عارف قوربانیمێژووی توركیا پڕە لە وێناو رووداوی دژ بەیەك و سەرنجڕاكێش، هیچ شتێكی چەسپاوی نییە، تەنانەت پێناسەكردنیشی تا ئەندازەیەك ئاسان نییە، وڵاتێكە لە رۆژهەڵات بە سروشتێكی رۆژئاواییەوە، دەوڵەتێكی ئیسلامیی دامەزراو لەسەر پایەكانی عەلمانیەت. پێشێلكارێكی گەورەی مافی مرۆڤ بە سیمایەكی دیموكراسییەوە. وڵاتێكی باوەڕدار بە سندوقی دەنگدان و پابەند بە دەستاودەستی دەسەڵات بە مێژوویەكی پڕ لە كودەتای سەربازییەوە.
سەردەمانێك بیری رەگەزپەرستی تێیدا باڵا دەكا، حیزب و كارەكتەرە قەومچییەكان قەبە دەبن، لەپڕ دەگۆڕێ بۆ چەپ و كاتێكی تر دەبینیت زۆرینەی بوون بە ئیسلامی. لەگەڵ ئەو هەموو هەڵبەزودابەزە سیاسییەدا، لەپاڵ كودەتای سەربازی و حوكمی عورفی و لەپاڵ زیندانیشدا، هەمیشە پەراوێزێك هەبووە بۆ ململانێی سیاسی، شەڕی بردنەوەی هەڵبژاردن. تەنانەت ئەو دەسەڵاتانەی كە خۆیان بەرهەمی كودەتای سەربازی بوون، زەمینەی هەڵبژاردن و ئاڵوگۆڕی دەسەڵاتیان فەراهەم كردووە. دەكرێت ئەو ئاڵوگۆڕانەش لە ژینگەی سیاسی و كۆمەڵایەتی توركیادا ببەسترێتەوە بەو پەراوێزەوە كە هەلی كێبڕكێی بۆ رەخساندوون.
بەڵام هیچكات بە ئەندازەی ئێستا بە دامەزراوەیی كار بۆ بەرتەسككردنەوەی ئازادی و كاری سیاسی نەكراوە. رۆژ لە دوای رۆژ مەودای كێبڕكێی سیاسی لە توركیا بەرتەسك دەبێتەوە. ئەوەی رێبەرایەتی ئەم ئاراستەیە دەكات، نە جەنەراڵەكانی سوپان و نە بەكودەتای سەربازی هاتوون، بەڵكوو حیزبێكە بەرهەمی دیموكراسیە و بەچەند خولێكی هەڵبژاردن باسكی بەهێز بووە. ئەمە یەكێك لەو دیمەنە دژ بەیەكانەی توركیایە كە هێزێك لە كەشی دیموكراسیدا گەشە دەكات و بە هەڵبژاردن دێتە سەر حوكم و دواتر دەرفەت بۆ نەیارەكانی ناهێڵێتەوە كێبڕكێی بكەن.
پارتی دادوگەشەپێدان پێچەوانەی بیروباوەڕە چەسپاوەكانی رابردوویان، پێچەوانەی چاوەڕوانییەكانی گەلانی توركیا و چاودێرانی دەرەوەی ئەو وڵاتە، بۆ مانەوە لە دەسەڵات وەك خەونێكی درێژخایەن، بەهەڵگەڕانەوەیەك لە هەموو یاسا و رێسا دیموكراسییەكان، دەیەوێ كۆتایی بە كەشی (بوونی ركابەری راستەقینە) بهێنێت و وەك پێویستیەكی رووكەشانەی دیموكراسی تەنیا دەرفەت بۆ چەند هێزێكی بچووك و بێ كاریگەر بهێڵێتەوە، كە دڵنیایی ئەوەی بۆ دروست بكەن نابنە مەترسی لەبەردەم هەیمەنە و دەسەڵاتەكانی.
سەرەتای ئەم خەونەی لە تێكشكاندن و لەڕیشە هەڵكێشانی كەمالیزمەوە دەستپێكرد، هێز و كارەكتەرە سیاسییە دیارەكانی توركیای هێنایە خوارەوە، ئێستا هیچكام لەو هێزە تەقلیدییە سیاسیانەی ساڵانێكی درێژ حاكم و حوكمڕانی توركیا بوون، بڕستی كێبڕكێی ئاك پارتییان نەماوە.
هیچكام لەو سەركردە و سیاسیانەی كەسانی ژمارە یەكی دووبارەی توركیا بوون، خۆیان لە ئاستی ركابەریی ئەردۆگاندا نابیننەوە. كۆسپ و لەمپەر لەبەردەم ئاك پارتی و ستراتیجیەتی سەركردەكانی نەمایەوە تا خەونەكانیان بەدی بهێنن. ئەو دەرفەتە هەلی ئەوەی بۆ رەخساند دەست بۆ شتگەلێك بەرێت كە پێشتر هێڵی سوور بوون، وەك لاوازكردنی رۆڵی سوپا و كۆنترۆڵكردنی دەزگاو دەسەڵاتی دادوەری و تەنانەت گۆڕینی سیستەمی وڵاتیش.
وەك دەگوترێت هەموو كارێك كاردانەوەی هەیە، ئەو كەشە سیاسی و كۆمەڵایەتیەی توركیا لەڕووی كۆمەڵایەتییەوە دەرفەتی بۆ گەشەكردنی زیاتری بزووتنەوەی (خزمەت) و لەڕووی سیاسییەوە هەلی بۆ هێزێكی وەك (هەدەپە) رەخساند و گەنجێكی وەك دەمیرتاشی هێنایە پێشەوە كە ئامادەی ركابەریی بێت لەگەڵ ئەردۆگان.
بەڵام لەبەرئەوەی ئێستا بە دامەزراوەیی كار بۆ نەهێشتنی ئەو كەشە لە ململانێی سیاسی و كێبڕكێ دەكرێت، ترس لەوەی خزمەت ببنە پشتیوانی هێزێكی سیاسی و ببێتە ركابەری ئاك پارتی، هەروەها ترس لەوەی ئەو قۆناغانەی بۆ گەیشتن بە ئامانجە ستراتیجییەكانیان لە دەسەڵات كەشێك بخولقێنێت دەمیرتاش و هەدەپە زیاتر گەشە بكەن، بینیمان لە چەند مانگێكدا بەشی زۆری كەسایەتی و كارەكتەرەكانی ناو بزوتنەوەی خزمەت و دەمیرتاش و پەرلەمانتارەكانی هەدەپ خرانە كونجی زیندانەوە.
ئەم رەوشە لە توركیا زیاتر بەردەوام دەبێت و لەناوخۆ مەودای كاری سیاسی و ئازادی بەرتەسكتر دەبنەوە، هێزەكانی وەك (جەهەپە و مەهەپە) چارەنووسیان هاوشێوەی (هەدەپ) و (بزووتنەوەی خزمەت) دەبێت. بەڵام ئاك پارتی و ئەردۆگان بێئاگان لەوەی ئەو كەشە سیاسی و كۆمەڵایەتیەی توركیا، نەیارە سەرسەختەكەیان دەكاتە بەدیلی ئەمری واقیع. ئەگەر ئێستا پرسیار بكرێت كێ بەدیلی ئاك پارتیە؟ هیچ هێزێك لە ناوخۆی توركیا وەك بەدیل و شوێنگرەوە بۆ داهاتووی ئەو وڵاتە نەماوە. بەڵام ئەوەی نە ئەردۆگان و نە ئاك پارتی چاوەڕوانی دەكەن، ئەوەیە كە (پەكەكە) دەبێتە بەدیلی ئاك پارتی.
ئەگەر پێش چەند ساڵێك لە رووخانی شای ئێران كەسێك پێشبینی ئەوەی بكردایە، خۆری ئەم سیستەمە تەمەن چەند سەت ساڵەیەی پاشایەتی لە ئێران لەئاوابووندایە و كۆمارێكی ئیسلامی شوێنی دەگرێتەوە، وەك خەیاڵێكی شێتانە لێك دەدرایەوە. دوو دەیە لەمەوبەر كێ باوەڕی دەكرد جەلال تاڵەبانی دەبێتە بەدیلی سەدام، یاخود حیزبی (دەعوە) شوێنی حیزبی بەعسی حوكمڕان دەگرێتەوە. پێش پێنج ساڵ هەموو چاوەڕوانیەكان لە سووریا ئەوە بوو (ئیخوان) تاكە بەدیلی ئەسەدە، كێ وێنای هاتنی داعش و فەتحی شامی دەكرد. ئەوەی ئەم پێشهاتانەی خوڵقاند زەمینە و هەلومەرج و واقیعی وڵاتەكانیان بوو.
ئەوەی ئێستاش لە توركیا دەگوزەرێت خۆشكردنی زەمینەی واقیعێكە كە پەكەكە بتوانێت وەك تاكە بەدیلی دەسەڵات خۆی پێشكەش بە كۆمەڵگەی توركیا بكات، بەڵام بە مەرجی ئەوەی پەكەكە خۆی بۆ توركیا ساغ بكاتەوە. چونكە ئێستا پەكەكە خەریكە دەبێتە هێزێكی گەورەی بێ ئامانج لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. خۆی ئەوەی نەشاردووەتەوە كە هیچ ئەجندا و ئامانجێكی ناسیۆنالیستی بۆ كورد پێ نییە. نەیشاردووەتەوە كە باوەڕی بەم شێوازانەی ئێستای دەوڵەت و ئەم سیستەمە تەقلیدیانەی بەڕێوەبردنی كۆمەڵگاكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نییە.
بە هیچ لۆژیكێك ئەوە راست نییە هێزێكی وەك پەكەكە چاوەڕوانی ئەوە بێت رۆژێك بێت بتوانێت هەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگۆڕێت، كۆمەڵگاكانی ئەم ناوچەیە لەژێر فەلسەفەی ئەم هێزەدا دیزاین ناكرێنەوە. بەڵام ئەوەی هەلی دەستەبەركردنی هەیە و دەسەڵاتی ئێستای توركیا زیاتر زەمینەی بۆ خۆش دەكات، ئەوەیە كە پەكەكە بتوانێت لە توركیا ببێتە بەدیلی ئەمری واقیع. ئەویش پێویستە پێش هەرشت پەكەكە خۆی بۆ بگونجێنێت، هەروەها ناسنامەیەكی دیار و ئامانجەگەلێكی روون بۆ ئایندەی توركیا هەڵگرێت.
05/02/2017
