بەرزان فەرەج
محەممەد بوعەزیزی لەدایكبووی 1984ی شارۆچكەی سیدی بوزید لە تونس، لە 17/12/2010 دا ئاگر لە جەستەی خۆی بەردەدات و لە 4/1/2011 دەمرێ. كوڕی نەوە و جیهانێكە دەسەڵات هەموو خەونێكی مرۆڤانەی كوشتووە.
لە خێزانێكی فرەئەندام و هەژار دەستبەرداری خەونی سەركەوتن لەڕێگەی خوێندنەوە دەبێت و دەچێتە ژێرباری كرێكاری و جووتیاری و گەڕان بەدوای ناندا. وەكو سەوزەفرۆشی گەڕۆك عەرەبانەكەی دەبێتە سەرچاوەی بژێویی خۆی و حەوت كەسی دیكەی ئەندامانی خێزانەكەی. تاكە خەونی ئەوە بوو كە رۆژێك ببێتە خاوەنی پیكابێكی بچكۆلە و هێندە پاڵ بە عەرەبانەوە نەنێت.
بەڵام سەرباری ئەوەش چەندین جار بەهۆی بێ مۆڵەتییەوە لەلایەن پۆلیس و كاربەدەستانی شارەوانییەوە دەست بەسەر عەرەبانە و رزقەكانیدا دەگیرێت. دواجار پاش ئەوەی لەنێو سیستەمێكی گەندەڵ و بەرتیلكاریدا كەس گوێ لە شكایەتەكانیشی ناگرێت و لەلایەن پۆلیسێكەوە كەرامەتیشی دەڕوشێنرێ، بوعەزیزی كە پێشتر بە لەیلای خوشكی گوتبوو (لێرە خەڵكی هەژار مافی ژیانیان نییە)، لەبەردەم بینای ویلایەت و دەرگای داخراوی والی-دا، تاكە كردەیەك كە هەست بكات مانایەكی هەبێت، سووتاندنی جەستەی خۆی دەبێت.
مەرگی بوعەزیزی هاواری (بڕۆ)ی دژی سەرۆكەكان لە قوڕگی نەوەیەكدا تەقاندەوە و شۆڕشێكی خوڵقاند كە تونسییەكان پێیان باشترە لە جیاتی بەهاری عەرەب، ناوی بنێن شۆڕشی كەرامەت. ئەوان تەنیا هاواری بەدەستهێنانی كار و ژیانێكی سادە و ئازادییەكی كەمیان دەكرد نەك گۆڕینی سیمای پاشا و سەركردە نەتەوەیی و جەنەراڵەكان بە شۆڕشگێڕە هاوشێوەكانیان، بەڵام ئەو بازرگانە سیاسیانەی كە بەسەر جەستەی ئەودا چوونە كۆشكەكانی بن عەلییەوە و ئەو ئامانجانەیان لەبیركرد كە بوعەزیزی خۆی بۆ سووتاند و ئێستاش نەوەیەك هەر لە بێئومێدیدا بۆی دەسووتێ، گوتیان ئەوە شۆڕشێكی رێكەوت نەبوو، چونكە پێشتر ئامادەباشی جێگرەوەی دەسەڵاتی دوای هاواری بڕۆ بوون.
هەموو شتێك لە شەپازلە خەیاڵییەكەی (فادیە حەمدی) یەوە دەستی پێكرد كە بووە هۆكاری سەرەكیی كڵپەسەندنی تووڕەیی ناخی دەستەجەمعی و كپكراوی مرۆگەلێك بۆ گەڕاندنەوەی كەرامەتی رووشاوی گشت. ئەوانەی بە سیناریۆی وەشاندنی شەپازلەیەك لەلایەن پۆلیسێكی (ژن)ـەوە بۆ سەر پیاوێكی رۆژهەڵاتی و رووشانی كەرامەتی، شۆڕشێكیان لەسەر هەڵخەڵەتاندنی جەماوەر بەرپا كرد، جیهانێكیان لەنێو سەدە داخراوەكانی هێنایە دەرێ. هەڵخەڵەتاندنێكی پێویست و زیرەكانە و حەتمی بوو بۆ خوڵقاندنی ئەو مێژووە.
بەڵێ لە شكاندنی كەرامەتی مرۆڤێكەوە، كەرامەتی پێشێلكراوی چەندین سەدەی لەنێو نیشتمانە زیندانەكاندا وریا كردەوە كە شوێنی راستەقینەی بێ بەهایی مرۆڤ و پەیوەندی نابەرابەری نێوان دەستەیەكی دەسەڵاتداری لەخۆبایی و زۆردار بوو بەسەر ملیۆنان مرۆگەلی ملكەچ و ترساودا، شوێنی ریسوابوونی مرۆڤ لەبەردەم رۆتین و گەندەڵیی دەزگا ئیدارییەكاندا، لەبەردەم ریزگرتن بۆ نان و هێلكەو نەوت و كیلۆیەك گۆشتدا، شوێنی پاڕانەوەی نائومێدانە بەدوای كاردا، بە دوای ژوورێكدا بۆ ژیان.
خەونی بوعەزیزی خەونی مرۆڤێكی سادە بوو كە لە هەمان كاتدا خەونی بەشە هەرە زۆرینەكەی ئەو جیهانەیە ئێستا لە گێژاوی شۆڕشەكاندا لەبیر دەكرێت. دیكتاتۆربوون یان دیموكراسیبوون ، ئاینیبوون یان نیشتمانی و فرەلایەنی بۆ ئەو چی دەگەیاند زیاتر لەوەی ژیانێكی سادەی پێ ببەخشێت؟ بۆیە ئەو هەردەم بۆ نەوەكانی داهاتوو وەكو قوربانی و سیمبولی بێ هوودەیی لە گۆڕینی دەسەڵات دەمێنێتەوە، لە كۆمەڵگەیەكدا كە تەنیا گەندەڵكاران دەژین و هەموو دەرگا و هەلەكانی لەوانی دی داخستووە.
ئەو بەشێكە لە قوربانییەكانی ئەو سیستەمە كە بەشەكەی دی مرۆگەلێكی بەناچاری نێو سیستەمەكە و دەزگاكانیەتی كە ئەوانیش هەر قوربانین. بوعەزیزی هەوڵی دا لە هەر بوارێكدا بێت كارێكی دەستبكەوێت، تەنانەت ئامادەش بووە ببێتە بەشێك لە جەستەی دەسەڵات و هەوڵی داوە لە سوپادا یان لە دەزگای پۆلیس دابمەزرێت.
بۆیە ئەو چەند لە نەوەی قوربانییەكانە، هێندەش كاندیدێكی چاوەڕوانكراو بووە بۆ بوون بە (ئامرازی جەللاد) ئەگەر وەك بەشێك لە جەستەی دەسەڵات سەیری بكەین. چونكە ئەو تەنیا ئینتیمای بۆ نەوەیەكی بێئومێد هەیە لە ژیان كە لەو سیستەمانەدا بێ پرسیاركردن لە شێوازەكەی، بەدوای هەموو ئومێدێكدا دەگەڕێت ژیان و كاری پێ ببەخشێت. ئە‌مەش خاڵی هاوبەشی هەموو نەوەكانی ئەو جیهانەیە. واتە جگە لە قوربانیبوون كەس نییە لە نێویاندا جەللاد بێت یان لە ناخی خۆیدا ئاكارەكانی جەللاد بژی، یان قوربانیبوونی خواستبێت، بۆیە دەبێت بوعەزیزی و فادیە پێكەوە وەكو دوو قوربانی ئەو سیستەمە سەیر بكەین.
چەندە رستەكەی بوعەزیزی راستە كە (لێرە خەڵكی هەژار مافی ژیانی نییە)، ئەوەندەش ئەو قسەیەی فادیە راستە كە لە دادگاییەكەیدا سەبارەت بە بوعەزیزی گوتی: (ئەویش وەكو من قوربانی بوو، بێتاوان و قوربانیی ئەو هەموو نادادپەروەرییە بوو).
فادیە دوای چوار مانگ لە زیندانی و پاش مانگرتن لە خواردن و بەردەوام رەتكردنەوەی ئەو تاوانەی درابووە پاڵی، دواجار بێتاوان لەو شەپازلەیەی كە نەیوەشاندبوو، هۆڵی دادگای جێهێشت. بەڵام ئەویش بە كەرامەتێكی رووشاو و ئازاردراوەوە هاتە دەرێ ، چونكە تاوانێكی پێوە لكێنرا كە لە بنەڕەتدا تاوانی سیستەمەكە و ئەو ژیانە سەپێنراوەیە بەسەر مرۆگەلێكدا كە كەسە سادەكانی لە نێوان جەللاد و قوربانیدا دابەش دەكات.
دادگای دوای شۆڕش بڕیارێكی مرۆییانەی دا كە فادیەی بێتاوان ناساند، بۆئەوەی لە یادەوەریی ئایندەی دەستەجەمعیدا جگە لە سیستەم كەسی دیكە جەللاد نەبێت. بوعەزیزی و فادیە هەردووكیان قوربانیی یەك سیستەم بوون، هەردووكیان سەر بە نەوەیەك بوون كە تەنیا لە دۆزەخی نائومێدیدا خەونی سادەیان هەبوو، لەوانەیە هەردووكیان لەساتێكی هاوبەشی رۆڵی قوربانی و جەللاددا دوا تروسكەی ئومێدیان لەدەست دابێت.
بوعەزیزی هەمیشە نانبڕاو و عەوداڵی كار بوو، فادیەش نموونەی ئەو كارمەندەی ئاسایشە كە بە ناچاری و بێ ئەوەی بزانێت بۆچی بەرگری لە دەسەڵاتێك دەكات كە تێیدا (معاشەكەی جوانە)، ئەمیش بەدبەخت و قوربانییەكە وەكو قوربانییەكانی دیكە و ژیانی سادەی خۆی بە بوون بە ئامرازێكی دەسەڵات فەراهەم كردووە.
فادیەی كیژە قەیرەی تەمەن چل و شەش ساڵ مەحكوم بووە بە بوون بە بەشێك لەو ماشێنە چەپێنەرەی سیستەم كە لە پێشدا خەون و ژیانی سادەی فادیەی بەبا داوەو لە تەمەنێكی وادا چیدی ئومێدی بە چاوەڕوانیی تارای سپیی بووكێنی و بە گەیشتنی شۆڕەسواری خەونەكانی و پێكهێنانی خێزانێكی سادە نەماوە، بەبێ ویستی خۆی بووەتە پۆلیس و ئامرازی ستەمكاری.
بوعەزیزییش هەمان خەونەكانی فادیەی هەبوو تا ئاستی ئامادەیی بۆ بینینی رۆڵی ئەویش و پۆشینی بەرگی ئەو ماشێنە ستەمكاریەی سیستەم كە دەشێت رۆژێك خودی ئەو لە شوێنێكی دیكەدا شەپازلەیەكی لە بوعەزیزییەكی نەناسراو بدایە، بە ویستی خۆی نەبووە قوربانی. بوعەزیزی بێ خواستی خۆی بووە سیمبولی شۆڕش، فادیە بێ خواستی خۆی بووە سیمبولی زەبری دەسەڵات، بەڵام هەردووكیان پێكەوە بوونە هەڵگیرسێنەری كڵپەی شۆڕش لە كۆمەڵگەیەكدا كە وێنەی جەلاد و قوربانییەكان بە سیمای خەڵكە سادەكانەوە دەلكێنێت. ئەگینا زوڵمی فادیە نەبوو كە جەستەی بوعەزیزی گڕ تێبەردا، ئەوە زوڵمی سیستەمەكە و بێهیوایی بوو لە دەربازبوون لێی.
بوعەزیزی مرد و فادیەش بە ئازارێكی ویژدانیی هەمیشەییەوە ئێستا لەناو كۆمەڵگەی تونسی و جیهانێكی دوای بەهاری عەرەبیدا بزر بووە. ئەو دوو قوربانییە نەوەكانی دوای خۆیان بە هەمان بێ ئومێدی سپارد و لە بازنەیەكی ترس و كوشتاردا جێیانهێشتوون . شەپازلەیەكی خەیاڵی مێژوویەكی دروستكرد لە سووتانی بەردەوامی جەستەكانی داهاتوو و پێكدادانی كۆمەڵگاكانی جیهانێكی مەنگ و خامۆش، كە دەشیت چاوەڕوانی ساتی ئەو كڵپەسەندنە و ئەو جەنگە حەتمیەی كردبێت ، چ نەبێت بۆ ئەوەی هەنگاو بنێتە جیهانێكی دیكەوە كە كەرامەتی خۆی تێدا بپارێزێت.
31/12/2016
