غەیاسەدین نەقشبەندی
جگە لە گومانی پیلانێكی توركی بۆ لێدانی هێزی پێشمەرگە كە بەگوڵ و هەلهەلە بەرەو كۆبانێ رۆیشتن و جگە لەو هەواڵەی كە لەوانەیە ئۆباما وەزیری بەرگری و وەزیری دەرەوە بگۆڕێت لەبەر ئەوەی كارەكانیان بەباشی نەكردووە، هیچ شتێكی دیكە نییە وام لێبكات بڕوام لەق ببێت بەوەی لە دوو ساڵی داهاتوودا كوردستان دەبێتە دەوڵەت. هەواڵەكان بەخێرایی بەرەو ئاقارێكی گەش بۆ دواڕۆژی كورد ڤاڕێ دەبن، بەتایبەت لە هەفتەی رابردوودا كاتێك بە گوڵ و هەلهەلە پێشمەرگەی كوردستان بەرەو كۆبانێ بەڕێكەوتن و لەوەش گرنگتر بەچەك و جبەخانەوە بەسەر خاكی باكووری كوردستاندا تێپەڕبوون. پێشموانییە توركیا ئەوەندەی پێخۆشبووبێت، یانیش لەبەر چاوی رەشی خەڵكی كۆبانێ وای كردبێت، بەڵام یارییە ئیقلیمییەكە و گوشاری هاوپەیمانان و بزربوونی ئایدینتیتی توركیا و مەترسیی راكێشانی بۆ جەنگێكی لەبن نەهاتوو، بوونە فاكتەر بۆ ئەوەی توركیا بە تاڵی جامەكە بنۆشێت.
كورد لەزەمانی ئیمپەراتۆریای میدیاوە بەو شێوەیە ئازادیی نەبینیوە و هیچ جارێكیش زلهێزەكان لەگەڵ دوژمنانی كورد بەقەد ئێستا نێوانیان تێكنەچووە، نامەوێ لێرەدا باسی بێ مۆڕاڵی سیاسەتی ئینگلیز و فەرەنسا و دواتر ئەمریكا بكەم كە چۆن بە دامەزراندنی ئەو مەرزە دەستكردانە خوێنی مرۆڤیان لەو دەڤەرە بەرامبەر بە نەفت و بەرژەوەندیی كۆلۆنیالی خۆیان هەڕاج كرد و چۆن دوای پێكهاتنی "سایكس پیكۆت" دەڤەرەكەیان كردە مەیدانی جەنگێكی بێ كۆتایی، لەدوای دامەزراندنی ئەو پێكهاتە خوێناوییەش فەرمانی لەناوبردنی ئەرمەن و جینۆسایدی كورد بووە پەیڕەوێكی رێگاپێدراو لەپێناو پاراستنی بەرژەوەندییەكانی خۆیان و گەیشتنی نەفت بەنرخێكی هەرزان، تەنانەت كوردیان بە شایستەی كۆلۆنیالكردنیش نەزانی، دابەشیان كرد بەسەر چەند دەوڵەتێكی كۆلۆنیالكراو و بەندەی ئەو مەرزە دەستكردانە، واتە ئێمە بووین بە بەندەی بەندە!
ئەوڕۆ وەك لاپەڕەیەكی نوێی دیرۆكی پڕ ئەزموونی دەوڵەتە كۆلۆنیالیستەكان و دەربازبوونیان بە دوو جەنگی جیهانیی سەختدا و لەدایكبوونی نەتەوەیەكگرتووەكان، شەپۆلە هزرییەكانی مرۆڤدۆست لە ئەوڕوپا گەشەیان كرد و هزری كۆلۆنیالییان بە مرۆڤدۆستی گۆڕییەوەو جەڵەویان دا دەست ئەمریكا وەك هێزێكی نوێی نوێنەرایەتی و بەرگریكردن لە هزری لیبراڵی ئەوروپی و دەستپێكردنی جەنگی سارد لەدژی سۆڤیەت و بلۆكی سۆسیال، بەنوێنەرایەتی ئەوروپا كە بەتێكڕایی وازی لەهزری كۆلۆنیالی هێنا و دەستی لە كۆلۆنییەكانی باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیا و ئەفریقا بەردا، ئەمریكاش بە یەكلابوونەوەی جەنگی سارد بە تاكە جەمسەر مایەوە.
جەنگی دژی تیرۆر دیاردەیەكی دەستكردە، چونكە بە داڕمانی بلۆكی سۆسیال، ئەمریكا نوێنەرایەتی ئەوروپا و هزری رۆژئاوای لەدەستدا، زۆر جاری دیكەش گوتوومە كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە هەڵوەشاندنی بلۆكی سۆسیال هۆی لۆجیكی مانەوەو پێشكەوتنی خۆی لەدەستدا، چونكە نەمانی جەمسەرێك لە هاوكێشە سیاسییەكاندا مانای بەهێزبوون و سەركەوتنی جەمسەرەكەی تر نادات بەقەد ئەوەی تووشی بێ واتایی و لاوازی دەكاتەوە، چونكە كەس نییە ململانێی لەگەڵ بكات و لەپێناو پێشكەوتنێكی بەردەوامدا بیكاتە هەڤڕك.
دەمێكی درێژ بوو ڤایرۆسی تیرۆر لەناو تاقیگەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا كار و تاقیكردنەوەی لەسەر دەكرا، لەوێوە دەرپەڕی و لەدونیادا بڵاوبووەوە بۆ ئەوەی ببێتە هەڤڕكێكی نوێ بۆ تاكە جەمسەرێكی تۆقیو لە لەناوچوونی خۆی. كارەكان لێكترازان و لەدەستیاندا نەما، چونكە ڤایرۆسێكیان زیندووكردەوە كە هەزار و سێسەد ساڵە لەسوباتدایە، كردیان بە جەمسەرەكەی دیكە بۆ ئەوەی شەرعیەتی جەنگ بەناوی بەها و ئاكاری لیبرالی مۆدێلی ئەمریكی بەدەستبێننەوە.
كاتی ئەوە هاتووە نەخشەی نوێ بۆ رۆژهەڵاتی ناڤین دابنێنەوە، چونكە پێكهاتنی "سایكس-پیكۆت" 1916 لە دوو ساڵی داهاتوودا كۆتایی دێت و دەبێت دووبارە پێكهاتنەكی دی ئیمزابكەن، ئەو پێكهاتنەی كە لەسەرەتاوە بەكوشتن و جینۆساید دەستیپێكرد و كۆتاییەكانیشی هەر كوشتن و جینۆساید بوون و ئەو كاتەی لەنێوان سەرەتا و كۆتاییەكەشی هەر كوشتن و وێرانی بوو، ئەوڕۆ دووبارە زیاتر لە 500 ژنی كورد لەپێشچاوی جیهانی پێشكەوتوو و رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ و نەتەوەیەكگرتووەكان لە بازاڕی بەندە دەفرۆشرێن و كەسیش هیچی پێناكرێت. راستە ئەمریكا و فەرەنسا و چەند دەوڵەتێكی ئەوروپی هاریكاری كوردیان كردووە و هێشتان دەیكەن، بەڵام كەس نازانێت ئایا لە چ خاڵێك لەدەورەمان دەسووڕێن و بەرامبەر بە چەند بەرمیل نەفتێك دەمانكەنەوە قوربانی پێكهاتەیەكی نوێ.
جاران و لە خوێندنەوەمان بۆ شۆڕشەكانی كورد، هەمیشە شتێكمان دۆزیوەتەوە بۆ ئەوەی بیكەینە هۆی تێكچوونی شۆڕشی رزگاریخوازی كورد، بگرە لە سەلاحەدین ئەیوبییەوە كە هەندێك كەس دەڵێن خەتای ئەو بووە كورد نەبووە بەدەوڵەت و هەندێكی دیكە دەڵێن شێخ مەحموود تۆقەی لەگەڵ مس بێڵ نەكرد و دەستەسڕی لەسەر دەستی خۆی دانا و هتد.. بەڵام ئەوجارە هیچ هۆیەك نییە كورد دەوڵەتێكی سەربەخۆ پێكنەهێنێت، چونكە تاكو نووسینی ئەو گوتارە بارودۆخەكە بە بەرژەوەندی ئێمەدا دەسووڕێتەوە و هەموو كورد لەسەر پێكهێنانی ئەو دەوڵەتە پێكهاتوون و ئەگەر بەهەڵە نەچم هاوپەیمانەكانیش بەوە گەیشتوون كە كوردستانێكی ئازاد دەبێتە خاڵێكی رووناكی لەناو دەوروبەرێكی تاریكدا.
كورد لەزەمانی ئیمپەراتۆریای میدیاوە بەو شێوەیە ئازادیی نەبینیوە و هیچ جارێكیش زلهێزەكان لەگەڵ دوژمنانی كورد بەقەد ئێستا نێوانیان تێكنەچووە، نامەوێ لێرەدا باسی بێ مۆڕاڵی سیاسەتی ئینگلیز و فەرەنسا و دواتر ئەمریكا بكەم كە چۆن بە دامەزراندنی ئەو مەرزە دەستكردانە خوێنی مرۆڤیان لەو دەڤەرە بەرامبەر بە نەفت و بەرژەوەندیی كۆلۆنیالی خۆیان هەڕاج كرد و چۆن دوای پێكهاتنی "سایكس پیكۆت" دەڤەرەكەیان كردە مەیدانی جەنگێكی بێ كۆتایی، لەدوای دامەزراندنی ئەو پێكهاتە خوێناوییەش فەرمانی لەناوبردنی ئەرمەن و جینۆسایدی كورد بووە پەیڕەوێكی رێگاپێدراو لەپێناو پاراستنی بەرژەوەندییەكانی خۆیان و گەیشتنی نەفت بەنرخێكی هەرزان، تەنانەت كوردیان بە شایستەی كۆلۆنیالكردنیش نەزانی، دابەشیان كرد بەسەر چەند دەوڵەتێكی كۆلۆنیالكراو و بەندەی ئەو مەرزە دەستكردانە، واتە ئێمە بووین بە بەندەی بەندە!
ئەوڕۆ وەك لاپەڕەیەكی نوێی دیرۆكی پڕ ئەزموونی دەوڵەتە كۆلۆنیالیستەكان و دەربازبوونیان بە دوو جەنگی جیهانیی سەختدا و لەدایكبوونی نەتەوەیەكگرتووەكان، شەپۆلە هزرییەكانی مرۆڤدۆست لە ئەوڕوپا گەشەیان كرد و هزری كۆلۆنیالییان بە مرۆڤدۆستی گۆڕییەوەو جەڵەویان دا دەست ئەمریكا وەك هێزێكی نوێی نوێنەرایەتی و بەرگریكردن لە هزری لیبراڵی ئەوروپی و دەستپێكردنی جەنگی سارد لەدژی سۆڤیەت و بلۆكی سۆسیال، بەنوێنەرایەتی ئەوروپا كە بەتێكڕایی وازی لەهزری كۆلۆنیالی هێنا و دەستی لە كۆلۆنییەكانی باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیا و ئەفریقا بەردا، ئەمریكاش بە یەكلابوونەوەی جەنگی سارد بە تاكە جەمسەر مایەوە.
جەنگی دژی تیرۆر دیاردەیەكی دەستكردە، چونكە بە داڕمانی بلۆكی سۆسیال، ئەمریكا نوێنەرایەتی ئەوروپا و هزری رۆژئاوای لەدەستدا، زۆر جاری دیكەش گوتوومە كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بە هەڵوەشاندنی بلۆكی سۆسیال هۆی لۆجیكی مانەوەو پێشكەوتنی خۆی لەدەستدا، چونكە نەمانی جەمسەرێك لە هاوكێشە سیاسییەكاندا مانای بەهێزبوون و سەركەوتنی جەمسەرەكەی تر نادات بەقەد ئەوەی تووشی بێ واتایی و لاوازی دەكاتەوە، چونكە كەس نییە ململانێی لەگەڵ بكات و لەپێناو پێشكەوتنێكی بەردەوامدا بیكاتە هەڤڕك.
دەمێكی درێژ بوو ڤایرۆسی تیرۆر لەناو تاقیگەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا كار و تاقیكردنەوەی لەسەر دەكرا، لەوێوە دەرپەڕی و لەدونیادا بڵاوبووەوە بۆ ئەوەی ببێتە هەڤڕكێكی نوێ بۆ تاكە جەمسەرێكی تۆقیو لە لەناوچوونی خۆی. كارەكان لێكترازان و لەدەستیاندا نەما، چونكە ڤایرۆسێكیان زیندووكردەوە كە هەزار و سێسەد ساڵە لەسوباتدایە، كردیان بە جەمسەرەكەی دیكە بۆ ئەوەی شەرعیەتی جەنگ بەناوی بەها و ئاكاری لیبرالی مۆدێلی ئەمریكی بەدەستبێننەوە.
كاتی ئەوە هاتووە نەخشەی نوێ بۆ رۆژهەڵاتی ناڤین دابنێنەوە، چونكە پێكهاتنی "سایكس-پیكۆت" 1916 لە دوو ساڵی داهاتوودا كۆتایی دێت و دەبێت دووبارە پێكهاتنەكی دی ئیمزابكەن، ئەو پێكهاتنەی كە لەسەرەتاوە بەكوشتن و جینۆساید دەستیپێكرد و كۆتاییەكانیشی هەر كوشتن و جینۆساید بوون و ئەو كاتەی لەنێوان سەرەتا و كۆتاییەكەشی هەر كوشتن و وێرانی بوو، ئەوڕۆ دووبارە زیاتر لە 500 ژنی كورد لەپێشچاوی جیهانی پێشكەوتوو و رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ و نەتەوەیەكگرتووەكان لە بازاڕی بەندە دەفرۆشرێن و كەسیش هیچی پێناكرێت. راستە ئەمریكا و فەرەنسا و چەند دەوڵەتێكی ئەوروپی هاریكاری كوردیان كردووە و هێشتان دەیكەن، بەڵام كەس نازانێت ئایا لە چ خاڵێك لەدەورەمان دەسووڕێن و بەرامبەر بە چەند بەرمیل نەفتێك دەمانكەنەوە قوربانی پێكهاتەیەكی نوێ.
جاران و لە خوێندنەوەمان بۆ شۆڕشەكانی كورد، هەمیشە شتێكمان دۆزیوەتەوە بۆ ئەوەی بیكەینە هۆی تێكچوونی شۆڕشی رزگاریخوازی كورد، بگرە لە سەلاحەدین ئەیوبییەوە كە هەندێك كەس دەڵێن خەتای ئەو بووە كورد نەبووە بەدەوڵەت و هەندێكی دیكە دەڵێن شێخ مەحموود تۆقەی لەگەڵ مس بێڵ نەكرد و دەستەسڕی لەسەر دەستی خۆی دانا و هتد.. بەڵام ئەوجارە هیچ هۆیەك نییە كورد دەوڵەتێكی سەربەخۆ پێكنەهێنێت، چونكە تاكو نووسینی ئەو گوتارە بارودۆخەكە بە بەرژەوەندی ئێمەدا دەسووڕێتەوە و هەموو كورد لەسەر پێكهێنانی ئەو دەوڵەتە پێكهاتوون و ئەگەر بەهەڵە نەچم هاوپەیمانەكانیش بەوە گەیشتوون كە كوردستانێكی ئازاد دەبێتە خاڵێكی رووناكی لەناو دەوروبەرێكی تاریكدا.
5/11/2014
