(2).jpeg)
سیاوەش گودەرزی
حەفتەیەك لەمەوبەر فرێدریك ماڵم ئەندامی پەرلمانی سوێد و دۆستی كورد پێیگوتم: رێككەوتننامەی هەولێر بەهێزترین بەڵگەی گرەنتی سەركەوتنی كوردە لە ئێستا و داهاتووی سووریادا. دوای كەمتر لە مانگێك رەنگی واژۆی رێككەوتننامەی هەولێر هێشتا وشك نەبووەتەوە، كە ئێستا كەوتووەتە بەر مەترسی هەڵوەشانەوە. تێكچوونی رێككەوتننامەی هەولێر تەنیا لێكترازان و پەرش و بڵاوی هێزی كورد لە رۆژئاوای كوردستان و وەبیرهێنانەوەی پەندی "گەورەترین دوژمنی كورد، كورد خۆیەتی" یە. دیسان لە نێوچوونی رێككەوتننامەی هەولێر تەنیا بە مانای زەردەخەنەی داودئوغڵو و دەستكەوت و سەوقاتی ئەو لە رێگەی نێوان هەولێر و ئەنقەرە و لەلایەكی دیكە لارەملی و دەوستەوەستانی كورد و دووبارەبوونەوەی مێژووی خۆخۆری و ناكۆكییە. ئێمە هێشتا گرنگی رێككەوتننامەی هەولێرمان بەوشێوەیە كە پێویستە بۆ دەرنەكەوتووە. لایەنە نەرێنییەكانی كاریگەری لێكهەڵوەشانی رێككەوتننامەی هەولێر لەسەر سایكۆلۆژی مرۆڤی كورد لەڕاستیدا زۆر لەوە گەورەترە ئەگەر ئێمە كەمێك زیاتر لە گرنگی رێككەوتننامەی هەولێر تێفكرین. جیا لە زەردەخەنەی بەدزی چەند لایەنێكی زۆر بچووكی كوردی كە بەهۆی بچووك بوونی خۆیان رەنگە گەورەیی رێككەوتننامەی هەولێر نەبینن، لەباربردنی رێككەوتننامەی هەولێر، تێكدانی خەونی لە مێژینەی یەكێتی كوردە و دڕاندنی بەڵگەیەكی هەرە گرنگی مێژووی هاوچەرخی كوردستانە.
رۆژی 10ی تەممووزی 2012 ، لە هەولێر رێككەوتننامەیەك واژۆكرا كە دەكرێ وەك بەڵگەیەكی هەرە گرنگ لە مێژووی هاوچەرخی كوردستاندا تۆمار بكرێ. رێككەوتننامەی هەولێر لە چەند رەهەندەوە تەنانەت لە دامەزرانی بەرەی كوردستانی لەكۆتایی هەشتاكانی سەدەی رابردوودا بۆ كورد گرنگتر و پڕبایەختربوو: رێككەوتننامەی هەولێر تەنیا رێككەوتنی چەند حیزبێك لە رۆژئاوای كوردستان نەبوو، بەڵكو وەك رێككەوتنێكی كوردستانی، حیزبە گەورەكانی سێ پارچە لە كوردستان راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ تێیدا بەشداربوون. رێككەوتننامەی هەولێر لەلایەكی دیكەوە تەنیا رێككەوتنێكی كوردستانی نەبوو، بەڵكوو رێككەوتنێك بوو لە ژێر چاودێری سەرۆكی هەرێمی كوردستان مەسعود بارزانیدا واژۆكرا كە ئێستا هەرێمی كوردستان نەك وەك قەوارەیەكی سیاسی لە بەشێك لە كوردستان بەڵكو وەك هەرێمێكی گرنگی سیاسی و ئابووری لە هەرێمی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لەئاستی پەیوەندی بازرگانی و مامەڵەی نەوتی لەگەڵ زلهێزەكانی جیهانیشدا دەژمێردرێ. لە هەموو ئەمانەش گرنگتر رێككەوتننامەی هەولێر لەباری سیاسییەوە شەقلی خەتێكی كوردستانی پێوەدیاربوو كە لەودا بەرژەوەندییەكانی كورد لە رۆژئاوای كوردستان رەچاوكرابوو لە بەرانبەر هەژمارێك خەتی سیاسی دیاری وەك توركیا، قەتەر و سعودیە (ئیسلامی نەرمی ئیخوان) و هەروەها خەتی سووریا، رووسیا و ئێران (ئیسلامی تووندئاژۆی شیعە و حیزبوڵڵا).
ئێستا بەهەموو ئەم گرنگییانەوە كە ئاماژەیان پێكرا رێككەوتننامەی هەولێر لەمەترسیدایە. بەمەترسی كەوتنی ئەم رێككەوتننامەیە لێكترازان و ئاڵۆزی لەنێو ریزەكانی كورد لە ڕۆژئاوای كوردستان زۆرتردەبێ و لەو سۆنگەیەوە مەیدانی مانۆڕدانی دەستتێوەردانی توركیا، سووریا و دژبەرانی كورد لە رۆژئاوای كوردستان زۆرتر دەبێ. بە مەترسی كەوتنی ئەم رێككەوتننامەیە تەبایی و دیالۆگی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی و لە لایەكی دیكەوە پارتی كێرێكارانی كوردستان تووشی ساردوسڕی دەبێ و دیسان لەم سۆنەگەیەوە دەوڵەتانی عێراق، توركیا و ئێران كەڵكی خراپ لەو ساردی و ناكۆكییانە وەردەگرن. بە مەترسی كەوتنی رێككەوتننامەی هەولێر هاوكات زەبرێكیشە لە پرستیژی بارزانی و پارتی دیموكراتی كوردستان وەك دەستپێشخەر و چاودێر و میوانداری رێككەوتننامەی هەولێر، لەكاتێكدا هەر ئێستا دەوڵەتی عێراق و ئێران لەلایەك و ئۆپۆزیسیۆنی ناوخۆ لە دەرفەت دەگەڕێن لە دژی بارزانی. بە مەترسی كەوتنی ئەم رێككەوتننامەیە وەك یەكەم بەڵگەی یەكێتی نەتەوەیی كورد كە دلخۆشكەر و جێگەی پەسەندی هەموو رای گشتی كوردە، زەبرێكی قورس لە بڕواو متمانەی كورد دەدا و تواناو وزەی یەكگرتن و یەكێتی كورد هەتا داهاتوویەكی نادیار دەڕووشێنێ.
لێرەدا پرسیار ئەوەیە ئایا كورد دەتوانێ ئەم رێككەوتننامەیە لە بەرانبەر توركیادا بپارێزێ؟
تائێستا بە فەرمی تەنیا دەوڵەتی توركیا دژایەتی ئەم رێككەوتننامەیە دەكا! كەواتە ئایا حكومەتی هەرێمی كوردستان و پارتەكانی رۆژئاوای كوردستان دەتوانن لە بەرانبەر توركیادا راوەستن؟ راستییەكەی ئەوەیە بەهۆی باڵادەستی پارتی یەكێتی دیموكراتی لەنێو گۆڕەپانی رۆژئاوای كوردستاندا و لاسەنگی لە باڵانسی هێزدا ئەگەری دنەدان و ناكۆكی نانەوەی دەوڵەتی توركیا هەیە. كە ئەمە دەگەڕێتەوە سەر رۆژئاوای كوردستان كە چۆن لە بەرانبەر دەوڵەتی توركیادا دەتوانن لە بەرژەوەندییە حیزبییەكان بۆ بەرژەوەندی نەتەوەیی دابشكێنن. ئەوەی بگەڕێتەوە سەر حكومەتی هەرێمی كوردستان نابێ هیچ دڵەڕاوكێیەك لە شوێن و هەڵكەوتەی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا هەبێت. ئێستا زۆر چاودێری سیاسی باسی دهامەزرانی دەوڵەتێكی كوردی دەكەن. ئەمە بەخۆڕایی نییە. حكومەتی هەرێمی كوردستان ئێستا دەسەڵاتێكی گرنگی دانپێدانراوی هەرێمی و جیهانییە. بەرژەوەندی هەرێمی و زلهێزەكان لە پاراستنی حكومەتی هەرێمی كوردستاندایە. ئەوەندەی حكومەتی هەرێمی كوردستان پێویستی بە توركیایە، دوو ئەوەندە بەرژەوەندییە ئابوورییەكانی توركیا گرێدراوی هەرێمی كوردستانن . نزیكەی 20 ملیار دۆڵار مامەڵەی ساڵانەی توركیا لەگەڵ هەرێمی كوردستان، هەڵكەوتەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەردەخات.
كەیسی پارتی كرێكارانی كوردستان لە باشوور و داخوازی پەیتاپەیتا و تەنانەت هەڕەشەی توركیا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهۆی لاساری و گوێپێنەدانی هەرێمی كوردستان نموونەیەكی باشی راوەستان لەبەرانبەر داخوازەكانی توركیا بە هەموو نرخێكە. كەواتە لە پێوەندی لە گەڵ رۆژئاوای كوردستانیشدا هەمان لاساری حكومەتی هەرێمی كوردستان و گوێپێنەدانی توركیا دەتوانێ ئەردۆغان رازی نا بەڵكو لە كۆتاییدا بێدەنگی لێبكا.
لە لایەكی دیكەوە وەك ئاشكرایە دوو روانگەی جیاواز بۆ چارەسەری پرسی كورد لەلایەن توركیا و حكومەتی هەرێمی كوردستان هەیە. توركیا پێیوایە وەك تائێستا لاساری دەكات لەچوارچێوەی توركیای گەورەدا كوردیش هەیە، بەڵام بوون و مافیان تەنیا وەك هاووڵاتی توركیایی مانا دەدات. بە پێچەوانەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان مافی كورد وەك مافی نەتەوەیی دەبینێ و دەیەوێ كوردیش بە ناسانامەی خۆی لەچوارچێوەی ئەو وڵاتانەدا بژیت. ئێستا ئەمە خاڵی هەرە ناكۆكی نێوان توركیا و ئوپۆزیسیۆنی سووریا بە عەبدولباسێت سەیدای كوردیشەوە بگرە و، كوردە. لاساری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە چارەسەری پرسی كورددا وەك پرسی ناسنامەی كوردی لە بەرانبەر جۆری چارەسەری توركی و سووری، پشتگیری جیهانی هەیە و مۆدێلی هەرە شیاوی چارەسەری پرسی نەتەوەییشە لە جیهان.
كەوابوو پاراستنی رێككەوتننامەی هەولێر لە هەوڵەكانی توركیا بەمانای ملدانی شێنەیی توركیا دێت بە رێككەوتننامەی هەولێر. ملدانێكی وای دەوڵەتی توركیاش بە چارەسەری پرسی رۆژئاوای كوردستان ، سبەینێ دەرگا لەسەر چارەسەری پرسی كورد لە باكووری كوردستانیش دەكاتەوە. لەو سۆنگەیەوە پاراستنی رێككەوتتنامەی هەولێر نەك تەنیا بۆ رۆژئاوای كوردستان بەڵكو بۆ هەموو پارچەكانی دیكەو بەتایبەتی باشووری كوردستان و حكومەتی هەرێمی كوردستان گرنگییەكی ژیانی هەیە.
