بەشی دووهمو كۆتایی
لهم بهشهی چاوپێكهوتنهكهدا، جهلال تاڵهبانی سهرۆككۆماری عێراقو سكرتێری گشتی یهكێتی نیشتیمانی كوردستان، باس لهداهاتووی پۆسته حیزبییهكهی لهناو یهكێتیو یهكێتی دوای خۆی دهكات، ههروهها بهوردی تیشك دهخاته سهر هۆكارو دهرهنجامهكانی رێككهوتنی ستراتیژی نێوان یهكێتیو پارتی.
تاڵهبانی، مانهوهی سهركردهكان تا دوا ههناسه لهههرهمی دهسهڵاتدا بهخراپ وهسف دهكات، ئاشكرای دهكات لهگهڵ ئهوهدایه كات یان دوو خول دابنرێت بۆ سهركردهكان، دهڵێت “لهكۆنگرهی داهاتوودا ئهو پێشنیاره دهكهم”، هۆكاری مانهوهی خۆیشی تائێستا دهگهڕێنێتهوه پێشتر بهناچاری ئهو شێوازه پهیڕهو كراوهو پێكهاتهی ئهوكاتی یهكێتی لهسهر دانانی پێكهاتوون.
ههروهها دهڵێت “بهنسبهت خۆمهوه چونكه چهند خولم كردووه پێموایه ههر یهك خولی تر سكرتێری گشتی بم، دوای ئهوه ئیتر دابنیشمو برادهرێكی تر ببێته سكرتێری گشتی”.
لهبارهی داهاتووی یهكێتی دوای تاڵهبانی، بهپێویستی دهزانێت یهكێتی باشتر بێتو زیاتر دیموكراسی تێبكهوێت زیاتر ئاڵوگۆڕی بهرهو پێشكهوتن تێبكهوێت، ئهو كهموكوڕییانهی لهسهردهمی سهركردایهتی ئهودا ههبووه، ئهوكات نهمێنێت، بهڵام نایشارێتهوه رهنگه یهكێتی دوای ئهو خهڵكی لێ جیاببێتهوه.
سهبارهت بهنهرمی نواندنی بهرانبهر بهپارتیو شكانهوهی رێككهوتنی ستراتیژی بهقازانجی پارتی، سكرتێری گشتی یهكێتی، بوونی ئهو رهخنه لهئاستی سهركردایهتی حیزبهكهشیدا بهرانبهری پشتڕاستدهكاتهوه، دهڵێت “من تاقی كردنهوهیهكم ههیه لهبزوتنهوهی كوردایهتیو شۆڕشی كوردستان، لهپارتی دیموكراتی كوردستاندا بۆ ماوهیهك ئهندامی مهكتهبی سیاسی ئهو پارته بووم، پێموایه تێكدان لهگهڵ بنهماڵهی بارزانی لهزهرهری كورد بووه، لهساڵی 963، پاشان ئهو ناكۆكییهی نێوان پارتیو یهكێتیو ئهو خوێنڕشتنو یهكتركوشتنو زهرهردانه لهمیللهت، سهرئهنجام خۆمان رسوا كرد لهبهرچاوی دنیا”.
تاڵهبانی، ئهو رهخنانه بهههق نازانێتو هۆكارهكهی دهگهڕێنێتهوه بۆ ئهوهی لهئههمیهتی هاوپهیمانی ستراتیژیو لهزمانی هاوكاری لهگهڵ پارتیش دهزانێت.
ههروهها دان بهوهدا دهنێت لههاوپهیمانی ستراتیژی، یهكێتی وهكو پێویست قازانجی لێنهكردووه، بهڵام ههر قازانجی كردووه. بۆ ئهوهش نمونهی ههڵبژاردنی پهرلهمانی عێراق دههێنێتهوه كه بهقهد پارتی دهنگیان نههێناوهو پارتی ئهوانی وهكو خۆی حساب كردووه.
لهوهڵامی ئهو تۆمهتانهی دهوترێت رێككهوتنی ستراتیژی بووهته عهبایهك بۆ پهردهپۆشكردنی كهموكورتییهكانو درێژهكێشانی شته ناشرینهكان، تاڵهبانی دهڵێت “وهڵڵا ئهوه خهتای خۆمانه، بهپێچهوانهوه دهمانتوانی ئهو هاوپهیمانێتییه بكهیهنه ئامانجێك بۆ چاككردنی وهزعهكهو نههێشتنی گهندهڵی بۆ بنبڕكردنی كهموكورتییهكان”.سكرتێری گشتی یهكێتی، جهخت لهزاڵبوونی دهستی حیزب بهسهر حكومهتدا دهكاتهوه، ئاماژه بهوهدهدات بهرنامهیهك ههیهو بڕیاردراوه ئهوه حكومهت لهو دووساڵهی ههیهتی، كۆتایی پێبهێنێت.
لهبارهی مافی چارهی خۆنووسین، جهلال تاڵهبانی لایهنگری خۆی ئهو مافه دووپاتدهكاتهوه، بهڵام هێما بۆ ئهوهدهكات دهوڵهت دانان بهگاڵته ناكرێت، بهڵكو ئهساسی ئابووریو سیاسیو كۆمهڵایهتی دهوێت، دهڵێت “دهبێت ئێمه ئهو ئهساسه دروستبكهین..، گۆڕانكاری دیموكراتی لهكۆمهڵگهدا پێویسته كه ههموومان دهڵێین تهواو نهبووه، گهندهڵی ههیه جیهازی ئهمنو پێشمهرگه نهبووهته هی كوردایهتیو سهر بهحیزبه”.
تاڵهبانی، بهتوندی ئیدانهی ئازاردانی رۆژنامهنووسان دهكاتو بهپێچهوانهو دژ لهگهڵ بیروباوهڕو ئهخلاقی یهكێتی، ناوی دهبات، جهخت لهسزادانی ئهو كهسانه دهكاتهوه كه ئهو كاره دهكهن، پشتیوانیو پاڵپشتی خۆیشی بۆ جێبهجێكردنی یاسای كاری رۆژنامهگهری لهههرێم، دهخاتهڕوو.
سكرتێری گشتی یهكێتی، باس لهداڵدهدانی هاشمی دهكات، بهسهر دوو لایهنی باشهو خراپهدا دابهشی دهكات، پێیوایه باشییهكهی پێخۆشبوونی عهرهبی سوننهو خراپییهكهی گلهیی شیعهكانه. دهڵێت “لهراستیدا ئهوهلهن ئهو پیاوه ههتا ئێستا حكوم نهدراوه، بهپێی یاساش موتهههم بهریئه تا ئهوكاتهی دادگا تاوانهكهی دهسهلمێنێت، دووهم ئهو كابرایه جێگری سهرۆك كۆماره، نه پهرلهمان لای بردووه نه خۆی دهستی لهكاركێشاوهتهوه، كهی دادگا حوكمی بهسهردا داو تۆمهتبار دهرچوو، ئهوكاته ئهگهر كورد داڵدهی دا ئهو وهخته گلهییهكه دێته سهر ئێمه”.
هاوڵاتی: گلهییو گازندهیهكی زۆرو بهردهوام ههیه لهسهر ئهوهی دهسهڵاتی حیزبو حكومهت لێكجیاناكرێتهوه، پێشتر بهرێزت پرۆژهیهكت بۆ ئهو مهبهسته راگهیاند، بهڵام تائێستا دوای ئهو ههموو ساڵه، ئێستاش دهستی حیزب بهسهر حكومهتدا بهرۆشنی زاڵه، دهزگا ئهمنییهكانو چهندین دهزگای گرنگی تریش لهلایهن حیزبهوه كۆنتڕۆڵكراون، ئایا بهرنامهیهك ههیه بۆ ئهوهی كۆتایی بهم حاڵهته بهێنرێت؟
تاڵهبانی: ئهو رهخنهیه راستهو شهخسی خۆم پشتیوانی لهو رهخنهیه دهكهم، بهرنامهیهك ههیه كه ئهوه كۆتایی پێبهێنرێت، ئهم حكومهتهی ئهمجاره بڕیارمانداوه ئهم دووساڵهی ههیهتی دهبێت ئهو كاره بكات، بهشێك لهگفتوگۆكانم لهگهڵ جهنابی كاك نێچیر ههروهها لهگهڵ كاك عیماد كه دانراون، دهبێت ئهو شتانه نهمێنێت، دهزگاو جیهازی ئاسایش ببێته هی دهوڵهت، پێشمهرگه ببێته هێزی رهسمی كوردستان، بیریشمان لهوهكردووهتهوه لهئایندهشدا شێوهی پێشمهرگایهتیش بگۆڕین وهك تهجنیدكردنی سهربازی، واته كار لهسهر تهمهنی پێشمهرگه بكهین، ئهمهش بهشێوهیهك بیكهینه شێوازێكی مۆدێرن، دیاره تائێستا ئهوهمان نهكردووهو ئهمهش كهموكورتییه، بهڵام هیوادارین ئهمجاره بیكهین.
هاوڵاتی: بهرێزت پێشتر لهقسهكانتدا باستلهوهكرد كه هێشتا قۆناغی رزگاریخوازی كوردستان بهدوا مهنزڵی خۆی نهگهیشتووه، ئایا مهبهست ئهوهیه لهقۆناغی دووهمدا كار بۆ ئهوه بكرێت كورد ببێته خاوهن دهوڵهتی سهربهخۆی خۆی؟
تاڵهبانی: لایهنگری مافی چارهی خۆنوسینم، ئهگهر لهبیرت بێت یهكێتی لهشاخ دروشمی مافی چارهی خۆنوسینی ههڵگرتبوو، دیاره مافی چارهی خۆنوسین دهكاته دهوڵهتیش، دهكاته فیدراڵو كۆنفیدراڵیش.
ئێستاش دانانی ئهو دروشمه لهپێش جوڵانهوهی رزگاریخوازی گهلی كورددا بهرهچاوكردنی ههلومهرجی تایبهتی دهبێت، بهئارهزووی دڵ نابێت. بهڵكو دهبێت بزانین لهكام قۆناغهدا مافی چارهی خۆنوسین دهبێته دهوڵهت، لهكام قۆناغدا دهبێته فیدراڵو كۆنفدراڵی. ئێمه لهپاش ئهوهی مافی چارهی خۆنوسینمان ههڵگرت، فیدراڵمان پیاده كرد، ئێستا ئهگهر تهماشای وهزعی كوردستان بكهی ئهوهی ئێستا ههیه كۆنفیدراڵه، ئینجا ئهگهر توانای پێكهێنانی دهوڵهت ههبوو، لهرووی كۆمهڵایهتی، ئابووری، سیاسی، ئیقلیمی، پێموایه خهڵكی ههره زۆری كوردستان ئهوهی پێخۆشه، ئاشكرایه ئهوانهی خهباتیان كردووه لهپێناوی میللهتهكهیاندا بۆ سهربهخۆی بووه بۆ ئهوه بووه بهمافهكانی نهتهوه بگهن، بۆیه دهوڵهتیش خهونیان بووهو یهكێك بووه لهخهونهكانیان، بهڵام ئایا ئێستا لهم قۆناغهدا گونجاوه یان نا؟، یان خۆ ئهگهر هاتهدی ئایا خۆی دهگرێت لهبهرانبهر وهزعی ناوچهكه، ههمووجار نمونهیهك دههێنمهوهو دهڵێم، گریمان پهرلهمانی كوردستان سهربهخۆبوونی راگهیاند، ئهگهر توركیاو سوریاو ئێرانو عێراقیش لهشكریان نهناردو تهنیا سنوریان داخست، ئاخۆ ئهو دهوڵهته خۆی دهگرێت؟. ئهمه پرسیاره گرنگهكهیه. دیاره دهوڵهت دانان بهگاڵته ناكرێت، ئهساسی ئابووریو سیاسیو كۆمهڵایهتی دهوێت، دهبێت ئێمه ئهو ئهساسه دروستبكهین، پاشان لهكاتی پێویستدا بیكهینو حسابی ئهوه بكهین چهندمان ئهوكاره پێ دهچێته سهر، دیاره مهبهستی من لهباسكردنی قۆناغی رزگاری ههر مهسهلهی دهوڵهتیش نییه، ئهركهكانی قۆناغی رزگاری دیموكراتی جگه لهشتی میللی كه ئێستا خۆی دهبینێت لهگهڕانهوهی ناوچه دابڕاوهكان، شتی كۆمهڵایهتیو دیموكراتی ههیه، گۆڕانكاری دیموكراتی لهكۆمهڵگهدا پێویسته كه ههموومان دهڵێین تهواو نهبووه، گهندهڵی ههیه جیهازی ئهمنو پێشمهرگه نهبووهته هی كوردایهتیو سهر بهحیزبه، پێشتر پرسیاری ئهوهت لێكردم كه داوای جیاكردنهوهی حیزبو حكومهتم كردبوو كهچی تائێستا ئهو حاڵهته ههر بهردهوامه، ئهوه لهقۆناغی دیموكراتی دهبێت نهمێنێتو چارهسهر بكرێن.
هاوڵاتی: ئایا هیچ میكانزمێك یان سهقفێكی زهمهنی دیاریكراو دهستنیشانكراوه بۆ نههێشتنو كۆتاییهێنان بهو كهموكوڕیییانهی باسكران، یان بههیوان لهدووساڵی ئایندهدا ئهو ئهركانه جێبهجێبكهن؟
تاڵهبانی: من خۆم واناسراوم كه گهشبینمو لهسهغڵهتترین كاتدا لهو جۆره رهئیه بووم كه گهشبین بووه، من هیوام ههیه، بهڵام ئهو هیوایهم نییه لهدووساڵی ئایندهدا ههمووی بێتهدی، لهدوو ساڵی داهاتوودا ههنگاو بنێین، ئێمه ئهگهر یهكێتیو پارتی ئهو بڕیارهی داویانه چارهی گیروگرفتهكان بكهن ئهو سیاسهته جێبهجێبكهن زووتر دهیهێنینهدی، چونكه رهنگه بیستبێتتان پارتیو یهكێتی كۆبوونهوهیهكی موشتهرهكمان كردو كۆمیتهی جیاجیامان دانا، پسپۆڕمان هێناو خوێنهوارو مامۆستای زانكۆمان هێنا بۆ لابهلاكردنهوهی ئهگهرهكان، بۆ گهڕان بهدوای ئهوهی چۆن چارهیان بكهینو گیروگرفتهكان چۆن لابهلابكهینهوه، خۆشبهختانه گهیشتوونهته ئهنجامی موشتهرهك، ئهگهر ئهو ئهنجامانه جێبهجێبكهین بهڵێ پێموایه گهشبینم.
هاوڵاتی: تێڕوانینێكی نێگهتیڤ ههیه لهسهر سهركردهكانی رۆژههڵات كه واقیعیشه، ئهویش ئهوهیه كه تادوا ههناسه دهیانهوێت لهههرهمهكهدا واته لهسهرهوهی دهسهڵاتدا بمێننهوه، خوێندنهوهت بۆ ئهوه چییه؟
تاڵهبانی: ئهوه بهشتێكی خراپ دهزانم، بۆیه خوازیارمو پێموایه دهبێت لهخۆمانهوه دهستپێبكهین، لهیهكێتییهوه دهستپێبكهین، پێموایه دهبێت كاتێك دابنێین بۆ ئهوه، یان دهتوانین دوو خول دابنێن بۆ سهركردهكان، ئیتر دوای ئهوه بیگۆڕین. ئهمهش بهوجۆرهبێت كه سهركردهی یهكهم كه دهگۆڕێن مانای ئهوه نییه كه فهرامۆشی دهكهین، بهپێچهوانهوه دایدهنێن وهك ئهندامێكی زیرهك، یان كهسایهتییهكی خاوهن ئهزموون، پرسی پێدهكهینو رێزی لێدهگرین، بهڵام دیاره ههموو كارهكانیش لهدهست ئهودا نییه چیتر. خۆم دهمهوێت پێت بڵێم لهكۆنگرهی داهاتوودا ئهو پێشنیاره دهكهم. دیاره خۆت وهزعی یهكێتی دهزانی چۆنه؟، ئێمه وهكو یهكێتی یهكهمجار بهناچاری وامانكرد ئهم شێوازهی ئێستا بهدهستهوه بگرین، ئهوكاته سێ گروپ بووین، ئهو گروپانه تهنیا لهسهر من پێكهاتبوون كه ببمه سكرتێری یهكێتی، دواتر ههندێكیان لێم بهگلهییی بوون وتیان دایدهشكێنیتهوه بهلای كۆمهڵهدا، دواتریش ههموو قبوڵیان كردهوه كه بهردهوامبین بهم شێوازه، لهپاش دهورانی ئازادی، ئهو كێشهیهمان ههرمابوو، راسته نهگهیشته ئهوهی بتهقێتهوهو نهتهقییهوه، بهڵام كێشهیهكمان لهوبارهوه ههر ههبوو، تا ئهوكاتهی لهكۆنگرهی یهكهم، ئاراستهیهك ههبوو كه یهكێتی ههڵبوهشێنینهوه. دائیمهن كه ناكۆكییهكان توند دهبوو لهنێوان لایهنه جیاجیاكاندا، دههاتنه سهر ئهوهی مام جهلال بهێنن ناوبژیوانو رێبهر بێت. لهبیرمه شتێك دهگێڕمهوه لهكۆنگرهی یهكهم برادهران پێشنیاریان كرد كه دهسهڵاتهكانی سكرتێری گشتی كهمبكرێتهوهو زۆریش كهمكرایهوه، وایلێهات شتێكی وای نهمابوهوه. دواتر سهیریانكرد ئیشهكان ناڕۆنه پێشهوه، یهكێك لهوبرادهرانه ناوی ناهێنم، بهڵام خۆی دهزانێت كێیه، هاتو وتی كاكه یهك ئیش ناڕوات یهكێتی ئیفلیج بووه كهس حسابمان بۆ ناكات، جا وتم چی بكهم ئێوه دهسهڵاتتان بۆ هێشتم تا من بڵێم فڵان كهس بانگكهن لهسهر فڵان شت، وتی وهڵڵا راست دهكهی. دواتر لهكۆبوونهوهی سهركردایهتی وتی پێشنیار دهكهم ههموو دهسهڵاتێك بدهینهوه به مام جهلال بۆ ئهوهی بتوانین ئیشهكان بكهین، ئێستا دهڵێم نهواشو نهواش.
من لایهنگری ئهوهم بڕیارێك بدهین كهسی یهكهم لهدوو خول زیاتر درێژتر دهسهڵاتی نهبێت، بهڵام بهنسبهت خۆمهوه چونكه چهند خولم كردووه پێموایه ههر یهك خولی تر سكرتێری گشتی بم، دوای ئهوه ئیتر دابنیشمو برادهرێكی تر ببێته سكرتێری گشتی. خۆ ئهگهر ترس لهوه ههیه یهكێتی كارهكانی خۆی پێڕانهپهڕێت بهبێ من، ئهوا دهڵێم ئهگهر رێكخستنێك، حیزبێك بهبێ مام جهلال نهتوانێت بهرێوهبچێت، وهڵڵا حهقی مانهوهی نییهو با زووتر بڵاوهی لێبكات.
هاوڵاتی: قسهیهك ههیه دهڵێت، یهكێتی یانی مام جهلال، مام جهلالیش یانی یهكێتی، ئایا خۆتان ئایندهی یهكێتی دوای مام جهلال چۆن دهیبیننهوه؟
تاڵهبانی: بهش بهحاڵی خۆم لهسهر ئهوه موافق نیم كه بڵێی یهكێتی یانی مام جهلالو مام جهلالیش یانی یهكێتی، یهكێتی مێژوویهكی ههیه لهرۆژی دامهزراندنییهوه، تۆ تهماشاكه لهچهندین قۆناغدا مام جهلال یهكێتی نهبووهو یهكێتیش ههر یهكێتی بووه، سهرهتا ههر زوو برادهرانی سۆسیالیست لێمانجیابوونهوهو چوون حیزبی تازهیان دروستكرد.
جارێكیان لهگهڵ نوێنهری یهكێتی كه كاك نهوشیروان بوو، بهكاك نهوشیروانیان وتبوو مام جهلال براگهورهی ههموومانهو ههموومان بهبراگهورهی خۆمانی دهزانین، كاك نهوشیروانیش پێیوتبوون كاكه وهڵاهی نه مام جهلال خۆی بهبراگهورهی ئێوه دهزانێتو نهئێوهش مام جهلال بهبرا گهورهی خۆتان دهزانن، با بهسهراحهت قسهبكهینو موجامهلات نهكهین، ئێوه خۆتان جیابوونهتهوهو ماڵتان ئاوابێت.
دوای ئهوه برادهرانی (ئاڵای شۆرش) جیابوونهوه، دواتریش ئهوه كاك نهوشیروانو ئهوان جیابوونهوه، ئهگهر دهشڵێن مام جهلال لهناو یهكێتی مهكانهتی ههبووهو ئهو رایگرتووه، ئهوه قورساییهكهی دهگهڕێتهوه بۆ چهند شتێك.
یهكێكیان سهردهمێك ههموو گروپهكانی ناو یهكێتی به مام جهلال رازیبوون، خۆشی نهوعێك لهگونجاندنو پێكهوهههڵكردنو ژیانی لهگهڵ ئهو كهسانهی كه هاوبیروڕا نییه ئهو توانایهی ههبووه، جگه لهوه خۆشی میژوو دروستیكردووهو عهشیرهتی تاڵهبانی نهیهێناوهته پێشهوه، لاوێك بووه لهیهكێتی خوێندكارانهوه هاتووه خۆی خۆی پێگهیاندووه تا ئهم قۆناغه.
بۆیه من پێموایه بۆ یهكێتی دیاره مام جهلال دهورێكی دیارو گرنگی تێیدا ههیهو ههبووه، بهڵام یهكێتی زۆر لهوه گهورهتره كۆی بكهیتهوه لهناو شهخسی مام جهلالدا، بۆ ئهو پرسیارهی كه دوای مام جهلال یهكێتی چی لێدێت، دهڵێم مام جهلال بهتهما نییه تاسهر لهجێگای خۆی بمێنێتهوه.
من هیوادارم یهكێتی دوای مام جهلال باشتر بێتو زیاتر دیموكراسی تێبكهوێت زیاتر ئاڵوگۆڕی بهرهو پێشكهوتن تێبكهوێت، ئومێدیش دهكهم ئهو كهموكوڕییانهی لهسهردهمی سهركردایهتی مام جهلال ههبووه ئهوكات نهمێنێت.پێموایه یهكێتی دهتوانێت بهردهوام بێتو بهرهو پێشهوه بچێت، چونكه یهكێتی هێزێكه لهناو خهڵكی كوردستانو بهپێی پێویستییهكانی گهشهكردنی كۆمهڵایهتی دروستبووه، پێموایه ئهگهر ئهو گۆڕانكارییانه لهناوخۆیدا ئهنجام بدات كه لهگهڵ سهردهمو ههلومهرجی بابهتیو مێژوویی دهگونجێت، یهكێتی دهمێنێتهوه وهك هێزێكی گهوره، مومكینه خهڵكی لێ جیاببێتهوه، خۆ نزیكترین كهس له مام جهلال كاك نهوشیروان مستهفا بووه ئهوه جیابووهوهو گۆڕانی دروستكرد، وابزانم ههموو خهڵكی كوردستان دهزانێت ئهو كهسانهی لهناو یهكێتی ماونهتهوه نزیكترین كهس نهبوون له مام جهلال لهناو یهكێتیدا لهچاو كاك نهوشیروان، بهڵام لهگهڵ ئهوهشدا ئهوه یهكێتی مایهوهو نهشفهوتا.
هاوڵاتی: بهڵام ئهمهیان بهوجودی مام جهلاله، ئێمهش قسه لهسهر دوای ئهو زهمهنه دهكهین؟
تاڵهبانی: راسته ئهوهی ئێستا ههمووی بهوجودی مام جهلاله، جا دوای مام جهلال خۆیان بیربكهنهوه ئهگهر توانییان یهكێتییهكهیان بهرێوهبهرن زۆرباشه، ئهگهر نهیانتوانی خۆ كاركردن بهزۆر بهرێوهناچێت.
هاوڵاتی: پێشبینییهكانی بهرێزت، یان تیڕوانینی تۆ بۆ ئایندهی یهكێتی چی دهبێت؟
تاڵهبانی: پێشبینییهكهم ئهوه كه یهكێتی دهبێت خۆی بكاته پارتێكی سۆسیال دیموكراتی راستهقینه، ههندێك كهموكورتی ههیه موجامهلات دهكرێت، خاتری فڵانو فڵان دهگرن ئهوه نههێڵن، وهكو چۆن لهحكومهتدا بڕیارماندا لهسهر ئهساسی كهفائهو توانا شوێن بۆ كهسهكان دابنرێت، بۆ بهرێوهبردنی یهكێتیش ههمان بڕیاریان ههبێت. ههروهها ئهو گۆڕانكارییانهی كه پێویسته بهپێی ههلومهرجی تایبهتیو بابهتی ههم لهپرۆگرامو پهیڕهودا ههم لهرهفتارهكانی دا، كه بهلای منهوه رهفتارهكانی زۆر گرنگه ئهنجام بدرێن، من دهمێكه داوادهكهم بڕۆین بهرهو خانووه قوڕهكان، مهبهستم ئهوه نییه ههموو بچین خانووی قوڕ دروستبكهین، مهبهستم ئهوهیه بهرهو خهڵكی رهنجدهرانی بیرو بازوو بچین، گوێ بهوان بدهینو ئیش بۆ ئهوان بكهین، بۆ نمونه لهمنیان پرسی لهسلێمانی ئهوه چۆن جێبهجێبكهین، وتم بڕۆن لهگهڕهكه ههژارهكانهوه جادهكان قیرتاو بكهن، ئاویان بۆ بهرن دوایی بڕۆن بۆ گهڕهكه دهوڵهمهندهكان، من دهزانم خۆ هاوڵاتییه دهوڵهمهندهكانیش ههر هاوڵاتی خۆماننو ئهو ههقهیان بهسهرمانهوه ههیه، بهڵام كێ پێویستی زیاترو ئهولهویهتی زیاتری ههیه لهپێشدا روو لهوه بكهین.
هاوڵاتی: رهخنهیهك كه لهسهر مهكتهب سیاسییهكانی حیزبی كوردی ههیه ئهوهیه، كه بهشێكی زۆریان بهڵێ_یان زیاتره لهنهخێر، لهلای یهكێتیش ههر وایه بهتایبهتی لهبهردهمی سكرتێری گشتیدا، ئایا ئهمه حاڵهته بۆ لهناو مهكتهب سیاسییهكاندا وا خوڵقاوه، ئهمه پهیوهندی بهوانهیهوه یان بهبهڕێزتانهوه؟
تاڵهبانی: من نامهوێت بهرگری لهخۆم بكهم چونكه ئهو قسهیه روو لهمنه، تكات لێدهكهم تۆ لهگهڵ ئهندامانی مهكتهبی سیاسی كۆببهوه، بهش بهحاڵی خۆم جارێ ههتا كاك نهوشیروان لهناو یهكێتیدا مابوو ههموو ئیشهكانم بۆ ئهو بهجێدههێشت، رهنگه تۆ تهعهجوب بكهی، لهراپهڕینهوه تائێستا بهقهدهر تۆ دهستم ههبووه لهدانانی وهزیرهكانو جێگرهكانیان، لهدانانی كاربهدهستهكان، ههتا ههڵبژاردنی كهسهكان بۆ سهرۆكایهتی حكومهت بهشی كوردستان من بڕیاردهری سهرهكی نهبووم، من تهنیا پشتگیری بۆچونهكهم كردووه، خۆت لێكی بدهوه دهزانی كێ ئهو پێشنیارانهی كردووه.
لهناو مهكتهبی سیاسی ئێمهدا من گهلێكجار لهكۆبوونهوهكان پێموتوون كه دهسهڵات بۆ خۆتانه بۆئهوهی بتوانن بهسهربهستی قسه بكهنو بۆچونی خۆیان بدهن، پێموایه راسته برادهران حورمهتمو خاترم دهگرن، بهڵام كه هاته سهر شتی مهبدهئی وانییهو بۆچونی خۆیان ههیهو ئهوانیش قسهی خۆیان دهكهن.
ئهوه نهریتێك بووه لهناو یهكێتی، من زۆرجار شتهكانمان بۆ برادهران بهجێهێشتووه، تابڕیاری لێبدهن، ئێستاش لای ئێمه من ناڵێم خاتری مام جهلال ناگرن، بهڵام زۆرتر ئهوهیه كه بۆچوونیان ههیه لهسهر مهسهلهكان.
هاوڵاتی: ئهندامانی خوارهوهی یهكێتی رهخنهیهكیان لهبهرێزت ههیه، ئهویش ئهوهیه كه لهبهرانبهر خواستو داخوازییهكانی پارتیدا زۆر نهرم بوویتو نهرمییهكی زۆرت نیشانداوه، وا لێكدهدرێتهوه كه رێككهوتنه ستراتیژییهكه زیاتر بهقازانجی پارتی شكاوهتهوه نهك یهكێتی، بۆچونت لهوبارهوه چییه؟
تاڵهبانی: دهمهوێت پێت بڵێم ئهو رهخنهیه ههیهو ئاگادارمو ئهو رهخنهیه دهبین، وهكو تۆ وتت ئهوه لهناو كهوادرو قهواعیدی یهكێتیدا ههیه، بهڵام لهسهركردایهتیش ئهو رهخنهیه ههیه، بهڵام من دهمهوێت شتێكت پێبڵێم، من تاقی كردنهوهیهكم ههیه لهبزوتنهوهی كوردایهتیو شۆڕشی كوردستان، لهپارتی دیموكراتی كوردستاندا بۆ ماوهیهك ئهندامی مهكتهبی سیاسی ئهو پارته بووم، پێموایه تێكدان لهگهڵ بنهماڵهی بارزانی لهزهرهری كورد بووه، لهساڵی 963، پاشان ئهو ناكۆكییهی نێوان پارتیو یهكێتیو ئهو خوێنڕشتنو یهكتركوشتنو زهرهردانه لهمیللهت، سهرئهنجام خۆمان رسوا كرد لهبهرچاوی دنیا، ئهوه كارێكی خراپ بووو زهرهری زۆری هێناوه بۆ ههموولایهكمان.
پێموایه ئههمیهتی هاوپهیمانی ستراتیژی نێوان یهكێتیو پارتی تێدهگهم، ههروهها لهزمانی هاوكاری لهگهڵ پارتیش دهزانم، بۆیه ههق نییه ئهو برادهرانه وابڵێن.
دوو مهسهلهت بۆ دههێنمهوه، جارێكیان مادام میتران نامهیهكی نیشاندام وهڵامی بن كلینتن بوو بۆ ئهو، مادام میتران داوای لهكلنتن كردبوو كه پشتیوانی كورد بكات، وتبووی كورد میللهتێكهو وڵاتێكهو حهقی خۆیانه ژیانو مافی خۆیان ههبێت، ئهویش لهجوابدا پێی دهڵێ قسهكهت رهوایه، بهڵام ئایا ئهوان بوونهته میللهت، پارچه ئهرزێكی بچوكیان لهبهردهسته، كردوویانه بهدووبهشهوه، ههر ئهو رهئیس كلنتنه دوای ئهوهی ئێمه پێكهاتینهوهو كوردستان یهكیگرتهوهو یهكڕیزی دروستبوو، لهدانیشتنێكدا كاك كۆسرهتیشم لهگهڵ بوو لهگهڵ كلنتن، لهههڵساندا لێم پرسی وتم جهنابی سهرۆك پێموابێت تۆ محامیت بهپیشه، وتی بهڵێ، وتم ئێمه وهكو كورد پارێزهرمان نییه، نابیت بهپارێزهرمان لهئهمهریكا، وتی با ئامادهم ئهو كاره بكهم بۆ ئێوه، ئهو ئاگاداربوو لهوهی پێكهاتینهوه، ئنجا وایوت، بزانه شهڕ لهگهڵ پێكهاتنهوهو تهبایی چهند فهرقی ههیه تهنانهت لای دۆستهكانیشمان.نمونهیهكی ترت بۆ بێنمهوه، كۆمیتهیهكی هاوبهشمان ههبوو لهلای ئێمهوه كاك عومهر سهید عهلی سهرپهرشتیار بوو، لهلایهنی پارتییهوه مهرحوم سامی عهبدورهحمان بوو، پاش ههشتاو ئهوهنده كۆبوونهوه گهیشته بنبهستو هیچ نهگۆڕا. من لهئهنقهرهبووم، بروسكهیهكم بۆ برادهران ناردو وتم دهمهوێت بهلای كاك مهسعود دا بێمهوه، وتیان نا لهوێوه مهیهرهوه، بۆ؟ وتیان ئهو نههاتووهو ئهوه بۆ ئێمه شكستهو باش نییه، وتم پیاوی چاك بن وا بیرمهكهنهوه چاوبخشێننهوه بهبڕیارهكهتاندا، پاش ماوهیهك نیوهیان دهیانوت بهوێدا وهرهوه نیوهكهی تر دهیوت بهوێدا مهیهرهوه، مایهوه د.بهرههم، ئهو لهدهرهوه بوو، تهلهفۆنم لهگهڵ د.بهرههم كردو وتم تۆ رهئت چییه، وتی وهڵڵا مام من رهئی راستهقینهت پێدهڵێم، ههموو یهكێتی پێی ناخۆشه تۆ بهوێدا بێیتهوه، ههموو كوردیش پێی خۆشه تۆ بهوێدا بێیتهوه، منش پێم وت بهقسهی ههموو كورد دهكهم باشه بهوێدا دێمهوه، بهوێدا هاتمهوهو موشكیلهكانمان حهل كرد، پهرلهمانمان یهكخست، راسته ههمووی یهك نهخرا لهو كاتهدا، بهڵام ههنگاوبهههنگاو كارهكان چوونه پێشهوه. لهبهرئهوه پێموایه ئهو هاوپهیمانی ستراتیژییه بۆ كورد باشه، راسته وهكو یهكێتی وهكو پێویست ناڵێم قازانجی لێكردووه، بهڵام ههر قازانجی لێكردووه، خۆ لهههڵبژاردنی ئهخیری پهرلهمانی عێراقدا ئێمه بهقهدهر پارتی دهنگمان نههێنا، بهڵام پارتی ئێمهی وهكو خۆی حساب كردو وهكو یهك هێزو قهباره چاو لهئاكامهكهی كرا.
ئهمه لهگهڵ ئهوهی پێموایه ئهو هاوپهیمانی ستراتیژییه بۆ كورد باشه، ئهگهر ئهو هاوپهیمانی ستراتیژییه نهبا ئهو وهزعهی كوردستان وهك ئێستا رانهدهگیرا، وهزعی كوردستان رانهگیرێت لهبهغداش كاریگهری خراپی دهبێت، دیاره بهغدادیش وهك ئێستا ناكات. لهپێناوی ئهو شته گهورهیهدا كه خهیری كوردو كوردستانی تێدایه كه خهیری فیدراڵو بهغدادی تێدایه با یهكێكمان لهدوو سێ مهنسهبدا كهمتری ههبێت، یان با واحسابی بكهین ئهوه تهزحیهیهكه یهكێتی دهیدات لهپێناوی كورد دا.
هاوڵاتی: دهتوانین بڵێن ئهمه دهفعه بهڵڵایه؟
تاڵهبانی: نا دهفعه بهڵڵانییه، ئهوه فیداكارییه لهپێناوی بهرژهوهندی گشتی، بێجگه لهوه تۆ تهماشا بكه ئێمه بهو تهریقهیه توانیوومانه كۆمهڵێك دهستكهوت بۆ میللهتهكهمان بهدهستبهێنین، خوا نهخواسته ئێمهو پارتی تێكبچین، وهزعهكه ههمووی تێكدهچێت؟ من ههندێكجار دهبینم ئهو رۆژهی گرژی لهنێوان پارتیو یهكێتی دا ههبێت، خێرا كاریگهری لهسهر بازاڕ دروست دهكات، راسته ههندێكجار دهڵێن مام جهلال بۆ حهوت جار دهچێته سهڵاحهدین، بهڵام خۆ ئێستا كاك مهسعود زیاتر دێت، ئهو كارانه لهپێناوی كورد دایه. من زۆرجار بهبرادهرانی خۆم دهڵێمو وتومه كاكه ئێمه چهندینجار دهچینه بهغدادو ئهوانیش ههر نههاتن، بۆ لهگهڵ كابرایهكی بهغدایی ئهو تهساهوله بكهین، بۆ لهگهڵ كوردێكی خۆمان تهساهوله نهكهین، لهپاشان كه من دهچم بۆ سهڵاحهدین بۆ ئهوه ناچم تائیمتیازاتیان بۆ خۆم لێوهربگرم. دهچم لهپێناوی یهكخستنی ماڵی كوردو تهبایی كوردستان، پێموایه ئهوه خهڵك ههمووی پێی خۆشه.
هاوڵاتی: بهڵام لهگهڵ ئهو پێخۆشبوونهی خهڵكیش بۆ تهبایی گلهییهك ههیه كه ئهو رێككهوتنهی ئێوه بووهته عهبایهك بۆ پهردهپۆشكردنی كهموكورتییهكانو درێژهكێشانی شته ناشرینهكان؟
تاڵهبانی: وهڵڵا ئهوه خهتای خۆمانه، بهپێچهوانهوه دهمانتوانی ئهو هاوپهیمانێتییه بكهیهنه ئامانجێك بۆ چاككردنی وهزعهكهو نههێشتنی گهندهڵی بۆ بنبڕكردنی كهموكورتییهكان، بهڵام كه خۆمان لێ مات كردووه ئۆباڵهكهی دهكهوێته ئهستۆی خۆمان، نهك ئۆباڵهكهی بخهینه سهر ئهو هاوپهیمانیهتییهی كه ههیه.
هاوڵاتی: بوونی هاشمی لێره كێشهیهكی بۆ ههرێمهكه دروستكردووه، ههندێكجار وا لێكدهدرێتهوه ههرێم پهنای كهسێكیان داوه كه لهدادگای عێراقهوه داوا دهكرێت، ئایا ئهمه دهستكهوته بۆ ئێمه كه هاشمی لێره یان بهڵڵایهكهو توشمان بووه؟
تاڵهبانی: تكا دهكهم لهو مهسهلهیهدا دهمهوێت زۆر بهراشكاوی قسهی لهسهر بكهم، ئهوه لهپارتی بكهنهوه كه ئهوان هاشمی یان نههێناوه بۆ ئێره، هاشمی هات بۆ ئێره لهكۆبوونهوهیهكی ئاسایی سهرۆكایهتی دا بهشداربێت، من لهسلێمانی بووم، لهبهر خاتری من كۆبوونهوهی سهرۆكایهتی كۆمار لێره كرا، هاشمی لهرێگهی فرۆكهخانهوه هات، باشه ئهوكاته بۆ لهبهغدادو لهفرۆكهخانه كه تهحقیقیان كردووه لهوێیه، بۆ ئهو رۆژه نهیانگرتووه ئهو لهبهغداد هاته ئێره، كاتێك كۆبونهوهی سهرۆكایهتی تهواو بوو، چوو بوو بۆ لای كاك مهسعود دواتر هاتهوه لای من بهئیعتباری ئهوهی جێگری یهكهمی منهو مایهوه، مانهوهكهی بهوشێوهیه بوو. سهبارهت بهمانهوهشی لێره بوونی ئهو لێره وهكو ههموو شتێك دوولایهنی ههیه، لایهنێك باشه لایهنێك خراپه، لایهنه باشهكهی ئهوهیه كه سوننهی عهرهب زۆریان پێخۆشهو مهمنونی كوردن، پرۆفیسۆر عهلی قهرهداغی لهگهڵ كاك بهرههم كۆبووبووهوه وتبووی ئێستا لهناو عهرهبی سوننه مام جهلال لهئاسمانه ئهوهنه لهكوردو مام جهلال رازینو مهمنونن، ئهوهش بههۆكاری ئهو مهسهلهیه كه هاشمی لهههرێم ماوهتهوه، لهلایهكی ترهوه برادهرانی شیعه گلهییان لێمان ههیهو دهڵێن كابرایهكی موتهههمه بۆ داڵدهی دهدهی. بهڵام لهراستیدا ئهوهلهن ئهو پیاوه ههتا ئێستا حكوم نهدراوه، بهپێی یاساش موتهههم بهریئه تا ئهوكاتهی دادگا تاوانهكهی دهسهلمێنێت، دووهم ئهو كابرایه جێگری سهرۆك كۆماره، نه پهرلهمان لای بردووه نه خۆی دهستی لهكاركێشاوهتهوه، كهی دادگا حوكمی بهسهردا داو تۆمهتبار دهرچوو، ئهوكاته ئهگهر كورد داڵدهی دا ئهو وهخته گلهییهكه دێته سهر ئێمه. لهلایهكی تر تائێستا مهسهلهكه لهكایهدایهو ئیشی لهسهر دهكرێت، ههوڵدهدرێت رێگایهك بدۆزرێتهوه تا چۆن چارهسهر بكرێت، ئهو دهوره بهئێمه سپێردراوه دهوری ناوبژیو پێكهێنان ببینین، ئهم راسپاردهیهش ههم عهرهبییهن ههم عێراقییهنو تهنانهت دهولییهن وامان پێدهڵێن، بهراستی ئهوان لهئێمه رادهبینن ئێمه لهو ناوهدا كارێك بكهین، لهوه زیاتریش نهدهكرا جۆرێكی تر رهفتار لهگهڵ ئهو پیاوه بكرێت.
ئهو مهسهلهیه لهگهڵ ههموو كاربهدهستانی عێراق باسم كردووه، لهگهڵ مالكی وهزیرهكانو سهرۆكی پهرلهمانو سهرۆكی حیزبهكان یهكهیهكه كهسێك نهیوتووه ئهو ئیشه ئێوه دهیكهن خراپه، بهڵام ئهوانیش دهڵێن ئهو ئێوه توشتان بووه بهتوشییهوه.
هاوڵاتی: دواین پرسیارم لهسهر وهزعی خراپی رۆژنامهنووسانه، ئێمه پێشتر بهرێزتمان بینی، دوای ئهوهی باسی توندوتیژییهكانی سهر رۆژنامهنووسانمان كرد، وابڕیاربوو كێشهكان چارهسهر بكرێت، بهرێزت بهڵێنت داینێ، ئهمه لهگهڵ ئهوهی یاسایهك بۆ رێكخستنی كاری رۆژنامهنووسی ههیه، بهڵام لهم رووداوانهی چهند ههفتهی رابردوودا زۆر بهتوندتر هێرشكرایه سهر رۆژنامهنووسانو نزیكهی 13 رۆژنامهنووس بێ ئهوهی بهشداربن لهخۆپیشانداندا ئازار دراون، پێمخۆشه لهم رووهوه پهیامو سهرنجت بۆ دهزگا ئهمنییهكانو لایهنهپهیوهندیدارهكان بزانین؟
تاڵهبانی: بهتوندی ئیدانهی ئهو ئازاردانی رۆژنامهنووسانه دهكهم، كاتێك ئهو ههواڵهیان بهمن وت، پێموتن دهبێت یهكێتی وهكو یهكێتی بهیان دهربكاتو دژی ئهو كارانه مهوقیفی ههبێت، ئهگهر ئهندامێكی یهكێتی تێدایهو حكومهتیش سزای نادات، ئهوا دهبێت ئێمه خۆمان سزای بدهین.
ئهوه كارێكه بهپێچهوانهی ههموو ئهو بیروباوهڕهیه كه ئێمه ههمانه، ئهگهر لهبیرت بێت لهشاخیش شانازیمان بهوهوه دهكرد كه دروشمی ئێمه دابینكردنی ئازادیو ژیان بوو بۆ ئهدیبانو نوسهرانو رۆژنامهنوسان، چیرۆكهكهی كاك محهمهدی موكریت لهبیره. ناكرێت ئێمه ئێستا لهم سهردهمهدا بێین گرنگی قۆناغهكه لهبهرچاو نهگرینو بێین ئهو كارانه بكهین ئهوه دژی بیروباوهڕی یهكێتییه، دژی ئهخلاقی یهكێتییه، دژی ئهو ناوبانگهی ئێمهیه كه دهڵێن لهناوچهی سلێمانی نهختهك ئازادی زیاتر ههیه.
بۆیه بهتوندی دژی ئهوهم، داواشمكردووه ئهو كهسانهی ئهوهیان كردووه سزا بدرێن، راشمسپاردووه كه دهورهیهكی پێشكهوتوو بكرێتهوه بۆ دهزگا پهیوهندیدارهكان تا فێریان بكهن لهمهودوا چۆن رهفتار لهگهڵ خهڵكو رۆژنامهنووساندا بكهن.
هاوڵاتی: لهسهر جێبهجێكردنی یاساكه چی دهڵێیت؟
تاڵهبانی: من موستهعیدم چیم لهدهستبێت بۆ جێبهجێكردنی ئهو یاسایه بیكهم، حهز دهكهم ئێوه پێمانبڵێن چی بكهین، ئێمه ئهوه دهكهین كه ئێوه پێماندهڵێن، من لایهنگری جێبهجێكردنیم، ئامادهم خهباتی بۆ بكهم.هاوڵاتی: ئێستا بڕیاره لیژنهیهك بۆ لێكۆڵینهوه لهسهرپێچیكهران دروستبكرێت، تا چهنده ئاگاداری ئهو كارهیت؟تاڵهبانی: ئاگادارمو لایهنگری ئهو لیژنهیهو كارهكانیشی دهكهم.