کامەران محەممەد عزیز
لە هەموو چركەیەكی كورددا ئێران و توركیا ئامادە بوونە. ناوەڕۆكی سەردانەكی ئەردۆغان بۆ ئێران هەرچییەك بێت، لەسەر مێزی گفتوگۆكانیان هەر شتێك واژوو كرابێت یان نەكرابێت، بۆ كورد هەواڵە. ئێستا و بەری ئەم سەردانەش باوەڕی باو ئەوەیە كە كورد دەبێت هاوسەنگی لە نێوان توركیا و ئێراندا رابگرێ و هیچ هەنگاوێكی نەبێتە مایەی نیگەرانكردنی ئەوان. پرسیاری گرنگ ئەوەیە كێ چی دەستدەكەوێ لەم هاوسەنگییە؟ تاڕادەیەكی زۆر، مێژووی چەندین سەدەی كورد مێژووی دابەشبوونی بووە لە نێوان ئەو دوو دەوڵەتە. كرۆكی كێشەكەش رەنگە هێندەی ئەوەی پەیوەندی بە چۆنیەتی تێگەیشتن و گێڕانەوەی ئەو مێژووەوە هەیە، ئەوەندە پەیوەندی بە چیرۆكە مێژووییەكانەوە نەبێت. چونكە ئێمە ئەم مێژووەمان وەكو حەقیقەتێكی سروشتی، نەگۆڕ، بێلایەن و دەستلێنەدراو وەرگرتووە، لەبەرئەوەش ئەستەم بووە بۆ یەكێك بیر لە تێكشكاندنی ئەو مێژووە یان هەر دەستلێدانێكی بكاتەوە. هەر لەبەرئەوە بۆ زۆرێك، شێوازێكی دیكەی حوكمڕانیی كوردی لەسەرووی ئەزموونی میرنشینەكانەوە تا ئێستا بوونی نەبووە و نابێت، بۆ زۆرێك وەكو حەقیقەت دەركەوتووە كە كورد ناتوانێ خۆی لەم دوو دەوڵەتە جیابكاتەوە، یان لانیكەم بچێتە پاڵ یەكێكیان.
ئێستاش، لە تەواوی هەواڵەكاندا هەر كاتێك باس لە توركیا و ئێران دەكرێت، باسی پارتی و یەكێتی دەكرێت. رەخنەگرتن لە توركیا مەبەست لێی رەخنەگرتن بووە لە پارتی. رەخنەگرتنیش لە ئێران رەخنەگرتن بووە لە یەكێتی. ئەگەر واش نەبووبێت بەڵام لە تەفاعولدا ئەو وێنەیەی وەرگرتووە. خۆ هەر لە زنجیرە سەرەتاكانی ئەم درامایەدا بۆت دەردەكەوێ كە لایەنگرانی بیرۆكەی "راگرتنی هاوسەنگی" تەنیا ترسیان یان خەمیان پەیوەندیی نێوان ئەو دوو حیزبەیە. شتێك نییە بە ناوی "سیاسەتی كورد"، رەنگە هێشتا ئەم نەتەوەیە سكپڕیش نەبووبێ بە "سیاسەتی كوردی". خۆ زۆر ئاشكرایە یەكەم هەوڵی قسەكردن لەسەر بەرژەوەندییە باڵاكانی هەر نەتەوەیەك بریتییە لە پرسیاری ئەوەی چ شتێك دەبێتە پێوەر بۆ ئەولەویەتدان بە پرسێكی دیاریكراو؟ چ شتێك دەبێتە پێوەر بۆئەوەی حەشدی شەعبی وەكو هەڕەشە یان دەرفەت ببینی؟ هەواڵی ناخۆش ئەوەیە كورد هێشتا پێوەرێكی نییە.
كاتێكیش كار دێتە سەر ئەوەی بەراوردی نێوان ئەو دوو دەوڵەتە لەسەر بنەمای عەقڵانی و بەرژەوەندیی ماددی بكرێت، ئەم هەوڵە پێشوەختە شكستی هێناوە، حیزب جێی بیركردنەوەی گرتووەتەوە، جێی راستخستنەوە و بەدواداچوونی گریمانەی توێژینەوەكانی گرتووەتەوە. هیچیەك لەم دوو دەوڵەتە بە سروشت خراپ یان باش نین، بەشێكی بنەڕەتی رەفتار و پەیوەندییەكانی ئەو دوو دەوڵەتەش پەیوەندی بە ناسنامەی جیاواز، بونیادی زاڵ، ململانێی هێز و كۆمەڵێك لێكدانەوەی جیۆپۆلەتیكییەوە هەبووە كە كورد لێی تێنەگەیشتووە، یان ئەگەر لێشی تێگەیشتبێ، بۆی گرنگ نەبووە بەدوایدا بچێت.
بۆ من قسەكردن لەسەر هەڵبژاردنی یەكێك لەو دوو دەوڵەتە، هەر وەكو هەڵبژاردنە لە نێوان شێرپەنجەی خوێن و شێرپەنجەی دڵ، خۆ تۆ بە هەردووكیان هەر دەمری. هەڵەیەكی گەورەیە یەكێ پێیوابێت كورد دەتوانێ بە ئاسانی یەكێكیان هەڵبژێرێ، یان كێشەكە بریتییە لەوەی كورد هەڵبژاردنێكی دروستی نەكردووە. راگرتنی هاوسەنگی بەو مانایەی ئێستا تەنیا فۆرمێكی دیكەی ژێردەستی و بەسروشتیكردنی مێژوویەكی ناسروشتییە، قسەكردن لە چوونە پاڵ یەكێك لەو دوو دەوڵەتە تا ئێستا تەنها فۆرمێكی دیكەی ركابەری و بەرژەوەندیی حیزبیە. ئەوەی من نیگەرانیم، وێنەیەكی دیكەی كوردە، وێنەیەك دەستپێشخەری نەتەوەیەكی تێدا كێشراوە. بوونی كورد شێواوە، لەبەرئەوەی هێزی ئەوەی نەبووە نیگەرانییەكانی هەستپێبكرێن، چیرۆكەكانی بگێڕدرێنەوە، دەنگەكانی ببیسترێن. لە نێوان ئەم دوو دەوڵەتەدا، هیچ شتێك بە كوردی نەماوەتەوە، بە تایبەتی سیاسەتكردن و ژیان.
رەنگە هۆكاری ئەوەی تا ئێستا وەڵامێكی زۆر ئاشكرا نەبێت بۆ ئەم پرسیارە، ئەوە بێت ئێمە پرسیارێكی هەڵەمان كردبێت لە یەكەم شوێندا.
پەیوەندیی نێوان دوو دەوڵەت و دەوڵەتان رەنگدانەوەی كۆمەڵێك سیمبوڵ، باوەڕ و نۆرمە، بە یەك وشە "شوناسە"، بەشێكیش پێیانوایە رەنگدانەوەی "ململانێی هێز"ە. رەنگە هیچ كات هەڵبژاردنێكی ئەبەدی بوونی نەبێت، هەر كاتێك ناسنامەكان گۆڕانیان بەسەردا دێت، لەگەڵ رەحمەت یا غەزەبی خۆیدا پەیوەندییەكان و بەرژەوەندییەكانیش گۆڕانیان بەسەردا دێت. خۆ ئەگەر "شوناسی كوردی" لە شوناسێكی ئاڵۆز و بێ ناونیشانەوە بگۆڕدرێت بۆ جۆرێكی دیكە، لەگەڵ خۆیدا هاوكێشەكانیش دەگۆڕدرێن. لێرەدا دەردەكەوێت ئەوەی وایكردووە پەیوەندییەكانی كورد لەگەڵ ئەم دوو دەوڵەتە بەم شێوەیەی رابردوو و ئێستا بێت، بە قەولی فاروق رەفیق "ماڵە لێكترازاوەكەی كوردە". لە دواجاردا، لە ماڵێكی لێكترازاودا تەنیا پەیوەندی و رەفتارێكی لێكترازاو لە دایك دەبێت و گەورە دەكرێت. بەم شێوەیەی ئێستا كورد ناتوانێت هیچ هەڵبژاردنێكی هەبێت، قسەكردن لە چوونە پاڵ یەكێكیان یان سەربەخۆیی و جودابوونەوە تەنیا لە چوارچێوەی قسەكردندا دەمێنێتەوە، لە باشترین حاڵەتیشدا هەر وەكو سەرمەشقێكی فكری دەمێنێتەوە.
18/4/2015
