بێریڤان مه‌حموود
مێژووی میله‌تێك به درێژایی ته‌مه‌نی ململانێ و شه‌ڕی به‌ده‌ستهێنانی سه‌ربه‌خۆیییه، له‌و پێناوه‌دا شه‌هید و شۆڕشه‌كانی، هه‌وڵه نه‌پساوه و به‌رده‌وامه‌كانی له ژێر كاریگه‌رترین جۆره‌كانی سته‌مدا، دروستكردنی ئامانج له ژێر زه‌وینی ئه‌شكه‌وته‌كاندا، خۆڕاگری به‌رامبه‌ر په‌یماننامه و پیلانی وڵاتان بۆ له‌ناوبردنی، ئه‌مانه گه‌واهی ده‌ده‌ن كورد ده‌بێت بگات به كۆتای رێگه‌كه‌ی. به‌ڵام بۆ نه‌گه‌یشتووه به ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی خۆی، ئایا هۆكاره‌كه‌ی ناكۆكی ناوخۆیی بوو یان زلهێزه‌كان رێگه‌یان نه‌دا ده‌وڵه‌تی كوردستان دروست ببێ؟ یاخۆ هۆی جیۆگرافی و جیۆپۆڵه‌تیك و به‌رژه‌وه‌ندیی وڵاتان وای كردووه كورد ده‌وڵه‌تی نه‌بێت؟ به‌ڵام هه‌ركام له‌مانه به رێژه‌یه‌ك به‌شداره له سه‌ركوتكردنی ئامانجه‌كانی كوردستان، بۆیه ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ی هاتووه گرنگه هه‌موو تاكێكی كوردستان به جیاوازییه‌كانیانه‌وه توند باوه‌شی پیادا بكه‌ن تا له ده‌ست ده‌رنه‌چێ.
لایه‌نه مێژوویییه‌كه‌ی كورد جێ دێڵین بۆ توێژه‌ران تا وانه‌كانی بگوازنه‌وه بۆ نه‌وه‌كانی داهاتوو و بۆیان روون بكه‌نه‌وه كورد بۆ نه‌گه‌یشت به ده‌وڵه‌ت، به‌ڵام قسه له‌سه‌ر ئێسته ده‌كه‌ین كه ده‌وڵه‌ت له به‌رده‌م ده‌رگه‌مانه و ته‌نیا ئیراده‌ی خۆمانی ده‌وێ. ئه‌ی بۆچی دژایه‌تی بكه‌ین؟ سه‌یره خواستی میله‌تێكی مێژوو پڕ سته‌م و چه‌وسانه‌وه ئه‌وه‌نده وڕكگر بێت پاساوی ئه‌وه بێنێته‌وه كه له‌به‌رئه‌وه‌ی لایه‌نێكی سیاسی ده‌ستپێشخه‌ری ده‌وڵه‌تی كردووه، ده‌بێت ئیتر دژایه‌تی بكه‌ین.
ده‌كرێ لایه‌نه سیاسییه‌كانی هه‌رێم و خه‌ڵكی كوردستان بیر له سه‌رخستنی ریفراندۆم بكه‌نه‌وه، ئێوه ئه‌مه بكه‌ن، خۆ ئه‌گه‌ر پارتی رژد نه‌بوو له‌و پڕۆژه‌یه‌دا كه 70 ساڵه وه‌ك حزبی نه‌ته‌وه‌یی خه‌بات ده‌كات، ئه‌وه هیچ له دۆخه‌كه ناگۆڕێت و ئه‌ركێكی نه‌ته‌وه‌ییمان به‌جێ هێناوه و پارتیش تاقی ده‌بێته‌وه بزانین به كرده‌وه ده‌وڵه‌ت دروستكردن ئامانجێتی، یان وه‌ك ده‌ڵێن بۆ رێكلامی سیاسیی پرسی ده‌وڵه‌ت ده‌ورووژێنێ، ئێمه له‌م قۆناغه‌دا گرنگه هه‌موو بیركردنه‌وه‌كانمان بۆ ئه‌وه بێت چۆن باشتر بین بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌مان و پاساو بدۆزینه‌وه بۆ به‌هێزبوونمان، له دنیادا ئه‌وانه‌ی ده‌وڵه‌تیان دروست كردووه خۆیان نه‌ماون و نه‌وه‌كانی وڵات به‌پێی لێهاتوویییان وڵاته‌كه به‌ڕێوه ده‌به‌ن، بۆ كوردستانیش ئه‌مه هه‌روایه، ئه‌گه‌ر كێشه‌یه‌كمان له‌گه‌ڵ پارتی هه‌یه ده‌توانین له هه‌ڵبژاردن ده‌نگی پێ نه‌ده‌ین، به‌ڵام زۆر ساده‌یییه پارتی و داهاتووی گه‌لێك پێكه‌وه ببه‌ستینه‌وه.
ده‌وڵه‌ت كه دروست بوو پایه‌كانی له ڕووی نێوده‌وڵه‌تییه‌وه جێگیر بوو، دیموكراسی دێته ناو ژیان و هه‌ر حزبێك به پارتیشه‌وه باشترین خزمه‌ت نه‌كات و خۆی نوێ نه‌كاته‌وه، ده‌بێت به مێژوو و هێزی نوێ دروست ده‌بێت و شوێنی ده‌گرێته‌وه. به‌ڵام هیچ بیانوویه‌ك نه‌دۆزینه‌وه كه ده‌وڵه‌تمان ناوێ، بگره ئه‌مه ئامانجمان له كاتی له‌دایكبوونه‌وه تا مردن.
مه‌سعوود محه‌مه‌د بیرمه‌ندی كورد له‌باره‌ی ده‌وڵه‌ته‌وه ده‌ڵێت، "ئه‌گه‌ر خاكێك داگیر كرا، نوێژی تێدا دروست نییه، بۆیه من له كاتی راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی كوردیدا سه‌رجه‌م ئه‌و نوێژانه قه‌زا ده‌یگێڕمه‌وه كه پێشتر له سایه‌ی بێ ده‌وڵه‌تیمدا به‌جێم هێناون و دروست نه‌بوونه". خۆ ئه‌م پیاوه گرنگه‌ی ئێمه رێكلامی بۆ پارتی نه‌كردووه، به‌ڵكو ده‌وڵه‌ت به‌شێكه له غروور و كه‌رامه‌تمان، ده‌بێت لێبڕاوانه كاری بۆ بكه‌ین.
با بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان و جووڵانه‌وه‌ی نه‌خێر له ئێسته‌دا، ئه‌وه بزانن كاتێك به‌هاری عه‌ره‌بی دروست بوو حكوومه‌تی توونس، لیبیا، یه‌مه‌ن و میسر هاتنه گۆڕین، هه‌رچه‌نده سووریا هێشتا یه‌كلا نه‌بووه‌ته‌وه، به‌ڵام ئه‌سه‌د به‌شێكی وڵاته‌كه‌ی به‌ده‌سته‌وه ماوه، به‌شه‌كانی تری هێزی جۆراوجۆر حوكمی ده‌كه‌ن، به‌ڵام له چوارچێوه‌ی خاكی سووریادا كه بستێكی لێ داگیر نه‌كراوه به‌هۆی بوونی یاسای نێوده‌وڵه‌تی، ئه‌وانی تریش راسته حكوومه‌ته‌كانیان نه‌ما، به‌ڵام ده‌وڵه‌ته‌كه ماوه و حكوومه‌تی تری دروست كردووه.
با داعش به نموونه وه‌ربگرین كه په‌لاماری كوردستانی دا، به‌هۆی ئه‌وه‌ی سنووری یاساییمان نییه ئه‌گه‌ر ئیراده گه‌وره‌كه‌ی پێشمه‌رگه نه‌بووایه، هه‌رچی ئاواتمان هه‌یه بۆ ده‌یان ساڵ ده‌چوونه گۆڕه‌وه، یه‌كێتی و پارتیش نه‌ده‌مان، بۆیه تۆ ئه‌گه‌ر دژیشی به‌م ئیداره‌ی كوردستان كه پڕه له گه‌نده‌ڵی و نادادی، وه‌ره ده‌وڵه‌ت دروست بكه، بۆ ئه‌وه‌ی بتوانی پارتی و یه‌كێتی بگۆڕیت و دڵه‌ڕاوكه‌ی له‌ده‌ستدانی خاكت نه‌بێ، چونكه ئه‌وكات ئاڵاكه‌مان له نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان ده‌شه‌كێته‌وه.
له ساڵی ١٩٢٠ ئه‌تاتورك وای كرد، توركیای ئێسته له ته‌ماع و چاوتێبڕینی فڕه‌نسایییه‌كان و ئینگلیز بپاریزێت و مه‌ترسی یۆنان كۆتای پێ بێنێت و په‌یماننامه‌ی "سیڤه‌ر" كه مافی كورده‌كانی تێدا درابوو، هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه و له بری ئه‌و، په‌یماننامه‌ی "لۆزان" كه خه‌ونه‌كانی كوردی تێدا له‌بار برا، بچه‌سپێنێ.
راسته ئه‌تاتورك دژی كورد بوو، به‌ڵام بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌ی خۆی مێژوویه‌كی نه‌خشاند بۆ هه‌میشه تورك شانازی پێوه بكه‌ن، ده‌ی من ده‌بم به ده‌روێشی ئه‌و سه‌ركرده كورده‌ی له‌م قۆناغی لاوازی ده‌سه‌ڵاتی به‌غدا، سه‌رقاڵی سووریا و ئێران به شه‌ڕی مه‌زه‌وی و توركیای گیرۆده به كێشه‌كانی ناوخۆی خۆی، بقۆزێته‌وه ده‌وڵه‌تی كوردی رابگه‌یه‌نێت و ئه‌و گرێ مێژوویییه‌ی باوباپیرانمان بكاته‌وه.
