فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2024-11-15-02-43-47 ڕابردوو بەردەوام گرووپگەلێک هەبوون لە کوردستان کە بەشێوەیەک لە شێوەکان پەیڕەویان لە خەباتی چەکداریی کردووە وەک ڕێبازێک بۆ گەیشتن بە مافەکانی کوردستانییان. بەڵام هەر...
2024-11-15-02-37-43ناودەبرێت، بۆ کوردەکانیش هێشتا بابەتێکە کە جێی گومان و پرسیارە؟، بەوپێیەی هەموان سیناریۆکانی پرۆسەی ئاشتی و چارەسەریان لەساڵی ٢٠١٢ بۆ ٢٠١٥ لەپێش چاوە، کەچۆن ئەو...
2024-11-15-02-31-50ئەشكەوتەكەیان ئاگر دەدا و كوردەكان دەبونە قەرەبروت. - توركەكان لە ئەستنبوڵ، لەگەڵ تاكسیە كوردەكان سوار نەدەبون، دەیانوت گڵاونسەردەمی تازەش، ئاردۆگان وتی:من ئەو كوردەم خۆشدەوێت كە لە...
2024-10-30-17-57-54شەفەق....تد) کە جوان بیر دەکەنەوە و لەگەڵ برایەتی گەلانن. دەوڵەت باخچەلی کە ئەو قسەیە دەکات لە بیری چووە کە ئەو سەرۆکی پارتێکی نەژادپەرستە، ساڵانی شەستەکان کاتێک...
2024-10-30-15-49-01محمد الماغوط دەنوسێت: من الغباء أن أدافع عن وطن لا أملك فيه بيتاً. گەمژەییە بەرگریی لە نیشتمانێک بکەم کە ماڵێکم نیە تیایدا. نەبونی چەمکی دەوڵەت لە...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

ولادیمێر ڤان ویڵخنبێرخ 

ئەنجوومەنی نیشتمانیی سووریا هەفتەی رابردوو عەبدولباست سەیدای وەك سەرۆكی نوێی خۆی هەڵبژارد. سەیدا سەركردەیەكی كوردە. هەرچەندە رەنگە نێوبراو نوێنەرایەتی كوردانی سووریا نەكات و لەناوەوەی وڵاتیشدا هیچ پشتیوانییەكی ئەوتۆی نەبێ، بەڵام هەڵبژاردنی بۆ ئەو شوێنە نیشانەی ئەوەیە كە ئۆپۆزیسیۆنی سووریا بۆ سەركەوتن و بەرەوپێشچوونی پێویستی بە كوردە. لەگەڵ ئەوەشدا كورد لەنێوان ئەسەد و ئۆپۆزیسیۆندا لە دووڕیاندا ماونەتەوە. كوردانی سووریا دەڵێن ئەگەر ئەنجوومەنی نیشتمانیی سووریا سیاسەتەكانی سەبارەت بە كورد نەگۆڕێت، پشتیوانی لێناكەن. سەیداش نەك هەر ناسنامە كوردییەكەی ناشارێتەوە بەڵكو لەم رۆژانەدا لەگەڵ ئەنجوومەنی نیشتمانیی كوردیدا لە ئیستەنبۆڵ كۆبووەوە. ئەوەی كورد لێیدەترسێ ئەوەیە كە هەژموونی ئیخوان موسلیمین و توركیا لە سووریادا زۆرتر دەبێ و رەنگە دوای رووخانی رژێمی ئەسەد مافەكانی كورد لەبیربكرێن.

ئەوەی كورد لە سووریا لێیدەترسن دووبارەبوونەوەی سیناریۆی ئێرانە. خومەینیش لەسەرەتادا لەگەڵ كورد دانیشت و بەناوی لێبووردەیی ئیسلامییەوە لێیان نزیكبووەوە، بەڵام كاتێك شوێنپێی خۆی قایمكرد، دەستیكرد بە راگەیاندنی "جیهاد" دژی لایەنە كوردییەكان. كوردانی ئێران وەك كوردانی عێراق نین و ئەمریكایەكیان نییە كە بیانپارێزێت. پارتە كوردییەكانیش بەبێ پشتیوانی دەرەكی ناتوانن خۆیان بەرامبەر حكومەتە ناوەندییەكان رابگرن.

لە سووریاش هەمان شت روویدا. پاش ئەوەی حافز ئەسەد لە ساڵی 1970دا دەسەڵاتی گرتەدەست، كورد هەندێك پێگەیان پێدرا، بەمەرجێك باس لە كوردبوونی خۆیان نەكەن. هەروەها لە ساڵی 1982شدا لەدژی ئیخوان موسلیمینی سووریا كوردەكانی بەكارهێنان. هەروەها پشتیوانیشی لەو پارتە كوردییانە كرد كە دژی عێراق و توركیا بوون. لە بواری ئایینیشدا كوردە سووننەكان رۆڵێكی گرنگیان لە سووریادا گێڕا، بۆنموونە ئێستا شێخی بۆتی موفتی ئەو وڵاتەیە و كوردە. ئەو نموونانە وایان لە كوردانی سووریا كردووە كە بترسن لەوەی سەیدا هیچ جیاوازیەكی ئەوتۆی نەبێ لەگەڵ ئەو كوردانەی پێشتر رژێمی ئەسەدیش بۆ بەرژەوەندی خۆی بەكاریدەهێنان.

هەرچەندە بورهان غەلیون، سەرۆكی پێشووی ئەنجوومەنی نیشتمانی سووریا، لە هەڤپەیڤینێكیدا لەگەڵ (رووداو) رایگەیاند كە كورد یەكێك لە پێكهێنەرەكانی دەوڵەتی سووریا بوون لە سەردەمی پێش رژێمی ئەسەددا، بەڵام پێش ئەوكاتەش كورد وەك شعوبی سەیریان كراون. واتە وەك كەسانێك كە رەتیدەكەنەوە لە بۆتەی سیاسەتی تەعریبدا بتوێنەوە. ئەم گۆڕین و لەبیركردنی راستییە وایكردووە كوردانی سووریا هێندەی دیكە لە ئایندەی خۆیان بترسن.

هەروەها كورد دەترسن لەوەی ئەگەر توركیا ئاستی دەستتێوەردانی خۆی لە سەردەمی دوای ئەسەد بباتە سەرەوە، ئەوە ئەوكات كورد زۆرتر مافەكانیان لەدەستبدەن وەك لەوەی لە سەردەمی ئەسەددا هەیانبووە. كورد دەزانن كە لە قۆناخی دوای ئەسەددا ئەمریكا دەسەڵاتێكی وای نابێ و هەموو شتێك دەكەوێتە دەست توركیا. وەك چۆن مەنتیقییە كە ئۆپۆزیسیۆنی سووریا بەدوای پشتیوانی دەرەكیدا بگەڕێت و لەگەڵ توركیا رێكبكەوێت، ئاواش مەنتیقییە كە كوردانی سووریا لە ئەجێندای توركیا بۆ سووریا بترسێن. چونكە هێشتاش كوردانی سووریا مافێكی وایان نییە تاوەكو سنووردارتریش بكرێت.

لەكاتێكدا ئەنجوومەنی نیشتمانی سووریا گوێ لە ئەنقەرە دەگرێ، پارتی یەكێتی دیموكراتی PYD گوێ لە سەركردایەتی پارتی كرێكارانی كوردستان PKK دەگرێت لە قەندیل. بێگومان ئەوەی دواییان هەموو هەژموونێكی توركیا بەسەر سووریاوە رەتدەكاتەوە. لەو نێوەندەشدا ئەنجوومەنی نیشتمانیی كورد لە سووریا، بەوپەڕی هێزەوە لەلایەن بارزانییەوە پشتیوانیی لێدەكرێت. كەواتە شەڕی ئۆپۆزیسیۆن شەڕی كۆمەڵێك پەتە كە لەپشتەوەڕا دەجوڵێندرێن. بۆیەش تەنانەت ئەگەر ئەنجوومەنە كوردی و سوورییەكەش رێككەون، ئەوە PYD ئامادە نابێ لەگەڵ لایەنی وادا كاربكات كە لەلایەن توركیاوە پشتیوانی دەكرێن.

بۆیەش ئەوە روونە كە هەموو پارت و لایەنە كوردییەكان ناتوانن لە چوارچێوەی یەك بەرەی ئۆپۆزیسیۆندا كاربكەن. ئەم كارە تەنیا ئەوكاتە دەكرێ رووبدات ئەگەر PKK لەگەڵ توركیا بگاتە رێككەوتنێك لەسەر سووریا. یاخود ئەگەر PKK لە سووریا رۆڵی لاوازبێ و توركیا لەگەڵ پارتە كوردییەكانی سووریادا پەیوەندی باش دروست بكات. دروست وەك ئەوەی لە رابردوودا لەگەڵ پارتە كوردییەكانی عێراقدا كردی.

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان