محەممەد شاندر
محەممەد شاندر، پەرلەمانتا‌ری شاری مێرسین و جێگری سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی بزووتنەوەی میللی MHP كە پارتێكی نەتەوەپەرستی توركیایە، رایدەگەیێنێ كە پارتەكەیان دژی ئەوە نییە كە توركیا پەیوەندی باشی لەگەڵ مەسعود بارزانیدا دروستكردووەو دەڵێ " ئەوەی ئێمە ناڕەحەت دەكات ئەوەیە كە ماوەی 30 ساڵە لەو هەرێمەی كە لەژێر دەسەڵاتدارێتی بارزانیدایە، هێرشی چەكداری لە دژی توركیا ئەنجامدەدرێن. گلەیی و چاوەڕوانی ئێمە لە بارزانی ئەوەیە كە ئەو هێرشانە رابگرێت". شاندر پێیوایە كە دەبووایە وەك چۆن پێشتر توركیا توركمانەكانی وەك برای خۆی ناساندووە، ئاوهاش كوردی لە عێراق وەك برای خۆی بناسێنێ و كورد و توركمان پێكەوە ناوچەكە بەڕێوەببەن.
ئەو لەو هەڤپەیڤینە سەرنجڕاكێشەدا، ئیدیعای ئەوە دەكات كە كوردیش تۆرانین و، لە هەمانكاتدا بوونی كێشەی كورد لە توركیا رەتدەكاتەوە. محەممەد شاندەر، یەكەمین بەرپرسی دیاری MHPیە قسە بۆ رۆژنامەیەكی كوردی دەكات ، ئەوەش دەرفەتێك دەداتە خوێنەری كورد كە بیركردنەوەی ئەو ئاراستە دیارەی نێو سیاسەتی توركیا ببینێ، كە ئێستا حیزبی سێیەمە لە پەرلەمانی توركیادا.
هەڤپەیڤین: كەمال ئاڤجی
رووداو: دەمانەوێ لە سیاسەتی دەرەوەی AKP دەسپێبكەین. ئەوان بە بانگەشەی "سفر كێشە" دەستیان
بەكاركرد، بەڵام زۆر كێشەی هەیە لەگەڵ ئێران، عێراق و سووریا. ئێوە ئەم سیاسەتە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟
محەممەد شاندر: پێویستە سیاسەتی دەرەوەی وڵاتان لەگەڵ حكومەتەكان نەگۆڕدرێ، بەڵكو وەك سیاسەتی دەوڵەت بمێنێتەوە. واتە نابێ بە گوێرەی حوكمی پارتی داد و گەشەپێدان AKP یان MHP سیاسەتی دەرەوە بگۆڕدرێ. ئەوە ماوەی 10 ساڵە AKP دەوڵەتەكەمان بەرێوەدەبات، بەتایبەتیش دوای ئەوەی ئەحمەد داوود ئۆغلوو بووە وەزیری دەرەوە، هەوڵدەدات روانگە و كۆنسێپتپكی نوێ بداتە سیاسەتی دەرەوەی توركیا. ئێمە ناتوانین بڵێین ئەوان ئەم كارە بەشێوەیەكی سەركەوتوو دەكەن، چونكە ئێمە لە ئەنجامی ئەم سیاسەتەدا لەگەڵ هەموو دراوسێیەكانمان بووینەتە دوژمن. دەوڵەتەكان لە سەر ئاستی نێودەوڵەتیدا هەندێك پرسیان هەیە. واتە هەندێك وڵات جاریوایە لە كۆنەوە تاوەكو ئەمڕۆ كێشەیەكیان هەیە و بەردەوامە. هاوكات بەرامبەر یەكتری بە ئاشكرا هەندێ هێڵی سووریان هەیە، بۆ نموونە هێڵە سوورەكانی توركیا دەربارەی عێراق..
رووداو:ئەم هێڵە سوورانە چین؟
محەممەد شاندر: هێڵی سوور و هەرە گرنگمان پاراستنی یەكێتی دەوڵەت و سیاسەتی عێراقە. دەبێ عەرەب، توركمان و كورد وەك پێكهێنەری سەرەكی لە دەستووردا بناسێندرێن و لە ئیدارە و حوكمڕانیدا بەشداربن. هێڵی سووری دیكەمان دابەشكردنی سامانە سروشتییەكانی ژێرزەوی عێراقە بەشێوەیەكی یەكسان. ئەمانە راگەیێندراون و هێڵە سوورەكانی دەوڵەتی توركیان بەرامبەر بە عێراق و MHPەش پشتیوانییان لێدەكات.
رووداو: ئایا لە سەردەمی حوكمی AKP توركیا لەو سیاسەتانە دوور كەوتووەتەوە؟
محەممەد شاندر: توركیا لە رابردوودا سیاسەتی دەرەوەی لە ئەنقەرەوە بڕیار لێدەدا. هەر لەسەردەمی ئەتاتوركەوە هەندێ بنەمای نەگۆڕمان هەبوون لە سیاسەتی دەرەوەدا، بۆ نموونە"لە وڵاتدا ئاشتی و لە جیهانیشدا ئاشتی". واتە لە سەر ئەو پرەنسیپە نەگۆڕە، ئاشتی ناوخۆیی و ئینجا بە ئاشتی ژیان لەگەڵ دراوسێیەكانمان پەیڕەو دەكرد. لە دامەزراندنی كۆمارەوە، توركیا هەرگیز نەبووە بە لایەنێكی شەڕ و پێكدادان لە ناوچەكەدا. ئەوەی دەیەوێ ئەوە بگۆڕێ وەك لە كتێبەكەی بەڕێز داوودئۆغڵو(قوڵایی ستراتیژی)دا هاتووە گێڕانەوە و بەخاوەنبوونەوەی پاشماوەی دەستكەوتەكانی عوسمانییە بۆ توركیا و بە"عوسمانییەتی نوێ" پێناسە دەكرێت. ئەمە سیاسەتێكی هەڵەیە. گەلی تورك ماوەی هەزار ساڵە لەم ناوچەیە لەگەڵ دراوسێیە كورد، فارس، عەرەب، دروزی و ئێزدییەكاندا دەژیت. بەپێی پرەنسیپی عوسمانییەكان، تورك سیاسەتی گوشارخستنە سەر كولتوور، بیروباوەڕ و نیەتی توواندنەوەی گەلانی دیكەیان نەبووە. بەر لە عوسمانییەكانیش، سەلجوقییەكانی و دەوڵەتی دیكەی تورك ناوچەكەیان بەڕێوەبردووە، دەیانتوانی عەرەب لە عەرەبایەتی، كورد لە كوردایەتی، ئێزدی لە ئێزدیایەتی و سریانی لە سریانیەتی بكەن، بەڵام نەیانكرد.
رووداو:لەسەردەمی AKP چی گۆڕاوە؟
محەممەد شاندر: لەسەردەمی ئەوانەدا، ئەگەرچی زۆر باس ناكرێت، بەڵام شێوازی جیا گیراوەتە بەر. جیاوازییەكە ئەوەیە: دوێنێ سیاسەتێكی نیشتمانی دەرەوەمان هەبوو كە لە ئەنقەرەوە بڕیاری لێدەدرا، بەڵام دوای وەرگرتنی پۆستی وەزارەتی دەرەوە لەلایەن داوود ئۆغڵۆوە، سیاسەتی دەرەوەی توركیا بووە سیاسەتێكی ئیمپریالی. سیاسەتی ئیمپراڵی لەم هەرێمە و لەم سەردەمەدا كە سەدەی 21ە، سیاسەتێكی دروست نییە و سەریش ناگرێت. لەسیاسەتی "سفر كێشە"وە گەیشتینە سیاسەتی كێشەداری لەگەڵ هەموو لایەك. لە ناوچەكەدا دۆستایەتی بەردەواممان نەما . ئەمڕۆ لەگەڵ مەسعوود بارزانیدا هەوڵی دروستكردنی پەیوەندییەكی باش دەدەن، بەڵام لەوانەیە سبەی بگۆڕێ، چونكە تاوەكو دوێنێ پەیوەندییەكە خراپبوو. هەموومان وەبیرمانە كە تا دوێنێ سەرۆك وەزیران ئەردۆغان چۆن باسی بارزانی دەكرد، كەچی ئێستا وەك سەرۆك دەوڵەت پێشوازی لێدەكەن. ئەم جۆرە سیاسەتكردنە راستگۆیی و سەقامگیری تێدا بەدیناكرێت.
رووداو: ئایا بوونی پەیوەندی لەگەڵ بەڕێز بارزانی MHP توڕەدەكات؟
محەممەد شاندر: ئەوەی ئێمە توڕەدەكات ئەوەیە كە ماوەی 30 ساڵە لەو هەرێمەی لەژێر كۆنترۆڵی بارزانیدایە، هێرش دەكرێتە سەر توركیا. خوێنمان لێدەڕژێندرێ و مرۆڤەكانمان دەكوژرێن. گلەی و چاوەڕوانیی ئێمە لە بارزانی ئەوەیە كە ئەو هێرشانە رابگرێت. لەوبارەوە بەڕێز بارزانی بەهانەیەكی نییە كە لێی قەبوڵ بكرێت.چونكە با وایدابنێین كە لەسەردەمی سەددامدا پێشێلكارییان بەرامبەر كرا، ئێمە بەرامبەر ئەوە بێدەنگ نەبووین، ئێمە زیاتر لە هەموو كەس لەبارەی هەڵەبجەوە ناڕەزاییمان دەربڕی و بەجواب هاتین. بەڵام ئێستا سەردەمێكە كە سەددام نەماوە، كەچی PKK بەردەوامە لە پەلاماردان.
رووداو:ئەوانیش دەڵێن قەندیل ناوچەیەكی فراوانی شاخاویی سەختە وناتوانن كۆنترۆڵی بكەن..
محەممەد شاندر: ئەگەر نیازیان هەبێ دەتوانن لەگەڵ توركیا ئەو ناوچەیە لە تیرۆر پاك بكەنەوە. بوونی دۆستایەتی لەنێوان گەلانی ناوچەكەدا شتێكی پێویستە، گەلانی ناوچەكە ئەگەر دۆستی یەكتر نەبن كەس لەم شەڕەدا سەركەوتوو نابێ، هەر دەدۆڕێین و بێگانە سوودمەند دەبێ. بۆیە من وەك بەرپرسێكی MHP دەڵێم بارزانی بەرپرسیارێتی هەیە لەوەی رێگری لە هێرشەكانی PKK بكات. ئەگەر بڵێ هێزی پێویستم نییە، با داوای هاوكاری لە توركیا بكات. ئێمە وەك MHP هەموو ئەو كەسانەی دەڵێن ئێمە كوردین، بە برای خوێنیی خۆمانیان دەزانین. ئێمە خزمی یەكتر نین، ئێمە براین و لە یەك نەژادین، واتە تۆرانین. كورد و تورك لە یەك رەگەزن. كوردی عێراقیش برای ئێمەیە و دەبووایە كۆمارەكەمان لەسەرەتاوە ئەمەی بگوتایە. پێویست بوو ئێمە چۆن بەرگریمان لە مافی توركمانانی كەركووك دەكرد، بەهەمان شێوە بەرگریمان لە مافی كوردی زاخۆ و سلێمانیش بكردایە. PKK ماوەی 25 ساڵ خوێنی رژاند، بەڵام دیسانیش یەك مرۆڤی تورك لەو سۆنگەیەوە مۆڕەی لە دراوسێ كوردەكەی نەكرد و دەنگی بەسەردا بەرزنەكردەوە و دەبینن دیسان هەر پێكەوە دەژین. رێبەری خوالێخۆشبوومان ئالپارسلان توركەش و سەرۆكی ئێستامان دەوڵەت باخچەلی بەردەوام رێگریان لەوە كردووە كە شەڕی كورد و تورك دروستببێ و، بەریان بەو فیتنە و دووبەرەكی نانەوانەوە گرتووە. رێگەیان نەداوە نەتەوەپەرستەكانمان لەدژی كورد بەكاربهێنرێن. مێژوو ئەمەمان بۆ تۆمار دەكات. ئەمە هەڵوێستی راستگۆیانەی ئێمەیە و راستگۆیانە دەریدەبڕین. كورد برای خوێنیی ئێمەن، برای ئایینیمانن و برای نیشتمانیمانن.
رووداو: بە بۆچوونی ئێوە كێشەی كورد چۆن چارەسەر دەكرێ؟
محەممەد شاندر: MHP لەوباوەڕەدایە كە چارە ئەوەیە بە هەموو لایەكمان دەست بخەینە ناو دەستی یەك و كۆتایی بە تیرۆری جودایخواز بێنین. تیرۆر هێزی لەدەستبدات و نەتوانێ چەك بەكاربێنێ. دواتر دەبێ ئێمە پێكەوە دابنیشین و دووبارە پێكەوە بەشێوەیەكی جیدی هەوڵبدەین هەستی دوژمنایەتی كە بەهۆی 25 ساڵی خوێنڕشتنەوە پەیدابووە، لەنێوببەین . MHP ئەگەر بێتە سەر دەسەڵات لەماوەیەكی كورتدا ریشەی تیرۆر هەڵدەكێشێ و خەڵكیش پێكەوە ئاشت دەكاتەوە. ئەو قاچاخچییەی لەسەر سنووری جۆلەمێرگ و قلابانیش هەر رۆڵەی ئێمەیە و شەهیدیش رۆڵەی ئێمەیە. ئێمە دەبێ ئەو خەڵكەی لەم وڵاتەدا دەژین بكەینە برا بۆ ئەوەی باوەش بەیەكتریدا بكەن. كێشەیەكی لەو بابەتە بوونی نییە.
رووداو: پێتانوایە "كێشەی كورد" نییە؟
محەممەد شاندر: نەخێر، پێمانوایە كێشەی كورد بوونی نییە، ئەوەی هەیە كێشەی كوردچێتییە. كێشەی جیاكردنەوەی كورد لە میللەتی تورك و دامەزراندنی دەوڵەت بۆ كورد هەیە. ئەمە كێشەی كوردەكان نییە. ئەمە كێشەی ئینگلیز و هێزە جیهانییەكانە و كێشەی كورد نییە. بەداخەوە كورد بەكاردەهێنرێن بۆ دامەزراندنی ئیسرائیلی دووەم تاوەكو بیكەنە سەربازگە و قەرەقۆڵی خۆیان. بۆ نموونە لەسەرەتای دامەزراندنی كۆماری توركیادا، توركیایان بە راپەڕینی شێخ سەعیدەوە خافڵاند و لەولا موسڵ-یان لەدەست دەرهێناین. ئەگەر بهاتبایە مووسڵ لەدەستی ئێمەدا بووایە، ئەوە كەركووك، هەولێر و سلێمانیش سەربە توركیا دەبوون و ئێمەی تورك و كورد پێكەوە دەبووینە خاوەنی نەوتەكە و دەبووینە دەوڵەتێكی گەورەی بەهێز. دەبووینە براگەورەی ئەو ناوچەیە. ئەوكاتە ژیانمان زۆر باش دەبوو. كێشەی PKK لەم هەرێمە كێشەی هاوبەشی هەموومانە. دەبێ تیرۆر لەنێوببەین و دواتر دابنیشین بزانین چی دەكرێ، پێكەوە بیكەین. ئەگەر هەڵەیەك كرابێ، لێپێچینەوە لە سەرپێچیكار بكەین، ئەوەی دڵی شكا بێت چاكی بكەینەوە. سەرلەنوێ یەكتر لە ئامێز دەگرینەوە.
رووداو: كورد لە توركیا لە تەك داوای خوێندن بە زمانی دایك، لە چوارچێوەی توركیادا چەند داواكارییەكی دیكەشیان هەیە، ئێوە چۆن لەو داواكارییانە دەڕوانن؟
محەممەد شاندر: میللەتی تورك، كۆمەڵگەیەكی مرۆییە كە بە هەموو جیاوازییەكانیەوە وەك چۆن لە رابردوودا پێكەوە ژیاوە ئاواش دەبێ لە داهاتوودا پێكەوە بژیت. ئەمە پێناسەیەكی سۆسیۆلۆگییە. ئەمە كولتوور، چارەنووس و ژیانی هاوبەشە. ئەمە شتێك نییە لەسەر بنچینەی رەگەزی یان هاوخوێنی بێت. بۆیە ئێمە بە هەموو ئەوانەی لە سەر ئەو خاكەدا دەژین دەڵێین میللەتی تورك، ئەمە ناسنامەی هاوبەشمانە. لەناو میللەتی توركدا، كورد و چەركەس و گورجی و ئەوانیدیكە هەن. كە پێناسەی میللەتی توركمان قبوڵكرد، بەكارهێنانی تایبەتمەندییەكان مافێكی بنچینەیی مرۆییە. زمان، كولتوور و عادەت و نەریتی خۆشمان بەكاردێنین، ئەوەش مافێكی بنچینەیی مرۆییە. كەس لەوبارەوە ناڕەزایی نییە. زمانی رەسمی دەوڵەت توركییە. لە دەرەوەی ئەوە هەموو كەس مافی خۆیەتی زمانی خۆی فێربێ و فێری زمانی دیكەشی بكات. هەڵە لێك تێگەیشتنێك دروستبووە. قسەپێكردن، فێربوون و فێركردن بە زمانی دایك، یەكێكە لە مافە بنچینەییەكانی مرۆڤ، بەڵام پەروەردە و فێركردن بە زمانی دایك شتێكی هەڵەیە. داواكارییەكی لەم شێوەیە راست نییە.
رووداو: بۆچی راست نییە؟
محەممەد شاندر: تەماشا بكە، ئێستا هەموو دنیا لە دەوری زمانی ئینگلیزی بە جیهانی بووە، هەموو هەوڵی فێربوونی زمانی ئینگلیزی دەدەن. ئەوە شتێكی بێسوودە ئەگەر بڵێی دێم بە زمانی دایك دەخوێنم و كۆلیژی ئەندازیاریش بە هەمان زمان دەخوێنم. مانای ئەو داواكارییە ئەوەیە، دەیانەوێ میللەتێك دروستبكەن و بەو میللەتەش دەوڵەتێك دروستبكەن، ئاماجی خوێندن بە زمانی دایك، دروستكردنی میللەت و دەوڵەتە و ئەوەش پێیدەگوترێت جوداخوازی.
رووداو: ئێوە داوا دەكەن تورك لە بولغاریا بە زمانی دایك بخوێنن، كەچی لێرە دژی خوێندنن بە زمانی كوردی، ئەوە دژبەیەك و پارادۆكس نییە؟
محەممەد شاندر: سەیركە، ئێمە و بولغارەكان لە یەك نەژادین، بەڵام یەك میللەت نین، لەوانەیە لەگەڵ كورد لە یەك نەژادەوە نەهاتبین، بەڵام یەك میللەتین. نابێ بەرگریكردن لە مافەكانی توركەكانی بولغاریا لەگەڵ داكۆكیكردن لە مافەكانی كوردەكانی توركیا و عێراقدا تێكەڵ بكرێت. لە سەردەمی دەسەڵاتی MHP دا بۆ یەكەمجار ئەوە ئێمە بووین كە لە چوارچێوەی بنەماكانی یەكێتی ئەوروپادا بەكارهێنانی زمانی دایكمان جێگیركرد. ئێمە گوتمان" پشتیوانی و هانی هاووڵاتیانمان دەدەین كە لە ژیانی رۆژانەی خۆیاندا زمانی دایك بەكاربێنن"، ئەمەمان لە ساڵی 2000 و 2001دا گوت. لەم بابەتەدا MHP راستگۆیە. لێرە تەحەدا دەكەم، ئەگەر ئێمە حوكم بگرینە دەست، ئەو كێشەیە لە ماوەیەكی زۆر كورتدا چارە دەكەین.
رووداو: چۆن چارەی دەكەن؟
محەممەد شاندر: ئێمە بەدانوستاندن چارەسەری دەكەین، تیرۆریش بەدانوستاندن و گفتوگۆ لەنێودەبەین. تیرۆر بە چەك لەنێوناچێ. دەبێ ئەو سەرچاوەیەی كە تیرۆر بەخێو دەكات بڕمێنین. ئەو رۆژەی گوتمان"كۆتایی بە تیرۆری جوداخوازانە دێنین" ئەوە بزانن ئەو رۆژە كۆتاییمان پێهێناوە.
رووداو: لە قسەكانتدا گوتت، تیرۆر بە چەك كۆتایی نایێ، بە دانوستاندن چارەی دەكەین، مەبەستتان چییە؟
محەممەد شاندر: تیرۆر لە شوێنێكەوە پشتیوانی لێدەكرێت. ئەگەر بتوانین ئەو پشتیوانییە نەهێڵین و ئەوانەی پشتیان دەگرن قەناعەت یان پێبێنین كە پشتیان بەردەن و سەرچاوەی یارمەتیدانیان وشك بكەین، ئەوا سێ سەد چوار سەد تیرۆریست چییان پێدەكرێت؟ ئەو تیرۆریستەش هەر كوڕی ئەو خاكەیە. بە سەردان چووبوومە (حەزرۆ) پشتی هەمووی چیایە، دەزانم تیرۆریستەكان لەسەر ئەو چیایانە بوون. لەوێ بە خەڵكەكەم گوت دەنگ بە ئێمە بدەن ، ئێمە بە منداڵەكانتان شادتتان دەكەینەوە. دەروونیان گەشبووەوە. كێ حەزدەكا لە چیا بژیت؟ من لەسەردەمی كودەتای 12ی ئەیلولی 1980دا لە زیندانی دیاربەكردا زیندانیبووم، لەگەڵ كابرایەكی خەڵكی ساسۆن لەسەر یەك قەرەویڵە دەنووستین.
رووداو: ئێوە لە پەرلەمان لە تەنیشت پەرلەمانتەرانی پارتی ئاشتی و دیموكراتیBDP دادەنیشن. ئایا قەت كێشە لەنێوانتاندا دروستبووە؟
محەممەد شاندر: نەخێر هیچ كێشەیەكمان نییە. بەڵام هەندێجار قسەی هەڵە دەكەن. پارچە پارچەكردنی ئەم وڵاتە لە قازانجی كەسدا نییە. دەشێ كاربەدەستانی دەوڵەت هەڵەیان كردبێ، بەڵام ئەو بێ عەدالەتییە تەنها دەرهەق بە كورد نەكراوە بەڵكو بەرامبەر هەموو كەسێك كراوە. من لە عەشیرەتی"بەیات بۆی"م (عەشیرەتێكی ئۆغوزییەكانە - رووداو) بەڵام بە تۆمەتی خیانەت لە نیشتمان دادگاییكراوم! ئاڵپ ئەرسەلان توركەشیش هەر بەهەمان تۆمەت دادگایی كرا. نابێ لە سۆنگەی هەڵەی دەسەڵاتدارانەوە ئێمە لەنێو خۆماندا چاو لەیەكتری سوور بكەینەوە. ئەمانە روویاندا و كۆتاییان پێ هات. با ئەوجا راستەكەی بكەین، چۆن بیكەین، پێكەوە بیر بكەینەوە و پێكەوە بیكەین. بە لای MHPەوە دیموكراسی تاكە چارەیە. ئێمە ئەگەر دیموكراتی بە دەروونی بكەین و بیكەین بە شتێكی دامەزراوەیی، ئەوا مرۆڤ كاتێك ببینێ خۆی دەتوانێ ئازادانە بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات، ئەوا هەڵە ناكات. بۆیە پێش هەموو شتێك دەبێ تیرۆر بوەستێنین. ژمارەیەكی زۆری رۆڵەكانمان شەهید دەبن و دڵمان دەسووتێ. هەروەها ئەندامانی PKKش دەكوژرێن و ئەو گەنجە كوردانەی كە PKK بەكاریان دێنێ ئەوانیش رۆڵەی ئەم وڵاتەن. باوك و دایكی ئەو گەنجانە بۆ ئەوەی ئەو رەوشە كۆتایی پێبێت دەبێ لەگەڵ ئێمەدا بن. كە تیرۆرمان وەستاند، دەبینن كە هیچ كێشەیەك لەنێوانماندا نەماوە. لە هەندێ شوێنی رۆژهەڵاتی ئەنادۆڵ قسە و بۆچوونێكی ناڕاست هەیە و باسی ئەوە دەكرێ كە ئەگەر MHP بێتە سەر دەسەڵات، كورد لەنێو دەبات. ئەوە شتێكی هەڵەیە، ئایا ئێمە شێتین؟ من دووبارەی دەكەمەوە كورد برای خوێنیی ئێمەن. لەنێو هەموو خێزانێكدا پێكدادان دروستدەبێ، با ئێمە كۆتایی پێ بێنین. ئەگەر لە گفتوگۆدا كێشەكان وەك بابەتێكی جیاكاری لێبكرێت، خۆجیاكردنەوە روودەدات. سەنگەرگیری دروستدەبێ. لە چارەكردنی ئەم كێشەیەدا بەشی هەرە زۆری بەرپرسیارێتی دەكەوێتە ئەستۆی ئەوانەی خۆیان بە كورد دەزانن و بە تایبەتیش بەڕێز بارزانی.
رووداو: بەڕای ئێوە بەڕێز بارزانی لەوبارەوە دەبێ چی بكات؟
محەممەد شاندر: راستییەك هەیە و ئەویش ئەوەیە كە دەبێ PKK كۆتایی پێ بهێنرێت. PKK لەم ناوچەدا، برایەتی، پێكەوە ژیان و ئاسایش ژەهراوی دەكات. لە مەسەلەی كۆتاییهێنان بە PKK دا بە پلەی یەكەم بەرپرسیارێتییەكەی دەكەوێتە ئەستۆی بارزانی. ئەگەر بڵێ بە تەنها هێز و توانای ئەو كارەی نییە با بێ لەگەڵ توركیا بە هاوبەشی بیكات.
داوود ئۆغڵۆ سیاسەتی دەرەوەی توركیای كردە سیاسەتێكی ئیمپریالی
رووداو: ئەگەر جارێكی دیكە بگەڕێینەوە بۆ عێراق. گرژی و ئاڵۆزی هەیە و باسی ئەوە دەكرێ كە عێراق دەبێتە سێ بەش و دەوڵەتی كوردستان دروستدەبێ. هەڵوێستی ئێوە چۆنە بەرامبەر دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان؟
محەممەد شاندر: من پێموایە هەڵەیەكی واناكەن. كەس نازانێ هەلومەرجەكە چی لەگەڵدایە، چی دروستدەبێ، بەڵام بەردەوامبوونی دەوڵەتێكی كوردی لە باكووری عێراق بەبێ پشتیوانی توركیا مەحاڵە. چاویان لەدەستی خەڵكانی دیكە دەبێ، ئەمەش گوناحە. ژیان لەگەڵ تورك و عەرەب باشترە لە بندەستیی ئەمریكا.
رووداو: ئەگەر عێراق دابەشبوو، لەو كاتەدا كورد و توركمانەكان ویستیان لەگەڵ توركیادا یەكێتییەكی فیدرالییان هەبێ، بۆ ئەوە هەڵوێستتان چی دەبێت؟
محەممەد شاندر: شتی بنیادنراوی دەستكرد و ساختە بەردەوام نابێ و خۆشبەختیش ناهێنێ. كورد و توركمانەكانی باكووری عێراق دەبێ نیازی دڵسۆزانەیان هەبێ بۆ دروستكردنی ئیدارەیەكی هاوبەش. من ناڵێم با ئەم كارە بە گرەنتی توركیا بێت، بەڵام هاوكاریكردنی كورد و توركمانەكان لەو ناوچەیەدا لە بەرژەوەندی توركیاشدایە. من لەسەردەمی سەدامەوە چاودێری ئەوە دەكەم كە دەسەڵاتداران بەشێوەیەكی دۆستانە رەفتار لەگەڵ توركمانەكان ناكەن، كوردیش بەهەمان شێوە رەفتار دەكات و هەروەها بارزانی و تاڵەبانیش. بەڵام پێموایە لەژێر سەرۆكایەتی بەرێز بارزانی و بەڕێز تالەبانیدا شتی باش دروستدەبێ لە باكووری عێراق.
رووداو: لەو هەرێمەی لەژێر دەسەڵاتی كورددایە، توركمانەكان بە ناسنامەی خۆیانەوە پارتی سیاسییان هەیە و بە زمانی خۆیان دەخوێنن و لە پەرلەمان و حكومەتیشدا نوێنەرایەتیان هەیە...
محەممەد شاندر: توركمانەكان لە عێراقی دوای عوسمانی"پێكهێنەری هاوبەش"ن. ئەگەر ئەم مافە و ئەم پێگەیە قبوڵ بكرێت و هاوبەشبن لە بەڕێوەبردندا، كێشەیەك نامێنێ.
رووداو: سیاسەتەكانی حكومەتی توركیا سەبارەت بە توركمانەكانی عێراق چۆن هەڵدەسەنگێنن؟
محەممەد شاندر: توركیا هیچ كاتێك بۆ ئەو توركانەی كە لە دەرەوەی سنوورەكانیدا دەژین، پرۆگرامێكی تایبەتی نەبووە. ئەوان تەنها وەك هاووڵاتیانی ئەو وڵاتانە دەبینێ كە تێیدا دەژین. بەداخەوە لە وڵاتانی دراوسێ خەڵكی تورك باجی توركبوونیان دەدەن و حكومەت لەو رووەوە سیاسەتێكی خۆبەخاوەنكردنی نییە بەرامبەریان. من بە ئەسڵ لە توركمانەكانی سووریام، ملیۆن و نیوێك توركمان لە سووریا دەژین، خۆی لەوانیش نەكردووەتە خاوەن. ئێمە بەرامبەر تێكڕای ئەو گەلانەی لەم جوگرافیایەدا دەژین، خاوەنی بەرپرسیارێتین.
سەرچاوە: رووداۆ
