^{بەرزان فەرەج}

^{لە 13ی ئۆكتۆبەری 2006، ئەنجوومەنی شورای موجاهیدین، دەوڵەتی ئیسلامیی عێراقی راگەیاند. ئەمە بە رۆژی لەدایكبوونی داعش دادەنرێت. لەناكاوێكدا گرووپێكی چەتە و تیرۆریست لە پیاوانی بەجێماوی دەزگای موخابەرات و سوپا و رێكخستنەكانی بەعس كە سەرنجی جیهانی بەلای خۆیدا رانەكێشا، سنوورەكان دەسڕێتەوە و لە مانگی هەنگوینیی خۆیدا لە ساڵی 2013 دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام رادەگەیەنێت.}

^{دەوڵەتێك كە تا داگیركردنی مووسڵ و شەنگالیش هەر نابێتە جێی سەرنجی جیهان، تا ئەو كاتەی داعش جیهان بەسەر دوو بەرەدا دابەش دەكات: بەرەی ئیماندارانی سوننە مەزهەب و بەرەی كافران و نمایشێكی بەربەریانە لە بەرامبەر جیهاندا دەكات بە كۆمەڵكوژی، سووتاندنی مرۆڤ بە زیندوویی، سەرپەڕاندن، دەست و پێ بڕینەوە، بەكۆیلەكردن، زیندووكردنەوەی بازاڕی كڕین و فرۆشتنی ئافرەت.}

^{خەلافەتێك لەسەر پانتایی زیاتر لە 170 هەزار كیلۆمەتر كە لە چەندین وڵاتی جیهان مەزنترە، ترس و تیرۆر بەجیهاندا بڵاودەكاتەوە. ئیدی دەوڵەتەكەی داعش هیچ شوێنێكی لەناو مرۆڤایەتیدا نابێتەوە و دەبێتە یەكەمین دوژمنی جیهان و، مرۆڤایەتی رووبەڕووی دۆخێكی نامۆ دەكاتەوە كە لە دوای بانگی پێغەمبەر و نێردراوەكانییەوە بۆ فەتحی جیهان لەژێر ئاڵای ئوممەی ئیسلامدا، جارێكی دیكە خۆ بەخەلیفەزانی ئێستای موسوڵمانان ئەبوبەكری بەغدادی، دەیەوێت سەرجەم جیهان لەسەر ئەو شێوازە دەوڵەتە رێكبخاتەوە.}

^{بەڵام هێشتا جگە لە رووە ئاشكراكەی ئەم رێكخراوە تیرۆریستییە ترسناكەی كە ئێستا ئیدی هەموو جیهانی بەخۆیەوە سەرقاڵ كردووە، بەراورد بە رێكخراوە سەلەفی و تیرۆریستییەكانی دیكە نەناسراوە و زانیاریی دروستمان لەسەری نییە. داعش دەوڵەت نییە، بەڵام پێگەكانی ژیانی دەوڵەتی بۆ خۆی دابین كردووە، لە یارمەتی دەرەكی و سەرچاوەكانی ئابووریی نەوت و گاز و سامانی سروشتی و كشتوكاڵی كەم نییە. سیستەمی باج و خەراج و كارگێڕیی دەوڵەتی لەسەر بنەمای خەلافەت بە شەریعە و دامودەزگاكانی و دادگا و پۆلیس و رێكخستنی ژیانی رۆژانەی خەڵك دامەزراندووە.}

^{داعش لەكوێوە دێت؟ كێ هاوكاریی دەكات؟ سەرچاوە داراییەكانی چین؟ چی دەوێت؟ چۆن لەناوببرێت؟ ئەم پرسیارانە وەڵامیان ئاڵۆزە و ئێستاش كە نەك هەر خەونی گەڕانەوەی خەلافەت و یەكخستنی جیهانی لە ئوممەیەكدا لەدەست داوە، بەڵكو وا خەلافەتەكەی لە نێوان عێراق و سووریاشدا بەرەو هەڵدێر دەچێت و پاش رێككەوتنی جیهان بە لەناودانی تەواوی ئەم رێكخراوە لە جەنگی یەكلاكەرەوەی رزگاركردنی مووسڵی قەڵا و شكۆی ئەم خەلافەتە، دەشێت كۆتایی بە چیرۆكی تۆقێنەری داعش بێت و لەگەڵیشیدا هەموو تاوان و نهێنییەكان و هەموو ئەو پرسیارانەش كۆتاییان پێ بێت.}

^{داعش كۆتایی دێت بێ ئەوەی ببینین باوكێك خۆی ئاشكرا بكات و لەسەر تەرمەكەی فرمێسك بڕێژێت، بەڵكو دواجار جەستەی داعش بە خەنجەری هەموو باوكەكانی پێكەوە لەتوپەت دەكرێت و نهێنییەكەش بە شاراوەیی دەمێنێتەوە، نهێنیی لەدایكبوون و مەرگی داعش.}

^{داعش لەدایكبووی كەشێكی ئاڵۆزی نێودەوڵەتی و گەمە و ململانێی جیۆپۆلیتیكی ناوچەیەكە كە دوای سەد ساڵ لە دابەشكردنی، ئێستا سنوورە دەستكردەكانی گڕیان گرتووە و لە چاوەڕوانیی نەخشاندنێكی نوێدان. داعش دەرئەنجامی پەیوەندیی ئاڵۆزی پێكهاتە نەتەوەیی و ئەتنی و ئاینییەكانی ناوچەكەیە كە دەیان ساڵ لە ژێر حوكمی ستەمكاریی دیكتاتۆرە نازدارەكانی رۆژئاوادا كپ كرابوون و ئێستا لە نائامادەیی دەوڵەتدا پێكدادێن.}

^{لەدایكبووی لێكترازانی دەوڵەتی بەهێزی مەركەزیی عێراق و سووریا و شكستی هەردوو باڵەكەی بەعسیزم و ناسیۆنالیزمی سوننەی پان عەرەبیزمە. شكستی سەپاندنی فۆرمێكی دیموكراسیی حوكمە بەسەر كۆمەڵگەیەكی نامۆ بە دیموكراسیەت و خەونبین بە گەڕانەوەی مێژووی دێرینی خۆی بە زوڵم و سەروەری و رۆحی تۆڵەسەندنەوەیەوە.}

^{داعش نمایشكردنی جۆرێكی دیكەی جەنگی ساردی دوای رووخانی بلۆكی كۆمۆنیزمە بە كاراكتەر و ستراتیژ و بەرژەوەندیی نوێوە، لە ناوچەیەكدا كە دووبارە مێژوو پێمان دەڵێت هەر ئەوان ئاراستە و كۆتایی جەنگەكان و دەرئەنجامەكانیان دیاری دەكەن بێ گوێدانە شكستی پێكەوە ژیانی نەتەوە و ئایین و مەزهەب و خێڵە جیاوازەكانی دوژمن بەیەك لەو پانتاییەدا كە ئێستا لە دوای رمانی دیكتاتۆرەكانەوە لە فۆرمی جیاواز و دژ بەیەك و هەڵگری كینە و تۆڵەی مێژووی بەرامبەر بەیەك وەستاون، كە هاوار و تۆڵەی چەندین سەدەی شیعە مەزهەبی پشتگیراو و هاندراو لە ئێرانەوە بەرز دەكاتەوە و وای لێ دەكات رزگاركردنی مووسڵی قەڵای سوننە مەزهەب ببەستێتەوە بە تۆڵەكردنەوە لە سەری بڕاوی حوسێن.}

^{لە كاتێكدا جەنگی رزگاركردنەوەی مووسڵ جەنگی یەكلاكەرەوە دەبێت بۆ هەموو كاراكتەرەكانی ئەو جەنگە، بەڵام پێناچێ جەنگی كۆتایی و یەكلاكەرەوەی ئەو كێشە ئاڵۆزە مێژووییانە بێت كە نە لەكاتی پەلكێشانی سوپای رۆژئاوای بەناو رزگاركەری عێراق بۆ ناوچەكە و چ لە كاتی ئێستاشدا لە ئەجێندای ئەو هاوپەیمانێتییە نێودەوڵەتییەی پێكەوە ئاڵای رزگاركردنی مووسڵ و لێدانی زەنگی كۆتایی داعشیان راگەیاندووە، حسابی نەخشەیەكی نوێی دوای داعش كرابێت.}

^{ئەوە پێكهاتەكان خۆیانن وەڵامی پرسیارێك بدەنەوە: ئایا دوای جەنگ دەتوانن پێكەوە بژینەوە؟ ئەگەر بەڵێ لەسەر چ بنەمایەك و لەناو چ فۆرمێكی پێكەوەژیاندا؟ ئەگەر نەخێر، ئەوا چ جەنگێكی دیكە و چەند فۆرمی دیكە و چەند لەدایكبوونی دیكە هاوشێوەی داعش جارێكی تر لەناو گەمە بێ كۆتاییە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەكاندا بەریەك دەكەونەوە و سنوورەكان بەگڕگرتوویی دەهێڵنەوە و هەموو خاك و پێكهاتە نامۆ و بەیەك دوژمنەكانی ناوچەكە لە خوێن هەڵدەكێشنەوە؟}

^{رۆژئاوا بە كۆتایی داعش كۆتایی بە بەشێك لە شانۆگەرییەكی تراژیدی دێنێت كە دەشێت بەشەكانی داهاتووی هەڵگری مەرگەسات و وێرانەی خراپتر بن. بە كەوتنی مووسڵ جارێكی دی خەونی خەلافەت شكست دێنێتەوە. ئیتر پرسیاری ئەوە دەمێنێتەوە كە ئایا سوننەی دەربازبووی دوای داعش لە نێوان بەغدایەكی تەسلیمبوو بە دەسەڵاتی شیعە و سووریایەكی وێرانبوو بۆ سەری پارێزراوی ئەسەد، بەو واقیعە نوێیە رازی دەبێت لە سێگۆشەیەكی سوننەدا ئارام بگرێت، یان واز لەو خەونی داعشییە و گەڕانەوەی شكۆی هارونە رەشید بۆ بەغدا ناهێنێت و دەبێ چاوەڕوانی داعشێكی دی لە فۆرمێكی نوێدا بكەین؟}

^{داعش هەرەس دێنێت، ئەوە دەرئەنجامی جەنگەكەیە، بەڵام تاكە سەركەوتنی دوای جەنگ داڕشتنەوەی ئەو نەخشە لێكهەڵوەشاوە و دڕاوە دەبێت بە دەستی كاراكتەرەكانی ناوخۆ خۆیان، نەك پێكەوە لكاندنەوەی ئەو جەستە لەتوپەت و پێك نامۆیە بە سیناریۆكانی دەرەوەی نامۆ بە مێژوو و كولتووری ئەم ناوچەیە و گێڕانەوەی نەخشەكە بۆ ناو سنووری چوارگۆشەی یەكەم و دۆزەخێكی بێ كۆتایی .}

^5/11/2016