^{رێبوار كەریمی}

^{یەكێك لە سەركردە ژیر و خۆشناوەكانی بزووتنەوەی سیاسیی رۆژهەڵاتی كوردستان كە ساڵانێكە بەجەستە بەجێی ‌هێشتووین، جارێك لە باسی كێماسییەكانی بزووتنەوەی سیاسی-چەكداریی رابردووی رۆژهەڵاتدا، وەك نموونە، دەیگێڕایەوە "ئەو ساڵانەی بۆ جەولەی پێشمەرگایەتی دەچووینە ناو گوندەكان، شەوان خەڵكمان لە مزگەوتی ئاواییەكان كۆدەكردەوە و یەكسەر دەستمان دەكرد بە لەقاودانی دوژمن و باسكردن لە روانگە حیزبی و سیاسییەكانی خۆمان".}ئەو پێشمەرگە رووناكبیرە دەیگوت "هەڵەی ئێمە ئەوە بوو كە نەدەچووین پێشتر پرس و راوێژ بە چەند گوندنشینێك بكەین، تا لە كێشە و گرفتەكانی ژیانی رۆژانەی ئەوانیش تێبگەین و باسەكانمان بە ورووژاندنی كێشە هەنووكەییەكانی ئەوانەوە گرێ بدەین، تا هیچ نەبێ هەست بكەن ژیان و خەمەكانی ئەوان بۆ ئێمە گرینگە و بەو شێوەیە پێوەندییەكیش لە نێوان كێشەكانی ژیانی رۆژانەی ئەوان و گیروگرفتە سیاسییە گەورەكانی وڵات پێكبهێنین". پوختەی ئەو رەخنەیە ئەوە بوو كە تاكتیكەكانی خەباتی ئەو سەردەمە، بە دەربڕینێكی ئەمڕۆیی، زیرەكانە هەڵنەبژێردرابوون.

^{رەخنەی ئەو خەباتكارە ژیرە، پێوەندی بە چالاكییەكانی پێشمەرگەی ساڵانی هەشتاكانی زاینیی رۆژهەڵاتەوە هەبوو. ئەو ساڵانە، بەشی زۆری ئەركی پێشمەرگایەتی لەسەر شانی خەڵكی گوندەكانی كورردستان بوو، بەو مانایەی كە هەم بەشی شێر لە ئەركی پێشمەرگایەتی بە گەنجانی گیان لەسەردەستی خەڵكی گوندەكان بڕابوو، هەم دابینكردنی باربۆ و پیتاكی پێشمەرگەش لەئەستۆی خەڵكی گوندەكان بوو، وەكچۆن گۆڕەپانی چالاكیی پێشمەرگایەتیش، لە دوای شاخ و داخەكان، بە زۆریی هەر گوند و ئاواییەكانی كوردستان بوو. كەمكردنەوە لە بەهای خەباتی چەكداریی ساڵانی هەشتاكان نییە ئەگەر بڵێین: خەباتی چەكداریی ئەو سەردەمە "شۆڕشی گوندییەكان" بوو.}

<sup>لەو ساڵانەوە تا ئێستا، چارەكە سەدەیەك تێپەڕیوە. لەم چارەكە سەدەیەدا، گۆڕانی بنچینەیی بەسەر پێوەندییە ئابووری و كولتووری و تەنانەت سیاسییەكانی ناو كۆمەڵگەی كوردەواریی رۆژهەڵاتدا هاتووە. گوندەكان و رایەڵكەی پێوەندییەكانیان لەگەڵ شار، گۆڕانی بەسەردا هاتووە. زۆر لە گوندنشینەكان بوونەتە شارنشین. شارەكان گۆڕاون. نەك هەر لەباری سیمای دێمۆگرافیكیانەوە، بەڵكو لە روانگەی كولتووری و سەرمایەی ئینسانیشەوە لەبناخەوە گۆڕاون.

شۆڕشی زانیاری و پێشكەوتنە سەرسوڕهێنەرەكانی تێكنۆلۆژیای پێوەندییەكان، بنەمای هەموو پێوەندییەكانی پێشووی نێوان جەماوەر و پارتە سیاسییەكانیشی هەڵتەكاندووە. چیتر پێوەندیی نێوان هێزە شۆڕشگێڕەكان و جەماوەری خەڵك وەك جاری جاران نەماوە. دەشێ لێرەدا باس لە دیاردەیەك بكەین كە من ناوی دەنێم "سێكۆلاریزەبوونی شۆڕش و شۆڕشگێڕان". مەبەستم لەم دەستەواژەیە، رەوینەوەیەكی رێژەیی "خەرمانەی پیرۆزی" و ئەو تێڕوانینە رۆمانسییەیە كە خەڵكی جاران، بەگشتی، بەرامبەر پێشمەرگە و سیحری خەباتی پێشمەرگایەتی هەیانبوو. دوو دیاردە لە پشت ئەم سێكۆلاریزەبوونەی شۆڕش و شۆڕشگێڕانەوەن:</sup>

^{یەكەم، بەدواداچوونی لە نزیكەوە بۆ رووداوەكانی باشووری كوردستان و كارنامەی لاوازی هێزەكانی كوردایەتیی باشوور – كە هێزەكانی رۆژهەڵاتیش دواجار میراتگری هەمان میرات و مێنتاڵیتیی شۆڕشگێڕین.}

^{دووەم، پێوەندییە تێكچڕژاوە مەجازییەكانی نێوان خەڵك و حیزبەكان، لەڕێی كەناڵە سەتەلایتییەكان و سۆشیالمیدیاوە كە ئیتر رێگەی لە دروستبوونەوەی هەر وێنایەكی ناواقیعی و ئایدیاڵ لە توانایی و زەرفیەتە ئینسانییە سنووردارەكانی خەباتكارەكان بەستووەتەوە. ئەم قسەیە بە مانای كەمبوونەوەی رێزی پێشمەرگە و پێشمەرگایەتی نییە، بەمانای ئەوەیە كە خەڵك، لە جاران زیاتر، لێكدانەوەی عەقڵانی و بگرە رەخنەگرانەش بۆ بزاڤی پێشمەرگانە دەكەن.}

^{لەم ماوەیەدا كە دەنگۆی هەڵگیرسانەوەی خەباتی چەكداری لەلایەن پارتەكانی رۆژهەڵاتەوە داكەوتووەتەوە، دەشێ زۆر كەس بەسانایی بپرسن: باشە ئێوە كە توانای بەڕێوەبردنی ناكۆكییەكانی ناوخۆتان نەبێ، لە ئەگەری سەركەوتندا، ئێمە چۆن بتوانین متمانە بە توانای ئێوە بۆ بەڕێوەبردنی كۆمەڵگەیەك بكەین؟ باس لە خەباتی چەكداری واتە زاڵكردنەوەی گوتاری میلیتاریستی لە كۆمەڵگەدا و لەسەر حیسابی كۆمەڵگە. خەڵكی هەقیانە بپرسن، ئایا ئێوە حیسابتان بۆ تێچوونەكانی زاڵبوونی فەزای ئەمنی و سەربازی، بۆ خەڵك و كۆمەڵگەی رۆژهەڵات كردووە؟}

^{خەباتی چەكداری، قوربانیدانی پێشمەرگەی دەوێ. كەس ناتوانێ مافی خۆبەختكردن لەڕێی گەل و نیشتمان، لە پێشمەرگە زەوت بكات. بەڵام پێشمەرگە شەهیدەكان، تەنیا بەشێكی بچووك لە قوربانییەكانی هەر جووڵەیەكی چەكدارین. باجە گەورەكەی هەموو شەڕەكان، كۆمەڵگە دەیدات. دەمەوێ بڵێم، هەڵگیرسانەوەی خەباتی چەكداری، بە لۆژیكی "شۆڕشی گوندەكان"، لەم هەلومەرجە جیاوازەی ئێستاماندا، دەشێ دواجار رۆژهەڵات تووشی نەهامەتییەكانی دووپاتبوونەوەیەكی یەكجار كارەساتبارتری مێژوو بكاتەوە.}

^{خەباتی چەكداری وەك بژارەی هەر هێزێكی سیاسیی شۆڕشگێڕ، شیاوی تێگەیشتنە، بەڵام خەباتی چەكداری لە غیابی كەمترین زەمینەی پێویستی ئەو خەباتەدا، ناشێ بە بژارەیەكی عەقڵانی لە قەڵەم بدرێت. چیتر تەنیا چەك و رەخت و گیانبازیش، بۆ بەدەستهێنانی مەشروعیەت و پاساوی هەڵوێست و هەڵبژاردنە سیاسییەكان، بەس نین. ئەوانەی كە دەڵێن: "لەگەڵ دوژمنێك بەرەوڕووین، ئەگەر ترسێكی لەدڵدا نەبێت، خراپتر لەوەی ئێستامان پێ ‌دەكات"، رەنگە راست بكەن، بەڵام خەباتی چەكداریی رۆژهەڵات، زۆر لە مێژە، ترسێكی قووڵ و درێژخایەنی لە دڵی "دوژمن"دا چاندووە، جا گریمان دەسكەوتی مەزنتریشی نەبووبێت. رۆژهەڵات، فازی خەباتی چەكداریی تێپەڕاندووە و پێویستی بە پێشڤەچوونێكی مەزنترە، نەك گەڕانەوە بۆ سەرەتا.}

^{بنیاتی زۆربەی ئەو هەنگاوە هەڵانەی هەڵدەنرێن، لەسەر ئەو گریمانە چەوتە دانراون كە دەڵێ: رۆژهەڵات كپ و بێدەنگە. رۆژهەڵات، هەمیشە گڕكانێكی ئەكتیڤ بووە. تەنانەت ئەو ساڵانەش كە شۆڕشی سیاسی-چەكداری لە پاشەكشەی بەردەوامدا بووە، رۆژهەڵات لەپێشڤەچوونێكی یەكبیندا بووە: هەڵكشانی سەرسوڕهێنەری خوێندەواریی گشتی و ئاكادێمیك (كە بەشێكە لە دیاردەیەكی گشتیی تێكڕای ئێرانی چارەكە سەدەی رابردوو)، وشیارییەكی دێمۆكراتیكی ناوازە، بە بەراورد لەگەڵ هەموو ئێران (كە ئاكامی ئەزموونی سەنگینی سێ چارەكە سەدە بزاڤی سیاسیی رۆژهەڵاتە)، بزووتنەوەیەكی مەدەنیی بەهێز بۆ پەرەدان بە چاند و كولتووری كوردی (بەتایبەتی لەبوارەكانی سینەما، مۆسیقا و ئەدەب)، چالاكیی مەدەنیی رێكخراوەیی بۆ وێنە لەبواری ژینگەپارێزیدا (كە بەڕەوتێكی بەهێزی فەرهەنگسازیدا تێپەڕ دەبێ) و پڕۆڤەی فراوانی مایكرۆپۆلێتیك (وەك كردەیەكی عەقڵانی بۆ بەشداری لە بەڕێوەبردنی خۆجێیی كۆمەڵگادا)، لەگەڵ گەلێك دیاردەی ورد و درشتی دیكە، فاكتەرەكانی ناسێنەرەوەی سیمای رۆژهەڵاتی كوردستانی ئەمڕۆن. بۆ تێگەیشتن لە نرخی راستەقینەی ئەو دەسكەوتانە، هەر ئەوەندە بەسە بیر لەو فەزا تەنگەبەرە بكرێتەوە كە ئەو دەسكەوتانەی تێدا بەدیهاتوون! ئەگەر زەرفیەتی ئینسانی و پەرەسەندنێكی هاوسەنگ و ئۆرگانیكی نەتەوە بەپێوەر بگرین، من بەوپەڕی تێڕادیوییەوە دەڵێم، رۆژهەڵاتی كوردستان نەك هەر لەدوا نییە، بەڵكو هیوابەخشترین بەشی تێكڕای كوردستانە.}

^{بەگیروەستاویی بزاڤی نۆرماتیڤی سیاسی-چەكداری لە رۆژهەڵات، بەمانای پاشەكشەی سیاسیی كۆمەڵگەی رۆژهەڵات نییە. لەخراپترین حاڵەتدا قسە، قسەكەی ماركسە: "میللەتان جاری وایە هەنگاوێك بۆ دواوە دەكشێنەوە، بەڵام ئەوە پاشەكشە نییە، میللەتان دەكشێنەوە تا قەڵەمبازی گەورەتر بۆ پێشەوە هەڵبێنن". كامڵبوونی نەتەوەیی رۆژهەڵات بە هەناوی گەشەی رەوتێكی بەهێزی كۆمەڵگەی مەدەنیدا تێپەڕ دەبێت. ناشێ ئەم رەوتە مەزنە بكرێ بە قوربانی هەڵوێست و هەنگاوی كورتبینانەی حیزبی و تەنانەت ناسیۆناڵیستی.}

^{من باس لە "بڤەبوون"ی خەباتی چەكداری ناكەم، مەسەلەكە شتێكی گەورەتر و گرینگترە: پارتە سیاسییەكانی رۆژهەڵات، دەبێ و دەبووایە زۆر بەر لە ئێستا پارادایمی خەباتی رزگاریخوازانەی خۆیان لە پێوەندی لەگەڵ پێشڤەچوونە مەزنەكانی چارەكە سەدەی رابردووی رۆژهەڵاتی كوردستاندا پێناسە بكردایەتەوە. ئەمە، كەمترین ئەركی شۆڕشگێڕانەی ئەوان بوو كە ئەگەر بەجێیان هێنابا، كوردەواریی ئەم سەردەمەی رۆژهەڵات، كاری زۆر مەزنتر لە خەباتی چەكداری، بە پارتە سیاسییەكانی دەبوو.
12/4/2016
سەرچاوە: ڕووداو}