هیوا حاجی
هەرێمی كوردستان پێویستی بە تێگەیشتنێكی نوێ بۆ حوكمڕانی هەیە. دەبێ دان بەوەدا بنێین كە ئەزموونی هەرێمی كوردستان، بە تایبەتی لە رووی حكومەتداریی نێوخۆییەوە، تا رادەیەكی گەورە، شكستی خواردووە. قەیرانەكان سیاسی بن، یان ئابووری و كۆمەڵایەتی، لە پەرەسەندندان. قەیرانی سەرۆكایەتی، تەنگژەی ئابووری، نوێبوونەوەی شەپۆلی كۆچكردنی لاوان، بێ متمانەیی بە حكومەت، بە دادگا و بە پەرلەمان، هەموویان نیشاندەری ئەو راستیەن كە ئەزموونی ئەم چارەكە سەدەیەی هەرێمی كوردستان لەبەردەم تاسەیەكی سەختدایە. ئێمە سیاسەتێك و حكومەتدارییەكی جیاوازمان دەوێت لەوەی تا ئێستا هەبووە. كێشەكانی هەرێم بە پینەوپەڕۆ چارەسەر ناكرێن، بەڵكو پێویستیان بە چاكسازیی ریشەیی و قووڵ هەیە. جا پرسیارەكە لێرەدا ریك ئەوەیە: كێ دەتوانێ ئەم چاكسازییە بكات؟ كێ دەزانێ چۆن ئەو چاكسازییە دەكرێ؟ كێ بوێریی هەیە بۆ ئەوەی ئەو گۆڕانكاریانە بكات؟ كێ ئامادەیە قوربانی بدات بۆ باشتركردن و نەهێشتنی ناعەدالەتی؟ گۆڕینی سیاسەت تەنیا ریزكردنی وشەی بریقەدار نییە لەسەر كاغەز. لە تەنیشت ئەوەشدا پێویستیت بە كەسانێك هەیە (ئەكتەری سیاسی) كە نەك هەر ئیرادەیان هەبێ بۆ گۆڕانكاری، بەڵكو عیلم و بوێریشیان هەبێت بۆ ئەوەی شتێكی جیاواز پێشكەش بكەن.
بە تێگەیشتنی متەوازیعی ئێمە، هەرێمی كوردستان تا رادەیەكی زۆر، خاوەن نەوەیەكی نوێی سیاسی كارامە و لێهاتوو و بەئەزموون نییە كە بتوانێ شان بداتە بەر هێنانەكایەی سیاسەتێكی جیاواز لە وڵاتەكەدا. دیارە من مەبەستم لە نەوەی نوێی سیاسی ئەو دەموچاوە نوێیانەن كە لە ماوەی نزیكەی 10 ساڵی رابردوودا پێگەی باڵایان لە دامودەزگاكانی حكومەت، پەرلەمان و سەركردایەتی حیزبە گەورەكاندا بەدەستهێناوە یان پێبەخشراوە.
قەیرانی سیاسی ئێستای هەرێمی كوردستان زیاتر لەوەی قەیرانی سەرۆكایەتی بێت، قەیرانی سەركردایەتییە. نەوەی پێشووی سیاسیمان، نەیانزانی، یان نەیانتوانی و یاخود نەیانویست بە شێوەیەكی باشتر سیاسەت بكەن. نەوەی ئێستای سیاسیمان، ئیرادەی و توانا و مەعریفەی نییە بۆ دەرچوون لەو شێوازە سیاسەتكردنەی كە تا ئێستا لە كوردستان باڵادەستە. بۆیە ساویلكەییە ئەگەر قەیرانی سیاسیی هەرێم لە یەك كەسدا كورت بكەینەوە و پێمانوابێ كێشەكە مانەوە یان نەمانەوەی كەسێكی دیاریكراوە. ئێمە كێشەی قووڵی سەركردایەتیكردنی هەرێممان هەیە لە لایەن نەوەیەكی نوێی سیاسی كە توانای هەبێ گۆشەنیگایەكی جیاواز بخاتەڕوو بۆ بەڕێوەبردن، كاری حیزبی، پەیوەندیی نێوان حیزبەكان، چارەسەركردنی كێشەكان لەگەڵ دەوڵەتی عێراق و دراوسێكان، پەیوەندی لەگەڵ كوردی بەشەكانی دیكەی كوردستان و لیستێكی درێژی هەموو ئەو بابەتانەی بوونەتە سەرچاوەی قەیران بۆ ئەم هەرێمە.
قەیرانی ئەم دواییەی سەرۆكایەتی هەرێم زۆر شتی نیشانداین، بەدیدی ئێمە گرنگترینیان ئەو راستیەیە كە بەشێك لەوانەی بە سیمبۆلی نەوەی نوێی سیاسی حیساب دەكرێن، میراتگری كولتووری سیاسی براكوژی (سەردەمی شاخ) و دوو ئیدارەیی سەردەمی حوكمڕانیی خۆماڵین. لە كاتی گەرمبوونی قەیرانی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان، تەنانەت رەوایەتی درا بە دوو ئیدارەیی و وەك بژاردەیەكی بەهێز خرایەڕوو. شەڕی ناوخۆش وەك ئەگەرێك هاتەگۆڕێ. هەندێ لەو دەستەواژانەی لەلایەن بەشێك لە نەوەی نوێی سیاسی بەكارهاتن، هەمان ئەو دەستەواژە مێژووییانە بوون كە لە كاتی شەڕی نێوخۆدا بەكاردەهاتن. دەستەواژەكانی وەك "سەرانی گردەكە"، "پیلانی دراوسێكان" و جەنگ لەدژی خێزانێكی دیاریكراو ئەوە نیشان دەدەن كە بەشێكی گرنگی نەوەی نوێی سیاسی نەك هەر درێژەدەری كولتووری پێكەوەهەڵنەكردنن، بەڵكو رەوایەتیشی پێدەدەن و ئامادەن سەقامگیری هەمیشەییشی پێ ببەخشن.
بەشێكی زۆری سەركردە نوێیەكان سەخت ئاڵوودەی میدیای كۆمەڵایەتی و دەركەوتن بوونە لەسەر شاشەكانی تەلەفزیۆن. باشترین كەناڵی قسەكردنیان بریتییە لەو پۆستە كورتانەی لە ئەكاونتەكانیان لە فەیسبووك دایدەبەزێنن كە زۆرجار تەنها ورووژێنەر و دوورە لە خوێندنەوەیەكی ورد كە چاوەڕوان دەكرێ هەیانبێ. لە یەك ئێوارەدا، لە ماوەی دوو تا سێ كاتژمێردا، پەرلەمانتار بینراوە كە بەشداری لە دوو تا سێ بەرنامەی زیندووی تەلەفزیۆنیدا كردووە. شتێك نەماوە بە ناوی پاراستنی تایبەتمەندیی كۆبوونەوە سیاسییەكان. رەنگە هەندێ زیادەڕۆیی تێدا بێ، بەڵام هەندێجار بەر لە تەواوبوونی كۆبوونەوەكان، زانیاری و دەمەتەقێی نێو كۆبوونەوە گەیەنراوەتە رۆژنامەنووسان. بایەخێكی ئەوتۆ بەوە نادەن كە رەنگە زانیارییەكی بچووك كاریگەرییەكی زۆر بۆ میزاجی گشتی بێنێتە پێش. لە بەرنامەیەكی رادیۆیی ئەمڕۆی (رووداو)دا، سەرۆكی دەستەی وەبەرهێنەرانی سلێمانی گوتی "هەر كە باسی دوو ئیدارەیی كرا وەبەرهێنەران تۆقین". ناوبراو داوای كرد لەمەودوا "هیچ كەسێك نەكرێتە پەرلەمانتار ئەگەر تەمەنی لە 40 ساڵ كەمتر بێت"! دیارە ئەو بەڕێزە دەیویست ئەوە بڵێ هەندێجار لێدوانی سیاسییەكان وەك پێویست وردبوونەوەی بۆ ناكرێت لە كاتێكدا ئەم تەسریحە رەنگە رەنگدانەوەیەكی زۆری هەبێت لەسەر ژیانی گشتیی خەڵك.
حیزبە سەرەكییەكانی كوردەواری بەرپرسیارێتی ئەوەیان لەسەرە كە نەیانتوانی ببنە قوتابخانەیەك بۆ پێگەیاندنی ئەو سەركردانەی ئێمە لە كوردستان لە قۆناغی ئاشتبوونەوە و گەشەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی پێویستمانن. لەنێو حیزبەكاندا خەڵكێكی كارامە و لێهاتوو هەن، بەڵام سیستەمی موشتەریگەرایی نێو حیزبەكان خۆیان و بایەخدانیان تەنها بەو كەسانەی لێهاتوون لە ستایشكردن و خۆبردنە پێش، تەنگژەیەكی راستەقینەی سەركردایەتی بۆ هەرێم بەرهەم هێناوە.
حیزبەكان كولتووری سیاسییان دەست لێنەدا، لە رووكەشدا دەستەوملان بوون، بەڵام لە پشت پەردەوە مێژوویەكی تاڵی پێكەوەهەڵنەكردن هەیە و هەمیشە ئەگەری دووبارەبوونەوەی هەیە. بەشێكی باڵادەستی سەركردە نوێیەكانیش، بە شانازییەوە، میراتگری ئەو مێژووەن لە دووبەرەكی و براكوشتندا. مەسعود محەممەد گوتەنی "لێیان پیرۆز بێت".
