^{عارف قوربانی}

^{ئەوەی كە هەفتەی رابردوو لە كەركوك روویدا، پێویست بوو چواردە ساڵ پێش ئێستا لەگەڵ پرۆسەی رزگاركردنی شارەكە لە 10ی نیسانی 2003 ئەنجام بدرایە. چونكە سەرباری لێكەوتە جۆراوجۆرەكانی كێشەی نێوان كورد و عەرەب لە عێراق، بناغەی كێشەكە لەسەر نەوتی كەركوك بووە. ئەگەر كوردستان نەوتی نەبووایە، دوور نەبوو لە دروستكردنی دەوڵەتی عێراقدا جۆری پێكهێنانی دەوڵەتەكە و سنوور و پێكهاتەكانی بە جۆرێكی دیكە بایە. تا كێشەی نەوتیش لە نێوانماندا قووڵتر ببێتەوە، ناكۆكی و كێشەكان ئاڵۆزتر دەبن، هەركاتێكیش كێشەی نەوت چارەسەر بوو، كێشەی كوردیش لە عێراق كۆتایی دێت. ئەگەرچی لە كۆنگرە رۆژنامەوانییەكەیدا، بڕیاردەری كۆنترۆڵكردنی كۆمپانیای نەوتی باكوور ئەوەی خستەڕوو كە هۆكاری ئەو بڕیارە پەیوەندی بە جێبەجێنەكردنی هەندێ‌ گفت و بەڵێنی بەغداوە هەیە بەرانبەر بە پێویستییەكانی كەركوك كە لای من ئەوە ئەسڵی بابەتەكە نییە، خۆ ئەگەر تەنیا وەك كارتی گوشار و بۆ رازیكردنی بەغدایە بە پابەندبوونی بە رێككەوتنێكی نێوانیانەوە، ئەوە پێویست بوو ئیدارەی كەركوك، پارێزگار و پۆلیسی شارەكە ئەو كارەیان بكردایە نەك هێزێكی یەكێتی نیشتمانیی كوردستان. لەڕاستیدا ئەوەی ئەنجامدرا بۆ ئامانجی ترە، لە ئاستی كێشە و ململانێ‌ گەورەكان، بەشێكە لە هاوكێشەی هەرێمایەتی، لە ناوخۆشدا پەیوەستە بە ناڕوونیی سیاسەتی نەوتی هەرێم و نادامەزراوەیی كەرتی نەوتەوە لە كوردستان. ناكۆكیی نێوان پارتی و یەكێتییە لە بەڕێوەبردنی كەرتی نەوت، بۆیە هیچ دووریش نییە جارێكی تر لە رێككەوتنی ژوورە تاریكەكاندا، بێ‌ ئەوەی كەركوك هیچی دەستبكەوێ‌، كێشەكە چارەسەر بێت.}

^{ئەوەی بەلای منەوە گرنگە، ئامانجەكە هەرچییەك بێت، دەستبردنە بۆ ریشەی كێشەكە، گرنگە كورد بتوانێت مەلەفی نەوتی كەركوك لەدەستی بەغدا دەربهێنێ. لە تەمووزی 2014دا كاتێك كێڵگە نەوتیەكانی هاڤانا و بای حەسەن لەلایەن وەزارەتی سامانە سروشتییەكانەوە كۆنترۆڵ كرا، یەكێك بووم لەوانەی ستایشی ئەو بڕیارەم كرد. ئێستاش ستایشی ئەوە دەكەم بەیەكجاری كێڵگە نەوتییەكانی تری كەركوك كە لەژێر كۆنترۆڵی بەغدا ماون، دەربهێنرێن، ئیتر نەك حكومەتی هەرێم یان ئیدارەی كەركوك، ئەگەر یەكێتی نیشتمانی وەك حیزبیش ئەوە بكات. سەرباری هەر لێكەوتە و ناڕەزاییەك، بە دڵنیاییەوە ئەنجامەكەی بۆ كورد زۆر گرنگ دەبێت.}

^{بۆیە خوازیاری ئەوەم كە یەكێتی هێزەكەی لە كۆمپانیای نەوتی باكوور نەكشێنێتەوە، ئەمەش نەك تا ئەوكاتەی وەك دەگوترێت ئەگەر بەغدا قایل بوو بەوەی پاڵاوگەیەكی نەوت بۆ كەركوك دابمەزرێت، یان تا ئەوكاتەی پارتی و یەكێتی دەگەنە شێوەیەكی دیكە لە رێككەوتنی نێوانیان، بەڵكوو پێویستە بەیەكجاری دەستی بەغدا لە كێڵگە نەوتییەكانی كەركوك ببڕدرێت.}

^{راستە ئێستا بەهۆی ناكۆكیی حیزبییەوە هەندێ‌ خەڵك ئەو هەڵوێستەی یەكێتییان پێ‌ باش نەبوو، بەڵام دڵنیام لە ناخی هەر تاكێكی كورددا ئەو حەزە هەیە كە بەلایەوە ئاساییە هەرلایەنێكی كوردی نەوتەكەی كەركوك بەرێت باشترە لەوەی بۆ بەغدا بێت. چونكە سەرئەنجام ئەگەر بەغدا رۆڵی لە نەوتی كەركوكدا نەمێنێ‌، دەستبەرداری خاك و خەڵكەكەی كەركوكیش دەبێت.}

^{مێژووی ململانێ‌ و ناكۆكیەكانی رابردوو، گفتوگۆكانی نێوان كورد و بەغدا ئەوەی سەلماندووە كە بەغدا تەنیا بەهۆی بوونی نەوتەكەوەیە لە هیچ هەلومەرج و گفتوگۆ و رێككەوتنێكدا دەستی لە كەركوك هەڵنەگرتووە. هەر ئەو عەقڵیەتەش بوو عێراق و كوردستانی بەو ئاقارەدا برد كە نزیكەی سێ‌ چارەكە سەدە خوێن لە جەستەی هەردوولا بڕژێت. بۆیە ئەگەر بە هەر رێگە و بە هەر هۆكارێكەوە نەوتی كەركوك لە دەستی بەغدا دەربهێنرێت و دەرفەتی ئەوەی نەمێنێت چاو ببڕێتەوە ئەو سەروەتە، بەدڵنیاییەوە خاك و خەڵكەكەی كەركوكیشی ناوێت، بەوەش كۆتایی بە كێشەی كەركوك دێت لە عێراق.}

^{ئەوەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە هەفتەی رابردوو كردی بە دەستگرتن بەسەر كێڵگە نەوتییەكانی كۆمپانیای نەوتی باكوور و راگرتنی هەناردەی ئەو بەشەی نەوتی شارەكە كە لەژێر كۆنترۆڵی بەغدادا بوو، بۆ هەر ئامانج و خواستێك بووبێ، ئەو لایەنە گرنگەی هەیە كە ئاو دەكاتە ئاشی چارەسەركردنی ریشەی كێشەكەوە. تەنانەت ئەگەر خۆشی دركی بەوە نەكردبێت، پێویستە بۆ داهاتوو بەرچاوی روون بێت لەوەی گرتنەبەری ئەو رێگەیە لە چارەسەری یەكجاریی كێشەی كەركوك نزیكمان دەكاتەوە. بۆیە هیواخوازم یەكێتی وەك هێزێكی كاریگەر و خاوەن پێگەی سیاسی و جەماوەری لە كەركوك، نەكەوێتە ژێر كاریگەریی هیچ داخوازییەكەوە بۆ كشانەوە لە كۆمپانیای نەوتی باكوور و بە پێچەوانەی ئەو داواكاریانەی بۆ كشانەوە لەسەرین، هێزی زیاتر بەرێتە نزیكی كێڵگە نەوتییەكان و سەنگەرەكانی پاراستنیان قایمتر بكات.}

^{لایەنێكی تری گرنگ لەم هەنگاوەی یەكێتیدا كە دەبێتە مایەی یەكڕیزیی خەڵكی كوردستان، لە دوای نەمانی داعش دەردەكەوێت. ئێستا خەڵك درك بەوە ناكەن، بە تایبەت كە بەشێك لە پارتی نیگەرانی ئەو كردارەی یەكێتی بوون لە كەركوك، دوای نەمانی داعش ئەو راستییە دەبینن كە چەند گرنگە ئەو كێڵگە نەوتییانەی كەركوك لەژێر دەستی یەكێتیدا بن. چونكە هیچ گومانێك لەوەدا نییە كە دوای داعش بەغدا كێشە بۆ هەرێمی كوردستان دروست دەكات و خەسڵەتی كێشە و ناكۆكییەكان دەگۆڕێت، دوور نییە حەشدی شەعبی بە پاساو و بیانووی ئەو كێڵگە نەوتییانەوە (هاڤانا و بای حەسەن)، پەلاماری ئەو ناوچانە بدات. ئەوكات كێشەكە تەنها رووبەڕووی پارتی دەبووەوە و خەڵك وەكو كێشەی نێوان پارتی و حەشدی شەعبی دەیانبینی و هێزەكانی دیكە و خەڵكی كوردستان ئامادە نەدەبوون باجی ناكۆكیی نێوان ئەوان بدەن، بەوەش درزی گەورە دەكەوتە نێوان یەكێتی و پارتییەوە و ماڵی كورد زیاتر لێك دەترازا.}

^{بەڵام ئەگەر ئەو هێزانەی یەكێتی لە كۆمپانیای نەوتی باكوور بمێننەوە، سیما و خەسڵەتی كێشە و ناكۆكییەكانی ئایندەمان لەگەڵ بەغدا دەگۆڕێت، رەنگە ئەوكاتەش بەغدا زاتی ئەوە نەكات بیەوێ‌ بەشەڕ كێشەكە یەكلایی بكاتەوە، چونكە ئەوكات دەبێت لەیەك كات و لەیەك سەنگەردا رووبەڕووی هەموو هێزی پێشمەرگە ببێتەوە، ئەوەش هەڵوێستی كورد بەرانبەر بەغدا یەك دەخات، بە پێچەوانەی ئەو خواستەی بەغدا هەیەتی كە دەخوازێت كورد یەك نەبن و دەرفەت لە درز و كەلێن و ناكۆكیی نێوان لایەنە كوردییەكان ببینێت بۆ سەپاندنی پلان و ئامانجەكانی.}

^{هەرچەندە بەندە هەمیشە لایەنگری ئەوەم هەنگاو و بڕیارەكان پێكەوەیی بن، یان رەفتار و كردارەكانمان حیزبیانە نەبن و ئومێدم دەخواست ئەوەی یەكێتی كردی حكومەتی هەرێم بیكردایە، بەڵام كە حكومەت پلان و ستراتیجی نییە بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشانە، ناكرێ‌ لۆمەی ئەوە بكرێت كە بۆچی بە بڕیارێكی حیزبیانە ئەو كارە كراوە. كەواتە یەكێتی پێویستە سارد نەبێتەوە، درێژە بە كاروانەكەی بدات و بە سەپاندنی ئەمری واقیع كەركوك بخاتە ژێر كۆنترۆڵی خۆیەوە.}

^9/3/2017