(2).jpeg)
د.هیوا حاجی
دەكرێ یەكێتی نەتەوەیی كورد لەسەر دوو ئاست سەیر بكرێ: ئاستی یەكەمی، یەكێتییەكی نەتەوەییە لە نێوان ئەو كەسانەی كە خۆیان بە كورد دەزانن لەو وڵاتانەی كە كورستانیان بەسەردا دابەشكراوە. مەبەستم لەو یەكێتییە جۆرێكە لە هەست و تێگەیشتنی هاوشێوە لە نێوان كورد بە هەمان ناسنامە و هەمان بەرژەوەندی و هەمان مەترسی. ئەمە یەكێتییەكە لە نێوان مرۆڤە سادەكان. رەنگە ئەم جۆرە یەكبوونە، بە تایبەتی لەسەدەی بیستەمدا، لە نێو كورد بەشێوەیەك لە شێوەكان هەمیشە ئامادەیی هەبووبێت. ئاستی دووەمی یەكێتی نەتەوەیی كورد، یەكێتی حیزبە سیاسیە سەرەكیەكانێتی كە لە هەر چوار پارچەكەی كوردستان سەركردایەتی بزووتنەوەی ناسیۆنالیزمی كوردی دەكەن. لەم ئاستەیاندا یەكێتی نەتەوەیی كورد، نەك هەر لە نێوان هێزە سیاسییەكانی پارچە جیاوازەكانی كوردستان، بەڵكو لە نێوان هێزە سیاسییەكانی هەمان پارچەش، بەردەوام لە قەیراندا بووە. مێژووی پەنجا ساڵی رابردووی بزووتنەوەی كوردایەتی شاهیدی چەند شەپۆلێكی "شەڕی براكوژی"یە لەنێوان هێزە سەرەكیەكانی باشوور و رۆژهەڵاتی كوردستان، جارێك لەناو خۆیاندا و چەند جارێكیش لە نێوان هێزە سیاسییەكانی رۆژهەڵات و باكوور لەگەڵ هێزە سیاسییەكانی باشوور. بەم شێوەیە، ئێمە بەردەوام لە نێوان هەوڵی نزیكبوونەوە لە یەكێتی نەتەوەیی و دووبارە پچڕان و دووركەوتنەوە لەو یەكێتییەدا بووین. خەڵك لەسەر ئاستە ئاساییەكەی هەستیان بە یەكێتی كردووە، بەڵام لەسەر ئاستی پەیوەندی و گوتاری سیاسی هێزە سیاسییەكاندا دابەشبوون و تەنانەت جەنگی خوێناویش لە نێوانیاندا بەرپا بووە.
لە پاش نیمچە داڕووخانی رێژیمی بەشار ئەسەد لە سووریا و دەستپێكی ئەوەی پێیدەگوترێ پرۆسەی چارەسەری كێشەی كورد لە توركیا و هێرشی داعش بۆ سەر هەرێمی كوردستان، جارێكی دیكە مەسەلەی یەكێتی نەتەوەیی هێزە سیاسییەكانی كورد بە گەرموگوڕییەكی زۆرەوە سەریهەڵداوەتەوە.
لە ساڵی رابردوودا تەنانەت كاركرا بۆ بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد لە هەولێر بە ئومێدی كۆكردنەوەی هێزە كوردییەكان و تەبەنیكردنی جۆرێك لە گوتاری سیاسیی هاوبەش بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو وڵاتانەی كوردستانیان دابەشكردووە. لە تێكڕای ئەو هەلومەرجە نوێیەدا، مەترسی كەوتنی كۆبانێ و هەولێر لە هاوینی 2014 بوونە دوو سیمبۆل بۆ یەكێتی نەتەوەیی هێزە سیاسییەكانی كورد. لە دۆخی كۆبانێدا پێدەچێ هێزە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان رۆڵی گرنگیان گێڕابێ لە كۆكردنەوەی پاڵپشتی دیپلۆماسی و سەربازی بۆ رزگاركردنی شارەكە و تەنانەت ناردنی هێزێكی پێشمەرگەی پشتیوانی سنوورداریش لە رێگەی توركیاوە. لە حاڵەتی هەولێریشدا، بەشداریی چەكدارانەی PKK و هێزەكانی رۆژهەڵات لە بەرگریكردن لە پایتەختی ئەم هەرێمە ئاشكرایە.
بەڵام سەرەڕای ئەو هاوسەنگەرییەی لە نێوان هێزە سیاسییەكاندا هەیە، سەرچاوەكانی ناكۆكی و لێكدووركەوتنەوەش كەم نین. لە هەرێمی كوردستان جەنگی ساردی نێوان پارتی و یەكێتی لە گەرموگوڕیدایە. جیاوازی لە تێگەیشتنی پارتی و پەكەكە و پەیەدەدا هەیە لەسەر شێوازی ئیدارەكردنی ئەو كانتۆنانەی لە رۆژئاوای كوردستان دامەزراون. لە رۆژهەڵاتی كوردستانیشدا، ناكۆكی نێوان هێزە سیاسییەكان كەم نین. ئایا دەكرێ لە دۆخێكی لەم چەشنەدا بیر لە یەكێتی نەتەوەی كورد بكەینەوە لەسەر ئاستی هێزە سیاسییەكانی هەر چوار بەشەكەی كوردستان؟
بە باوەڕی ئێمە وەڵامی ئەم پرسیارە بەندە بە مەسەلەیەكی دیكەوە، ئەویش ئەوەیە كە ئێمە چ یەكێتییەكەمان دەوێت؟ روونتر پرسیارەكە ئەوەیە تا چ رادەیەك دەمانەوێ یەك بین؟ رەنگە مانایەكی یەكبوون لەم ساتەدا تەنها ئەوە بێت كە گرفت بۆ یەكتر دروست نەكەین.
كوردی بەشەكانی دیكەی كوردستان كێشە بۆ كوردی باشوور دروست نەكەن و بە پێچەوانەشەوە. واتە هەر كەس لە ماڵی خۆی و كەس دەست لە كاروباری ئەوی دیكە وەرنەدات. دەكرێ هەموو لایەك یەكبن لەسەر ئەم یەكێتییە. دەكرێ لەوبەریشەوە، یەكێتییەك هەبێ بە مانای هەبوونی هێزی سەربازیی هاوبەش و پەیوەندیی دیپلۆماتیكی هاوبەش و شتی لەم شێوەیە. دوژمنی هەرلایەك دوژمنی هەمووان بێ و لە كوێ پێویست بوو هەموو لایەك پێكەوە شەڕبكەن و لە كوێش ویسترا پێكەوە ئاشتی بكەین. ئەمەش هەر یەكێتییە. لە نێوان ئەم دوو جەمسەری یەكێتی نەتەوەییە، دەكرێ چەندین رێگا و رادەی یەكێتی نەتەوەیی هەبێ.
زۆر زەحمەتە بۆ هێزە سیاسییەكانی كورد لەسەردەمی ئێستادا یەكێتییەكی زۆر نزیك لە نێوانیاندابێ. بۆ وێنە دروستكردنی هێزی سەربازیی هاوبەش، یان تەنانەت هەماهەنگی سەربازیی زۆر نزیكیش، هەماهەنگی ئاشكرا و پەیوەندی دیپلۆماتیكیی هاوبەش رەنگە ئەركی ئاسان نەبن. بەڵام لە هەمان كاتیشدا دوورەپەرێزیش لە یەكتر بۆ ئێستا نەگونجاوە. كەواتە هەرچییەك بێ، دەبێ لە نێوان یەكێتییەكی نەتەوەیی زۆر لاواز (مەبەستمان هەر كەس لە ماڵی خۆی) و یەكێتییەكی نەتەوەیی زۆر بەهێز (گرفت و بەرژەوەندی هەرلایەك گرفت و بەرژەوەندی هەمووانە) دەبێ چارەسەرێكی مامناوەندی بدۆزرێتەوە.
لە بەدیهێنانی یەكێتی نەتەوەیی هێزە سیاسییەكاندا دوو بنەمای سەرەكی دەبێ لەبەرچاو بگیرێن: یەكەمیان ئەوەیە كە لێكنزیكبوونەوە و یەكێتی نەتەوەیی نابێ ببێتە هۆی قەیراناویكردنی پەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ (بە تایبەتی توركیا و ئێران). ئەم وڵاتانە گرنگیی خۆیان بۆ گەشەی ئابووری و ئاسایشی هەرێمی كوردستان هەیە. راستە ئێستا هەرێمی كوردستان پاڵپشتیەكی بەرچاوی نێودەوڵەتی لێدەكرێ، بەڵام دیسان پەیوەندییە هەرێمایەتیەكانی هەر بە گرنگی دەمێننەوە. لەبەرامبەر ئەمەدا هەرێمی كوردستان دەتوانێ تا رادەیەكی باش پەیوەندییە دیپلۆماتیەكانی خۆی لە خزمەت بەشەكانی دیكەی كوردستاندا بەكاربێنێ. بنەمای دووەم ئەوەیە كە نابێ یەكێتی نەتەوەیی كورد لە دیدی رۆژئاوا و هێزە نێودەوڵەتییەكانی دیكە، ئەگەر بكرێ لە دیدی وڵاتانی ناوچەكەش، وەك مەترسی بۆ سەقامگیریی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لێكبدرێتەوە. بە مانایەكی دیكە، پێویستە سروشتێكی مەدەنی بە یەكێتی نەتەوەیی كوردی ببەخشرێ.
12/1/2015
