عومەر ئۆسێ، لەدایكبووی ساڵی 1958ە، بەوەناسراوە كە پەیوەندییەكی بەهێزی لەگەڵ رژێمی سووریا هەیە. خۆی خەڵكی شاری دربێسییە، بەڵام ماوەی زیاتر لە 30 ساڵە لە دیمەشق دەژی. ئۆسێ ماوەیەكی زۆر لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان PKK كاریكردووە بووە. وەلات ئۆسێ كە برا بچووكی عومەر ئۆسێ بوو، لەنێو ریزەكانی PKKدا لەشەڕدا گیانی لەدەستدا. خوشێكیشی تا ماوەیەك پێش ئێستا لە ریزی گەریلاكانی PKKدا بوو، پێش ئەوەی بەهۆی خراپبوونی رەوشی تەندروستی رووبكاتە ئەوروپا. عومەر ئۆسێ، دوو مانگ پێش ئێستا سەردانی سلێمانی كرد. ئۆسێ لەم هەڤپەیڤینەدا لەگەڵ (رووداو) بۆچوونی خۆی دەخاتەڕوو لەبارەی هەڵوێستی رژێمی سووریا و ئۆپۆزیسیۆن بەرامبەر رۆژئاوای كوردستان و گەلی كورد لە سووریا.

هەڤپەیڤین: سیروان حەجی بەركۆ

رووداو: موبادەرەی نیشتمانیی كوردی سووریا چییە؟
عومەر ئۆسێ: ئێمە رەوتێكی نیشتمانی سوورین. رێكخراوەكەمان لەساڵی 2009 دامەزراوە و سەرقاڵی كێشەی كوردین لە سووریا. كورد لە سووریا یەكێكە لە پێكهاتە گەورە و كۆنەكانی گەلی سووریا كە لە ماوەی زیاتر لە 50 ساڵی رابردوودا لە ژیانی سیاسی نیشتمانیی سووریا دوورخرایەوە و ئێستاش پشتگوێخستنەكە بەردەوامە. كورد لە مافە كولتوورییەكانی بێبەشە كە لە دەستووری سووریاشدا دانیان پێدانراوە. ئێمە داوادەكەین كورد لەنێو حكومەت، پەرلەمان و دەزگاكانی دەوڵەت و ئیدارەدا هەبێ. هەروەها داوای پەروەردە بەزمانی كوردی دەكەین لە ناوچە كوردییەكاندا. دەمانەوێ مافی كورد لە دەستووردا گرەنتی بكرێ. هەرچەندە زۆربەی ئەندامانی موبادەرەی نیشتمانی كوردی سووریا كوردن، بەڵام عەرەب، ئەرمەن، سریان، كلدۆ- ئاشوور و چەركەسیش لە نێوماندا هەن. بەپێی پەیڕەوی ناوخۆمان هەموو هاووڵاتییەكی سووری دەتوانێ ببێتە ئەندامی رێكخراوەكەمان.
رووداو: رێكخراوەكەتان مۆڵەتی هەیە لەلایەن حكومەتی سووریاوە؟
عومەر ئۆسێ: نەخێر، بەڵام ئێستا كار لەسەر ئەوە دەكەین وەك حیزبێكی سیاسی بناسرێین. بەڵام بەهۆی ئەوەی یاسای حیزبەكان دامەزراندنی حیزب لەسەر بنەمای نەتەوەیی، ئایینی، مەزهەبی و هەرێمایەتی قەدەخە دەكات، ئێمە ناوی پارتەكەمان دەكەینە (شەپۆلی موبادەرەی نیشتمانی) و بۆ ئەوەی مۆڵەتی كاركردن وەربگرین، پێویستبوو وشەی "كوردی" لابدەین.
رووداو: دەوڵەتی سووریا تائێستا زۆر كاری لە دژی كورد ئەنجامداوە و یەكێك لەوانەش (حیزامی عەرەبی) بوو، بەپێی ئەو پڕۆژەیە ناوچە كوردییەكان تەعریبكراون. هەڵوێستی ئێوە بەرامبەر ئەم پڕۆژانە چییە؟
عومەر ئۆسێ: ئێستا لە سووریا لەلایەن سەرۆك بەشار ئەسەدەوە كرانەوەیەكی باش و گرنگ هاتووەتە ئاراوە. كێشەی ئەو كوردانەی لە ساڵی 1962دا ناسنامەیان لێوەرگیرابوو، چارەسەركراوە. هەروەها كێشەی كوردی "مەكتووم"یش چارەسەر بووە و ئێستا دەزگاكانی راگەیاندنی سووریا ناوی كورد دەهێنن. من و كەسایەتی دیكەی كورد لە بەرنامەی راستەوخۆی تەلەڤزیۆنی سووریادا بەشدار دەبین. ئێمە لە ئەلیفەوە تاوەكو یا باسی كێشەی كورد دەكەین. پێموایە زۆر كێشەی كوردی سووریا وەك مافە سیاسی و كولتوورییەكانیان و هەروەها پڕۆژەی حیزامی عەرەبیش چارەسەر دەكرێن. پێموایە كە حكومەتەكانی پێشووی سووریا بە رێژەی 80% بەرپرسن لە كێشەی كورد. بەڵام بزووتنەوەی كوردیش بەرپرسە لە پشتگوێخستنی كورد. ئێمە وەك موبادەرەی نیشتمانیی كوردی سووریا لەگەڵ بوونی پەیوەندین لەگەڵ رژێم لەسەر ئاستی سیاسی و ئەمنیش. ئێمە بە رۆژ لەگەڵ كاربەدەستانی دەوڵەت كۆدەبینەوە، نەك بەشەو و بە دزی وەك بەرپرسی پارتە كوردییەكان. پارتە كوردییەكان ئەجێندای نەگونجاو پێشكەش دەكەن بۆ رەوشی كورد لە سووریا. ئێمەی كورد هیچ خاك و جوگرافیایەكی یەكگرتوومان نییە لە سووریا، عەرەب و مەسیحیش لە ناوچەی ئێمەدا دەژین.
رووداو: گوتت كێشەی كوردی بێ ناسنامە و "مەكتووم" چارەسەركراوە. لە سووریا زیاتر لە 150 هەزار كوردی "مەكتووم" هەن و تائێستا هیچ بڕیارێكی فەرمی دەرنەچووە كە ناسنامەی سوورییان پێبدرێت؟
عومەر ئۆسێ: زۆر كوردی ئەجنەبی ناسنامەی سوورییان وەرگرت. هەندێ كەس لەدەرەوە ماون و ئەگەر ئەوانیش بگەڕێنەوە پاسپۆرت وەردەگرن. لە پارێزگای حەسەكە لەنێوان 3 تا 5 هەزار كەسی "مەكتووم" هەن و زۆربەیان كوردن، بەڵام هەندێ مەسیحی و عەرەبیشیان لەنێودا هەیە. سەرۆك بڕیارێكی دەركردووە كە ناسنامەیان پێبدرێت. بەڵام تائێستا بەهۆی هەندێ كێشەی بیرۆكراسی ئەم كێشەیە چارەسەرنەكراوە و لە چەند هەفتەی داهاتوودا ناسنامەكانیان وەردەگرن.
رووداو: بزووتنەوەی كوردی ناوچە كوردییەكانی سووریا وەك بەشێك لە كوردستان دەبینێ. ئایا ئێوەش ئەو هەرێمە بە كوردستان دادەنێن؟
عومەر ئۆسێ: مافی گەلی كوردە كە بۆ خۆی بڕیاری چارەنووسی خۆی بدات. میللەتێك كە ژمارەی 40 تاوەكو 45 ملیۆن كەس بێ مافی هەیە ببێتە خاوەن دەوڵەتێكی سەربەخۆ. بەڵام ئێمە لە موبادەرەی نیشتمانی كوردی سووریا بە چاوێكی دیكە سەیری مەسەلەكە دەكەین. كێشەی كورد لە سووریا وەك كێشەی كورد نییە لە كوردستانی عێراق، یان ئێران و توركیا. ئێمە داوای مافەكانمان دەكەین لەژێر سەقفی دەوڵەتی سووریادا. ئێمە داوای جیابوونەوە، فیدراڵی و ئۆتۆنۆمی ناكەین، ئەگەر سەیری كوردستانی عێراقیش بكەین ئەوانیش داوای دەوڵەتی كوردی ناكەن، هەرچەندە ئەوە مافی خۆشیانە.
رووداو: پێتانوایە بەشێكی كوردستان لە سووریا هەیە؟
عومەر ئۆسێ: ئەوە راستییەكی مێژووییە. ئێمە بەشێكین لەم جوگرافیا و دیمۆگرافیا مێژووییە. بەڵام ئێمە ئێستا داوای تێكەڵبوون دەكەین لەگەڵ ژیانی سیاسی‌ سووریا وەك نەتەوەی دووەم لە سووریا لە چوارچێوەی دەوڵەتی سووریای یەكگرتوودا.
رووداو: لە سووریا لەسەر ناسنامەی هەموو كەسێك نووسراوە (هاووڵاتی عەرەبی سووری)، چۆن دەبێ هاووڵاتییەكی كورد لەهەمان كاتدا عەرەبیش بێ؟
عومەر ئۆسێ: بەڕاستی ماوەیەكی درێژمان پێویستە تاوەكو بتوانین مافە رەواكانمان لە سووریا وەربگرین، وەك ‌هاووڵاتی پلە یەك. ئێمە كوردین و عەرەب نین و نابێ كەس بە زۆرەملێ ببێتە عەرەب. ئێمە پێش هەرشتێك سوورین، دواتر كوردین یان عەرەبین یانیش موسڵمان و مەسیحین. ئومێدمان وابوو كە دەستووری نوێی سووریا بوونی كورد بەشێوەیەكی ئاشكرا پەسەند بكات، بەڵام خۆ دەستوور قورئان و ئینجیلێكی پیرۆز نییە. من لە پەرلەمانی سووریادا دانوستاندن لەسەر ئەو مەسەلانە دەكەم. لە سووریا دەبێ رێز لە ناسنامەی كەسانی غەیرە عەرەب بگیرێ.
رووداو: ئێوە چۆن سەیری هەڵوێستی ئۆپۆزیسیۆنی سووریا دەكەن بەرامبەر كێشەی كورد؟
عومەر ئۆسێ: ئەو گرووپانەی لە ناوەوە و دەرەوەی سووریا ناوی ئۆپۆزیسیۆنیان لە خۆیان ناوە، خراپتر و شۆڤینیترن لەو حكومەتانەی لە ماوەی رابردوودا لە سووریا هەبوون. لەلایەكەوە ئۆپۆزیسیۆنی ئەنجوومەنی ئیستەنبۆڵ هەیە (ئەنجوومەنی نیشتمانیی سووریا) كە خۆیان خستووەتە باوەشی رەجەب تەیب ئەردۆغانی عوسمانی و سەلجوقی نوێ و داوای دەستێوەردانی سەربازی دەكەن لەلایەن پەیمانی ناتۆ بەهاوكاری توركیا و سعوودیە لە دژی سووریا، بەلایانەوە گرنگ نییە ئەگەر ئیسرائیلیش بەشداری رووخاندنی رژێمەكە ببێ. ئەوان نەك تەنیا رژێمەكە وەك ئامانج دەبینن، بەڵكو تەواوی سووریا. دەیانەوێ سووریا پارچە پارچە بكەن و دابەشی بكەن بۆ كانتۆن و دەوڵەتی وەهابی سەلەفی. ئەوە ئۆپۆزیسیۆنی نیشتمانییە. ئۆپۆزیسیۆنی دیكە لە ناوەوە هەیە كە دژی دەستێوەردانی سەربازییە، بەڵام دیسانەوە دژی گفتوگۆشە لەگەڵ رژێم. من هەڵوێستی ئەمانەش بەرامبەر كێشەی كورد نێگەتیڤ دەبینم. هەڵوێستی رژێمی ئێستا لە هەڵوێستی ئۆپۆزیسیۆن باشترە. ئۆپۆزیسیۆنێكی سێیەمیش هەیە كە نیشتیمانییە و لەگەڵ ئەنجامدانی دیالۆگە و ئێمە بەشێكین لەو ئۆپۆزیسیۆنە.
رووداو: پارتە كوردییەكان سەرقاڵی دانوستاندنن لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنی سووریا. ئایا دەبێ ئەوان چی بكەن؟
عومەر ئۆسێ: من ئامۆژگاری پارتە كوردییەكان دەكەم و تكایان لێدەكەم خۆیان بكێشنەوە لە بزووتنەوەكانی نێو ئۆپۆزیسیۆن. من پێشیازدەكەم ئەوان یەكبگرن و مەرجەعێكی كوردی نیشتمانی دروستبكەن و بە زووترین كات دانوستاندن لەگەڵ سەركردایەتی سیاسی دەوڵەتی سووریادا بكەن. دەرگا كراوەیە بۆ ئەوان، بەڵام بەداخەوە كە ئەوان لەسەر ئاستی ستراتیژی نیشتیمانی هەندێ هەڵەیان كردووە. ئەوان بایكۆتی دانوستاندن و دیداریان كرد لەگەڵ سەرۆك بەشار ئەسەد. ئەوە دەرفەتێكی مێژوویی بوو، ئێمە لەگەڵ مانەوەی ئەم رژێمەین سەرەڕای لایەنە نێگەتیڤەكانی. بەدیلەكە خوانەكات دروستببێ چونكە بۆ كورد زۆر خراپتر دەبێ.
 رووداۆ: تۆ دەڵێی هەڵوێستی رژێمی سووریا بەرامبەر كێشەی كورد باشترە لە هەڵوێستی ئۆپۆزیسیۆن. چۆن باشترە؟

عومەر ئۆسێ: ئەگەر سەیری میدیای سووریا بكەن، دەبینن ئەوان چەند گرنگی بە كورد دەدەن. ئەمساڵ كەناڵی فەرمی تەلەڤزیۆنی سووریا بەرنامەی دەنگوباسەكانیان راوەستاند و ئاهەنگی نەورۆزی حەلەبیان بەشێوەیەكی راستەوخۆ پەخشكرد. ئێستا كرانەوەیەك هەیە و پارتە كوردییەكان دەبێ هاوكاریم بكەن بۆ ئەوەی مافە سیاسی و كولتورییەكانمان بەدەستبێنین. پێموایە ئێستا رژێمی سووریا زیاتر لە ئۆپۆزیسیۆن ئامادەیە تەنازول بۆ كورد بكات.
رووداو: تۆ پێش دوو مانگ بە سەردانێك هاتبوویە شاری سلێمانی. ئایا ئەو سەردانەتان فەرمی بوو؟
عومەر ئۆسێ: نەخێر فەرمی نەبوو. ئەوە یەكەمین جاربوو سەردانی هەرێمی كوردستان بكەم. من میوانی سەرۆك جەلال تاڵەبانی بووم و بۆ ماوەی یەك هەفتە وەك سیاسییەكی كوردی سووریا لە شاری سلێمانی مامەوە. هیچ نامەیەكم لەگەڵ خۆم نەبردبوو لە سەرۆكی سووریا یان حكومەتەوە. هەڵوێستەكانی سەرۆك بەشار ئەسەدم بۆ سەرۆك تاڵەبانی روونكردنەوە و ئەویش نامەیەكی زارەكی پێ سپاردم بۆ گەلی كورد و گەلی سووریا و هەروەها سەرۆكایەتی سووریا. گوتی كە ئەو لەگەڵ گەلی سووریایە و عێراق هەڵوێستێكی دوژمنكارانەی نابێ بەرامبەر سووریا لەم دۆخەی ئێستادا. سەرۆك تاڵەبانی و بەبڕوای من سەرۆك بارزانیش وەفاداری پەیوەندییەكانن لەگەڵ بنەماڵەی ئەسەد و گەلی سووریا و ئەوان هاوكاریكردنی سووریا لەكاتی ئۆپۆزیسیۆندا هەرگیز لەبیرناكەن.