مریم قاضی
بۆ جم و جۆڵ و ئاڵ و گۆڕ له وڵاتانی چیهاندا هەلوێست و بۆچوونی جیاواز هەیه هەر بۆیه دەست كەوتی جۆر بەجۆریشی لێكەوتۆتەوه بۆ وێنه له وڵاتانی رۆژئاوا دەمێكه چاكەسازی جێی به شۆڕش و راپەڕین لەق كردووه و رێكخراوە مەدەنییەكان و دام و دەزگا و پەرلەمان و حیزب و لایەنە سیاسییەكان هۆكاری چاكەسازی بەپێی یاسا و هەل ومەرجی كاتیدا دەڕواتە پێش. له وەها كاتێكدا سامان و توانای كارناسی و لێزانی و هەروەها رادەی بەرهەمە فكرییەكان له هەموو بوارەكانی زانستی دایه كه دیاری كەری چارەنووس و چۆنییەته گەڵاڵە بوونی چاكەسازی دەكا و بەر لەهەموو شت سەقامگیری و یاسا مەند بوونی وڵات و هاووڵاتییان پێویستییەكی بنەڕەتییه و توند و تیژی و شەر و ناكۆكی رێ بەهەرچەشنه چاكەسازییەك دەگرێ و لەو كاتانەدا تەنیا بیر له سڕینەوه و قەڵاچۆ كردن و وێران كردن و ئاور تێبەردانه و پێویستی به هیچ شارەزاییەكی ئەوتۆ نییه و هەر بۆیە لە زووترین كاتدا دەكرێ له هەموو چین و توێژێك كه خاوەنی زانیارێكی ئەوتۆش نەبێ لەدەوری یەك رێكخا و ببێته لافاوێكی ماڵكاوڵكەر و هەموو ئەوشتانەی له بەرابەری دا رادەوەستێ ڕایدا و له كورتترین كاتدا هەموو شت بە روالەت گۆڕانێكی نادیاری بەسەردابێ.
هۆكاری ئەوەی كه بۆچی له وڵاتانی دواكەوتوو كەمتر چاكەسازی دەست دەدا و دانیشتوان زۆرتر سرنج بە لای شۆڕش و راپەڕینەوه دەدەن زۆر ئاڵۆز و نادیار نییه و دوو لایەن له نێو سیستەمی دەسەڵات له لایەك ڕا و دانیشتوانی نارازی له لایەكی دیكەڕا لەم پێیەدا دەور دەگێڕن. واته لەوانەیە سیستەم و دەسەڵات و یاسا و ... بنەما خوازانه و پاوانخوازانه له بەرابەر هەرچەشنه بەرژەوەندیەك و داواكاریەكدا رابوەستن كه لەوانەیە دەگەڵ ئەوشتەی بۆخۆیان تاریف و دیارییان كردوه له كێشەدابێ و لەدانیشتوان تەنیا چاوەڕوانی فەرمانبەرییان هەبێ و تەنانەت له كاتی پێداگری بەسەر داخوازەكانییاندا له هەموو ئامرازەكانی سەركوت كەڵك وەربگرن. لەوەها شێوازێكدا كەمواهەیه كه دانیشتوان چاو و گۆی كراوە و خاوەنی وشیاری و بوێری و هیوا و شادابی بن بۆ پیكهاێنانی ئاڵ و گۆڕ و چاكەسازی. ئەوەی هەیە ترس و دوورەپەرێزییە و ئەگەر هات و تەمایەك ساز بێ بەزۆوه بەرەو توند و تیژی و كەش و هەوایەكی نامەدەنییانه دەڕوا كه ئیتر لەوەها كاتێدا دیار نییه چ شتێك بڕیاره چ ئاڵ و گۆڕیكی بەسەردابێ و ئەوەی لەو نێوەدا سەردەكەوێ ئەولایەن و تاقمەن كه لەهەموان نائارامتر و بەهێزتر بووه و بەشێوەیەكی كاریزماتیك رێبەری بزووتنەوه دەكەوێته دەستییان و تەنانەت دببنه خاوەن و میراتگری شۆڕش و كەم واهەبووه له دوای خۆیدا شێوازێكی دێمۆكراتیكی سەقامگیر كردبێ هەروەك «فیدل كاسترۆ» له دوای سەركەوتنی شۆڕشەكەیاندا لە جیات هەڵبژاردن و دەنگدانی خەڵك گوتی: « خەڵك پێشتر هەڵبژاردنی خۆی كردووه و منی كردۆته رێبەر و ئیستا هەڵبژاردن مانای نییە!» و بەم چەشنه بوو به رێبەرێكی بلامانع كه تا ئێستاش چەند بەرەی دوای شۆڕش لێبڕاو بە مل دان بەم هەل و مەرجەن و شێوازیكه نامەدەنی تام و چێژ كەن.
شتێك لەو نێوەدا سرەنج ڕاكێشه ئەویش ئەوەیەكه لە كاتێكدا كه له هەڵ و مەرجی نامەدەنی و نادێمۆكراتیكدا بۆی هەیە كه دژبەری توند و تیژ سەرهەڵدەن كه جگه له رووخاندن و سرینەوەی دەسەڵات بیر له هیچ شتێكی تر ناكەنەوه ، ئەو بەدەگمەن تاقم و لایەنانەی كه تەنیا له بیری چاكەسازی و بەرژەوەندی له كەش و هەوایەكی مەدەنی و ئارامدان له سەر وەڕا كه چەكدار نین و هەروەها جم و جۆڵیان بەشێوەی نەهینی و ژێرزەمینی نییه له هەموان زیاتر و تەنانەت بەر له هەمووبەشەكانی دی دەكەونه ژێر فشار و ئازاری دەسەڵات تا بەم چەشنه هەموو رێگایەكی ئاشتیخوازانه و مەدەنی پێشی پێبگیرێ و تەنیا بەستەری رووبەروو بوونەوه ئەم شوێنە بێ كه لەوێدا لە ئامرازەكانی سەركوت و بێدەنگكردن كەڵك وەربگیرێ. ئەوەش لە نێو خۆیدا ئەم پرسیاره گرینگ و پڕمەترسییە دێنێته ئارا كه ئایا جگه له توند و تێژی و ڕشتنی خوێن هیچ رێگایەكی تر نییه؟؟؟؟؟ ئایا سیاسەتی سیستەمەكان بۆته سەنگەر و پەناگایەك بۆ هێندێ زۆرداری ناراست كه هەموو توانایان بۆ راگرتنی رەوڕەوەی بەرژەوەندی و پێشكەوت و ئال و گۆڕه؟
ئەو شتەی ئێستا هەموو نەتەوەیەك و كۆمەڵگایەك رەنگه به پێویستی بێ بەرەوچوونه پێشه و بۆ ئەم گرینگه پێویسته لە جیاتی خوێن دەستی پڕ بێ له داهات نەك له چەك و خوێن و باشترین شێوازێكی كه لەم پێیەدا دەبێ له گۆڕێدا بێ دێمۆكراسی و لەبەرچاو گرتنی ماڤی مرۆڤه. كاتێك وڵاتێك دەبێته شوێنێكی تاوانبار كه دەستی به خوێنی پێشكەوت خوازەكانی سوور دەبێ ئەم شوێنە ئیتر شوێنێكی لەبار بۆ هیچ چەشنه دەسكەوتێك و بەرهێنانێك نییە . شوێنێكی ژەهراوییه كه كەس بۆی نییه بتوانی لەو دا بژی . جار وایه له وەها هەل و مەرجێكدا كەش و هەوایەك ساز دەبێ كه هیچ لایەنێك بۆی نییه كایە بكەن و دەوری خۆیان بگێڕن و هەردووك لا دەكەونە قەیرانی بێ جم و جۆڵی كه هەردووك لایەن لەودا دۆڕاون، جاری واشه توند و تیژییەك سەرهەڵدەدا كه دیسان بەسەر ئەم بەستره نامەدەنی و نادێمۆكراتیكەدا هەمووشت دەست دەكەوێ جگه له ئازادی و بەختەوەری و بەرژەوەندی. مێژوو پڕاوپڕه لەم ئەزموونه دڵتەزێنانه . له دوای نیشتنەوەی كەف و كوڵی ئەم شۆڕشه بێئامانانەدا ، شۆڕشگیڕكانیش هەر بەم چەشنه جووڵاونەتەوه كه بەر لەشۆڕش سیستەم و دەسەڵات دەگەڵییان دەجووڵانەوه. زیندانی و زیندانبان ، دەسەڵاتدار و بێدەسەڵات تەنیا جێ دەگۆڕنەوه هەر بەهەمان ئامرازەكانی سەركوت و ئازارەوە: ئەگەر سەردەمانێك نوێژ و سەر داپۆشین و ...قەدەغە بوبێ له دوایەدا سەما و گۆرانی و مالیكییەتی خسووسی و ...له ژێر ناوی هێڕشی كەلتووری و دیاری ئەمپریالیستی قەدەغه دەكرێ . هەر شتێك كه لەرێگەی توند و تیژییەوه چارەسەر كرابێ له راستیدا هەر هیچ شتێكی پێ چارەسەر نەكراوه. هەموو مرۆڤێك مافی وەی هەیه كه بە پێی هەست و داخوازەكانی خۆی لە لەگەڵ دنیای دەوروبەری خۆیدا رووبەڕوو بێتەوه له چوار چێوەی یاسایەكی دەنگپێدراوی ئینسانی كه پاڵپشتی به تەكبیر و ڕای نوێنەرانی راستەقینەی خەڵكەوه بێ. هیچ مرۆڤێك ئەوەنده بێدەسەڵات نییه كه تاقمێك بەپێی ئەیدئۆلۆژییەكی پەسەند كراو له لایەن خۆیانەوه ، بۆ هەتا هەتایه تەمایان بۆ بگیرێ و ئەگەر هاتوو فەرمانبەرییان نەكرد سەركوت كرێن. شوێنێك كه لەودا هۆنەرمەندێك لە تاریكیدا گۆرانی پەسەند كراوی خۆی ئەچڕێنێ ، نووسەرەكانی نووسراوەكانییان دەشارنەوه، وێنەگەرەكانی له سەر هێڵی سووردا بخولێنەوه و سامانداری ئازاد نەبوو ،...هەر ئەم شوێنەیه كه تەك دەنگی بەسەر دا وێران دەبێ و هیچ شتێك لەودا بەرهەم نایا، جیرەبەندی دەست پێدەكا و بەر لەهەموو شت جیرەبەندی خواردەمەنی بۆ ئەوەی غەنی نان غەمی هیچ شتێكی تر بۆ دانیشتوان نەهێڵێتەوه و بیر لەوەنەكەنەوه كه بۆ جارێكی تر سیاسەتی سیستەم و دەسەڵاتدارەكەیان بۆته پەناگایەیەك بۆ پاوانخوازه ناراستەكانییان كه ئەوانیش پێێان وابێ خەڵك لە سەرەتای شۆڕش هەڵبژاردنی خۆی كردووه و ئیتر پێویست بە هێچ هەڵبژاردنەوەیەكی تر و پێداچوونەوەیكی تر نییه كه هۆكاری ئاڵ و گۆڕ و بەرژەوەندییه. كەرامەتی ئینسانی گەورەتر لە هەموو ئەم یاسا و دیاری كراوانەیە كه حەول دەدەن مرۆڤ دیل و بێدەسەڵات كەن ، خاك و وڵاتی هەموو مڕۆڤێك ئەم شوێنەیە كه ماڤی ئەوی لێبپارێرێ كه وابوو هەموو مرۆڤێك دەبێ خاك و وڵاتی خۆی لا تاوانی پێشێلكاری ماڤی مرۆڤ بپارێزێ...
