رابەر تەڵعەت
ناوهێنانی پرۆژەی ناسیۆنالیستی لە سەردەمی گڵوباڵیزم و سەردەستەیی دیموكراسیدا، هەڵگری پانتاییەكی فرەڕەهەندی گفتوگۆی فیكری و سیاسییە. بە دیوە نەخوازراوەكەیدا ئەگەر خوێندنەوەی بۆ بكرێت، ناسیۆنالیزم هاوكاتە لەگەڵ پرۆژەگەلێكی ئێتنیكیی تاكڕەهەند و بەرهەمهێنانی توندوتیژیی رەگەزپەرستی و رەتكردنەوەی فرەیی و پلۆرالیزم. رووە باشەكەشی ئەگەر نیشان بدرێت، ئەوا ناسیۆنالیزم هاوشانە لەگەڵ خەباتی ئەو نەتەوانەی كە لە مافەكانیان بێبەش كراون و لەپێناوی هێنانەدی یەكسانی و سیستەمێكی دادپەروەر و دیموكراسی كە مافەكانیان دەستەبەر بكات، تێدەكۆشن. بە وەرگرتنی هەردوو بۆچوونەكانیش بۆمان دەردەكەوێت كە پەیوەندییەكی دینامیكی و هۆكاربەندی لەنێوان ناسیۆنالیزم و دیموكراسیدا هەیە.
پرسیارەكە ئەوەیە، بۆ كورد یانیش بەتایبەتتر بۆ هەرێمی كوردستانی عێراق، كامە لەو دوو بۆچوونەی سەرەوە راستە، یاخود باشتر دەتوانێت گوزارشت لە حاڵی ئێمە بكات؟ حاڵی كورد لە هەرێمی كوردستاندا ئەگەر قابیلی بەراوردكردن بێت، ئەوا دەكرێ بەراوردی بكەین لەگەڵ وڵاتانی یەكێتی سۆڤیەتی پێشوو یان پاش كۆمۆنیزم لە رۆژهەڵات و ناوەڕاستی ئەوروپادا. ساڵی 1990 دوابەدوای هەرەسی یەكێتی سۆڤیەت و كۆمۆنیزم، ئەو وڵاتانە بەشێوەیەكی زۆر كتوپر و لەناكاو لە سیستەمێكی تۆتالیتارەوە گواستیانەوە بۆ سیستەمی دیموكراسی، ئەو گواستنەوەیە هاوكات بوو لەگەڵ پرسی گەشەكردنی ناسیۆنالیزمیش لەو وڵاتانەدا، بەڵام ئەوەی ناسیۆنالیزمەكەی ئەوانی تا ئەندازەی شەكەتبوون هیلاك و لاواز كرد، پرسی دیموكراسی و چۆنیەتی بەدیموكراسیبوون بوو، ئەوان ئەوەندە بەو گفتوگۆیەوە سەرقاڵ بوون و هێزەكان لەناو خۆیاندا ئەوەندە لەیەكتری دووركەوتنەوە، كە لەبیریان چوو بوو حوكمڕانیی دیموكراسی لە خودی دیموكراسی جودا بكەنەوە.
ئەمڕۆ هەرێمی كوردستان بە دۆخێكی هاوشێوەدا تێدەپەڕێت، چەند شتێك لەبیركراون یان تێكەڵ بە یەكتری كراون، لەم تێكەڵكردنەشدا كە ئێستا دێمە سەر باسكردنی، بەشێكی بەهۆی نەزانییەوەیە، بەشێكی هەلپەرستی و پۆپۆلیزمە و بەشەكەی تریشی پاڵنەری دەرەكی لە پشتەوەیە. ئەو شتانە چین كە تێكەڵ كراون؟
سەرەتا، كورد لەو نەتەوانەیە كە وەك شێوازێكی خەبات بۆ رزگاربوون لە چەوساندنەوە و پاكتاوی رەگەزی، پەنای بۆ ناسیۆنالیزم بردووە، بۆیە خەبات و شۆڕشەكانی كورد ئەگەر بۆمان هەبێت وەك ناسیۆنالیزمی كوردی ناوی بەرین، لە دژایەتی سیستەمە دیكتاتۆرەكاندا دروست بووە و ئامانجی رەگەزپەرستی نەبووە بەقەد ئەوەی گوتارێك بووە بۆ مانەوە و جێگۆڕكێی تۆتالیتاریزم بە دیموكراسی. لە عێراقدا كورد لە دەستی بەعس رزگاری بوو، توانی حوكمڕانییەكی دیموكراسی لە ناوچەكەی خۆیدا دابمەزرێنێت، بەڵام نەك خودی دیموكراسی، فرەحیزبی و هەڵبژاردن و دامەزراوەی پەرلەمان هەموویان دەلالەتن لە حوكمڕانییەكی دیموكراسی، بەڵام بریتی نین لە خودی دیموكراسی، چونكە دووەمیان پرۆسەیەكی كولتوری و ئابووری و سیاسییە، لە هەمان كاتدا پرۆسەیەكە دەبێت لەسەر دەستی دەوڵەت وەك كیانێكی سیاسی و خاوەن سیادە و دامودەزگاوە بێتەدی نەك حیزبی سیاسی، بۆیە رزگاربوون لە تۆتالیتاریزم مانای گەیشتن نییە بە دیموكراسی، ئەمەش یەكێكە لەو ئاڵۆزی و گفتوگۆیانەی كە ناسیۆنالیزمی كوردی بەتایبەتی لە باشووری كوردستان لاواز و شەكەت كردووە و هێزەكانی لەیەكتری دابڕیوە و متمانەی لەناو خەڵكیدا بۆ نەهێشتووەتەوە، چونكە هێزەكان یاخود بڵێم حیزبەكان ئەركی ناسیۆنالیستیی خۆیان لەبیركردووە و لەبری كۆبوونەوە لە دەوری ستراتیژییەكی نەتەوەیی، بازیانداوە بۆ گفتوگۆكردن سەبارەت بە دیموكراسی و جێبەجێكردنی ئەركە دیموكراسییەكان. لەپشتی ئەو موناقەشە و بەخشینەوەی تۆمەتەشدا كە بەناوی دیموكراسییەوە دەیكەن، بەرژەوەندی و دابەشكردنی سامان و دەسەڵات و كەڵەكەبوونی سەرمایە و هێز خۆی حەشارداوە، بەكورتی ئەوەی هەرێمی كوردستان پێیدا تێپەڕ دەبێت بریتییە لە ململانێ لەسەر سامان و دەسەڵات، بەڵام لە فۆرمی دیموكراسیخوازیدا خۆی نیشان دەدات و خەمی سیاسەتی كوردی لە نەبوونی دیموكراسیدا پێناسە دەكات!
لەدوای حیزبەكان و سیاسییەكانەوەش، نەوەیەكی زانكۆدیدە و میدیاكار و رۆشنبیریكار پەیدا بووە، زۆر بە چاوێكی رۆمانسییەوە دەڕوانێتە دیموكراسی و ترسی هەیە لەوەی ناسیۆنالیزم شعوری دراوسێ و نەتەوەكانی دراوسێ بریندار بكات، لەوەش زیاتر دەڕوات و باوەڕی وایە كە ناسیۆنالیزمی كوردی شكستی هێناوە، چونكە بەهاری عەرەبیی بینیوە و حكومەتی كوردیی شوبهاندووە بە حكومەتەكانی تونس و میسر، كوردایەتی لێ بووە بە عروبەكەی عەبدولناسر و سەدام و ئەسەد، ترسی هەیە كورد ئەزموونی كەمالیزم لێرەش دووبارە بكاتەوە! باس لە ستەمكاری دەكات و لەبەر ئەوەی حوكمڕانیی كوردستان هەرەسی هێناوە، ئیتر شەرمە بۆ كورد جارێكی دیكە باسی ناسیۆنالیزم و دەوڵەت بكات.
بۆ لابردنی ئەم هەموو لێكدانەوە تەمومژاوییە، پێویستە هێندێك شت لەلامان روون بێت، پێش هەموو شتێك خەباتی كورد ئەمڕۆ لە هەر چوار پارچەی كوردستاندا خەباتێكی نەتەوەییە و ناسیۆنالیزمی كوردیش ئەگەر بە ئامانجی سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەت نەتوانێت گوتاری هێزە سیاسییەكانی كورد و بەتایبەتیش باشووری كوردستان یەكبخات، ئەوە نەك هەر شكستی هێناوە بەڵكو هێشتا لەدایكیش نەبووە. دیموكراسی چ وەك سیستەم، چ وەك پرۆسەیەكی كولتووری و ئابووری و سیاسی، ئەگەر ببێتە مایەی لاوازكردنی هێزی ناسیۆنالیستیی كوردی و لێكترازانی ناوماڵی كوردی و لێكدووركەوتنەوەی هێزەكان، یان رێگەخۆشكردن بۆ ئەوەی بێگانە بێتە ئەو نێوانەوە و شەڕی دیموكراسیمان لەگەڵ یەكتریدا پێ بكات، نیشانەی لاوازییە.
خەباتی دیموكراسی ئەركێكی گرنگە، بۆ ئەوەش كە تێیدا سەركەوتوو بین و بە جیهانی نیشان بدەین كە ئێمەی كورد دەتوانین دیموكراسی بین، دەبێت دەوڵەتمان هەبێت، چونكە حیزبەكان لەوە زیاتر ناتوانن پێشكەشی دیموكراسی بكەن، بەڵام دەوڵەت لەتوانایدا هەیە پشتگیریی دیموكراسی بكات.
16/01/2017
