٣٤ساڵۍ جەی وەڵتەر جە ڕۆدیارو 1988/03/17 (26 و سیاوکامی) ڕژێمو سەددامی شارو نۆدشەی سەر بە هەرمێو هەورامانیش بە چەکی کیمیاوی بۆردۆمان کەرد و شەهیدبییەی (104) کەسا و برینداربییەی زیاتەر جە 700 کەساش ۋنەکەوتەوە.
ئاروٙ هەڤدەو مانگەو یەری (26 و سیاوکامی) سی و چوار ساڵۍ مەلوٙ سەرو بوٙموارانی کیمیایی شارو نوٙدشەو هەورامانیرە. ڕژیٛمو سەدامی هەر ڕۊێ دماو کیمیاوارانو هەڵەبجەی نوٙتشەیچش بوٙمواران کەرد، یانی 17/3/1988، دماو حەوت ڕوا تەری جاریٛو تەریچ 24/3/1988 هەمتەر بوٙموارانش کەردەو، پەی جاری یەرەمی دماو نوٙ ڕوا تەری 2/4/1988 بوٙموارانش کەردوە.
ئەنجام و ئی تاوانە گەوریٛ (104) کەسیٛ مەدەنییٛ شەهیدیٛ و زیاتەر جە 700 کەسان برینداریٛ بییٛ، دمایی کیاستەو نەتەوە یوٙگرتەکان سەردایو نوٙتشەیشان کەرد پەیشان بەرکەوت گازی کیمیایی جوٙرو خەردەلی(موستارد) بەکار ئاومان جە بوٙموارانەکەنە.
چا وەختوٙن بە نونگەو شوٙنەماو زەخمین بیەی بە کیمیایەکەی، خەڵکی زیاتەر گیانش بەخشان، هەرپاسە گازو خەردەلی شوٙنەمای خراپە سەرو ژیواری (ئاوی و خاکی) جیا مازوٙ و دیٛڕ لامەشوٙ، چەنی ئانەیچ یوٙن ئەچا گازە کیمیایا کە شوٙنەمای دریٛژماوە سەرو لاشەو ئانزانیچەوە منیوٙرە، مەبوٙ بەنونگەو پەیدابیەی جوٙرەها سەرەتانی، ناکامی زاڕوٙڵەی تازە پەیدابیەی .
ڕژیٛمو بەعسی دژە ئانزانی هەر بە شارو نوٙتشەی دڵش ئاویش نەواردەو، هەر چا ڕوٙنە و چنڎ ڕویٛ دماتەر، ڕاو(ڕاگا)و لوای خەڵكو هەڵەبجەی و هەورامانیش پەی دیمو ئیرانی جە دزڵیەو هەتا دەرەناخیٛ و زەکەریا و بیەکەڕە بوٙموارانی شیمیایش کەردیٛ ،کەسێوی گوڵپی وەردەمو دەگاو دەرەناخیٛنە گیانش بەخشا، چنڎەها کەسیچ بریندار کەوتی.
هەرپاسە چنڎ ڕویٛ دماو هەڵەبجەی 22/3/1988ی دەگاکیٛو (نژمار، بالک، دەگا شیخان، نیٛ) شیمیاوارانیٛ کریای بە(باڵەپڕێ جەنگیۍ). شاهید حاڵەکان مەواچان: زیاتەر جە 50 کەسان جە دەگاو نژماری شەهیدیٛ بییٛ و جە قەبرسانو دەگاو چوٙڕی ئەسپەردە کریاینیٛ، یانی دەگاو چوٙڕی ئامیٛنی فریایشاوە، زیاتەر جە (150) کەسان برینداریٛ بییٛنیٛ، سەرچەمێ تەر واتش زیاد جە (300) کەسان شەهیدیٛ بینیٛی، ئا سەرچەمە گلەییش جە کوٙماری ئیسلامی کەردەن هەکە باسو ئی تاوانیٛشە نەکەردیٛنە دەرهەق پی دەگایا کریٛنە.
هەرپاسە ڕوٙ 9/3/1988 دەگاو قەڵاجی بە گازی شیمیایی خەردەلی بوٙموارەنە کریا زیاتەر جە (3)شەهیدان و(30) زەخمینیٛ کەوتیٛ، سەروەختو کیمیاوارنو هەلەبجەی ،چندەها دەگاییٛ تەریٛ سەرو سنورەکانوە بوٙموارانیٛ کریاینیٛ، هەر جە سنورو پاوەی هەتا مەلوٙوە نزیکو سەردەشتی، وەلێ بە نونگەی جیاواز، ئیٛ دەگاو ناوچیٛ نامیٛشا بە تەمامی توٙمار نەکریاینیٛ. یوٙ چا دەگایا دەگا دڵگیرەکیٛ دشەینە کە بوٙموارانی کیمیایی کریێنە وەلێم زانیاری نیا سەرو زیانی گیانی چی دەگانە.
ئیسەیچ بڕێ نامیٛ شەهیدیٛ کیمیاوارانو نوٙدشەی منویسمیٛ:
1. ئەبابکر فەلاحی
2. تاهر فەلاحی
3. موختار فەلاحی
4. سەرگوڵ فەلاحی
5. فەرج فەلاحی
6. فایق فەلاحی
7. حمەکەریم فەلاحی
8. ئەبوبەکر یاقوبی
9. کەمال یاقوبی
10. ئەبابکر یاقوبی
11. عەبدڵڵا یاقوبی
12. فاروق منەوەر
13. جافر شەوکەتی
14. . دکتر مەحمود کەریمی
تا بە ئارۆچ کاریگەری کیماوارنەکەی سەرو نوٙدشەی و ژیوگەو ناوچەکەیەوە مەنەن و هێشتای بریندارێ شارەکەی زەجر و ئێشو زامە چارەسەرنەکریکانش مکێشانێ و ساڵانە گیانبەخشانۍ. دمای 34 ساڵان هیشتای ئەنجامدەرێ تاوانەکەی دادگایی نەکریێنۍ و نوٙدشەیەکۍ قەرەبووی ماددی و مانەوی نەکریێنێوە. هاموەخت کۆمارو ئیسلامی ئێرانی نەک هامکاری نوٙدشەی و بریدارەکانو کیمیواانەکەی نمەکەرۆنە، بەڵکو ئاستەنگیێچشان،پەی درۆسێ مکەرۆنە و تائیسە هەنگامەش پەی دادگاییکردەی ئەنجامدەرانو تاوانەکەی نیێنە.
٢٧/٣/٢٠٢٢
