فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2024-11-15-02-43-47 ڕابردوو بەردەوام گرووپگەلێک هەبوون لە کوردستان کە بەشێوەیەک لە شێوەکان پەیڕەویان لە خەباتی چەکداریی کردووە وەک ڕێبازێک بۆ گەیشتن بە مافەکانی کوردستانییان. بەڵام هەر...
2024-11-15-02-37-43ناودەبرێت، بۆ کوردەکانیش هێشتا بابەتێکە کە جێی گومان و پرسیارە؟، بەوپێیەی هەموان سیناریۆکانی پرۆسەی ئاشتی و چارەسەریان لەساڵی ٢٠١٢ بۆ ٢٠١٥ لەپێش چاوە، کەچۆن ئەو...
2024-11-15-02-31-50ئەشكەوتەكەیان ئاگر دەدا و كوردەكان دەبونە قەرەبروت. - توركەكان لە ئەستنبوڵ، لەگەڵ تاكسیە كوردەكان سوار نەدەبون، دەیانوت گڵاونسەردەمی تازەش، ئاردۆگان وتی:من ئەو كوردەم خۆشدەوێت كە لە...
2024-10-30-17-57-54شەفەق....تد) کە جوان بیر دەکەنەوە و لەگەڵ برایەتی گەلانن. دەوڵەت باخچەلی کە ئەو قسەیە دەکات لە بیری چووە کە ئەو سەرۆکی پارتێکی نەژادپەرستە، ساڵانی شەستەکان کاتێک...
2024-10-30-15-49-01محمد الماغوط دەنوسێت: من الغباء أن أدافع عن وطن لا أملك فيه بيتاً. گەمژەییە بەرگریی لە نیشتمانێک بکەم کە ماڵێکم نیە تیایدا. نەبونی چەمکی دەوڵەت لە...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

فه‌رید زامدار

‭(‬ته‌كنۆكرات‭) ‬ده‌سته‌واژه‌یه‌كى‭ ‬لێكدراوه‌،‭ ‬له‌‭ ‬بنه‌ڕه‌تدا‭ ‬له‌‭ (‬ته‌كنیك‭ ‬و‭ ‬ته‌كنیككار‭)‬ه‌وه‌‭ ‬به‌‭ ‬وشه‌ى‭ (‬كراته‌وه‌‭) ‬گرێ‭ ‬دراوه‌‭ ‬و‭ ‬له‌به‌رامبه‌ریشدا‭ ‬بیرۆكراتییه‌ت‭ ‬سه‌ری‭ ‬هه‌ڵداوه‌،‭ ‬كه‌‭ ‬هه‌ردوو‭ ‬حاڵه‌ت‭ ‬چه‌مكێكى‭ ‬لێك‭ ‬نزیكیان‭ ‬هه‌یه‌‭ (‬بیرۆ‭) (‬Buran‭) ‬له‌‭ ‬وشه‌یه‌كى‭ ‬فه‌ره‌نسى‭ ‬وه‌رگیراوه‌،‭ ‬واته‌‭ (‬مه‌كته‌ب‭) ‬كه‌‭ ‬له‌‭ ‬بنه‌ڕه‌تیشه‌وه‌‭ ‬وشه‌یه‌كى‭ ‬لاتینییه‌‭ (‬Burus‭) ‬واته‌‭ ‬ڕه‌نگى‭ ‬نیوه‌تاریك،‭ ‬كه‌‭ ‬ماناكه‌ى‭ ‬له‌‭ ‬ژوورێك‭ ‬یان‭ ‬مه‌كته‌بێكى‭ ‬پڕ‭ ‬له‌‭ ‬هه‌یبه‌ت‭ ‬و‭ ‬ده‌سه‌ڵاته‌وه‌‭ ‬دێت‭.‬وشه‌ى‭ (‬كراتییە‌‭) (‬cratio‭)‬ش‭ ‬واته‌‭ (‬حوكم‭) (‬ته‌كنۆكرات‭)‬یش‭ ‬واته‌‭ ‬حوكمى‭ ‬ته‌كنیككاران‭ ‬و‭ ‬هونه‌ركاران‭ ‬و‭ ‬شاره‌زایان‭ ‬و‭ ‬تایبه‌تمه‌داران‭ ‬له‌‭ ‬یه‌كێك‭ ‬له‌‭ ‬بواره‌كانى‭ ‬زانست‭ ‬و‭ ‬ته‌كنه‌لۆژیا‭ ‬و‭ ‬له‌‭ ‬هه‌مان‭ ‬كاتیشدا‭ ‬به‌‭ (‬حوكمى‭ ‬مه‌كته‌به‌كان‭) ‬لێكدراوه‌ته‌وه‌‭.‬
هه‌ر‭ ‬ده‌رباره‌ى‭ ‬ئه‌و‭ ‬بابه‌ته‌،‭ ‬له‌‭ ‬ڕۆژنامه‌ى‭ (‬باس‭) ‬ژماره‌‭ (‬268‭)‬ى‭ ‬ڕۆژى‭ (‬17‭/‬1‭/‬2016‭) ‬وتارێكى‭ ‬دیكه‌م‭ ‬به‌‭ ‬شیكاریى‭ ‬ئه‌و‭ ‬ده‌سته‌واژانه‌‭ ‬بڵاو‭ ‬كردووه‌ته‌وه‌،‭ ‬لێره‌وه‌‭ ‬نامه‌وێ‭ ‬چیتر‭ ‬بچمه‌‭ ‬بنج‭ ‬و‭ ‬بنه‌وانى‭ ‬وشه‌‭ ‬و‭ ‬ده‌سته‌واژه‌كان‭ ‬و‭ ‬دێمه‌‭ ‬سه‌ر‭ (‬ئه‌سڵى‭ ‬ مه‌قسه‌د‭) ‬كه‌‭ ‬سیسته‌مى‭ ‬حوكمڕانیى‭ (‬ته‌كنۆكراته‌‭)‬،‭ ‬كه‌‭ ‬ئه‌مڕۆ‭ ‬له‌‭ ‬عێراق‭ ‬باس‭ ‬و‭ ‬خواسى‭ ‬زۆر‭ ‬له‌سه‌ر‭ ‬ده‌كرێت‭ ‬به‌وه‌ى‭ ‬گونجاوترین‭ ‬و‭ ‬باشترین‭ ‬شێوازى‭ ‬حوكمڕانییه‌‭ ‬بۆ‭ ‬وڵاتێكى‭ ‬وه‌كو‭ ‬عێراق،‭ ‬له‌كاتێكدا‭ ‬ئه‌و‭ ‬ئه‌زموونه‌‭ ‬له‌‭ ‬سیسته‌مى‭ ‬حوكمڕانیدا‭ ‬له‌‭ ‬زۆر‭ ‬له‌‭ ‬وڵاتانى‭ ‬دیكه‌ى‭ ‬جیهان‭ ‬شكستى‭ ‬هێناوه‌،‭ ‬له‌وانه‌‭ (‬میسر،‭ ‬سووریا،‭ ‬فه‌له‌ستین،‭ ‬تونس‭) ‬هه‌روا‭ ‬ئه‌مه‌ریكا‭ ‬و‭ ‬فه‌ره‌نسا‭ ‬و‭ ‬به‌ریتانیا‭ ‬و‭ ‬زۆر‭ ‬وڵاتى‭ ‬دیكه‌‭ ‬به‌و‭ ‬ئه‌زموونه‌دا‭ ‬تێپه‌ڕیون‭ ‬و‭ ‬نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‭ ‬سه‌ر‭ ‬ئه‌و‭ ‬سیسته‌مه‌ى‭ ‬ناوبراو‭.‬
حكوومه‌تى‭ ‬ته‌كنۆكرات‭ ‬هه‌ر‭ ‬له‌‭ ‬یه‌كه‌مین‭ ‬كابینه‌ى‭ ‬حكوومه‌تى‭ ‬عێراق،‭ ‬دواى‭ ‬ڕووخانى‭ ‬ڕژێمى‭ ‬به‌عس‭ ‬و‭ ‬دواى‭ (‬ئه‌نجومه‌تى‭ ‬حوكم‭ ‬له‌‭ ‬عێراق‭) ‬بێ‭ ‬ئه‌وه‌ى‭ ‬بزانین‭ ‬پێكهاته‌كه‌ى‭ ‬له‌‭ ‬كه‌سانى‭ (‬ته‌كنۆكرات‭) ‬بوون،‭ ‬واته‌‭ ‬هه‌ر‭ ‬له‌‭ ‬سه‌ره‌تاوه‌‭ ‬له‌‭ ‬حكوومه‌ته‌كه‌ى‭ (‬ئه‌یاد‭ ‬عه‌لاوى‭) ‬و‭ (‬ئیبراهیم‭ ‬جه‌عفه‌رى‭) ‬و‭ (‬نوورى‭ ‬مالكى‭) ‬و‭ (‬حه‌یده‌ر‭ ‬عه‌بادى‭) ‬بێ‭ ‬ئه‌وه‌ى‭ ‬ئاگایان‭ ‬لێ‭ ‬بێت‭ ‬به‌‭ ‬سیسته‌مى‭ (‬ته‌كنۆكرات‭) ‬به‌ڕێوه‌‭ ‬چووه‌،‭ ‬چونكه‌‭ ‬ئه‌و‭ ‬جۆره‌‭ ‬حوكمڕانییه‌‭ ‬سه‌ركه‌وتوو‭ ‬نییه‌‭ ‬و‭ ‬هه‌رچى‭ ‬دزى‭ ‬و‭ ‬گه‌نده‌ڵیى‭ ‬دارایی‭ ‬و‭ ‬ئابوورى‭ ‬و‭ ‬ئیدارى‭ ‬و‭ ‬ئه‌منى‭ ‬و‭ ‬زۆر‭ ‬بوارى‭ ‬دیكه‌ى‭ ‬حكوومیى‭ ‬تێدایه‌،‭ ‬هه‌ر‭ ‬بۆیه‌ش‭ ‬له‌وساوه‌‭ ‬تا‭ ‬ئێستا‭ ‬عێراقى‭ ‬نوێیان‭ ‬به‌و‭ ‬ڕۆژه‌‭ ‬گه‌یاند‭ ‬و‭ ‬ئابووریى‭ ‬عێراقیان‭ ‬داڕماند‭ ‬و‭ ‬له‌‭ ‬هه‌مووش‭ ‬سه‌یرتر‭ ‬كڕین‭ ‬و‭ ‬فرۆشتنى‭ ‬وه‌زاره‌ته‌كان‭ ‬و‭ ‬ده‌زگا‭ ‬ئه‌منى‭ ‬و‭ ‬داراییه‌كان‭ ‬و‭ ‬پله‌‭ ‬باڵاكان‭ ‬و‭ ..‬هتد‭. ‬له‌‭ ‬لایه‌كى‭ ‬دیكه‌وه‌‭ ‬وه‌زیر‭ ‬و‭ ‬كاربه‌ده‌ستانى‭ ‬سیسته‌مى‭ (‬ته‌كنۆكرات‭) ‬كاره‌كانیان‭ ‬به‌‭ ‬شێوه‌یه‌كى‭ (‬تیۆرى‭) ‬له‌ناو‭ ‬مه‌كته‌به‌‭ ‬هه‌یبه‌تداره‌كانیان‭ ‬به‌‭ ‬كات‭ ‬كوشتن‭ ‬له‌گه‌ڵ‭ ‬سكرتێره‌‭ ‬و‭ ‬سكرتێر‭ ‬و‭ ‬نووسراو‭ ‬ئیمزاكردن‭ ‬و‭ ‬پێشوازیى‭ ‬میوان‭ ‬به‌سه‌ر‭ ‬ده‌به‌ن‭ ‬و‭ ‬خه‌ڵكانى‭ (‬مه‌یدانى‭) ‬نین‭ ‬و‭ ‬ئاگایان‭ ‬له‌‭ ‬ورد‭ ‬و‭ ‬درشتى‭ ‬ده‌زگاكه‌یان‭ ‬نییه‌،‭ ‬به‌‭ ‬تایبه‌تى‭ ‬ده‌زگا‭ ‬به‌رهه‌مهێنه‌كان‭ ‬له‌‭ ‬بوارى‭ ‬گرێبه‌ست‭ ‬و‭ ‬گرێبه‌ستى‭ (‬وه‌همى‭) ‬و‭ ‬كۆمپانیا‭ (‬وه‌همییه‌كان‭). ‬
له‌‭ ‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌كى‭ ‬به‌رفراوانى‭ ‬وه‌كو‭ ‬وڵاتى‭ (‬هیندستان‭)‬،‭ ‬هه‌ر‭ ‬له‌‭ ‬سه‌رده‌مى‭ ‬ده‌رچوونى‭ ‬له‌ژێر‭ ‬ده‌سه‌ڵاتى‭ (‬به‌ریتانیا‭) ‬له‌‭ ‬سه‌ده‌ى‭ ‬ڕابردوودا‭ ‬به‌‭ ‬ده‌یان‭ ‬حزب‭ ‬و‭ ‬ده‌یان‭ ‬جۆرى‭ ‬فره‌ئایینى‭ ‬هه‌ن‭ ‬و‭ ‬هه‌ر‭ ‬هه‌مووشیان‭ ‬ئازادن‭ ‬له‌‭ ‬بیروڕاى‭ ‬سیاسى‭ ‬و‭ ‬ئایینى،‭ (‬بت‭)‬په‌رست‭ ‬بن‭ ‬یان‭ (‬گا‭)‬په‌رست‭ ‬بن‭ ‬و‭ ‬یان‭ (‬هه‌تاو‭)‬په‌رست‭ ‬بن‭..‬هتد،‭ ‬تا‭ ‬ئێستا‭ ‬ململانێیه‌كى‭ ‬سیاسى‭ ‬و‭ ‬ئایینى‭ ‬و‭ ‬مه‌زهه‌بىی‭ ‬ئه‌وتۆیان‭ ‬نییه‌‭ ‬ببێته‌‭ ‬هۆى‭ ‬داڕمانى‭ ‬بوارى‭ ‬ئابوورى،‭ ‬هه‌ژاریى‭ ‬وڵاته‌كه‌شیان‭ ‬له‌به‌ر‭ ‬زۆریی‭ ‬دانیشتووانه‌كه‌یه‌تى،‭ ‬ده‌نا‭ ‬له‌‭ ‬هه‌موو‭ ‬بواره‌كانى‭ ‬زانست‭ ‬و‭ ‬پیشه‌سازى‭ ‬و‭ ‬كشتوكاڵ‭ ‬و‭ ‬بوارى‭ ‬پزیشكى‭ ‬و‭ ‬ئامێره‌‭ ‬نوێیه‌كانى‭ ‬ته‌ندروستى‭ ‬پێشكه‌وتوون‭ ‬و‭ ‬حكوومه‌ته‌كانیشیان‭ (‬ته‌كنۆكرات‭) ‬نه‌بوون‭. ‬
‭(‬ته‌كنۆكرات‭) ‬زیاتر‭ ‬له‌‭ ‬سیسته‌مى‭ (‬بیرۆكرات‭)‬ه‌وه‌‭ ‬نزیكه‌‭ ‬و‭ ‬به‌‭ ‬مانا‭ ‬و‭ ‬چه‌مكه‌‭ ‬فه‌لسه‌فى‭ ‬و‭ ‬سیاسییه‌كه‌ى‭ ‬واته‌‭ (‬حوكمى‭ ‬مه‌كاتب‭)‬،‭ ‬حوكمى‭ ‬مه‌كاتبیش‭ ‬وه‌كو‭ ‬ژوورێكى‭ ‬بێ‭ ‬ده‌رگا‭ ‬و‭ ‬په‌نجه‌ره‌‭ ‬و‭ ‬تاریك‭ ‬و‭ ‬ڕوون‭ ‬وایه‌‭ ‬و‭ ‬له‌‭ ‬ڕووداوه‌كانى‭ ‬ده‌ره‌وه‌‭ ‬بێ‭ ‬ئاگایه‌،‭ ‬ئه‌گه‌ر‭ ‬ئه‌و‭ ‬پێكهاته‌‭ ‬نوێیه‌ى‭ ‬حكوومه‌تى‭ (‬حه‌یده‌ر‭ ‬عه‌بادى‭) ‬كه‌‭ ‬ڕۆژى‭ ‬پێنجشه‌ممه‌‭ ‬له‌به‌رده‌م‭ ‬په‌رله‌مانى‭ ‬عێراق‭ ‬ناوه‌كان‭ ‬ئاشكرا‭ ‬كران‭ ‬له‌‭ ‬هه‌مان‭ ‬كه‌سانى‭ (‬ته‌كنۆكرات‭) ‬بن،‭ ‬ئه‌وه‌‭ ‬هیچ‭ ‬له‌‭ ‬مه‌سه‌له‌ى‭ ‬جۆرى‭ ‬حوكم‭ ‬ناگۆڕێ‭ ‬و‭ ‬دزى‭ ‬و‭ ‬گه‌نده‌ڵى‭ ‬و‭ ‬كێشه‌‭ ‬سیاسییه‌كان‭ ‬و‭ ‬ده‌ستێوه‌ردانى‭ ‬وڵاتانى‭ ‬ناوچه‌كه‌‭ ‬و‭ ‬ئه‌مه‌ریكا‭ ‬قووڵتر‭ ‬ده‌بنه‌وه‌‭ ‬له‌وه‌ى‭ ‬كه‌‭ ‬پێشووتر‭ ‬هه‌بوو‭... (‬ئه‌گه‌ر‭ ‬زانیت‭ ‬ئه‌زم،‭ ‬ئه‌گه‌ر‭ ‬نه‌تزانى‭ ‬دزم‭). ‬
10/4/2016
سەرچاوە: باس نیوز

 

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان