رێبوار كەریمی
كۆچی دوایی هاشمی رەفسەنجانی، سەرۆكی جڤاكی دەستنیشانكردنی بەرژەوەندیی رێژیم لە كۆماری ئیسلامیی ئێران، كاردانەوەیەكی بەرینی جەماوەریی بەدوای خۆیدا هێنا. ئەوانەی لە مەراسیمی ناشتنەكەیدا بەشدارییان كرد، بە سەدان هەزار كەس مەزندە دەكران. حكومەتی ئێران بۆ خۆی باسی لە دوو ملیۆن و نیو حەشیمەت كرد. ئەم رێژە گەورەیەی بەشداریی لە ناشتنی كەسایەتییەكدا، لە دوای كۆچی دوایی ئایەتوڵڵا خومەینییەوە، وێنەی نەبووە.
هاوسۆزی و هاوخەمییەكی ئاوا بەرین لەگەڵ كۆچی دوایی كەسایەتییەك كە یەكێك لە ئەندازیارە سەرەكییەكانی دامەزراندن و پێگرتنی كۆماری ئیسلامییە، بۆ زۆر كەس، بەتایبەتی ئەوانەی قوربانیی سەركوتكارییەكانی ئەو سیستمە بوون، مایەی سەرسوڕمانێكی تێكەڵ بە داخ و خەفەت بوو. پرسیارەكە ئەوەیە چۆن خەڵكێك كە بۆ خۆیان قوربانیی سەركوتكارییەكانی سیستمێكن، رەفسەنجانی كۆڵەكە سەرەكییەكەی بووە، ئاوا بە پانەوە ''شین بۆ جەللادی خۆیان دەگێڕن''؟!
لەڕاستیدا، لە چەند ساڵی ڕابردوودا، هەڵوێستەكانی رەفسەنجانی بۆنی خۆدوورگرتن لە سیاسەتە نەریتییەكانی كۆماری ئیسلامییان لێ دەهات. هێندێك كەس ئەمەیان وا لێكدایەوە كە رەفسەنجانی هاتووەتە ''بەرەی گەلەوە''. راستییەكەش ئەوە بوو كە رەفسەنجانی لە بەرەی گەل نزیك ببووەوە، بەڵام ئەو نزیكبوونەوەیە ئەنجامی هاتنێكی دڵخوازانەی رەفسەنجانی خۆی نەبوو، بەڵكو ئاكامی پاڵپێوەنان و وەدەرنانێكی نادڵخوازانەی ئەو بوو لەلایەن بازنەی دەسەڵاتداری دەوروبەری وەلی فەقیهەوە.
خۆدوورخستنەوە لە مێژووی سیستمێك كە پڕە لە پێشێلكارییەكانی مافی مرۆڤ، بەبێ هەڵوێستگرتنێكی ئەخلاقی بەرامبەر بە پێشێلكارییەكانی ئەو سیستمە، شتێكی ئەستەمە. ئەوە لە كاتێكدا رەفسەنجانی هەرگیز، نەك هەر داوای لێبوردنێكی لە كەس نەكرد، بەڵكو بەرامبەر بە هیچ كردەیەكی خۆی پەشیمانیشی دەرنەبڕی. ئەمەش لە ڕاستیدا هاودژی لە ئەخلاقیاتی سیاسیی سیاسەتمەدارێكی پراگماتیكی وەك ڕەفسەنجانیدا نەبوو. هاودژییەكە لە سیستمی بیركردنەوەی ئەوانەدا بوو كە رەفسەنجانییان لێ ببوو بە ''مامە''، بەو هیوایەی ''چۆلەكەیان'' بۆ بگرێت!
رەفسەنجانی بۆیە هاواری لێ هەستابوو، چونكە دەستی لەو كێكی دەسەڵاتە كورتكرابووەوە كە ئەو بە دەستاوی خۆی دەزانی. شینی رەفسەنجانی بۆ ئەوە بوو كە دەبووایە بەشی شێری پێ ببڕێ، هەر بۆیەش هەموو دەرفەتێكی دەقۆستەوە بۆ ئەوەی دەسكەوتەكانی رابردووی خۆی بۆ سەقامگیركردنی كۆماری ئیسلامی، بەچاوی نەیارەكانیدا بداتەوە.
گەشبینانەترین وەڵام بەو پرسیارەی كە خەڵك كوشتەی كوێی رەفسەنجانی بوون، ئەوەیە كە لەم ساڵانەی دواییدا بەلای ئەو هێزانەدا دایدەشكاند كە دانوویان لەگەڵ ئایەتوڵڵا خامنەیی، نەدەكوڵا. بەمانایەكی وردتر، ڕەفسەنجانی بۆیە لەم دواییانەدا لای بەشێك لە خەڵك شیرین ببوو، چونكە خەڵك هەستیان بە ناتەبایی نێوان ئەو و خامەنەیی كردبوو.
لەو ڕوانگەیەوە، پێوەری هاوسۆزیی خەڵك لەگەڵ رەفسەنجانی نەك خۆشەویستیی شەخسی رەفسەنجانی بەڵكو ناخۆشەویستی ئەوانە بوو كە لە رەفسەنجانی لووتەلا بوون. واتە وەلی فەقیە و بەگشتی ئەوانەی ئێستا لە پانتایی دەسەڵاتدارێتیی ئێراندا قسەی دوایەمین دەكەن.
هاوسۆزیی لەگەڵ رەفسەنجانییەك كە میراتگری هەموو چەوتیەكانی ڕابردووی كۆماری ئیسلامییە، جارێكی تر، ئەو ڕاستییە دەسەلمێنێتەوە كە كاتی خۆی، ئەمیر عەباسی هوەیدای سەرۆكوەزیری سەردەمی پاشایەتیی ئێران، بە دروستی ئاماژەی پێكردبوو. لەو ساڵانەدا كە خەڵكی ئێران هەوای شۆڕش لە سەری دابوون و بە دروشمی ''بڕوخێ شا، بڕوخێ شا''، لە حكومەتی حەمەڕەزا شا هەڵگەڕابوونەوە، هوەیدا زۆر بە جوانی گوتبووی: ''كێشەی خەڵك ئەوەیە كە دەزانن چییان ناوێ، بەڵام نازانن چییان دەوێ''. دۆخێكی سایكۆسیاسیی شۆڕشگێڕانە كە دواجار ئەنجامی دڵتەزێنی یەكێك لە مەزنترین شۆڕشە جەماوەرییەكانی مێژووی كرد بەوەی تاجی لە سەری پاشا هێنایە خوار و عەمامەی لە جێگەی دانا. هەر ئەوەندە و بەس!
هاوسۆزی لەگەڵ رەفسەنجانیش، رەنگدانەوەی دۆخێكی سایكۆسیاسیی لەو چەشنەیە. خەڵك ئەوەیان بۆ گرینگە كە لەڕێی پشتگیریكردنی كەسێكەوە كە بە ناتەبا لەگەڵ حاكمی موتڵەقی فەقیە ناسراوە، پەیامی خۆیان بگەیەننە گوێی ئەو حاكمە. ئەوەی كە چی لە ماهیەتی ئەو كەس یان لایەنەدایە پشتگیریی لێ دەكەن، ئەمەیان ئیتر بە خاڵی لاوەكی لەقەڵەم دەدرێ! ئەمەش ناوی لێنراوە سیاسەت و زەكاوەتی سیاسیی نەوەی نوێی ئێران!
بەبارێكی تردا، هاوسۆزیی خەڵك لەگەڵ كەسایەتییەكی وەك رەفسەنجانی بۆ ئەوە دەگەڕێندرێتەوە كە گۆیا ڕەفسەنجانی سیاسییەكی میانەڕەو بووە و خوازیاری خۆدوورگرتن لە توندڕەوی. ئەم راڤەیە پشت بە ''تیۆری چاوترساوی''ی خەڵك دەبەستێ، واتە ئەوەی خەڵك وا لە باسكی توندڕەو و رادیكاڵی ناو حكومەتی ئێران مارانگازن كە لە تاوان دەستەوداوێنی رەفسەنجانی و ئەو ڕەوتە بوون كە ئەو نوێنەرایەتیی كردووە.
بەڵام هەرچۆنێكی لێكبدەینەوە، یەك راستی خۆی دەنوێنێتەوە: گۆڕەپانی سیاسیی ئێران، لە غیابی ئۆپۆزسیۆنێكی سیاسیی ڕەسەن و راستەقینەدا بە ''ئۆپۆزسیۆنێكی تەزویر'' قانگ دراوە، ئۆپۆزسیۆنێك كە كەسایەتیی وەك رەفسەنجانی ئاوێنەی باڵانوێنیەتی!
یەكێك لە تراژیدیترین دیاردەكانی دنیای سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەوەیە زۆربەی جارەكان قسەی ئەوانە بەڕاست دەردەچێ كە رەشبینن. كاتێك چەند ساڵ بەر لە ئێستا رەوتێكی بەناو ڕێفۆرمخواز لە هەناوی كۆماریی ئیسلامیی ئێرانەوە بەڕێكەوت، ئەوانەی رەشبین بوون، ئەو ڕەوتەیان بە ئۆینەیەكی حكومەتی لەقەڵەم دەدا بۆ زەقكردنەوەی ئۆپۆزسیۆنێكی تەزویر لەبەرامبەر ئەو هێزە ئۆپۆزسیۆنانەی لەگەڵ ماهیەتی كۆماری ئیسلامی ناتەبا بوون. كۆماری ئیسلامی ئەم هێزانەی هەر لە سەرەتای شۆڕشی ئیسلامیدا، بەشێوەی فیزیكی لە جەرگەی كۆمەڵگە وەدەرنابوو. ئەم هێزانە لە رێكخراوی وەك موجاهیدینی خەڵكەوە تا پاشایەتیخوازەكان و چەپەكان و پارتە كوردەكانی خۆشمانی دەگرتەوە. رەشبینەكان پێیان وابوو زەقكردنەوەی ئۆپۆزسیۆنێكی ئیسلامیی دەستەمۆ، بۆ ئەوەیە كە لەڕێی ئەم تایپەوە لە ئۆپۆزسیۆن، ئیتر ئۆپۆزسیۆنە وەدرنراوەكەی پێشوو بەم ئۆپۆزسیۆنە تەزویرە دەستەمۆیە، جێگەیان بگیردرێتەوە. واتە ئەگەر پێشتر هێزە ئۆپۆزسیۆنە ڕاستەقینەكان بەشێوەی فیزیكی لە كۆمەڵگە وەدرنرابوون، ئەوا ئەمجارە و لەڕێی ئۆپۆزسیۆنێكی تەزویرەوە، ئەوان ئیتر بەجارێك لە ناو زەین و خەیاڵی خەڵكیشدا، وەدربنرێن.
پانتایی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی، ئێستا ئیتر بە شێوەیەكی دڵتەزێن، كاریكاتۆری دێتە بەرچاو: ئۆپۆزسیۆنی دێمۆكرات و پێشكەوتنخواز و سێكۆلاری پێشوو، بووەتە ئۆپۆزسیۆنی كلاسیك، لەخەڵكدابڕاو و ناواقعبین. ئۆپۆزسیۆنی مەیلەوحكومەت و وەفادار بە كۆماری ئیسلامیش بووەتە ئۆپۆزسیۆنی هاوچەرخ، جەماوەری و واقعگەرا!
ئەمە ئیتر دڵتەزێنترین ئاستی ورد و هاڕكردنی ئۆپۆزسیۆنی پێشكەوتنخواز و دێمۆكراتیكی ئێرانە لەلایەن ئەندازیارانی هێمنایەتیی كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە. خۆ ئەگەر بۆ هۆكارەكانی پێكهاتنی ئەم دۆخە تراژیدییەش بگەڕێینەوە، بێگومان هۆیەكی گەورەی دەگەڕێتەوە بۆ ئۆپۆزسیۆنی سێكۆلار و دێمۆكراتیكی ئێرانی خۆی، كە نەیتوانیوە پێ بەپێی ڕۆژگار و پێداویستییە هەنووكەییەكانی سیاسەت لە دنیای ئەمڕۆی ئێرانیدا خۆی بەڕۆژ بكاتەوە و بە ئەجندایەكی بەرچاوڕوونكەر و جێی متمانەی خەڵكەوە، خۆی یەك بخات.
02/02/2017
