رابەر تەڵعەت

^{قۆناغی گەشەكردنی ناسیۆنالیزم و دامەزراندنی دەوڵەتی نەتەوەیی لە ئەوروپادا دەگەڕێتەوە بۆ سەدەكانی هەژدە و نۆزدە، ئەوروپا لەو ماوەیەدا توندوتیژترین ژان و قۆناغەكانی لەدایكبوونی ناسیۆنالیزم و دەوڵەتی نەتەوەیی تێپەڕاند، دوا قۆناغیشی بە دوو جەنگی جیهانیی یەك لەدوای یەك بەڕێ كرد.} بەو مانایەی پرسی گەشەپێدانی دەوڵەت لەسەر بنەمای تیۆرەكانی دیموكراسی و لیبراڵیزم، مافەكانی مرۆڤ و پاراستنی ئاشتیی كۆمەڵایەتی و بیرۆكەی لیبراڵیزم و لیبراڵ دیموكراسی و ئابووریی بازاڕ و دامەزراندنی دەوڵەتی خۆشگوزەران، لە ئەوروپادا بەشێوەیەكی سیستەماتیك لەدوای جەنگی دووەمی جیهانییەوە سەری هەڵداوە، بەتایبەتیش لە سەرەتای ساڵانی 1950 كە یەكەم دەسپێشخەری بۆ لێكنزیككردنەوەی وڵاتانی ئەوروپا لەلایەن وەزیری دەرەوەی ئەوكاتەی فەرەنسا رۆبێرت شیومانەوە دەكرێت، پاشان رێككەوتننامەی خەڵوز و ستیل لەنێوان ئەڵمانیا و فەرەنسا ئیمزا دەكرێت و دواجاریش بە قۆناغ، ئەنجامەكەی دەبێتە لەدایكبوونی ئەوەی كە ئێستا ئێمە بە یەكێتی ئەوروپا دەیناسین.

^{سەبارەت بە وڵاتانی رۆژهەڵات و ناوەڕاستی ئەوروپا، نەمانی كۆمۆنیزم و گەڕانەوە بۆ باوەشی یەكێتی ئەوروپا و ناتۆ ئەوانی رووبەڕووی دوو تەحەدا و سەركێشیی گەورە كردەوە‌، یەكەم دەبوو جارێكی دیكە خۆیان وەك وڵاتانێكی سەربەخۆ و خاوەن سیادە لەسەر بنەمای ناسیۆنالیزم بونیاد بنێنەوە، واتا هەم پەرە بە ناسیۆنالیزمی خۆیان بدەن، هەم بە دەوڵەتی نەتەوەیی، بەتایبەت بۆ وڵاتە تازە دروستبووەكانی وەك چیك، سلۆڤاكیا و سلۆڤینیا و ئەوانی تریش.}

^{دووەم دەبوو خۆیان لەگەڵ مەرجەكانی یەكێتی ئەوروپا بگونجێنن و ببن بە وڵاتانی دیموكراسی و لیبراڵ و خاوەن بازاڕی ئازاد، واتا لەیەك كاتدا هەم دەبوو پەرە بە ناسیۆنالیزمی خۆیان بدەن هەم بە گواستنەوەی دیموكراسی، بەڕێوەبردنی ئەم دوو پرۆسەیەش هاوكات و بەیەكەوە بۆ وڵاتانێك كە خاوەنی ئابوورییەكی رووخاو و ساڵانێكی درێژی ژێردەستەیی بوون، هەروا ئاسان نەبوو، ئەگەرچی‌ تارادەیەكی باش توانییان تێیدا سەركەوتوو بن، لەمەشیاندا یەكێتی ئەوروپا و وڵاتانی ناتۆ رۆڵی گرنگ و بەرچاویان هەبوو، كە سەرجەمی پرۆسەی وەرچەرخانی دیموكراسی و ئابووریی ئەو وڵاتانە، لەژێر چاودێریی یەكێتی ئەوروپادا بەڕێوە چوو.}

^{وەك نیشاندانی گۆشەیەكی بچووك بۆ بەراوردكاریش،‌ دەتوانین هەمان حاڵەت بۆ دۆخی ئێستای هەرێمی كوردستانیش بهێنینە بەرچاوی خۆمان، بەو واتایەی كە خەباتی دامەزراندنی دەوڵەت و نەتەوە هاوكاتە لەگەڵ چاوەڕوانییەكانی جیهان لە كورد بۆ گەشەپێدانی بەهاكانی دیموكراسی و رێزگرتن لە مافەكانی مرۆڤ و پتەوكردنی بونیاد و یاساكانی دەوڵەتی مۆدێرن، بە جیاوازیی ئەوەی كورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدایە و بە جێگای یەكێتیی ئەوروپا، بە كۆمەڵێك دەوڵەتی تۆتالیتاری دەورە دراوە كە لەهەمان كاتیشدا نەیارن بە گەشەكردنی ئەزموونی كوردی لە ناوچەكەدا!}

^{یەكێتیی ئەوروپا بۆ ئەوەی بتوانێت وڵاتانی رۆژهەڵات و ناوەڕاستی ئەوروپا (پۆست كۆمۆنیزم) جارێكی دیكە بگێڕێتەوە بۆ باوەشی خۆی و لە مەترسییەكانی پاش كۆمۆنیزم رزگاریان بكات، دەبوو هەوڵ بدات خۆی لە ناوچەیەكی بازرگانیی ئازادەوە بگۆڕێت بۆ ئاكتەرێكی چالاك لە سیاسەتی نێودەوڵەتیدا، یەكەم هەنگاویش بۆ ئەمە بریتی بوو لە هەوڵەكانی بۆ گەشەپێدانی دیموكراسی و مافەكانی مرۆڤ و رۆڵی یاسا و دامەزراوە مەدەنییەكان لەسەر ئاستی سیاسەتی نێودەوڵەتی و ناوخۆی ئەوروپاش، بەتایبەتیش كاریگەرییەكانی ئەو سیاسەتە بەسەر وڵاتانی ئەوروپای دوای كۆمۆنیزمدا.}

^{رێككەوتننامەی كۆپنهاگن 1993، گرنگترین هەنگاوی یەكێتی ئەوروپا بوو بۆ ئەوەی رۆڵی ئەو ئاكتۆرە سیاسییە نێودەوڵەتییە بگێڕێت كە بتوانێت چاودێریی قۆناغی دوای نەمانی سۆڤیەت و داڕمانی كۆمۆنیزم و گواستنەوەی دیموكراسی بكات، ئەم كارەش بەبێ نەخشەڕێگا و بەرنامەیەكی ستراتیژی، بەتەنیا بە گوتار و دروشمی سیاسیی بریقەدار جێبەجێ نەدەبوو، وەك ئەوەی ئێمە لێرە لە سەروبەندی بەهاری عەرەبیدا بینیمان!}

^{رێككەوتننامەی كۆپنهاگن لە 72 چاپتەردا بەرنامە و پێوەرەكانی گواستنەوەی دیموكراسی و مەرجەكانی ئەندامێتی و ئەركەكانی سەرشانی ئەندامێتی لە یەكێتییەكەدا دەستنیشان كرد، یەكێك لە پێوەرەكانیش پەیوەستە بە لایەنی سیاسییەوە، هەر وڵاتێكی ئەوروپا بۆ ئەوەی وەك ئەندام قبوڵ بكرێت، دەبێت خاوەنی سەقامگیریی سیاسی بێت و رێز لە یاسا و مافەكانی مرۆڤ و دیموكراسی بگرێت، دەبێت رێز لە كەمینەكان و مەزهەب و ئاینە جیاوازەكان بگرێت و چاودێریی پاراستنی هەموو لایەنە جیاوازەكانی كۆمەڵگاكەی بكات بەبێ جیاوازی.}

^{ئەم رێككەوتننامەیە بە تەنیا وەك مەرەكەبی سەر كاغەز نەمایەوە، بەڵكو رێوشوێن و میكانیزمەكانی جێبەجێكردنی دەستنیشان كراو ژمارەیەك لە وڵاتانی پاش كۆمۆنیزم وەك پۆڵەندا و هەنگاریا بە رەسمی داوای ئەندامێتییان كرد و پرۆسەی بە ئەندامبوونیش زیاتر لە 10 ساڵی خایاند، لەم ماوەیەدا یەكێتی ئەوروپا لە هەموو روویەكەوە كاری لەگەڵ ئەو وڵاتانە كرد و هاوكاریان بوو لە سەرخستنی پرۆسەی گواستنەوە و جێبەجێكردنی مەرجەكانی ئەندامێتیدا.}

^4/12/2016