ئاکۆ محەممەد
جێی خۆشحاڵییە كە پەیوەندییە رانەگەیێندراوەكانی نێوان باشوور و رۆژئاوای كوردستان ، بەتایبەتی لەڕووی ئابوورییەوە زۆر خۆشترن لەوەی بە ئاشكرا دەبینرێن لەنێوان ئەو دوو پارچەیەی كوردستاندا. ئەوە بۆ هەموو ئەوانەی بە گرنگییەوە لە دروستكردن و بەهێزكردنی پەیوەندییە سیاسی و ئابوورییەكانی نێوان پارچەكانی كوردستان دەڕوانن ، جێی خۆشحاڵییەكی زۆرە. پێكەوە بەستنی پارچەكانی كوردستان ، لەڕووی پەیوەندییە ئابوورییەكانەوە رەنگدانەوەی زۆر گرنگ و پۆزەتیڤی دەبێت ، بۆ نەهێشتن یان كەمكردنەوەی ناكۆكییە حیزبییەكان. ئێستا بەكردەوە نەخشەكانی سایكس –بیكۆ، لە سووریا و عێراقدا شكاون. عێراق و سووریا بەسەر سێ ناوچەی (كوردی ، سوننە و شیعە-عەلەوی لەسووریا-) دابەش و پارچەبوونە . ئەو پارچەبوونە ، بەڕادەیەكە، ئەمڕۆ ئەو ناكۆكی و خوێنەی لەنێوان ناوچە سوننی و شیعییەكاندا هەیە ، زۆر زیاترە لەو ناكۆكی و خوێنەی لەنێوان كوردستان و ناوچە عەرەبنشینەكانی سووریا و عێراقدا هەیە . بۆ كوردستانیش ئەو دابەشبوونە رێك مانای جۆرێك لە یەكگرتنەوەی لەنێوان دووبەشی كوردستاندا هێناوەتە كایەوە . ئەو عەشیرەت و بنەماڵە پەرتبووانەی لەنێوان باشوور – رۆژئاوا ، باكوور-رۆژئاوادا هەن ، تەنیا نیشانەی بە ئاسانی یەكگرتنەوەی پارچەكانی كوردستان نیشاندەدەن . جگە لەوەی كە لە باكووری كوردستان ، لە زۆربەی شارەكاندا ، جۆرێك لە دەسەڵاتی گەلێریی كوردی هەیە ، بەڵام لە باشوور بە تەواوی و لە رۆژئاوای كوردستانیش دەسەڵاتدارییەكی كوردی لەسەركارە ، كە ئەوە یەكبوونی نێوان باشوور و رۆژئاوای كوردستان زۆر لە راستی نزیككردووەتەوە، چونكە زۆربەی شرۆڤەكارانی ناوخۆ و بیانی لەو بڕوایەدان عێراق و سووریا ناتوانن جارێكی دیكە ببنەوە خاوەنی سیستەم و پێكهاتەی ناوەندیی پێشوویان ، لە خراپترین ئەگەریشدا (بەنیسبەت كوردەوە) ، ناتوانن لە فیدرالی كەمتر بەڕێوەببرێن . بۆیەش درێژەكێشانی ئەو سەربەخۆییە دیفاكتۆیەی باشوور و رۆژئاوای كوردستان ، ئەگەر لە ئاكامدا بە دەوڵەتبوونیش كۆتایی نەیێت ، ئەوا هیچ نەبێ چەند ساڵێكی دیكە دەكێشێت . عێراق و سووریا ناتوانن جارێكی دیكە ببنەوە خاوەنی پێكهاتەی ناوەندیی پێشوویان لە سووریا سوپایەكی سووری بەپێكهاتە و بەكردەوە عەلەوی لە بەرامبەر سوننەدا شەڕ دەكات ، لە عێراقیش سوپایەكی شیعە تێیدا باڵادەست هەیە ، لە پاڵ ئەویشدا نموونەی ئێران ، لە عێراقدا لە جێبەجێكردندایە ، بە دروستكردنی میلیشیای شیعی (حەشدی شەعبی) ، كە رێك لەسەر مۆدێلی بەسیجی ئێرانی دروستدەكرێت . ئەو تۆختربوونەی جیاوازییەكان ، بەهیچ شێوەیەك رێگەی دروستبوونەوەی دەوڵەتی عێراقی هاوشێوەی سەتەی پێشوو نادات . رووخاندنی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی بە نەخشەی رۆژئاوایی و بەدەستی عەرەب و گەلانی موسڵمانی ناوچەكە ، زیاتر لە ئەنجامی دۆزینەوەی نەوت و رێگەكانی گواستنەوەی نەوت بوو بۆ وڵاتانی رۆژئاوایی ، كوردستانیش بووە قوربانیی ئەو نەخشەیە . ئێستا كە سنوورەكانی سایكس – بیكۆ لە هەڵوەشانەوەیەكی سرووشتیدان ، بەهۆی نەگونجانیان لەگەڵ پێكهاتەی گەلان و وڵاتانی ناوچەكە ، كوردستان دەتوانێ ، لە دابینكردنی وزە و رێگەی گواستنەوەی وزەدا ، سەرچاوەو وڵاتێكی زۆر گرنگ بێت بۆ ئەوروپای رۆژئاوا . بەتایبەتی كە ئەو یەدەگە نەوتی و غازییەی لە كوردستاندا دۆزراوەتەوە ، نەخشەی وزەی لە جیهاندا گۆڕیوە . 66 سەنت گرانبوونی نرخی یەك بەرمیل نەوت لە بازاڕەكانی جیهاندا ، لە ئەنجامی تەقینەوەكەی هەولێر، ئەو راستییەی زۆر بەڕوونی نیشاندا . لەو پێوەندییەشدا ، رۆژئاواو باشووری كوردستان دەتوانن لە زۆر رووەوە، تەواوكەری یەكتربن. باشووری كوردستان ، هەرێمێكی قبوڵكراوە لەسەر ئاستی جیهاندا ، دوای شەڕی داعشیش ، لەلایەن جیهانەوە زۆر باشتر تەماشا دەكرێت . هەروەها پەیوەندییە دیپلۆماسی و سیاسییەكانیشی لە ئەنجامی پەیوەندییە ئابوورییەكانیدا ، لە گەورەبوونێكی زۆر و بەردەوامدان. ئێستا سنوورەكانی سایكس – بیكۆ لە هەڵوەشانەوەیەكی سرووشتیدان رۆژئاوای كوردستان ، وەك هەرێمێكی نەناسراو و ستاتۆیەكی نادیار لەسەر ئاستی سیاسیدا ، پێویستی بەهەموو ئەو پەیوەندییانەی باشووری كوردستانە، بۆئەوەی بتوانێ مامەڵە لەگەڵ جیهاندا بكات ، هەروەها بۆ ئەوەی بەرهەمەكانی خۆی ، لە پێش هەمووشیانەوە نەوت ، لە تاڵانفرۆشیی رزگاربكات ، كە ئێستا ناچارە بیكات . پەیوەندی نێوان ئەو دوو پارچەیەی كوردستان ، تەواوكارییەكی سیاسی و ئابووریی لەنێوان ئەو دوو بەشەی كوردستاندا دروستدەكات. بەهۆی یەك وڵاتی و یەك نەتەوەبوونەوە، لە ئەنجامی دروستبوونی ئەو پەیوەندییە ئابووری و سیاسیانەدا ، بەكردەوە یەكبوونی نێوان ئەو دوو پارچەیەی كوردستان دروستدەبێت ، ئەگەر بە روانگەیەكی فراوان لە بایەخی پەیوەندی نێوان دوو پارچەی كوردستان بڕوانرێت ، بەوشێوەیە سەرزەمینێكی گەورەتری كوردستان بە بەرچاوی جیهانەوە دروستدەبێت كە لەپەیوەندی نێوان دوو پارچەدا ، كورد خۆی دەتوانێ بەخۆشی و بەرژەوەندی خۆی ، ئەو سەرزەمینە كوردستانییەی فراوان بكات . بۆ ناوچەكەش سەرەتای گۆڕانێكی ریشەیی دەبێت لە سنوورە سیاسییەكاندا ، كە بە بەرژەوەندی دابینكردنێكی ئاسانتری وزە بۆ جیهان تەواو دەبێت .
پێكەوە بەستنی پارچەكانی كوردستان رەنگدانەوەی پۆزەتیڤی دەبێت