بێستوون عومه‌ر نوورى/ مامۆستاى زانسته سیاسییه‌كان/ زانكۆى سه‌ڵاحه‌دین
ڕه‌نگه ئه‌م ده‌سته‌واژه‌یه كه‌مێك نامۆ بێت، به‌ڵام له ساڵى 2017دا ئه‌م ده‌سته‌واژه‌یه له گۆڕه‌پانى دنیا هاته بوارى جێبه‌جێكردن، چونكه به‌شێكى زۆرى وڵاتانی دنیا كۆتایان به دیموكراسى هێنا و سه‌رهه‌ڵدانى چه‌مكى (دنیا دیكتاتۆره)یان راگه‌یاند، به پێچه‌وانه‌ى بنه‌ماى مافی چاره‌ى خۆنووسینی گه‌لان كه له میساقى نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كاندا هاتووه و ئاماژه به‌وه ده‌كات كه هه‌موو گه‌لێك مافی هه‌یه بڕیار له چاره‌نووسى خۆى بدات.
به‌شێوه‌یه‌ك هه‌ریه‌كه له عێراق و ئیسپانیا دوا پرۆسه‌ى دیموكراسییان تاقی كرده‌وه له‌لایه‌ن كورده‌كان له عێراق و كه‌ته‌لۆنییه‌كان له ئیسپانیا، به‌ڵام ئه‌م پرۆسه‌یه كۆتای پێ هات به كوشتنى دیموكراسى، له‌وێشه‌وه هه‌موو دنیا مه‌رگى دیموكراسییان بینى و دواین ماڵئاوایییان لێ كرد.
ره‌نگه پرۆسه‌ى ڕیفراندۆم له عێراق و ئیسپانیا له هه‌ندى لایه‌نه‌وه جیاوازییان هه‌بێت، به‌ڵام دواجار هه‌ردوو وڵات پرۆسه‌ى دیموكراسییان ئه‌نجام دا و ڕاى خه‌ڵكیان وه‌رگرت له‌باره‌ی مانه‌وه‌یان یاخۆ به‌رده‌وامبوونیان له‌گه‌ڵ وڵاته‌كانیان، خه‌ڵك /ده‌نگده‌ر/ بڕیاریان له‌سه‌ر چاره‌نووسى خۆیان دا و داواى جیابوونه‌وه‌یان كرد له هه‌ردوو پایته‌ختی ناوه‌ندی. ئیسپانیا وه‌ك ده‌وڵه‌تێكى ئه‌وروپایى و به‌ناو دیموكراتیخواز نه‌ك ڕێگرى ده‌كرد له هاووڵاتییانی، بگره هێزى سه‌ربازیشى تێدا به‌كار هێنا، دڵنیام له‌وه‌ى ئه‌گه‌ر ئه‌م ریفراندۆمه له به‌ریتانیاش سه‌ركه‌وتوو بووایه، ئه‌وه به‌هه‌مان شێوه‌ى ئیسپانیا و عێراق قبووڵ نه‌ده‌كرا.
ئه‌گه‌ر عێراق به وڵاتێكى دكتاتۆر ناو ببه‌ین و بڵێین به درێژایى مێژوو ددانى به مافى گه‌لى كورددا نه‌ناوه، ئه‌وه خۆ ئیسپانیا پێچه‌وانه‌ى عێراق بانگه‌شه‌ى دیموكراسى ده‌كات و مافی هاووڵاتییان زیاتر ده‌سته‌به‌ر ده‌كات و به وڵاتى ئه‌وروپایى داده‌نرێت كه خۆیان به نوێنه‌ری به‌ها به‌رزه‌كانی مرۆڤایه‌تی ده‌زانن و ئه‌وه‌یشی بینراوه هه‌ر ئه‌وه‌یه كه ئه‌وروپا جوانترین نموونه‌ی دیموكراسی و سیسته‌م بووه. هاوكات هه‌ر ئه‌وه وای كردووه به‌شێكى زۆرى هاووڵاتییانى عێراق و وڵاتانى رۆژهه‌لاتى ناوه‌ڕاست خۆزگه به وڵاتانى ئه‌وروپا ده‌خوازن و به‌نمونه‌ى دیموكراسى و قبووڵكردنی جیاوازی باسیان ده‌كه‌ن، به‌ڵام ده‌ركه‌وت خوێندنه‌وه‌كانمان هه‌ڵه‌ن له‌باره‌ی وڵاتانى ئه‌وروپا و وڵاتانى تری بانگه‌شه‌كارى دیموكراسى، به تایبه‌ت ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مه‌ریكا.
ده‌رئه‌نجامى ئه‌وه‌ى ده‌ربڕینى هاووڵاتییان له‌باره‌ی بڕیاردان له چاره‌نووسى خۆیان به تێڕوانینى زۆربه‌ى وڵاتانى دنیا، كردارێكی هه‌ڵه‌یه و نابێت ئه‌و مافه‌یان هه‌بێت، چونكه گاریگه‌ریى نه‌رێنى له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندى ئاسایشى نیشتمانییان ده‌كات كه بریتییه له یه‌كپارچه‌یى وڵاته‌كانیان، هاوكات ئه‌و كیانه‌ى ریفراندۆم بۆ جیابوونه‌وه ئه‌نجام ده‌ده‌ن، ده‌بێت باجه‌كه‌ى بده‌ن كه بریتییه له برسیكردن و هێرشكردنه سه‌ر خاكیان و گرتن و زیندانیكردنى سه‌ركرده‌كان، چونكه ئه‌مانه به بڕواى ئه‌و وڵاتانه‌ی هێشتا ئه‌قڵی ناوه‌ندگه‌را له بیركردنه‌وه‌یاندا چه‌قی هه‌موو شته‌كانه، تاوانبارن. به‌ڵام له راستیدا ئه‌وه دنیایه تاوانباره كه ته‌نیا وه‌ك ته‌ماشاكه‌ر سه‌یر ده‌كات و بێده‌نگ وه‌ستاون له به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌و پێشێلكارییانه‌ى دژى ئه‌م قه‌وارانه ئه‌نجام ده‌درێت، بۆیه ئه‌مه ده‌رخه‌رى ئه‌وه‌یه كه دنیا ددان به دیموكراسیدا نانێت، به‌ڵكو پێڕه‌وى له دیكتاتۆریی ده‌كات و به‌رژه‌وه‌ندى چینى ده‌سه‌ڵاتدار زاڵ بووه به‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندى چینى ده‌سه‌ڵات به‌سه‌ردا سه‌پێنراو، ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌مان پێ ده‌ڵێت كه دنیا شتێكى تێدا نه‌ماوه به‌ناوى دیموكراسى و كۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى، به‌ڵكو گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ ژیانى دارستان كه تێیدا به‌هێزه‌كان بێهێزه‌كان ده‌خۆن و ده‌یانكه‌ن به قوربانى بۆ خۆیان.
