د.محه‌ممه‌د خدر مه‌ولوود
هه‌ر له سه‌ره‌تاى ساڵه‌وه 2016، سه‌رۆك بارزانى ئه‌جێنداى كارى هه‌رێمى كوردستانى له كۆبوونه‌وه‌ى ساڵانه‌یدا له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانى نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان و یه‌كێتیى ئه‌ورووپا و كۆنسووڵی وڵاتانى دونیا له هه‌ولێر، ڕاشكاوانه ڕاگه‌یاند، كه خۆى له پرسى به فه‌رمیكردنى ریفڕاندۆمى گه‌لى كوردستاندا ده‌بینێته‌وه، وه‌ك هه‌نگاوى یه‌كه‌م و دواتر ڕاگه‌یاندنى ده‌وڵه‌تى كوردستان و جیابوونه‌وه‌یه له عێراق، له‌و وڵاته‌ى به هیچ جۆرێ كولتوورى پێكه‌وه‌ژیانى تێدا نه‌ماوه.
جیابوونه‌وه‌كه‌ش به‌شێوه‌یه‌كى ئاشتىیانه ده‌بێ، گه‌ر حكوومه‌تى عێراق بیه‌وێت ده‌وڵه‌تێكى باشى مۆدرێنى فره‌ئایین و ئایینزا و نه‌ته‌وه‌ی یه‌كترویست و دیموكراسیی خاوه‌ن په‌یوه‌ندیى كۆمه‌ڵایه‌تیی هاوبه‌ش، ببێته دراوسێى كه ده‌وڵه‌تى تازه‌ى كوردستانه. ئه‌وا ده‌وڵه‌تى تازه‌ى كوردستان یه‌كێك ده‌بێت له دراوسێ باشه‌كانى به‌رى رۆژهه‌ڵات و باكوور و چه‌ندین كیلۆمه‌تریش له به‌رى رۆژئاوای عێراقدا و، عێراقی عه‌ره‌بیش گه‌ر مه‌به‌ستى بێ، فێره دیموكراسیه‌ت و پێكه‌وه‌ژیان و لێبوورده‌یى ده‌كات.
ئه‌م پرسه گرینگ و ئاینده‌یییه، ڕاگه‌یاندنى ده‌وڵه‌تى كوردستان، چه‌ندین جارى دیكه‌ش هه‌رله‌لایه‌ن خودى سه‌رۆك بارزانییه‌وه (كه خاوه‌نى پرۆژه‌ى ده‌وڵه‌تى كوردستان)ه، له میدیاكاندا باسى لێ كراوه؛ به‌تایبه‌تیش له دواى دیدارى له هاوینى 2015 له ژووره سپییه هێلكه‌یییه‌كه‌دا له‌گه‌ڵ ئۆبامای سه‌رۆكى وڵاته یه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مریكادا.
ئاماژه‌دان به‌و دیداره‌ى نێو كۆشكه سپیى ئه‌مریكا، هه‌ردوو سه‌رۆك ئۆباما و بارزانى چه‌نده ده‌لاله‌تى مێژوویی له‌خۆ ده‌گرێت، ئه‌وه‌نده‌ش مه‌دلولى سه‌رده‌میانه‌ى هه‌یه. له ده‌لاله‌ته مێژووییه‌كان به كورتى ده‌وه‌ستینه سه‌ر ئه‌وه‌ى كه‌وا سه‌رۆك مه‌سعوود بارزانى كوڕ میراتگر و درێژه‌پێده‌رى شه‌رعیى شۆرشگێڕانه و مێژووییى مسته‌فا بارزانى باوكییه‌تى، چ بۆ ئه‌زموون و شۆڕشى ئه‌یلوولى ساڵى 1961 یا بۆ پارتێكى تێكۆشه‌رى وه‌ك پارتى دیموكراتى كوردستان، كه له رۆژى دامه‌زراندنیه‌وه له ساڵى 1946وه خه‌بات ده‌كا و تێده‌كۆشێت بۆ هێنانه‌دى ئامانجه نه‌ته‌وه‌یییه نیشتمانییه‌كان، كه خۆى له دروستكردنى كیانێك به واتاكه‌ى ئه‌مڕۆ دروستكردنى ده‌وڵه‌تێك بۆ كوردستان ده‌بێنێته‌وه. ئه‌م ئامانج و خه‌بات و تێكۆشانه‌ى بارزانی یان (باوك و كوڕ) له‌لایه‌ن ئیداره‌ى وڵاته یه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مریكایشه‌وه به هه‌ردوو پارتى ركابه‌رى ئێستا و جاران (كۆمارى و دیموكرات)ه‌كان مه‌علومه و له سه‌رده‌مى هه‌ردوو سه‌رۆك بووشى باوك و كوڕ، كێشه هه‌رێمییه‌كان له ناوچه‌كه‌دا بوون به‌و به‌رمیله بارووته‌ى دوو شه‌ڕى كه‌نداوى گه‌رده‌لوولاوى لێ بكه‌وێته‌وه و تا له سه‌رده‌مى حوكمڕانیی سه‌رۆك ئۆبامایش، دڕه‌نده‌ترین رێكخراوى ده‌وڵه‌تى ئیسلامى تیرۆریستى داعش له‌نێو ئاگردانى گرفت و ململانێى ئایینى و ئابوورییه‌كانى ناوچه‌كه‌دا هه‌ڵتۆقێ و ببێته مه‌ترسیی هه‌ره‌گه‌وره بۆ سه‌رناوچه‌كه و ته‌واوى جیهان.
له‌نێو ئه‌و هاوكێشه پڕ له گرێوگۆڵه‌دا، بارزانى كوڕ ئه‌و میراتگره‌وه شه‌رعییه به (ره‌فتار) و (كردار)ه‌ى هه‌ردوو مێژووى پارتى 1946 و 1961ى شۆڕشى كوردستان بۆ ته‌واوى دونیاى سه‌لماند، چۆن به پێشمه‌رگه قاره‌مانه‌كانى ئه‌فسانه‌ى داعش تێك ده‌شكێنێ، ئاوایش به خوێن سنوورى تازه‌ى دواى سایكس-پیكۆ ده‌نه‌خشێنێته‌وه و، نه‌ك هه‌ر لێناگه‌ڕێ و قبووڵى نییه تاكى كورد بۆ (100) ساڵه‌ى داهاتوو هه‌ر هاووڵاتیی پله دوو و نه‌ته‌وه‌ى ژێرده‌سته‌ى نه‌ته‌وه‌كانى ناوچه‌كه بێت، به‌ڵكو خه‌بات و تێكۆشانى سازشنه‌كردنه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى كه‌وا ده‌بێ سه‌ده‌ى دواى سایكس-پیكۆ سه‌ده‌ى كورد و كوردستانیان بێت، سه‌ده‌ى ڕاگه‌یاندنى ده‌وڵه‌تى كوردستان بێت.
له ناوچه‌كه‌شدا، له عێراقێكدا كه به هیج جۆرێ مانایه‌ك بۆ پێكه‌وه‌ژیانى پێكهاته جیاجیاكان له نه‌ته‌وه و ئایینى جیاجیا نه‌مابێ و، له‌نێو پێكهاته‌ى سوننه و شیعه‌ى عه‌ره‌بیش له‌و عێراقه به‌زۆر لێكێندراوه‌ى سایكس-پیكۆ، له زمانی شیر و تیر لێكسوینه‌وه گه‌یشبێته یه‌كتر كوشتن و گۆڕینى جیۆگرافیای یه‌كترى ده‌بێ چ مانایه‌ك بۆ كورد، كوردى مارانگه‌زته‌ى ده‌ستى (ئه‌هلى سوننه و ئه‌هلى به‌بیت)ى عێراقى بمێنێته‌وه تا چاوى له به‌غدا بێت؟
ئه‌م پرسه، سازشنه‌كردنى بارزانی له‌سه‌ر پڕه‌نسیپ و ستراتیژیه‌تى خه‌بات و تێكۆشانیدا، به‌هه‌ردوو چه‌مكییه‌وه (چه‌كدارى و شۆڕشگێڕى، دیپلۆماسى و ئابوورى) وه‌ك چۆن بۆ ته‌واوى نێوه‌نده نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ڕوون بۆته‌وه، ئاوایش بۆ كوردستانیان به(لایه‌نانى سیاسیى و كه‌سایه‌تییه ئه‌كادیمی و بیرمه‌ندانى)یه‌وه ڕوون بۆته‌وه، كه ئه‌و، واتا بارزانیى كوڕ هه‌ڵگڕى كولتوور و پڕه‌نسیپى (سازشنه‌كردنه له‌سه‌ر خاكى كوردستان و كوردستانیان) و به‌و رێباز و پره‌نسیپه‌ش گۆش كراوه كه بارزانیی باوك نه‌ك هه‌ر سازشى له‌سه‌ر خاكى كوردستان نه‌كردووه، به‌ڵكو ئاماده نه‌بووه، له‌سه‌ر پرسى كه‌ركووك دوارێككه‌وتنه‌كه‌ش له كاتى دیاریكراوى خۆیدا دوا بكه‌وێت و بكه‌وێته دواى 4ساڵه‌ى ڕاگه‌یاندنى به‌یاننامه‌ى11ى ئازارى 1970 و، به رێككه‌وتنێكى تازه له دواى 1974ڕابگه‌ێندرێت. له روانگه‌ى ئه‌و رێباز و پره‌سیپ و، ئه‌و ره‌فتار و كردارانه‌وه‌یه بارزانیى كوڕ به ئاشكرا ده‌ڵێ:ـ
رێككه‌وتنى سایكس-پیكۆ ئه‌زموونێكى هه‌ڵه بوو، هیچ لۆژیكی نییه ئه‌زموونێكى هه‌ڵه دووباره ببێته‌وه و، هانى سه‌ركرده‌كانى جیهانیش ده‌ده‌م رێككه‌وتنێكى نوێ بكرێت، كه رێگه بۆ دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى كوردستان خۆش بكات.
گه‌ر پێشتر هه‌رلایه‌ن و كه‌سانێكى نێو كوردستان هه‌بووبن، له‌گه‌ڵ ئه‌م پرۆژه نه‌ته‌ویییه نیشتمانییه‌ى بارزانىدا نه‌بووبن له‌به‌ر هۆكارى (فی نفس الیعقوب)، ده‌بێ ئه‌مڕۆ گه‌یشبنه ئه‌و راستیییه‌ى كه‌وا بارزانى (به ره‌فتار و كردار) خه‌ون و ئامانجى دێرینى نه‌ته‌وه‌یه‌ك دێنێته دى كه هه‌ر چه‌نده مێژوو هه‌ر له چاڵدێرانه‌وه له دواى ساڵى (1514)وه تا سایكس-پیكۆ غه‌درى لێ كردووه، له مێژووى تازه‌شدا خۆشى وه‌ك كورد غه‌درى له‌خۆى كردووه و له پێناو به‌رژه‌وه‌ندیى حزبایه‌تى و ململانێى كه‌سیدا ستراتیژیه‌ت و ئامانجى نه‌ته‌وه‌یى گه‌ر بۆ هه‌میشه‌یش نه‌بووبێت، كردۆته قوربانیی تاكتیكى حزبایه‌تى.
ئه‌مه له دیوى دوێنێیدا، كه به دیوه‌كه‌ى دیكه‌ى ئه‌مڕۆ پرسه‌كه له پرسیارێكى ئاسانى وه‌ڵامێكى نائاساندا خۆى بینێته‌وه، ده‌كرێ بپرسین، كێن ئه‌وانه‌ى له‌گه‌ڵ سه‌ربه‌خۆییى كوردستاندا نینن؟ له وه‌ڵامێكى ئاسانیشدا ده‌گوترێت كه‌س و، هه‌موو له هه‌موو له‌گه‌ڵ سه‌ربه‌خۆییى كوردستانداین. به‌تایبه‌تیش ئه‌و كه‌س و لایه‌نه شۆڕشگیڕانه‌ى ساڵانێكه خه‌بات و تێكۆشان و قوربانیدانیان هه‌رله پێناوى ئه‌و پرسه‌دا بووه و گرفته ناوخۆییه‌كانیش، نه‌بۆته ساردكرنه‌وه‌یان بۆ گه‌یشتن به ستراتیژیه‌تى نه‌ته‌وه‌یى.
له‌ئێستایشدا وێڕاى قه‌یرانه ئابوورییه دژواره‌كان و شه‌ڕى مه‌زنى تیرۆر و تیرۆریستان كه بارى هه‌ره‌گرانن له‌سه‌ر كوردستان، گرفته ناوخۆییه‌كان ته‌گه‌ره‌ى مه‌زن نین و، له‌كاتێكدا هه‌موو جیهان ده‌یزانێ كه بارزانیى كوڕ پێ نانێته سه‌ده‌ى دواى سایكس-پیكۆ به:
( مه‌حكومى ئه‌م و سوخره‌كێشى ئه‌و).
جا واباشتره هه‌موو پشتیوانی بین.. هه‌موو پێشمه‌رگه‌ى پارێزه‌رى ده‌وڵه‌تى تازه‌ى سه‌ربه‌خۆى كوردستان بین.
3/2/2016
