رائید ئەسعەد ئەحمەد
سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لەماوەی جەنگی جیهانیی یەکەم باوەڕی وابووە، کە دەبێ شێخ مەحموود و شۆڕشەکەی، بە چەکی کیمیاوی لە ناوببرێن. جۆرج دەبلیو بووش، كە لە ساڵی 2003 كاتێك ئەمریكا هێرشی كردە سەر عێراق سەرۆكی ئەو وڵاتە بوو، لە ئۆفیسەكەی خۆی لە كۆشكی سپی پەیكەرێكی وینستۆن چەرچڵ، كە سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا بوو لە ماوەی جەنگی جیهانی یەکەم دانابوو بۆ ئەوەی بەجۆرێك خۆی بەو سەركردانە ببەستێتەوە، كە لە دژی فاشیزم و هێزی خراپە لە دونیادا فەرمانڕەواییان كردووە. كاتێك لە ساڵی 2010 ئۆباما لە هەڵبژاردنەكان سەركەوتنی بەدەستهێنا و بوو بە سەرۆكی ئەمریكا و چووە كۆشكی سپی، چەند گۆڕانكارییەكی لە كەرەستەكانی ئۆفیسی سەرۆكایەتی كرد و پەیكەرەكەی وینستۆن چەرچڵیشی ناردەوە بەریتانیا. گەڕاندنەوەی ئەو پەیكەرە بۆ بەریتانیا بووە هۆی دروستبوونی دەنگۆیەكی زۆر لەنێو كۆنسێرڤەتیڤەكان، ئەوان كارەكەی ئۆبامایان وەكو رقێكی شەخسی ئۆباما لە چەرچڵ دەبینی، لەبەرئەوەی باپیرە كینییەكەی ئۆباما، كە ناوی حوسێن ئۆنیانگۆ ئۆباما بوو بە شێوەیەكی دڕندانە بۆ ماوەی دوو ساڵ بەبێ دادگایكردن خرابووە زیندانەوە كاتێك چەرچڵ لەسەردەسەڵاتبوو و كینیاش كۆڵۆنیی بەریتانیا بوو.
لە ساڵی 2010 ویلیام ئەلمان-ی بەرپرسی كۆشكی سپی ئەوەی بە میدیاكان راگەیاند، كە پەیكەرەكە لەلایەن تۆنی بلێری سەرۆكوەزیرانی پێشووی بەریتانیا پێشكەشی جۆرج دەبلیو بووش كراوە و هەرئەو كاتەش ئەوە دیاریكراوە، كە دەبێت پەیكەرەكە پێش گەیشتنی سەرۆكی نوێ بگەڕێندرێتەوە بەریتانیا.
باسكردنی رقلێبوونەوەی ئۆباما لەو پەیكەرە چەندین جار هاتووەتەوە نێو میدیا بەریتانییەكان، ئەمجارەشیان لەرێگەی كتێبێكی مێژووییەوە بەناوی ( ئیمپراتۆرییەتی چەرچڵ : ئەو جیهانەی ئەوی دروستكرد و ئەوەی ئەو دروستی كرد) كە لەلایەن ریچارد تۆی-ییەوە نووسراوە، باسكراوەتەوە.
لە كتێبەكەدا گوتەكانی چەرچڵ باسدەكرێن، كە دەریدەخەن ئەو رقی لە رەچەڵەكەكانی دیكە و رەشپێستەكان بووە و باوەڕی بە باڵایی رەچەڵەكی سپی پێستەكان بووە.
لە كتێبەكەدا باسی ئەوە دەكرێت، كە چەرچڵ خۆی بەشدار بووە لە سووتاندنی لاشەی خەڵكی سودان و هەمیشەش شانازی بەوەكردووە، كە بەدەستەكانی خۆی سێ "ناشارستان" ی كوشتووە.
یەكێك لە سیفەتەكانی دیكەی چەرچڵ ئەوەبووە، كە بەرگری لە هەموو خراپەكارییەك كردووە، كە لەلایەن بەریتانیاوە ئەنجامدراوە، بەهۆی ئەوەی باوەڕی بەوەبووە "رەچەڵەكی ئارییەكان دەبێت سەربكەون".
كتێبەكە بەروونی باسی ئەوەدەكات، كە هەندێك لە داهێنانەكانی چەرچڵ هەتاوەكو ئێستاش ئازاری خەڵك دەدەن. ئەو ئەو كەسە بووە، كە دیزاینی بۆ وڵاتی عێراق كێشاوە و گرووپێكی جیاوازی خەڵكی بەیەكەوە خستووەتە نێو سنوورێكی دەستكردەوە.
لە كتێبەكەدا باسی ئەوەكراوە، كە كاتێك كوردەكان لە ساڵی 1920 بەسەرۆكایەتی شێخ مەحموودی نەمر شۆڕشیان دژی حوكمی بەریتانی بەرپاكرد، چەرچڵ گوتویەتی "من پاڵپشتێكی گەورەی بەكارهێنانی گازی ژەهراویم لە دژی ئەو هۆزە ناشارستانانە... چونكە ئەمە بۆ هەمیشە دەیانترسێنێت".
رێككەوتێكی ناخۆشە و خراپەكارانەیە، كە سەدام حوسێن سەرۆكێكی ئەو عێراقەی ئەو دیزاینی بۆ دانا، ئەوەی كرد، كە وینستۆن چەرچڵ پێش چەند دەیەیەك پاڵپشتی دەكرد و گازی ژەهراوی لە دژی " هۆزە ناشارستانەكان" لە هەڵەبجەدا بەكارهێنا لە ساڵی 1988.
كتێبەكەی تۆی، چەرچڵ وەكو كەسێكی ئیمپریالی دەردەخات، كە لەهەمانكاتدا مایەی شانازی و تۆقاندن بووە. بەهەمان شێوەی ئەدۆلف هیتلەر باوەڕی بە باڵایی رەچەڵەكی خۆی بووە، هەرچەندە ئەو دژی هیتلەر بووە، بەڵام لە هەمان كاتدا ئەدۆلف هیتلەر و گاندی وەكو یەك وەسفكردووە، ئەو بە شانازییەوە كەسێكی رەچەڵەك پەرستبووە و گوتویەتی، كە هیندستان هەرگیز دیموكراسی نابێت.
بەپێچەوانەی بۆچوونەكانی چەرچڵ، هیندستان ئێستا بووەتە گەورەترین وڵاتی دیموكراسی جیهان و كیمیابارانكردنی هەڵەبجەش بە گازی ژەهراوی نەبووە هۆی " تۆقاندنی هەمیشەیی كوردەكان"، بەڵكو بووە هۆی ئەوەی زیاتر هەوڵی ئازادی بدەن و ئەمڕۆش ئارامترین و گەشاوەترین بەشی عێراق پێكبهێنن و لە هەموو كاتێكیش زیاتر نزیكببنەوە لە سەربەخۆیی.
2/11/2014
