خەڵات عومەر
له كۆتاییدا ده‌رده‌كه‌وێت جه‌نگی دژ به داعش (جه‌نگه بچووكه‌كه) بووه و (جه‌نگی گه‌وره) ئه‌وه‌ی دوای ئه‌وه، كه جه‌نگی ئه‌هلیی عێراقه و زۆر ترسناكتریش ده‌بێت له‌وه‌ی دوای كشانه‌وه‌ی یه‌كێتیی شووره‌وی له ئه‌فغانستان ڕووی دا. ئه‌وه دوایین دێڕه‌كانی نووسینێكی (تسڤی برئیل)ه، كه چه‌ند رۆژێك پێش ئێستا له رۆژنامه‌ی (هئارتس)ی ئیسرائیلیدا بڵاو بووه‌ته‌وه. له‌ڕاستیدا به ته‌نها بۆ سه‌رنجڕاكێشان بۆ دۆخی ترسناكی ئێستای عێراق، ده‌وروبه‌رمان به نموونه ده‌هێنمه‌وه، ده‌نا سه‌رنجێكی زۆرم له‌سه‌ر ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه و هاوشێوه‌كانی هه‌یه، كه سه‌باره‌ت به كۆتاییهاتنی نزیكی داعشه.
ده‌ڵێن یه‌كه‌م جار كاتێك یه‌كێك له ڕاوێژكاره‌كانی كۆشكی سپی، ناوی داعشی لای ئۆباما هێناوه، وای زانیوه ئه‌وانه تیپێكی باسكتبۆڵن! هێشتا هێندێك به‌بێ ئه‌وه‌ی بزانن داعش چییه، رمڵ لێ ده‌ده‌ن و پێیان وایه ئه‌وانه ته‌نیا دوكاندارن و هه‌ر كه دوكانه‌كه‌ت به‌سه‌ردا ڕووخاندن، هه‌موو شت كۆتایی دێت! به‌شێك له به‌كارهێنانی ده‌سته‌واژه‌ی (نزیكبوونه‌وه‌ی كۆتاییهاتنی داعش) جه‌نگێكی ده‌روونییه و به‌شێكی تریشی فێڵ و ته‌فره‌ی ده‌زگاكانی هه‌واڵگرییه، به‌ڵام بۆ ئێمه كه داعش به‌رده‌می ماڵه‌كه‌مانی گرتووه، باشتره خۆمان ڕوانینی خۆمان هه‌بێت و به‌ڕاستی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ڕووداوه‌كاندا بكه‌ین. نامه‌وێت ئه‌م بابه‌ته بۆ ئه‌وه ته‌رخان بكه‌م تا بیسه‌لمێنم كه داعش زۆری ماوه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئاو له‌دوی بێڵم هات، له‌م نزیكانه‌دا له نووسینێكدا له‌سه‌ری ڕاده‌وه‌ستم، تا ئه‌وكاته‌ش به ته‌نیا باسی خاڵێك ده‌كه‌م.
له‌م دواییانه‌دا له واشنتن رێكخراوێكی پزیشكیی موعته‌به‌ر، كه پێشتر له‌سه‌ر هه‌وڵه‌كانی، خه‌ڵاتی نۆبڵی وه‌رگرتووه، ڕاپۆرتێكی بڵاو كردووه‌ته‌وه. به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی له‌وێدا هاتوون، له 11ی سێبته‌مبه‌ره‌وه تا ئێستا، ئه‌مه‌ریكا و به‌ریتانیا له جه‌نگی دژ به تیرۆردا، زیاتر له پێنج ملیۆن موسڵمانیان كوشتووه! داعش و فكری هاوشێوه‌ی بۆ ئه‌وه‌ی به‌هێز بێت، له‌وه زیاتر چی ده‌وێت؟!
به‌پێی كتێبی (اداره التوحش) كه شاكتێب و ئینجیلی داعشه، له‌دوای قۆناغی هه‌ڵوه‌شانی ده‌وڵه‌ته‌كان، گرنترین ژینگه‌یه‌ك فكری داعشی سوودی لێ ببینێت و نه‌شونمای تیادا بكات، ته‌فره‌قه و دووبه‌ره‌كییه له‌نێوان پێكهاته‌كاندا. سه‌رنج بده‌ن، ئێستا له عێراقدا سوننه‌كان له‌ناوخۆیاندا ناكۆكن، شیعه به هه‌مان شێوه، كوردیش كه ئه‌وه‌ته‌ی هه‌یه، گله‌یی له دوژمنه‌كانی ده‌كات نیشتمانه‌كه‌یان كردووه به چوار پارچه‌وه، ئێستا خه‌ریكه به ده‌ستی خۆی، نیو پارچه‌ی یه‌كێك له‌و چوار پارچه‌یه‌ش ده‌كات به دوو له‌ته‌وه! به‌پێچه‌وانه‌ی بۆچوونی ئه‌و نووسه‌ره ئیسرائیلییه‌وه‌م، چونكه ئه‌و كاته‌ی له عێراقدا جه‌نگى ئه‌هلى هه‌ڵده‌گیرسێت ئه‌و كاته نییه كه داعش نه‌ماوه و كۆتایی هاتووه، به‌ڵكو ئه‌و كاته‌یه كه داعش ئامانجه‌كه‌ی به‌دی هاتووه. به‌پێی داعش، نه‌مان و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ته‌كان، شوناسی نیشتمانی ناهێڵَت و هه‌ر كه‌سه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ لایه‌نگیریی شوناسی پێكهاته و عه‌شیره‌ت و مه‌زهه‌ب و ئایینی خۆی، به‌و پێیه‌ش كه به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی گشتی و یاسا و ده‌ستوورێك نامێنێت هه‌مووان كۆ بكاته‌وه، به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان به‌ریه‌ك ده‌كه‌ون و شه‌ڕی لێ ده‌كه‌وێته‌وه.
به بۆچوونی من له ئه‌وروپا، یاسا وای كردووه هاووڵاتی متمانه‌ی به ده‌وڵه‌ت هه‌بێت، له لای ئێمه به‌بێ دروستكردنی متمانه هیچ یاسایه‌ك كارا نابێت و ناتوانێت هه‌مووان یه‌كسان بكات، تا هه‌ستی هاووڵاتیبوون دروست بكات.
ئه‌وه‌ی داعش كاری له‌سه‌ر ده‌كات به دیوێكیدا دروسته، سه‌رنج بده‌ن له وڵاتانی به‌هاری عه‌ره‌بیدا كێشه‌ی سه‌ره‌كی ئه‌وه‌یه كه ده‌وڵه‌ت نه‌یتوانیوه رۆڵی خۆی ببینێت له‌وه‌ى كه یاساكانی متمانه‌ی هاووڵاتیبوون دروست بكات. جیاوازییه‌كه‌ش له‌نێوان وڵاتێكی وه‌كو میسر و یه‌مه‌ن و تونس و سووریادا گه‌وره‌یه، به رێكه‌وتیش نییه داعش له سووریا و عێراق ده‌رده‌كه‌وێت و گه‌شه ده‌كات، له‌م دوو وڵاته زه‌مینه بۆ به‌ربادی و فه‌وزا و دووبه‌ره‌كی له‌بارتره. بێ گومان قسه‌كه ئه‌وه نییه داعش هۆكاری دروستكردنی ململانێكانی نێوان كورد و سوننه و شیعه‌یه، قسه‌كه ئه‌وه‌یه كه بارودۆخه‌كه دروست ئه‌وه‌یه كه داعش هه‌ڵی ده‌بژێرێت، بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر گه‌شه‌ی تێدا بكات. بڕوانن، سروشتی ناجێگیر و پڕ له سته‌مكاری ئه‌م ناوچه‌یه‌ی داعشی تێیدا ده‌ركه‌وتووه، چۆن ڕه‌وتی ڕووداوه‌كانی تێدا ئاڵۆز بووه و چۆنیش هه‌موو خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و زلهێزه‌كانیشى تێوه گلاندووه.
پاش سه‌رقاڵبوونێكی زۆر به خوێندنه‌وه‌ی چۆنیه‌تیی كاركردنی داعشه‌وه، ده‌گه‌یته ئه‌و ده‌ره‌نجامه‌ی كه داعش له ناوچه‌یه‌كدا گه‌شه ده‌كات، به درێژایی زه‌مه‌ن لێوان لێوی جۆره‌ها سته‌مكارییه. سته‌می ئایینی، سته‌می نه‌ته‌وه‌یی، سته‌می مه‌زهه‌بی و كۆمه‌ڵایه‌تی و هه‌تا بێزار ده‌بیت سته‌م بژمێره و باسی بكه. سته‌م هه‌ر ناونیشان و هه‌ر ڕه‌نگ و شوناسێكی هه‌بێت هه‌ر سته‌مه، كێشه‌كه له‌وه‌دایه كه یاسایه‌ك نه‌بێت و پێوه‌ر و پێوانه‌ی نه‌بێت، ده‌توانیرێت به ناوی دژایه‌تیی ستمه‌وه سته‌مكاریی گه‌وره بكرێت. له‌م ناوچه‌یه‌دا هه‌موو دژی یه‌كن و هه‌ر یه‌كه خۆی به فریادڕه‌س و ئه‌وی تر به سته‌مكار ده‌زانێت، به‌م لۆجیك و به‌م پێودانگه‌ش هه‌موو كات ده‌رگا به‌سه‌ر شه‌ڕ و شۆڕ و ته‌قینه‌وه‌دا ئاوه‌ڵا و كراوه‌یه.
به ڕای من، له‌م كه‌شوهه‌وایه‌دا باسكردن له دیموكراسیه‌ت به‌و پێوه‌رانه‌ی له وڵاتێكی ئه‌وروپیدا هه‌ن، به ته‌نیا ئه‌فسانه‌یه. بنه‌مای دیموكراسی متمانه‌یه، نه‌ك گومان، قبووڵكردنه نه‌ك ڕه‌تكردنه‌وه، ملدان و هاتنه پێشه‌وه‌یه، نه‌ك لووتبه‌رزی و دووره‌په‌رێزی. تروسكاییه‌ك له ئه‌زموونی ئه‌م ناوچه‌یه‌دا ئومێدی سه‌ركه‌وتنی هه‌بێت، ئه‌زموونی تونسه، ته‌نیا هۆكاری ئه‌و سه‌ركه‌وتنه‌ش ئه‌وه‌یه كه باڵه ئیخوانییه‌كه‌ی ئه‌وێ، زۆر پرگماتیانه مامه‌ڵه ده‌كات، بیروبۆچوونی ئایدۆلۆجیی خۆی واز لێهێناوه، كاتێك ده‌بینێت خه‌ڵكانێك هه‌ن قبووڵیان نییه و سازشی له‌سه‌ر شتی وا كردووه ئه‌گه‌ر خۆی دژیشی بێت، به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ی باوه‌ڕی به مافی ئه‌وانی تر هه‌یه، ملی بۆ داوه. ئه‌م یه‌كتر قبووڵكردنه بووه‌ته قه‌ڵغانی سه‌ری گه‌لی تونس و له‌و به‌ڵای خوێنڕشتن و ماڵوێرانییه پاراستوویه‌تى كه تووشی وڵاتانی تری به‌هاری عه‌ره‌بی بووه.
له دوایین كۆنگره‌ی حزبه‌كه‌یدا (ڕاشد ئه‌لغه‌نووشی) به ده‌نگێكی دلێره‌وه گوتی (ڕه‌نگه ئێمه ده‌سه‌ڵات له‌ده‌ست بده‌ین و بیدۆڕێنین، به‌ڵام گرنگ ئه‌وه‌یه تونس سه‌رده‌كه‌وێت و ده‌یباته‌وه). مادام له عێراقدا هیچ پێكهاته‌یه‌ك متمانه‌ی به یه‌ك نییه و كه‌س به عه‌ره‌بی قسه‌یه‌كی هاوشێوه‌ى ئه‌لغه‌نووشی نابیسێت، بێ گومان ده‌رگا ئه‌گه‌ر به ڕووی شه‌ڕی ئه‌هلیشدا ئاوه‌ڵا نه‌بێت، ڕوو له خراپییه.
ده‌مێنێته‌وه گوێ هه‌ڵبخه‌ین بۆ مه‌ردێك، ڕه‌چاوی ئاگربارانی چوارده‌ور بكات و له‌جیاتی دابه‌شكردنی وڵاته‌كه، خه‌می ئایینده‌ی هه‌بێت و دوور ببینێت و به ده‌نگێكی زوڵاڵ بڵێت، گرنگ ئه‌وه‌یه كوردستان سه‌ربكه‌وێت و بیباته‌وه…. خه‌نی له‌وه‌ی ئه‌م گره‌وه له‌گه‌ڵ مێژوو ده‌كات و ده‌یباته‌وه.
25/8/2016
