فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2024-11-15-02-43-47 ڕابردوو بەردەوام گرووپگەلێک هەبوون لە کوردستان کە بەشێوەیەک لە شێوەکان پەیڕەویان لە خەباتی چەکداریی کردووە وەک ڕێبازێک بۆ گەیشتن بە مافەکانی کوردستانییان. بەڵام هەر...
2024-11-15-02-37-43ناودەبرێت، بۆ کوردەکانیش هێشتا بابەتێکە کە جێی گومان و پرسیارە؟، بەوپێیەی هەموان سیناریۆکانی پرۆسەی ئاشتی و چارەسەریان لەساڵی ٢٠١٢ بۆ ٢٠١٥ لەپێش چاوە، کەچۆن ئەو...
2024-11-15-02-31-50ئەشكەوتەكەیان ئاگر دەدا و كوردەكان دەبونە قەرەبروت. - توركەكان لە ئەستنبوڵ، لەگەڵ تاكسیە كوردەكان سوار نەدەبون، دەیانوت گڵاونسەردەمی تازەش، ئاردۆگان وتی:من ئەو كوردەم خۆشدەوێت كە لە...
2024-10-30-17-57-54شەفەق....تد) کە جوان بیر دەکەنەوە و لەگەڵ برایەتی گەلانن. دەوڵەت باخچەلی کە ئەو قسەیە دەکات لە بیری چووە کە ئەو سەرۆکی پارتێکی نەژادپەرستە، ساڵانی شەستەکان کاتێک...
2024-10-30-15-49-01محمد الماغوط دەنوسێت: من الغباء أن أدافع عن وطن لا أملك فيه بيتاً. گەمژەییە بەرگریی لە نیشتمانێک بکەم کە ماڵێکم نیە تیایدا. نەبونی چەمکی دەوڵەت لە...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

دیپلۆماتكار و باڵیۆزی پێشووی ئەمریكی، رۆبێرت فۆرد

كاتێك باراك ئۆباما، سەرۆكی ولایەتە یەكگرتووەكان، لە كانوونی دووەمی 2017دا كۆشكی سپی جێدەهێڵێت، ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی داعش هێندەی دی بچووك بوونەتەوە، چەكدارانی ئەم گرووپە تەنیا چەند ناوچەیەكی دابڕاویان لەژێر دەستدا دەمێنێ، رەنگە ئەو ناوچانەش لە دەوروبەری مووسڵ بن. ئیدارەی ئۆباما هەر هیچ نەبێت دەكرێت دڵیان بەوە خۆش بێت كە لەسایەی هەنگاوەكانی ئەواندا سەرچاوەكانی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) وشك بوون و بە یارمەتیی ئەمریكاش هێزە سەربازییەكان توانییان زۆر ناوچە لە داعش وەربگرنەوە.

بەڵام دیسانیش ناكرێت عێراق بە سەركەوتنێك بۆ ئیدارەی ئەمریكی لەقەڵەم بدەین، هەر هیچ نەبێت وەها دەرنەچوو كە ئۆباما لە كاتی وەرگرتنی پۆستی سەرۆكایەتی لە 2009 ئاواتی بۆ خواست. هێزە ئەمنییەكانی عێراق رووبەڕووی هێرشی سەختی داعش دەبنەوە، ئەمەش تەحەدایەكی ئەمنی زۆر گەورەترە لەو تەحەدایانەی لەنێوان 2009 بۆ 2010 رووبەڕووی هێزە ئەمنییەكانی عێراق دەبووەوە. ئیدارەی نوێی ئەمریكا بۆ هێشتنەوەی عێراق بە یەكگرتوویی كارێكی سەختی لەپێشە، لە كاتێكدا كورد هەوڵی سەربەخۆیی دەدات و حكومەتی نیشتمانیی عێراقیش بەهۆی سەختیی رەوشی ئابووری و تەحەداكانی بەردەم حكومەتە لۆكاڵییەكان ناتوانێت یەكێتیی خۆی بپارێزێ. ئەگەر ئیدارەی نوێی ئەمریكا هەوڵی بەدیهێنانی ئاشتەوایی نیشتمانیی لە عێراق نەدات، بەتایبەتیش لە ناوچە نائارامەكانی عەرەبی سوننە، ئەوە ئیدارە نوێیەكە لە عێراقێكی لەرزۆكدا تووشی هەوڵێكی دوور و درێژ لەدژی داعش دەبێتەوە.

وەكوو بەرپرسانی كۆشكی سپی ئاماژەیان بۆ كردووە، داعش لەدوای ناوەڕاستی 2014ەوە زۆر لاواز بووە. چەكدارانی بەناو خەلافەت بەشێكی زۆر لە پارێزگاكانی دیالە و سەلاحەددین و بەشێك لە پارێزگاكانی ئەنبار و نەینەوایان لەدەستداوە.

داعش هەر لەسەرەتاشەوە بە نیازی گرتنی بەغدا نەبوو، بەڵام ئەمڕۆ توانای داعش زۆر لەوە كەمترە بتوانێت هەڕەشە لە پایتەختی عێراق و پێنج ملیۆن دانیشتووەكەی بكات. لەمەش گرنگتر، عێراقییەكان، بە یارمەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بە سەركردایەتی ئەمریكا، توانییان رێگا سەرەكییەكانی نێوان بارەگاكانی داعش لە عێراق و سووریا بپچڕێنن.

جێگیركردنی شوێنپێ خاڵێكی گرنگە: سەركردایەتی داعش سەلماندوویەتی كە توانای ئیدارەكردنیان هەیە، واتە ئەگەرچی سەركەوتنێكی ئەوتۆشیان تۆمار نەكردووە، بەڵام ئەم رێكخراوە توانیویەتی باج وەربگرێ و بلیتی راگرتنی ئوتۆمبێل چاپ بكات. كۆنترۆڵكردنەوەی شار و شارۆچكەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی داعش بەبەردەوامی توانای داعش كەم دەكاتەوە. بەم مانایە جەنگی دژی داعش لە جەنگە باوەكان دەچێت كە تێیدا عێراقییەكان و دۆستە ئەمریكییەكانیان خەریكە سەردەكەون.

بەڵام مێژووی داعش بۆ پێش ئەم ئیدارە رێكخراو و دڕندەیەی گرووپەكە و پێش دەستگرتنی داعش بەسەر ناوچەیەكی جوگرافیدا دەگەڕێتەوە. هەزاران كەس لە چەكدارانی داعش هیچ كات ئامادە نین رابكەن یان خۆیان بەدەستەوە بدەن، بەڵكو لەبری ئەمە پەنا بۆ شێوازە كۆنەكەی خۆیان، واتە هێرشی ژێرزەمینی دەبەن، وەكوو چۆن بەر لە 2014ش هەر كەڵكیان لەم شێوازە وەردەگرت.

ئەگەر داعش هێندەی ئەلقاعیدەی سووریا زیرەك بێت، ئەوە رەنگە نەرمتر و ئارامتر ببێتەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەر وەكوو گرووپێكی مەترسیدار بمێنێتەوە، هەڵبەت ئەمە كاتێك روودەدات كە داعش لە هەڵەكانی هێرشە دڕندانەكانی نێوان 2014 بۆ 2016 وانەی وەرگرتبێت. ئەگەر داعش ئەمە بكات شكستپێهێنانی یەكجارەكیی گرووپەكە كارێكی سەختتر دەبێت.

پاش ئەزموونە ناخۆشەكانی ئەمریكا لە عێراق لە نێوان 2003 بۆ 2011 و هەروەها ئەزموونی لیبیا لە 2011، كاندیدەكانی سەرۆكایەتی ئەمریكا دەبێت دواجار لەوە تێگەیشتبن كە جەنگی دژی تیرۆر و گەڕاندنەوەی ئاسایش بۆ حكومەتە لاوازە عەرەبییەكان تەنیا بە بۆردومانكردن و ناردنی هێزی پیادە پێكنایەت. هیوادارام بڕیاردەرەكانی ئەمریكا سەرقاڵی ئامادەكاری بن بۆ حوكمڕانی لەو ناوچانەی لەژێر كۆنتڕۆڵی داعش دەردەهێنرێن و هانی عێراقییەكانیش بدەن بۆ هەمان مەبەست ئامادەكاری بكەن. ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا دەبێت كەمتر بیر لە لایەنە سەربازییەكەی تێكشكاندنی داعش بكاتەوە و زیاتر جەخت لەسەر بەڕێوەبردنی ناوچە وەرگیراوەكان بكاتەوە، بۆ ئەوەی بتوانێت بزووتنەوەكە بەتەواوەتی ریشەكێش بكات و چارەسەرێكیش بۆ ناڕەزایەتییەكان دابنێت كە دەشێت رێگە بۆ سەرهەڵدانەوەی چالاكییەكانی ئەو گرووپە خۆشبكەن. ئەم جۆرە نیگەرانیانە هێندەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكان زەق و بەرچاو نین، بەڵام پێویستیشن. هەندێك لەو بیرۆكانەی سەرۆكی داهاتوو دەبێت بیریان لێبكاتەوە، بریتین لەمانەی خوارەوە.

- هێزێكی پۆلیسی بەهێز و لۆكاڵی ئامادە بكرێت بۆ ئەوەی دوای پاككردنەوەی ناوچەكان لە داعش، كۆنترۆڵی ئاسایشی شەقامەكان بكات.

- دەسەڵاتێكی دادوەری پێكبهێنرێت بۆ ئەوەی بە دۆسیە ئەمنییەكان و مشتومڕەكانی دیكەی نێوان دانیشتووانی ناوچەكە رابگات، لەبەر ئەوەی بەدڵنیاییەوە دوای گەڕانەوەی خەڵك لە شارەكانی دیكە بۆ ناوچەكانی خۆیان مشتومڕ سەرهەڵدەدات.

- كەرەستە و تیمی شارەزا ئامادە بكرێت بۆ چاككردنەوەی بنكەكان و تۆڕی دابەشكردنی ئاو، وێستگەكانی وزە و هێڵەكانی دابەشكردنی كارەبا، نەخۆشخانە و قوتابخانەكان. ئەم تیمە دەبێت توانای هەڵسووڕاندنی ئەم دامەزراوانەیان هەبێت بۆ ئەوەی لە زووترین كاتی مومكیندا دانیشتووانی ناوچەكە بتوانن ژیانی ئاسایی خۆیان دەستپێبكەنەوە.

- بەڕێوەبەر و بەرپرسی مەشقپێكراو- تەنانەت ئەگەر پێویست بوو ئەندامانی ئەنجوومەنی پارێزگاش- بۆ ناوچەكە بنێردرێت، ئەم كەسانە دەبێت توانای مامەڵەكردن لەگەڵ خەڵك و كاردانەوەی پێویست لەبەرامبەر گازندەكانی خەڵك و زانیارییە هاتووەكانیان هەبێت.

- كۆمەڵێك تیم لە حكومەتی ناوەندیی عێراق ئامادە بكرێن بۆ ئەوەی بەخێرایی و لەڕێگەی سەرچاوەی سەربازی و پزیشكییەوە یارمەتی دەسەڵاتە ناوچەییەكان بدەن.

سەرۆك ئۆباما لە كاتی راگەیاندنی بڕیاری ناردنی هێزەكانی ئەمریكا بۆ عێراق لە تەمووزی 2014 ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد كە دوایین چارەسەر بۆ لەناوبردنی داعش ئاشتەوایی نیشتمانییە. ئەگەر عێراق نەتوانێت ژیانی مەدەنی بۆ ئەو ناوچانە بگێڕێتەوە كە لەژێر دەستی داعش ئازادكراون، ئەوە ئاشتەوایی نیشتمانیش تووشی كێشە دەبێت و لەوانەیە شكستیش بهێنێت. ئێمە پێشتریش بینیومانە لەو ناوچانەی بەهۆی بەڕێوەبردنی خراپ، گەندەڵیی ئیداری و هێزی ئەمنیی ناجەماوەری، بۆشایی دروست دەبێت، داعش یەكسەر بۆشاییەكە پڕدەكاتەوە.

راستیەكەی، ئاشتەوایی نیشتمانی رێگەیەكی دوورودرێژی لەپێشە. حەیدەر عەبادی، سەرۆكوەزیرانی عێراق، هێندەی نووری مالیكی، سەرۆكوەزیرانی پێشووی عێراق، تایفی نییە. ئەمە روون نییە ئاخۆ ئیدارەی ئۆباما، چەند مانگێك بەر لە هێرشەكانی داعش لە رۆژئاوای عێراق، گوشاری لە نووری مالیكی كردووە بۆ ئەوەی چارەسەرێك بۆ گەندەڵی بدۆزێتەوە و بە سیاسەتە یەكلاكەرەوەكانیدا بچێتەوە. عەبادی كە ئەندازیارە، هەتا كاتی رووخانی رژێمی سەدام حوسێن لە بەریتانیا ژیاوە، هەر بۆیە خاوەنی بنكەیەكی بەرفراوانی جەماوەریی نییە. بەپێچەوانەی هەندێك لە ركابەرە سیاسییە شیعەكانی خۆی، عەبادی خاوەنی میلیشیاش نییە، هەر بۆیە بەشێوەیەكی سەرەكی پشت بە نیازپاكیی سیاسیەكانی دیكەی ناو هاوپەیمانی شیعە دەبەستێت، لەوانەش ئەو سیاسیانەی پشت بە پارە و كۆمەكی سەربازیی ئێران دەبەستن بۆ ئەوەی دەسەڵاتی خۆیان بسەپێنن.

بەڵام ئەگەر رەوشەكە گرژتر ببێت- زۆربەی جارانیش ئەمە لە عێراق روویداوە- ئەوە عەبادی تووشی كێشە دەبێت. عەبادی مەیلێكی زۆری هەیە بۆ ئەوەی لەگەڵ تیمێكی بچووك و كەمترین ژمارەی راوێژكاراندا كاربكات، هەر ئەمەش وایكردووە تەحەداكانی بەردەمی زیاتر بن. دوو ساڵ لەمەوبەر عەبادی نەیتوانی دەنگی ئەرێی پەرلەمان بۆ وەزیرانی ناوخۆ و بەرگری بەدەستبهێنێ كە خۆی پێشنیازی كردبوون، ئەمساڵیش بۆ گۆڕینی كابینەكەی تووشی كێشەی گەورە بووە، ئەگەرچی ئایەتوڵڵا سیستانی، كەسایەتی ئایینی باڵای شیعەی عێراق، پشتگیرییەكی بەرچاوی لە پڕۆژەكەی عەبادی كرد. هێرشی خۆپیشاندەران بۆ سەر زۆنی سەوز و پەرلەمانی عێراق دوایین نموونەی لاوازیی دەسەڵاتی عەبادییە.

بەربەستەكانی بەردەم یەكێتی:

بە پێچەوانەی مالیكی، پەیوەندییەكانی عەبادی لەگەڵ كورد، ئەگەر گەرموگوڕیش نەبووبێت، پەیوەندییەكی دروست بووە. حكومەتەكەی عەبادی لەبەرامبەر هەناردەكردنی نەوت لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە نەیكردووە بە هەرا، ئەگەرچی وەكوو پێشێلكردنی رێككەوتننامەكەی 2015ش لێكیدەداتەوە. حكومەتی عێراق ناردنی پارەی بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان كەم كردەوە، ئەمەش وەكوو وەڵامێك بۆ كەمبوونەوەی رەسیدی پارەی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا حكومەتی عێراق بەبێ دەنگی درێژەی بە ناردنی پارە بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان داوە، بۆ نموونە مووچەی بەشێك لە فەرمانبەرانی داوە. بەڵام بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت، بەغداش توانای ئەوەی نەماوە لە رێگەی پێدانی پارەوە وەها لە كورد بكات پابەند بن بە بەغداوە. كورد هیچكات وازی لە مافی خۆی بۆ داواكردنی سەربەخۆیی نەهێناوە، تەنانەت لەو كاتەشدا كە داعش لە دیوی رۆژئاواوە گوشاری لەسەریان دروستكردووە، كورد جارێكی دیكە بە ئاشكرا باسی سەربەخۆیی دەكات. سەرۆكوەزیرانی عێراقیش پێناچێت مەیلێكی ئەوتۆی هەبێت بۆئەوەی كورد لەم داوایەی پاشگەز بكاتەوە.

مەسعود بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان كەسێكە دەزانێ پلانی ورد دابنێ و شارەزایانەش دانوستاندن بكات. هەندێك لە لێدوانەكانی كورد دەكرێت تەنیا بۆ خۆدەرخستن بێت و بارزانی لە هەنگاوەكانیدا پەلە ناكات. گوشاری داعش و مایەپووچی خەزێنەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، پاڵنەرەكانی سەربەخۆیی خاو دەكەنەوە، بەڵام بەكردەوە دەشێت كورد لە ماوەی پێنج ساڵی داهاتوودا، دوای وەرگرتنی جۆرێك لە دڵنیایی لە توركیا، سەربەخۆیی رابگەیەنێت. ئاشتیانەبوونی پرۆسەكە پەیوەستە بەوەوە كە ئاخۆ دەكرێت رێككەوتنێكی ورد لەسەر سنوورەكان لە نێوان عێراق و دەوڵەتی نوێی كوردیدا بێتەئاراوە. ئێستا شاری پڕ لە نەوتی كەركووك لە ژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی بارزانیدایە، بەڵام ژمارەیەكی كەم لە عەرەبە سوننە و شیعەكان بە ئاسانی دەسەڵاتی كورد بەسەر شارەكەوە قەبووڵ دەكەن، ئەگەر كورد كۆمەڵێك دەستكەوتی زۆر گرنگیان پێنەدات.

بەپێچەوانەی كوردەوە، سوننەكانی عێراق بەدوای ئەوەوە نین دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان هەبێت، هەر بۆیە رێی تێدەچێت پەنا بۆ جۆرێك لە پەیوەندی لەگەڵ بەغدا بەرن. زۆربەی ناوچەی سوننەكانی عێراق بیابانە، تەنیا چەند كێڵگەیەكی هایدرۆكاربۆن (نەوت و غاز) لەو ناوچانە پەرەیان پێدراوە كە بكرێت وەكوو پشتیوانییەكی دارایی بۆ یەكەیەكی سیاسیی عەرەبە سوننەكان پشتی پێ ببەسترێ، هەڵبەت جارێ دیاریش نییە ئاخۆ عەرەبە سوننەكان دەتوانن لە پێناو دامەزراندنی ئەمجۆرە یەكەیەدا یەكبگرن. عەرەبە سوننەكان بۆ بودجە پشت بە بەغدا دەبەستن، هەر ئەمەش وایكردووە ململانێی نێوان كۆمەڵگە و گرووپە سوننە و شیعەكان لەسەر دەسەڵاتی بەغدا توندتر ببێت. سوننەكان لەڕووی ژمارەی دانیشتووانەوە زۆر لە شیعەكان كەمترن، هەر بۆیە هەتا دێت دەسەڵاتیان كەمتر دەبێتەوە. وەكوو لە راپۆرتەكانی ئەمدواییەی رێكخراوی چاودێریی مافەكانی مرۆڤ، ئەمنستی ئینتەناشناڵ و ئەتڵانتیكدا هاتووە، ژمارەیەكی زۆر لە عەرەبە سوننەكانی عێراق لە بەغدا و لەو پارێزگایانە هەست بە ئارامی ناكەن كە كوتلەی سیاسی شیعە و میلیشیاكانیان حوكمیان دەكەن. ئەو كوشتارە تایفییەی لە 2006 بۆ 2007 گەیشتبووە لووتكە، جارێكی دیكە سەریهەڵداوەتەوە.

ئاشتەوایی نێوان عەرەبی شیعە و سوننە پێویستی بەوەیە ئاستێكی زیاتر لە دەسەڵاتی خۆبەڕێوەبەری و رێكخستنی لۆكاڵیانەی ئاسایش لە هەردوو كۆمەڵگەكەدا هەبێت، خەرجییەكانی ئەمەش، بە لایەنی كەم سەرەتا دەكەوێتە سەر شانی حكومەتی ناوەندی. ژمارەیەكی زۆر لە سەركردە سوننەكان- بە سەرۆك هۆزەكان و سەركردەی كوتلە سوننیەكانەوە- پێشتر دژی فیدرالیزم بوون، بەڵام ئێستا هەر ئەوان خوازیاری فیدراڵیزمن. دەستووری عێراقی رێگە بە سوننەكان نادات تاكلایەنە یەك یان دوو هەرێمی فیدراڵی رابگەیەنن، ئەوان بۆ ئەم مەبەستە پێویستیان بە رەزامەندی پارێزگاكانی دیكەش هەیە. سەركردە سیاسییەكانی شیعە- كە لە ساڵی 2005 هاوشانی كورد فیدرالیزمیان قبوڵ كرد- بیرۆكەی هەرێمی فیدراڵی سوننییان بەدڵ نییە. جیا لەمە بەهۆی ئەو ناكۆكیانەی لەناو كۆمەڵگەی عەرەبی سوننیدا هەیە، دەسەڵاتە ناوچەییەكان پێویستە زۆر لۆكاڵی بن بۆ ئەوەی بتوانن خۆیان رابگرن. عەرەبە سوننەكانی سەر بە هۆز یان گرووپێكی دیاریكراو رەنگە لەناو عەرەبە سوننەكانی هۆزێكی دیكەدا قبووڵ نەكرێن. عێراق و بەتایبەتیش ناوچەی عەرەبە سوننەكان خاوەنی كۆمەڵە بەڕێوەبەر یان بەرپرسێك نین كە بكرێت پشتیان پێ ببەسترێ، ئەمەش بەتایبەتی وای كردووە ئیدارەكردنی كۆمەڵگەكانی عەرەبە سوننەكان و بەهێزتركردنی ئاشتەوایی نیشتمانی زۆر سەخت بێت.

لە نیوەی دووەمی 2016دا حكومەتی عێراق دەبێت بەشێوەیەكی راستەوخۆتر رووبەڕووی كێشەكانی پەیوەندیدار بە بەڕێوەبردن ببێتەوە، ئەمەش لە كاتێكدا یەكپارچەیی عێراق ئازارێكی بێوێنەی پێگەیشتووە. بەڵام ئەگەر حكومەتی عێراق بتوانێت وڵاتەكە بە یەكپارچەیی بهێڵێتەوە، دیسانیش كێشەی بودجە گوشارێكی زۆری لەسەر بەغدا دروستكردووە و حكومەتی عێراق داوای یارمەتی لە سندووقی نێودەوڵەتیی دراو كردووە. بەڵام بەهۆی ئەو ناهاوسەنگییەی لە ئابووریی عێراقدا هەیە، سندووقی دراو داوای كۆمەڵێك چاكسازیی خێرای كردووە. سەركردەكانی عێراق حەزیان لە پەیڕەوكردنی سیاسەتی دەستپێوەگرتن و مەرجەكانی سندوقە نێودەوڵەتییەكەی دراو نییە، بۆیەش دەبێت چاوەڕێی تووڕەیی، خۆپیشاندان و گۆڕانی پێكهاتەی حكومەت بین. دووریش نییە حكومەتی عێراق داوای نێوانگیریی ئەمریكا بكات، هەروەها رەنگە بەغدا لە پاڵ هاوكارییە سەربازییەكان داوای دەستپێكردنی پرۆگرام و راهێنانەكانی تایبەت بە هاوكارییە مەدنییەكان بكات. ئەمریكا زۆر بەڕوونی دەزانێت پێگەیاندن و مەشقپێكردنی بەڕێوەبەر، دادوەر و پۆلیسی عێراق كارێكی قورسە. پێشتر ئەمریكا لە رێگەی تیمە ئەمریكییەكانی بنیاتنانەوەی عێراق هەوڵی بۆ ئەم مەبەستە دابوو، بەڵام هەوڵەكان ئاكامێكی روونیان نەبوو.

ئەزموونی ئەمریكییەكان لە مووسڵ، فەللوجە و هیت لە 2012 بۆ 2014 زۆر خراپ بوو، هەر ئەمەش رێگەی بۆ هێرشەكانی داعش خۆش كرد. ئیدارەی نوێی ئەمریكا دەبێت هەر لەسەرەتای دەستبەكاربوونیەوە بیر لەوە بكاتەوە كە ئاخۆ بەڕێوەبردن یەكێكە لەو بوارانەی دەكرێت تێیدا یارمەتی حكومەتی عێراق بدرێت. ئەگەر دەركەوت ئەمە بواری یارمەتییەكە نییە، دەبێت بە دوای ئەوەدا بگەڕێن ئاخۆ چ ئامرازێكی سیاسی، دیپلۆماسی یانیش سەربازی هەیە بۆ ئەوەی نەهێڵن عێراق بكەوێتە ناو ململانێیەكی بەردەوام و پلە نزمەوە كە دەكرێت لە داهاتوودا كۆنتڕۆڵكردنی داعش هێندەی دیكە قورستر بكات.

دامەزراندن و بەهێزكردنی حوكمڕانیی باش تەنیا ئەوە نییە ئاوارەكان بگەڕێندرێنەوە شارە ئازادكراوەكانی خۆیان. ئیدارەی ئۆباما بەردەوام باسی ژمارەی ئەو عەرەبە سوننانە دەكات كە لە هەندێك شارۆچكەی دیاریكراو دەگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان، بەبێ ئەوەی هیچمان لەبارەی ئەوەوە پێبڵێت ئاخۆ ئەوانەی دەگەڕێنەوە خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكان و پیشەیەكیان دەستدەكەوێت و دەتوانن چاوەڕێی مامەڵەكردنێكی دادپەروەرانە بن لەلایەن پۆلیسەوە. رێگەچارەی سەربازی بە تەنیا ناتوانێت داعش لەناوبەرێت. ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا پێویستە بیر لە سیاسەتێكی وردتر بكاتەوە بۆ ئەوەی داهاتووی دەوڵەتی عێراق گەرەنتی بكات، ئەمەش دەبێت بە شێوازێك بكرێت كە شەڕ و پێكدادانەكان كەم بكاتەوە و چارەسەرێكیش بۆ ئەو ناڕەزاییانە بدۆزێتەوە كە رێگەخۆشكەر بوون بۆ ئەوەی داعش پەلبهاوێت. بەبێ ئاشتەوایی نیشتمانی حكومەتی عێراق هیچكات سەقامگیر نابێت و تۆوی گرووپە توندڕەوەكانی وەكوو داعش دەمێننەوە.

20/5/2016

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان