^{سەرەتای ئەمساڵ دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل دەستی بەسەر ئەرشیفێكی بەرنامەی ئەتۆمیی ئێراندا گرت. شارەزایانی كاروباری ئەتۆمی كە چاویان بە ئەرشیفەكە كەوتووە، دەڵێن لە كاتی راگەیاندنی رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی 2015دا، ئێران تەنیا چەند مانگێك لە بەدەستهێنانی چەكی ئەتۆمی دوور بووە و ئێستاش دەتوانێ لە ماوەیەكی كورتدا بۆمبی ئەتۆمی دروست بكات.}

^{سیخوڕەكانی دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل لە مانگی یەكی ئەمساڵدا و لە ئەمبارێكدا لە تاران ئەرشیفەكەیان رفاند. دواتر بنیامین نتانیاهو، سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل، بەشێك لە ناوەڕۆكی ئەرشیفەكەی ئاشكرا كرد. وتارەكەی نتانیاهو مانگێك پێش بڕیاری كۆشكی سپی لەبارەی دەرچوون لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ئێران و كۆمەڵەی 5+1 هات.}

^{ئەوكات عەباس عێراقچی، جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران، رایگەیاند كە گوتارەكەی "نمایشێكی رێكخراوە" بۆ ئەوەی كاریگەری لەسەر بڕیاری دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا دابنێ.}

^{دەیڤید ئۆڵبرایت، زانای فیزیا لە پەیمانگای زانست و ئاسایشی نێودەوڵەتی (ISIS) لە واشنتن، یەكێكە لەو زانایانەی كە چاوی بە ئەرشیفەكە كەوتووە. ئەو بە گۆڤاری (فۆرین پۆڵسی)ی ئەمریكی راگەیاند كە ئەگەر ئێرانیش هاوشێوەی ئەمریكا لە رێككەوتنەكەی 2015 دەربچێ، ئەوە رەنگە بتوانێ لە چەند مانگێكدا بۆمبی ئەتۆمی دروست بكات، چونكە تاران شارەزایی پێویستی بەدەستهێناوە.}

^{بەگوێرەی رێككەوتنە ئەتۆمییەكە، ئێران دەبووایە 97٪ی سووتەمەنی ئەتۆمیی خۆی رەوانەی دەرەوەی وڵات بكات و زۆرینەی سێنتریفیوژە ئەتۆمییەكانی لەناوبەرێت، بەڵام ئۆڵبرایت پێیوایە ئەگەر ئێران دەست بە دروستكردنەوەی سێنتریفیوژە ئەتۆمییەكانی بكات، ئەوە دەتوانێ لە ماوەی 12 مانگی داهاتوودا بەپێی پێویست سێنتریفیوژی هەبێ.}

^{شارەزا ئەمریكییەكە بە (فۆرین پۆڵسی) دەڵێ: "ئەرشیفەكە پڕە لە شتی نوێ لەبارەی پرۆگرامی چەكی ئەتۆمیی ئێران". یەكێك لە ئەنجامگیرییەكانی ئەو زانیارییانەش ئەوەیە كە ئێرانییەكان زۆر زیاتر لەوەی كە دەزگا هەواڵگرییەكانی رۆژئاوا پێیان زانیبوو، بەرەوپێش چووبوون".}

^{بەگوێرەی راپۆرتەكە، ئەرشیفە دزراوەكە زیاتر لە 100 هەزار لاپەڕە زانیاری لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران لە نێوان ساڵانی 1999 بۆ 2003 لەخۆدەگرێ. زانیارییەكان ئاشكرای دەكەن كە واشنتن و ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمی نەیانزانیوە ئێران چەند لە دروستكردنی چەكی ئەتۆمییەوە نزیكە.}

^{ئۆڵبرایت لەبارەی مەزندەكانی ئەمریكا بۆ ئاستی پێشكەوتنی بەرنامە ئەتۆمییە سەربازییەكەی ئێران دەڵێ: "لە راگەیەندراوەكانی ئەمریكادا بەلایەنی كەم ساڵێك بۆ دوو ساڵی دەویست بۆ ئەوەی ئێران چەكی ئەتۆمی دروستبكات، بەڵام زانیارییەكانی ناو ئەرشیفەكە وا دەردەخەن كە ئەوان دەیانتوانی زۆر خێراتر بەو ئامانجەی خۆیان بگەن".}

^{حكومەتی حەسەن روحانی، سەرۆككۆماری ئێران، بە ئەندازیاری سیاسەتی دانوستاندنە ئەتۆمییەكانی ئێران و شەش وڵاتە زلهێزەكە دادەنرێ. روحانی لە ساڵی 1989 بۆ 2005 ئەمینداری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی بووە، لە ساڵی 2003ش پۆستی سەرۆكی دەستەیەكی تەكنیكی، سیاسی، یاسایی وەردەگرێ كە ئەركیان دانانی نەخشەڕێیەك بۆ دانوستاندنی ئەتۆمی لەگەڵ ئەوروپییەكان بوو. ئەو كات روحانی بە "شێخی دیپلۆمات" ناسرابوو.}

^{لە بەشێكی راپۆرتی پەیمانگای زانست و ئاسایشی نێودەوڵەتیدا هاتووە: "روحانی كەسایەتییەكی سەرەكی و بەردەوامی ناو بەرنامەی چەكی ئەتۆمیی ئێران بووە لە نەوەدەكان و سەرەتای دووهەزارەكاندا، سەختە بەڵگەیەك بدۆزینەوە كە پێمان بڵێ پشتگیریی روحانی لە چەكی ئەتۆمی كۆتایی هاتووە".}

^{فۆكەسی راپۆرتەكە كە كۆپییەكی دەست (فۆرین پۆڵس) كەوتووە، لەسەر ئەوەیە بزانن چۆن ئێران لە كۆتایی 2003دا توانیویەتی ژێرخانی بەرنامەیەكی چەكی ئەتۆمی دابمەزرێنێ كە لە قۆناغی بەراییدا بتوانێ پێنج كڵاوەی ئەتۆمی دروست بكات.}

^{جگە لە ئۆڵبرایت، هەر یەكە لە ئۆڵی هەینۆنین، بەرپرسێكی پێشووی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمی و ئەندریا ستریكەر، شرۆڤەكار لە (ISIS) لە ئامادەكردنی راپۆرتەكەدا بەشدارن و هەرسێكیان كۆكن لەسەر ئەوەی ئێران لە نەوەدەكاندا توانایەكی ئەتۆمی تەواوی هەبووە، ئەمەش پێچەوانەی راپۆرتەكانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمی (IAEA) لە 2015 یە كە دەیگوت ئێران هەندێك توانای لەو بوارەدا هەبووە.}

^{هەرچەند ئێران بە چاودێری (IAEA) و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی بەشێكی زۆر لە ژێرخانی پێویست بۆ چەكی ئەتۆمی خۆی هەڵوەشاندەوە، بەڵام نووسەرانی راپۆرتەكە پێیانوایە تاوەكو ئەمڕۆش شتانێكی زۆر لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران بە نەزانراوی ماونەتەوە "پاشماوەی پرۆگرامەكە و لەوانەیە هەندێك چالاكیش هەتا ئەمڕۆ بەردەوام بن، بۆیەش پێویستە وەڵامی ئەو پرسیارە بدرێتەوە كە ئاخۆ ئەو كەرەستانە لە كوێ دانراون".}

^{ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمی و شارەزایانی ئەتۆمی جەخت لەوە دەكەنەوە كە ئێران لە ماوەی زیاتر لە سێ‌ ساڵی رابردوودا پابەندی رێككەوتنەكە بووە، تەنانەت دوای دەرچوونی ئەمریكاش لەسەر ئەو رێچكەیە بەردەوامە. ئیدارەی ترەمپیش لە دوو راپۆرتی سێ مانگانەی یەكەمی خۆیاندا جەختیان لەوە كردەوە كە ئێران پێشێلی رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ڤیەننای نەكردووە. بڕیارەكەی ترەمپیش بۆ دەرچوون لە رێككەوتنەكە لەبەر ئەوە نەبووە كە ئێران پێشێلی رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی كردووە، بەڵكو لەبەر ئەوە بوو كە رێككەوتنەكە بەرنامەی مووشەكیی ئێران و چالاكییە ناوچەییەكانی تاران لەخۆناگرێ.}

^{مەسیو لێڤیت، شارەزای كاروباری ئێران لە پەیمانگای واشنتن، پێیوایە دوای ئاشكرابوونی ئەو زانیاریانە پرسیاری سەرەكی ئەوەیە بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران لە كاتی رێككەوتنە ئەتۆمییەكەدا لە چ ئاستێكدا بووە؟ هەر لەبەر ئەوەش بووە كە هەندێك لە خەڵكانی دەزگا هەواڵگرییەكان سوور بوون لەسەر ئەوەی رێككەوتن لەگەڵ ئێران بكرێ، چونكە لە كاتی رێككەوتنەكەدا ئێران رێگەی دەرچوونی زۆر بووە.}

24/11/2018