بڕوای وەزیری كارەبا چارەسەری كێشەی كەمی كارەبا لەوەدایە كە سووتەمەنی لە وەزری زستاندا لە كاتی خۆی دابەشناكرێ و سیستمی راكێشانی بۆری غازیش بۆ ماڵان نییە.
بەپێی زانیارییەكانی وەزیری كارەبا لەساڵی 2004دا هەرێمی كوردستان پێویستی بە 925 میگاوات كارەبا بووە، بەڵام ساڵی رابردوو گەیشتووەتە 3279 مێگاوات، كە بەرزترین ئاستە تائێستا تۆماركرابێ.
وەزیری كارەبا ئاماژەی بەوەدا كە پلانی كورت خایەن و درێژخایەنیان هەیە بۆ زیادكردنی ئاستی بەرهەمهێنانی كارەبا "بەپێی ئەو پلانەی دامانناوە، ئاستی بەرهەمهێنانی كارەبا لەساڵی 2016دا دەگەیێنینە 6 هەزار مێگاوات". بەپێی پلانی وەزارەت ئەمساڵ 250 مێگاوات كارەبای تازە دەچێتە نێو تۆڕەكان و تاوەكو زستانی داهاتووش 250 میگاواتی دیكەی بۆ زیاد دەكەن.
ئێستا كارەبا لەو وەزرەدا بە بەروارد بە وەرزی هاوین و پایز لە خراپترین حاڵیدایە و رۆژانە لە هەولێر و سلێمانی تەنیا 16 كاژێر كارەبای نیشتمانی هەیە. بەڵام وەزیری كارەبا هەموو ئەوە دەخاتە ئەستۆی هاووڵاتیان و دەڵێ "بەكارهێنانیان بۆ كارەبا دروست نییە".
وەزیری كارەبا دەڵێ ئەویش وەك هاووڵاتیان كێشەی كارەبای هەیە، وەزیری كارەبا گوتیشی "فیدەری گەڕەكەكەمان، كە گەڕەكی بەختیارییە، خراپترین فیدەرە، هەموو جارێك كە دەڕۆمەوە ماڵ ژنەكەم بۆڵە بۆڵ دەكات، كە كارەبا نییە، زۆرجاریش بەیانیان، كە دێم بۆ دەوام كارەبام نییە و خەڵكی گەڕەكەكەمان پەیوەندیم پێوە دەكەن تاوەكو كارەبای گەڕەكەكە چاك بكەینەوە".
"سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و حكومەت زووتری هەمووان
پارە دەدەن "
یاسین ئەبوبەكر ماوەتی، رەتیكردەوە كە چاوپۆشیان لە هیچ كەسێك و لایەن و فەرمانگەیەك كردبێ، ئەگەر پارەی كارەبای نەدابێ و گوتی "هیچ هاوبەشێك نییە لە كوردستاندا بێ بەرانبەر یان بە دیاری كارەبای پێدرابێت، هەر لە سەرۆكی حكومەتەوە، وەزارەتەكانەوە، لە وەزیرەكان و حیزبەكانەوە هەموویان دەبێ پابەندبن بە دانی پارەی كارەبا". گوتیشی "سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و حكومەت زووتر لە لایەنەكانی دیكە پارەی كارەبا دەدەن وەسڵەكانیشمان لەلایە".
"بەرهەمهێنانەكە زانستیانە و ئابووریانە نییە"
ئێستا زۆربەی كارەبای هەرێمی كوردستان لەلایەن كەرتی تایبەتەوە دابیندەكرێت، ئەویش بە دانانی چەند وێستگەیەك كە بە سووتەمەنی كار دەكەن. جگە لە موەلیدە ئەهلییەكان كە بە پارە كارەبا دەدەنە هاووڵاتیان.
بەڵام وەزیری تەندروستی لەو سیستمە رازی نییە و دەڵێ "بەشێكی زۆری وێستگەكانی ئێمە بە گازوایل كاردەكەن، كە بەرهەمهێنان و ئێشكردنێكی زانستیانە و ئابووریانە نییە و پێویستە چاكبكرێت و وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لەهەوڵی بەردەوامدایە تاوەكو غاز لە كوردستاندا زیاد بكات، لە بەرنامەی دایە غاز بۆ هەموو وێستگەكان دابین بكات و هیچ كات وێستگەكان بێ سووتەمەنی نەبن".
رووداۆ/ سروە هەورامی
