دەیڤد رۆمانۆ 

دیمەشق بەڵێنیدا كە تاوەكو 6ی بەیانی رۆژی پێنج شەممە، هەموو تووندوتیژییەك رابگرێ، بەڵام مافی داوەتە خۆی "تاوەكو بەرگری لە خەڵكی سڤیل بكات لەبەرامبەر هێرشی تیرۆریستان". بەهەموو شێوەیەك، لەباشترین حاڵەتدا، هەندێ ئارامی دەگەڕێتەوە، دواتر چەندین رێگەی پێشێلكاری بەكاردەهێنرێن تاوەكو بگەڕێنەوە بۆ ئەو تووندوتیژیەی لە چەند مانگی رابردوودا سووریا بەخۆیەوە بینی. رژێمی دیمەشق پێشتریش چەندین بەڵێنی لەوجۆرەی شكاندووە و هەر بەپێی ئەو پلانەی كوفی ئەنان، ئەو بڕیارەی پێشێلكردووە كە تاوەكو رۆژی سێشەممەی رابردوو هێزە سەربازییەكان لەنێو شارەكان بكێشێتەوە.
بێجگە لە گرووپە تووندڕەوەكانی وەك شەبیحە و بەوەفایی بەشێك لەنێو سوپای سووریادا، گومان و پرسیار لەسەر گرووپی ئۆپۆزیسیۆنەكانی سووریا، یارمەتیدەربوون لە هێشتنەوەی رژێمی ئەسەد لەسەر دەسەڵات، ئەمە و بێگومانیش پشتگیری بەردەوامی وڵاتانی وەك ئێران، رووسیا و چین بۆ رژێمی سووریا.
قەیرانەكەی سووریا هەر لەئێستاوە یاری شەترەنجی وەفاداری و بەرژەوەندی و حیساباتە سیاسییەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی گۆڕیوە. پێش ئەوەی خۆپیشاندان لە سووریا دەست پێبكات، ئێران و حیزبوڵڵا خەریكبوو بەسەر ناسنامە شیعەییەكەیاندا زاڵ دەبوون، تاوەكو سەرنجی غەیرە شیعە بۆ لای خۆیان رابكێشن. ئەمەش لەرێگەی بەكارهێنانی زمانێكی تایبەت و بەكارهێنانی وشەی "رووبەڕووبوونەوە" دژی ئیسرائیل و رۆژئاوا و "ئیمپریالیزم و سەركوتكردن". سیاسەتەكەی توركیا كە "هیچ كێشەیەكی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی" نەبێ، پەیوەندییەكانی لەگەڵ سووریا و ئێران و وڵاتانی دیكەش باشتركرد. بەڵام ئێمە رەنگە رستەیەكی تەواوترمان هەبێ سەبارەت بەو سیاسەتەی توركان و ناوی لێبنێن " سفر كێشە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ، بێجگە لە ئیسرائیل". لەدوای ئەوەی كەوتنە شەڕە مشتەكۆڵە لەگەڵ دەوڵەتی جولەكە، پێگەی تورك لە ناوچەكە ئەوەندەی دیكە بەهێزتربوو. لەهەمانكاتیشدا، سعودیە و قەتەر و دەوڵەتەكانی دیكەی كەنداو، بەرەو لاوازی دەڕۆیشتن لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و خەمی فراوانبوونی دەسەڵاتی شیعەیان بوو لە عێراق و لوبنان و وڵاتانی دیكە. هەروەها كاریگەری رووسیا و چینیش لە ناوچەكە بەرەو فراوانتر دەڕۆیشت، ئەمەش لەرێگەی بەهێزكردنی پەیوەندییە بازرگانییەكانیان و ئەنجامدانی كاری وەبەرهێنان لەو وڵاتانە.
بەڵام تەماشا بكەن، چەند خێرا گۆڕانكاری بەسەر یاریەكاندا دێت. كاتێك بەهاری عەرەبی گەیشتە ناوچەكە هەروەك گەردەلوولێك بۆ تێكدانی پێكهاتەی ستەمكاری و دیكتاتۆری، وڵاتانی رۆژئاوا پشتگیریان لە دەسەڵاتی خەڵك كرد و دیكتاتۆرە هاوپەیمانەكانیشیان پشتگوێخست. ئەگەر خۆپیشاندانەكانی بەحرێنیش گەیشتنە ئاستی خۆپیشاندانەكانی توونس، میسر، لیبیا، یەمەن و سووریا، رەنگە ئێمە هەمان هەڵوێست لەلایەن دەسەڵاتدارانی رۆژئاواوە ببینین بەرامبەر بە سەرۆكەكانی ئەو وڵاتەش. لەهەمانكاتدا چین و رووسیا، پێدەچێ كە هەر پشتگیری لەو رژێمانە بكەن كە موشتەریانن، بەبێ گوێدانە ئەوەی چەند خەڵكی سڤیل دەكوژن. هەروەها ئەوان بەردەوامن لە دابینكردنی چەك و پێداویستی بۆ ئەسەد، ئەوەندەیان بۆ ناردووە كە هێشتا پارەی نیوەی نەداوە. ئەمەش وایدەردەخات كە ئیمپڕیالیزمی رۆژئاوایی، زۆر باشترە لەو كردەوانەی كە دەسەڵاتدارانی رۆژهەڵات هەیانە. ئێستا بەدەگمەن خەڵك بڕوا بەو رستە كۆن و سواوەی رژێمی سووریا دەكات كە ئۆپۆزیسیۆنی سووری "تیرۆرستن" و لەلایەن رۆژئاوا و جولەكەوە هاندەدرێن بۆ پیلانگێڕی لەدژی سووریا و ئێران.
هەروەها ئێران و حیزبوڵڵا بەردەوامن لەوەی هەتا كۆتایی پشتگیری لە رژێمی ئەسەد بكەن. هەموو ئەو دروشمە گەورانەی وەك "یەكگرتوویی موسڵمانان" و " موقاوەمە" و "دادپەروەری"، پێدەچێ هیچ بە كەڵكی خەڵكی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست نەیێن هەر كاتێك گەردەلوولەكە دەگات، ئەوان پشتگیری لە شیعەكانی خۆیان دەكەن، جا هەر شتێك بكەن، ئەگەر ئەوە كوشتنی بە سەتان سوننەش بگەیێنێ . حیزبوڵڵا خەریكبوو خۆی دەكردە گرووپێكی ناسیونالیستی لوبنانی، بەڵام هەڵوێستەكەی بەرامبەر بە سووریا، هەموو لوبنانییەكانی دیكەی نیگەران كردووە، گومانی خستووەتە سەر ئامانجەكانی ئەو گرووپە. ئێرانیش زۆر بە زەحمەت دەتوانێ كاریگەری خۆی فراوان بكات لە ناوچە سوننەنشینەكان.
ئەسەد زۆر زیاتر خەڵكی كوشتووە لەچاو هێرشەكەی ساڵی 2008ی ئیسرائیل بۆ سەر غەزە. لەهەمانكاتدا، ئیسرائیلییەكان بە ئەنقەست نایانەوێ خۆیان تێكەڵاوی "بەهاری عەرەبی" بكەن. لەڕاستیدا هەڵوێستەكانی تەلئەبیب ئەوە دەگەیێنێ كە تاوەكو ئەو كاتەی سنوورەكانی بەبێدەنگی بمێننەوە، سەربازەكانی هیچ پەیوەندییەكانیان بە وڵاتانی دراوسێوە نابێت. بۆ رژێمێك لە سووریا كە پاساوی سەركوتكارییەكەی خۆی بەوە دێنێتەوە كە "دەبێ رووبەڕووی سەهیۆنی دوژمن ببینەوە"، ئەوەش بۆخۆی كێشەیەكی دیكەیە. یاری شەترەنجی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست گۆڕاوە و دروشم و یارییە كۆنەكان باویان نەماوە و چیدیكە كاریان پێناكرێت.
* دەیڤد رۆمانۆ، پرۆفیسۆری سیاسەتەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستە لە زانكۆی ولایەتی مزووری لە ئەمریكا و نووسەری كتێبی (بزووتنەوەی نەتەوەی كورد) لە ساڵی 2006. ئەم گۆشەیە بە تایبەت بۆ (رووداو) دەنووسێ

سەرچاوە: رووداۆ