^{عارف قوربانی
قسەیەكی باو هەیە دەڵێ ئامانج لە نووسینەوەی مێژوو بەتەنیا تۆماركردنی رووداوەكان نییە، بەڵكوو بۆ پەندلێوەرگرتنیشە. ئەگەر مرۆڤ بەسەرپێییش تەماشایەكی مێژووی كۆن و نوێی كورد بكات، ئاسان دەگاتە ئەو باوەڕەی یەكێك لەو میللەتانەی هیچ پەندێكی لە مێژووی خۆی وەرنەگرتووە، ئەم كوردەیە. رابردوومان پڕە لە هەڵەی كوشندەی چەندبارەبووەوە، لێوانلێوە لە خیانەت، سیخناخە بە دەستخستنە خوێنی براكان و لە پشتەوە خەنجەر لەیەكدان، پڕە لە نەبینینی دەرفەت و نەقۆستنەوەی هەلومەرج، دركنەكردنی مەترسی و گرتنەبەری رێگەی هەڵدێر كە سەرئەنجامی هەموویان شكستی شۆڕش و راپەڕینەكان و ماڵوێرانیی میللەت و پارچەپارچەبوونی خاكی كوردستان بووە.}

^{سەرباری ئەوەی بەرژەوەندیی زلهێزەكان و بڕیاری براوەكانی شەڕ، وڵاتانی سەردەستەی ناوچەكە هۆكار بوون بۆ دابەشكاریی كوردستان و بەژێردەستەكردنی كورد، بەڵام لەوانەش كاریگەرتر كورد خۆی هۆكاری بەپاشكۆهێشتنەوەی خۆی بووە. خۆی هۆكاری نەقۆستنەوەی ئەو هەل و دەرفەتانە بووە كە ئەگەری بەهێز بوون بۆ رزگاری و سەربەخۆبوونی، باش نەخوێندنەوەی رووداوەكان، هەڵسەنگاندنی هەڵەی ئەگەر و پێشهاتە ناوخۆیی و هەرێمایەتییەكان، سەری كوردیان داوە بە بەردی گەورەدا.}

 ^{ئێستاش لەكاتێكدا جیهان وەك ئەگەرێكی بەهێز چاوەڕوانی گۆڕانكاری و پێشهاتی تازەن لەم ناوچەیەی كوردی تێدا دەژی، بەهۆی گەورەبوونی كێشەی كورد، هەڵكشانی پێگەی هێزی كورد لە شەڕی داعشدا، باڵاكردنی پێگەی سیاسی كوردستان لە ناوچەكە و جیهان، بوونی سەرچاوەگەلی سروشتیی وزە وەك پێویستییەكی جیهانی بۆ ئێستا و داهاتوو، كۆمەڵێك دەرگاو دەرفەتی تازەی بۆ كورد خستووەتە سەرپشت كە لە ئەگەری هەر گۆڕانكاری و پێشهاتێكدا بەهۆیانەوە بتوانێ‌ بە قوربانیی كەم و باجی ئاسان، دەستكەوت و بەرهەمی زۆر بچنێتەوە، بەڵام بەهۆی تێنەگەیشتنی لە هاوكێشە تازەكان و خوێندنەوەی هەڵەی بۆ پێشهاتەكان، خەریكە چاوەڕوانییە خراپەكان دەبنە قەدەری كورد.}

^{بەهۆی پەندوەرنەگرتن لە مێژوو، گرتنەوەبەری رێگە هەڵەكانی رابردوو، لەبری چاوەڕوانیی چنینەوەی دەستكەوت، چاوەڕوانی لەدەستچوونی ئەو دەستكەوتانەش دەكرێت كە پێشتر بەدەستمان هێنابوون. زۆرجار باسی ئەوەمان كردووە كە نەقۆستنەوەی دەرفەت، زیانەكانی تەنیا لە لەدەستچوونی دەرفەتەكاندا نییە، بەڵكوو دواتر خۆی دەبێتە مەترسی. كورد دەرفەتی زۆری بۆ هاتەپێش، كەڵكی لێیان وەرنەگرت، دەرفەتەكان تێپەڕین و هەلومەرجەكان گۆڕان بۆ هەڕەشەو مەترسیی گەورە.}

^{چەند ساڵێك پێش ئێستا هەلومەرجێكی رەخساو هاتەپێش كورد بتوانێ‌ لەسەر ئاستی نیشتمانی لە كۆنگرەیەكی نەتەوەییدا ستراتیژ و ئامانجی هاوبەش و شێوازی خەباتی پێكەوەیی دابڕێژێت، بەڵام لەبەر ئەوەی ئەو دەرفەتەی نەقۆستەوە، هەلومەرج گۆڕا، ئێستا مەترسی بەریەككەوتنی كورد ئەگەرێكی زاڵترە لەهەر شتێكی دیكە. شەڕی داعش دەرفەتی ئەوەی رەخساند كە یەكگرتنی دوو پارچەی كوردستان (باشوور و رۆژئاوا) ببێتە ئەگەرێكی چاوەڕوانكراو و پێشهاتێكی قبوڵكراو وەك رێگەچارەیەك، ئەنجامی نەقۆستنەوەی ئەو دەرفەتەش لەپێش چاوە كە ئێستا چ مەترسییەك لە رۆژئاوا و لە باشوور چاوەڕێمان دەكات.}  

^{خوێندنەوەی هەڵە چەند مەترسیە لەسەر سیاسەتكردن، نەخوێندنەوەی ئەگەریش هەڕەشەیەكی مەترسیدارترە. ئێستا كورد چەند رووبەڕووی مەترسی بووەتەوە بەهۆی هەڵەتێگەیشتن لە خوێندنەوەی رووداوەكان، زیاتر لەوەش لەبەردەم هەڕەشە و مەترسیدایە بەهۆی ئەوەی چەند ئیحتیمالێك هەیە لەبەرچاوی نەگرتووە و نایانخوێنێتەوە. مەبەستمە لەم وتارەدا سەرنجی خوێنەر بۆ دوو پێشهات رابكێشم كە یەكیان بەهۆی شەڕ و ئەوی تریان بەهۆی ئاشتییەوە دەبنە مەترسیی گەورە لەسەر كورد.}

^{وەك ئەگەرێكی چاوەڕوانكراو، شەڕێك هەیە ئەگەر رووبدات كورد تیایدا دەبێتە قوربانی، ئاشتیەكیش هەیە ئەگەر رووبدات كورد هەر تێیدا دەبێتە قوربانی، هەردووكیشیان مەحاڵ نین، بەڵام ئەوەی مەحاڵە ئەوەیە كورد وەك مەترسی ئەم ئەگەرانە ببینێت. شەڕی پەكەكە و پارتی ئەگەرێكی زۆر نزیكە، هەرچەندە پێشتر و لە ساڵانی رابردوو چەند جارێكی تر بەریەك كەوتوون، بەڵام ئەگەر ئەمجارە و لەم هەلومەرجەی ئێستادا بەریەك بكەون، زیانەكانی بۆ كورد هێندە زۆرن لەئەژمار نایەن. ساكارترین دەستەواژە بۆ زیان و مەترسییەكانی هەر ئەوەیە كە بگوترێت كورد تێیدا دەبێتە قوربانی.}

^{زەمینەی خۆیی (پارتی و پەكەكە)، هەلومەرجی بابەتی (ناوچەكە)، زۆر گونجاوە بۆ شەڕی نێوانیان. توركیا و ئێرانیش سەرباری ناكۆكی و ناتەبایی و دژبەیەكیی بەرژەوەندییەكانیان، بەڵام هەردوولایان بەرژەوەندییان لەو شەڕەدایە. توركیا دەیەوێ‌ قەیرانەكانی فڕێبداتە دەرەوە، قورسایی و سەرنجی پەكەكە لە ناوخۆی توركیا دووربخاتەوە، جوگرافیای هەرێم وەك سەرچاوەیەكی ستراتیجی تێركردنی پێداویستیی وزەی توركیا لاواز بێت لە بەردەمی. ئێرانیش خوازیاری ئەوەیە ئەو هەڵكشان و هێز و باڵایەی كورد لە ناوچەكەدا بچووك بكاتەوە، پێچەوانەی ئەو مەترسیەی كە كورد ببێتە هاوپەیمانێكی ستراتیژیی نەیارەكانی، ببێتە زەلیلێكی وابەستەی خۆی. بۆ توركیا و ئێرانیش ئەمە تەنیا لە شەڕی پەكەكە و پارتیدا دەستەبەر دەبێت.}

^{وەك ئەگەرێكی چاوەڕوانكراو، ئاشتییەكی هەرێمایەتی لەنێوان وڵاتانی سەردەستەی ناوچەكە بێتە ئاراوە، كورد دەبێتە قوربانی. راستە كێشە لە نێوان هەریەك لە توركیا و سوریا و عێراق و ئێران هەیە، بەڵام مەحاڵیش نییە بتوانن بەسەر كێشەكانیاندا زاڵ بن. بەتایبەت كاتێك بەرژەوەندیی هاوبەشیان لەو ئاشتیەدا بۆ دروست بێت. ئەوە روونە كە بەرژەوەندی ئاراستەی سیاسەت دەگۆڕێت. ئێستا هاوكێشەیەكی تازە لە ناوچەكەدا دروست بووە: عێراق و سوریا و ئێران یەك بلۆكن، ئەگەری هاوتەریببوونی ستراتیژیی ئەم بلۆكە لەگەڵ توركیا مەحاڵ نییە. لە دۆخێكی وادا كە بەرژەوەندییەكانی توركیا لەم بلۆكەدا زۆرتر جێی دڵنیایی بوو، ئاسانە توركیا پشت بكاتە هەرێمی كوردستان. وەك چۆن لە ساڵی 1975 ئەمە لەنێوان عێراق و ئێران روویدا. عێراق دەستبەرداری بەشێك لە خاك و ئاو بوو بۆ ئێران و لە بەرانبەردا ئێران پشتی كردە شۆڕشەكەی بارزانی. ئەمە بۆ ئێستاش هەر ئەگەرێكی كراوەیە، عێراق یان ئێران یان سوریا كە هەرسێكیان خاوەنی ئەو سەرچاوەیەن بتوانن پێویستییەكانی توركیای پێ‌ تێر بكەن لەسەر حسابی داخستنی دەرگاكانی بە ڕووی كوردستاندا، بەمەش كورد دەبێتە قوربانی.}

^{ئەوەی لە 1975 روویدا و ئەو ئەگەرە مەترسیدارانەش كە دوور نییە لە داهاتوودا رووبدەن، سەرباری ئەوەی كە بەشێكی پەیوەندی بە بەرژەوەندیی زلهێزەكان و وڵاتانی داگیركەری كوردستانەوە هەیە، بەڵام بەشێكی زۆریشی وابەستەیە بە كورد خۆیەوە، باش نەخوێندنەوەی رووداوەكان و ئەگەر و پێشهاتەكان، تێنەگەیشتنی لە هاوكێشەكانی ناوچەكە، خۆ وابەستەكردن بە تەنیا یەك رێگەوە، سەرئەنجامەكەی مایەی دڵنیایی نییە. بۆ ئەوەی ئەو رووداو و پێشهات و ئەگەرانە نەبنە مایەی بە قوربانیكردنی كورد، دەبێت كوردستان لەم قۆناغی راگوزەرە تێپەڕێت و بچێتە قۆناغی دڵنیاییەوە، ئەویش تەنیا بە دروستكردنی كیانێكی دانپێدانراوی نێودەوڵەتی دەستەبەر دەبێت. پرسیار ئەوەیە ئاخۆ كورد ئامادەیە بۆ هەڵبژاردنی ئەو رێگەیە، یاخود هەڵەكانی مێژوو دووبارە دەكاتەوە؟}

^30/3/2017