فەرموون دیمانەکە بە دەنگ لەم فایلەدا ببیستن کە بۆ کۆمار تیڤی تۆمارکرواە

https://www.youtube.com/watch?v=CbHZYJSW1to

^{کوردستان دیپلۆماتیک: هۆکار و زەروورەتەکانی دامەزرانی "بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان" بۆ چی دەگەڕێتەوە؟}

^{مستەفا شەمامی:  هۆکار و هۆکارەکانی سەرەکی سەبارەت بەدامەزراندنی بزووتنەوەی کۆماریخوازی، زۆر بەوردی و بەروونی لەدەقی رەشنووسی مەنشووری بزووتنەوەدا ئاماژەیان پێکراوە. دیارە لەراستیدا، لەوەلامی پرسیارەکەدا دەتوانین بلێین کە ئیدەو بیرۆکەی دامەزراندنی بزووتنەوەی کۆماریخوازی، وەک دیاردەیەکی نوێ‌ی گۆرەپانی خەباتی رزگاریخوازی نەتەوەیی، بەرهەمی سازو کاری ئەۆ رەۆتە لەخەباتی پر لەقه‌یرانی دەیەکانی دووای نەمانی کۆماری کوردستانە، کە بەداخەوە ئەم قەیرانە بۆتە هۆکارێکی کارگەر بۆ خوولقاندنی ئیرادەیەکی ئیفلیجی نەتەوەیی، قەیرانێکی دەستکرد کە بەداخەوە بەسەر گشت رەهەندگەلی ژیانی سیاسی، کۆمەلایەتی، شوناس و ئیستێراتیژی نەتەوەیی‌دا، بالی‌کێشاوە. بەخوێندنەوەی ئێمە ئەم قەیرانە لەئەنجامی تەغزییەی ژەهراویی تاک‌‌ و کۆی کۆمەلگای سیاسی کورد لە ئەدبیاتێکی مەسموومی واردیداتیەوە، داوێنگیری کۆمەلگا و ژینگە و سیاسەت بووە. ئەدەبیاتێکی هاووردەیی بەڵام مەسمووم و نامۆ و ناتەبا دەگەڵ کوولتور و داب و نەریت، و سیستەمی بەها و بایخگەلی ئاینی، کۆمەڵایەتی، سیاسی و نەتەوەییەکانی کۆمەڵگای کوردستان.}

^{دیارە لە پرۆسەی بەژاراوییکردنی ئەدەبیات، کوولتور، سیاسەت و ژینگەی کۆمەڵگادا، دوولایەنی دەرەکی و ناۆخۆیی دەخیل بوون، لایەنی یەکەم کە تەواو زانایانە و بە پرۆژەوە و ئەبزار و مکانیزمگەلی کارا، لەم سیاسەتی بە ژاراوییکردنەدا، زیرەکانە چالاک بوون، بریتین لە نەیارانی ناکوردی نەتەوەی سەردەست کە بەتەزریق‌کردنی چەمک و دەستەواژەگەلێکی نامۆ دەگەڵ پرسی سەروەریسازی کورددا، نووخبە و رووناکبیری کوردیان لەئاست ئەسالەتی حەرەکەتی کوردی لەراستای بنەمافیکری‌و فەلسەفیەکانی کۆمار و پێشەوا دا، بەتەفرە بردوە و بەم‌چەشنە توانیویانە رەخسێنەری کەشووهەوایەک ببن کە ئێستاشی دەگەڵدا بێت، کورد و کوردستانیان بێ سەر و سەروەر، و لەحاڵەتێکی پر لە قەیرانی شوناس، ئیستێراتیژی و رێکخراوەییدا، دەست لە پێ درێژتر، لەئەسارەت و چەرمەسەریدا راگیرکردووە.  لایەنی دووهەمی شەریکە جورم لەم نیازە ناپاکیەدا، لایەنی خۆماڵین، کە دڵسۆزانە به‌ڵام بەداخەوە نەزانانە و نائاگاهانە، بەشێوەیەکی چالاک لەم پرۆژەیەدا نەک دەخیلن، بەڵکوو روو لە هێزی خۆماڵی وەک شەری هەمووان دژ بەهەمووان، لەگیانی یەکتر بەربوون و بەم چەشنە رۆژدوای رۆژ لە ئەسالەتی ئیستێراتیژکی نەتەوەیی، دووردەکەونەوە و لەئەنجامدا، هێمای سەروەری کورد، واتە کۆمار کە هەنووکەش خاوەن شەرعییەت‌و رەوایەتی مێژووی، کاریزماتیک و عەقلانی‌یە، لەخۆیان و خەڵک دەشارنەوە و بەم‌چەشنە رەخسێنەری ئەۆ زەمینەیە دەبن کە نەیارانی سەروەری و بەختەوەری کورد، خوازیاری هەن، واتە(پەروەردەی تاکێکی کوردی سەرگەردان، بێ ئیرادە و نزم شعووری نەتەوەیی). بۆیه‌ بزووتنەوە لەژێر تیشکی خوێندنەوەیەکی خەسارناسانە لەم وەزعە ناخوازراو و پر لەقه‌یرانەدا، هەستا بە ئەنجامدانی رێنێسانسێکی ئوسوولگەرایانە و لە بەستێنی خۆ شۆرکردنەوەیەکی توێژێنەرانە بەمێژوویی مۆدێرن و هاوچەرخی بزووتنەوەی رزگاریخوازی نەتەوەییدا، توانی لەپێناو دۆزینەوەی جەۆهەری حەقیقەت و ئەسالەتی ئیستێراتیژیکی نەتەوەییمان، لەرەوتی گەرانەوە بۆ ئەسڵ، بە سەرچاوەی گەنجینەی پر لەبایخی نەتەوەیی واتە بنه‌ما فیکری و فەلسەفیەکانی سەردەمی کۆمار و پێشەوا بگات، بۆیە لێرە دایە کە بزووتنەوە عەرزی ئەندام دەکات و بە ئاراستەکردنی تەرحی نەقشەی رێگا، هەولدەدات بەپشتگیری و هاوکاری خەڵک و لایەنەکانی دەخیل لەحەرەکەتی سەروەریسازانەی رۆژهەڵاتی کوردستان، بەردی بناغەی دەستپێکی دروستکردنی ساختمان و کیانی نەتەوەیی بۆ کوردی رۆژهەڵات، بەم بنه‌ما فیکری و فەلسەفیانەی سەردەمی کۆمار و پێشەوا، دۆغاو و قایم بکات.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: دامەزرێنەرانی  "بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان" چ کەسانێکن؟}

^{مستەفا شەمامی:  زۆرینەی دامەزرێنەرانی  "بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان، خاوەن باکگراوندی حیزبین. واتە لەرابردوودا لەناۆ ریزی یەکێک لە حیزبەکانی رۆژهەلاتی کوردستاندا، تێکۆشانی سیاسیان نواندووە. چونکە ئەوەی راستی بێت لە سێ نەسڵی دوای کۆمار تاکوو هەنووکە، کەم چالاکی سیاسی شک دەبەی کە دەگەڵ بنەماڵەی گەورەی حیزبی دێمۆکرات یان کۆمەڵەی سی‌و چەند سالی ئەخیردا، پەیوەندی تەشکیلاتی یان تەعەلوقاتی فیکری و روحی و مەعنەویان نەبێت، کەوایە تەبیعیە و جێگای سەرسوڕمان نابێت کە لەهەر تەشەکوولێکی نوێدا، بەشێک لە دامەزرێنەران خاوەن باکگراوندێکی حیزبی بن. بەڵام ئەگەر پرسیاریش بکرێت کە بۆچی هەوڵیان‌نەداوە لەناو ئەو حیزبانەدا درێژە بەخەباتی سیاسی بدەن؟، رەنگە بە تێرامان لە وەڵامی پرسیاری یەکەم بتوانریت وەڵامی ئەم پرسیارە کەم و زۆر وەربگیردرێتەوە.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: ئێوە پێش دامەزراندنی "بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان" ئایا ئەزموونی تێکۆشانی سیاسیتان هەبووە؟ ئەگەر هەبووە لە ریزی چ حیزبێکدا و بۆ وازتان لەو حیزبە هێنا؟}

^{مستەفا شەمامی: لەوەلامی پرسیاری پێشوودا ئاماژەم بە هەبوونی باکگراوندی حیزبی و پەیوەستەگی عەقیدەتی/ رێکخراوەیی، چالاکوانانی سیاسی گۆرەپانی خەباتی هەنووکەیی بە سیستەمی حیزبی کوردستانی کرد، بۆیە لەم پەیوەندییەدا دەتوانین بلێین کە زۆرینەی دامەزرێنەرانی "بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان" خاوەنی تەجروبەی کاری مەێدانی و ئازموونی تێکۆشانی سیاسی لەچوارچێوەی قەوارەی حیزبێکی کوردستانیدا بوون، کەوایە بە تەبەع لەم ئیستیدلالە منیش وەک خوولقێنەری ئیدە و ئەندیشە، وە شێواز و مێتۆدی سەدەمییانەی خەباتی سەروەریسازی و دارێژەر و دامەزرێنەری قەوارەی بزووتنەوە، شەرەفی ئەندامەتیم لەناۆ بنەمالەی گەۆرەی حیزبی دیمۆکرات دا هەبووە، و لە کۆنگرەکانی چوار و پێنج‌دا بەشدار بووم و تەنانەت لە کۆنگرەی پێنجەمدا کاندیدای کۆمیتەی ناوەندی حیزب بووم.}

 ^{سەبارەت بە بەشی دووهەمی پرسیارەکەتان، کە تێکۆشانم لە ریزی چ حیزبێکدا هەبووە، و بۆ وازتان لەو حیزبە هێنا؟ هەر وەکی ئاماژەی پێکرا، تێکۆشانی سیاسیم لەناۆ بنەمالەی گەۆرەی حیزبی دیمۆکراتدا دەستپێکرد و بۆ راپەراندنی ئیش و کاری حیزبی لە بەشەکانی جۆراۆجۆردا، ماندوونەناسانە و بگرە بەۆپەری مەسئولییەتەوە، دلسۆزانە کارم کردووە، بەلام لە وەلامی ئەوە کە بۆچ وازم هێنا؟، دەبێ عەرز بکەم کە من شانازی ئەوەم هەیە کە تا ئەۆکاتەی لەناۆ حیزبدا چالاک بووم، دەگەل ئەوەش کە حیزب تووشی سێ ئینشیعاب و لێکدابران هات، بەلام دەگەل هیچکام لە ئینشیعابەکان نەبووم و وەفادار بە رێبازی ئاشتیخوازانەی پێشەوا و قاسملوو، لەناۆ بنەمالەی گەۆرەی حیزبدا، درێژەم بە تێکۆشان داوە و ئێستاش کە بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستانمان وەک جەریانێکی خاوەن نەقشەی رێگا لەپێناۆ سەرخستنی پرۆژەی ئاشتەوانی پێکهێناوە، ئەم بزووتنەوەیە نەک بەنیازی دژبەری دەگەل حیزب، وە یان جێگرەوە و ئالترناتیڤی هیچکام لە حیزبەکان پێکهاتووە، بەلکوو وەک رێخۆشکەر و پردی پەرینەوە و گەیشتن بە دونیای ئاشتی و ئازادی  بۆ حیزب و گشت حیزبەکانی رۆژهەلاتی کوردستان، پێکهاتووە. لەکورتە قسەدا بەپێویستی دەزانم کە عەز بکەم کە، بە درێژایی هەموویی ئەۆ ماوەیە کە لە ریزەکانی حیزبدا بە بەرپرسایەتی جۆراۆجۆرەوە چالاک بووم، ئیفتیخاری ئەوەم هەیە کە تەنانەت بۆ جارێکیش سەرکۆنە نەکراووم و خوولقاندنی ئیدەی ساغکرنەوەی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستانیش، بەرهەمی توورەییم لە حیزب نەبووە، چوونکە نە لە حیزب دەرکراوم و نە داشبراوم، بەلکوو بەخۆشیەوە ئێستاش هەم وەک خۆم و هەمیش وەک رێکخەری گشتی بزووتنەوەی کۆماریخوازان، دەگەل هەر دووک بالی بنەمالەی گەۆرەی حیزب و زۆرینەی حیزبەکانی رۆژهەلاتی کوردستان، لە پەیوەندی قایمی دۆستانە و راۆ و راوێژ و هاۆکاری دوو قۆلی و چەند قۆلی دایین.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: "بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان" چ داوایەکی هەیە و بە چ شێوازێک دەیەوێ کێشەی کورد لە ئێرانی داهاتوودا چارەسەر ببێ؟}

^{مستەفا شەمامی: بزووتنەوە دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی و نەتەوەیی، واتە دابینکردنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌مان له‌رۆژهەڵاتی كوردستان، به‌ئامانجی ئیستراتیژیکی بزووتنه‌وه‌ پێناسه‌ده‌كات. لەرەوەنگەی بزووتنەوەی کۆماریخوازان ئه‌ۆ مافه‌ له‌سه‌ر بنچینه‌و بناخه‌ی “مافی دیاریكردنی چاره‌ی خۆنووسین، لە شکلی موومکینی خۆێدا” تاریف‌کراوە، وە لەپرۆسێسی کاری مەێدانی و مێتۆدیکیدا له‌چوارچێوه‌ی رێئالیزمی سیاسی و هه‌لومه‌رجی سه‌رده‌مدا چه‌قده‌به‌ستێ. ( مەبەست لە شکڵی موومکین و گونجاوی مافی‌دیاریکردنی چارەنووس، قۆستنەوەی دەرفەت و هه‌لومه‌رجی گونجاوه‌، بەچەشنێک کە رەخسێنەری دەستەبەربوونی مافی چاره‌ی خۆنووسین، له‌ یه‌كێك له‌و چوار شێوازانەدا ده‌بێ، کە هەرکامیان بەگوێرەی هەلوومەرجی سەردەم، شکلێک لە سەروەری سیاسی و ئاست‌و رادەی دەسەلاتی خۆبەرێوەبەری گەلان تاریف و پێناسەدەکەن. ئه‌و چوار شێوازه‌ بریتین لە: ١.خودگەردانی.٢.ئوتۆنۆمی. ٣.فێدراڵی. ٤. سەربەخۆیی.} 

^{بە سرنجدان لە ناوەرۆکی ئامانجی ئیستراتێژیکی بزووتنەوە، بەئاشکرا دەردەکەوێت کە بزووتنەوەی كۆماریخوازان زیاتر باس لە ساغكردنەوەی سەروەری سیاسی دەكات و به‌پێچەوانەی ئەو لایەنانەی كە تادوێنێ‌ باسیان لەخودموختاری دەكردو لەپێناۆ چەسپاندنی ئەم شکلە لە خۆبەرێوەبەری خۆجەیی، خۆشیان و خەلکیشیان تووشی خەسارێکی زۆری مەعنەویی، سیاسی، ئینسانی و مالی و مادی کرد، و دواتر لەوەرچرخانێکی هاکەزایی‌دا، هاتن بەرەو سیستمێکی فیدڕاڵی  کۆپیکراۆ لە ئازموونی ئیراقی فیدرالی، و هەندێك لایەنیش بەدوور لە رێئالیزمی سیاسی، ئیدەئالیستانە سیاسەت بەشێوەی  مێتافیزیکی پەیرەۆ دەکەن و ئارمانگەرایانە سەربەخۆیی مەترەح دەكەن، ئێمە باس لە "ئەسڵی دیاریكردنی مافی چارەنووس لەشكلی مومكینی خۆیدا" دەكەین، كە باسی مومكین دەكەین، پێویستە ریالپۆلتیك یان واقعییەتەكانی ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی لەبەرچاو بگرین، چونكە ناتوانین هەموو شتێك بەپێی ئیدئالەكانی خۆمان داوابكەین و پێشمانوابێت كە دەبێت ئەوەی خاریج لە ئیرادە و تەوانایی بالانسی هێزی کورد و لایەنی بەرامبەرە دایە، حەتمەن دەبێ بە ئەمری واقیعی تەبدیل بکەیین. ئێمە لەساغكردنەوەی سەروەری سیاسی باس لەچوار شکل دەكەین، كە بریتیتن لە: خودگەردانی، خودموختاری، فیدڕاڵی و سەربەخۆیی، دەتوانم بڵێم بزووتنەوەی كۆماریخوازی رۆژهەڵاتی كوردستان بەپێچەوانەی ئەحزاب و ئۆپۆزسیۆنی كوردی، هەڵگری تەنیا شكڵێكی دیاریكراو لە سەروەری سیاسی نییە، ئێمە ئاستی نزم و سەقفی داواكارییەكانمان دیاریكردووە، واتە پێمانوایە لە بەینی ژمارەی سفر تا سەد، سه‌د ژمارە هەیە، بۆ دەستخستنی، ئیدەئالمان سەدە، بەڵام بەپێی واقيعی سیاسی دەبێت هەنگاو هەڵبگرین، بۆیە بۆ ئەوەی گشت دەرفەتەکان لە کیس نەدەیین و لەراستای ئامانجی نەهایی کورد دا بچووکترین دەرفەت بقۆزینەوە، وە عەمەلەن لە "سیاسەتی یان هەموو یان هیچ" دوورەپەرێزیمان کردبێت، پێمانوایە حەللی کەیسی کورد لەئەنجامی دەستپێکی پرۆسێسی دیالۆگ لەپێناۆ چەسپاندنی ئەسلی تۆلێرانس و تەحەموولی دووقۆلی کورد و تاران، و دەستپێک و خێرایی بەخشین بە رەۆتی ئیعتمادسازی، وە سەرئەنجام دانووستاندن بۆ تەفاهووم و تەوافووقی نێوان کورد و تاران‌دا، ئیمکانی مسەۆگەربوونی هەیە، هەربۆیەشە كلیلێكمان وەک مکانیزمی کارا و گۆنجاۆ بە ناویی دیالۆگ و گۆفتمانی ئاشتی هەلگرتووە، كە زوو یان درەنگ هەموو دەرگا داخراوەكان کە تاکوو ئێستا بە روویی کوردی رۆژهەلاتدا داخرابوون، دەكاتەوە.}

 ^{لەوەلامی بەشی دووهەمی پرسیارەکە: بزووتنەوە بە چ شێوازێک دەیەوێ کێشەی کورد لە ئێرانی داهاتوودا چارەسەر ببێ؟ دەبێ عەرزبکەم، کە بزووتنەوە لە رەشنووسی مەنشووردا، مێتۆد و شێوازی خەباتی لە پێناو دابینکردنی ئامانجی ئیستڕاتیژیکی بزووتنەوە، وەک خه‌باتی ئاشتیخوازانه ‌و دوور له‌گرژی و رادیكاڵیزم، پێناسە کردووە. واتە بزووتنەوە لەمەنشووردا هێچ ئاماژەیەکی بە خەباتی چەکداری نەکردوە و لە هەلگرتنی درووشمی رووخانی نیزامی کۆماری ئیسلامی ئێران، دوورەپەرێزی کردووە. بۆیە لەم‌پەیوەندیەشدا، پێوایە ئۆرگانیزەکردنی خەباتی كۆمه‌ڵانی خه‌ڵك، لەشکڵ‌و شێوازی خەباتی مەدەنی‌و نافەرمانی مەدەنی کە هەڵگری پەیامی مافخوازی و شوناسخوازی و مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسین، پێویستە وە دەبێ وەک شكڵ و شێوازی خه‌باتی ئاشتیخوازانەی بزوتنه‌وه‌ دەست‌نیشان بکرین. بەڵام بەو حاڵەش بزووتنەوە لەچوارچێوەی ئەسڵی جیهانپەسەندی" بەرگری رەوا (دیفاعی مەشروع)" دا، مافی خۆ پاراستنی رەوا بۆخۆی رێزرۆ دەکات، و لەم راستایەدا رایگەیاندوە کە ئەگەر پەیام و حەرەکەتی ئاشتیخوازانەو مافخوازنەی بزووتنەوە لە لایەن نیزام، تووشی گرژی‌و سیاسەتی سەرکووت‌و داپلۆسین بێت، بزوتنەوە هێزی بەرگری نەتەوەیی واتە میلیشیای کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان، لەپێناو پاراستنی جوڵانەوەی مافخوازی و رامکردنی نیزام بۆ گەرانەوەی بۆ پرۆسێسی دیالۆگی پاسیفیک و دوور لەگرژی و داپلۆسین ئۆرگانیزە دەکات.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: جیاوازی ئێوە لەگەڵ حیزبە نەتەوەییەکانی دیکە چییە؟ لەو ماوەیەدا کە دامەزراون چ چالاکییەکتان کردووە کە حیزبەکانی دیکەی رۆژهەڵات نەیان کردبێ؟}

^{مستەفا شەمامی: جێوازی هەرە سەرەکی بزووتنەوە دەگەڵ ئەم حیزبانە لەوە دایە، کە بزووتنەوە نە حیزبە و نە خاوەن پێکهاتەیەکی چەشنی حیزبی کلاسیکە. بزووتنەوە لەبواری پێکهاتەیی، خاوەن پێکهاتەی رایەڵکەیی کۆمەڵایەتیە (شبکە اجتماعی)، و چالاکوانانی بزووتنەوە دەتوانن لەناو حیزب و رێکخراوەکاندا ئەندام بن، واتە بزووتنەوە زەرفێکی ئیستێراتیژکە، کە دەتوانێ مەکۆیەکی گونجاو و پڕ لەحەوانەی گشت لایەک بێت بۆ تێگەیشتن و پێکگەیشتن. ئیستێراتیژی بزووتنەوە بریتیە لە ئیستێراتیژی یەکدەنگیسازی لەپێناو چەسپاندنی ئەسلی سەروەریسازی بۆ کوردی رۆژهەڵاتی کوردستان، واتە بزووتنەوە بەپێچەوانەی حیزبگەلی سیاسی خاوەن ئیدیۆلۆژی نی‌یە و بەشێوەی ئەحزاب ئارمانگەرایی ناکات، بەڵکوو بزووتنەوە خاوەن پرۆژەیەکی سەروەریسازانەیە و لەم پێناوەشدا، هەوڵدەدات بە جێگەی ململانێی ئیدیۆلۆژیکی، سیاسەت واریدی فازی ئەقلانیەتی سیاسی خۆی بکات، واتە سیاسەت و سیاسەتوانی لە حالەتی تەقابوولی نێوان گرووپی، بۆ حاڵەتی تەعاموولی پلوورال گرووپی دەرباز بکات. لێرەدا بۆ تەفهیمی مەبەستم هەوڵدەدەم لە پێناسەیەکی کورت لە چەمکی سیاسەت سوود وەربگرم. لە زانستە سیاسیەکاندا، سیاسەت تەعاریفی جۆراوجۆری بۆ کراوە، بەڵام یەکێک لەم تاریفانە، ئاوا سیاسەت پێناسە دەکات کە: "سیاسەت واتە فەن و هونەری مومکین بۆ دەستەبەرکردنی تەوافوقی رەزامەندانە لەنێوان گروپگەلی خاوەن بەرژەوەندی ئانتاگوونیکی و ناسازگار و دژبەر دەگەل یەکتری، مکانیزمی کارا و گونجاو بۆ دەستخستن و گارانتی  کردنی ئەم تەوافوقەش دێمۆکراسی‌یە". کەوایە بزووتنەوە لەپێناو ئەو تەوافوقە پلوراڵ گرووپی‌یەدا خۆی سازداوە.  بزووتنەوە لەناو تیپۆگرافی سیستمی ئەحزاب‌دا دەتوانرێت وەک پێکهاتەیەکی گشتگیر و هەمەگانی پێناسە بکردرێت، ئەوەی بە ئینگلیسی پێ‌ی دەڵێن (catch-all)، بەواتەیەکی دیکە بزووتنەوە مەکۆی حەوانەوەی گشت تەنەوعات و جۆراۆجۆریەت و رەنگ و دەنگەکانی ناو کۆمەڵگای رۆژهەڵاتی کوردستانە، لەم زەرفە ئیستێراتیژیکیەدا، گشت لایەنەکانی فیکری وەک چەپ، ناوەندی و راست، ئاینی و نەتەوەیی دەتوانن خۆیانی تێدا ببینەوە. دەگەڵ ئەوەش کە بزووتنەوە لەبواری ئیستێراتیژیکی و چەشنی مێتۆدی خەبات و شەفافیەتی سیاسی، جێوازی زەق‌و بەرچاویی دەگەڵ هەموو حیزبەکان هەیە، بەلام لەئامانج و گەیشتن بە مەقسەد، خاوەن خالی هاۆبەشن.}

^{جێوازێکی زۆر زەق و بەرچاۆ لەوەدایە کە بزووتنەوە  بەپێچەوانەی دیپلۆماسی باۆیی نێوانحیزبی، تاکە جەریانێکی سیاسییە کە لە هەموو کوردستاناتدا دەگەل گشت جیهاتێکی فکری و سیاسی پەیوەندی دۆستانەی هەیە و گشت لایەک وەک دۆست و هاۆکیشانی سەمیمی ناۆ گۆرەپانی خەباتی رزگارخوازی پێناسە دەکات.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: پێوەندیتان لەگەڵ لایەنەکانی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان (بەتایبەتی لەگەڵ دیموکراتەکان، کۆمەڵەکان و پژاک) چۆنە؟}

^{مستەفا شەمامی: رۆژی 9ی سێپته‌مبه‌رى ساڵی 2011 بزووتنەوەكەمان راگەیاند، هەر لەو كاتەوە بەمەبەستی شیکرنەوەی ئیستراتێژی و ئامانجی ئیستراتژی بزووتنەوە،و گەیاندنی پەیامی ئاشتی و ئاشتەوایی، بەلایەنەکانی دەخیل لە کەیسی کورد لەرۆژهەلات، دەستمان بە چالاكی دیپلۆماسی لەگەڵ حزبەكان كردووە، هەر لەسەرەتاوە هەوڵمانداوە ئەوەی پەیوەندی بە تێكۆشانی دیپلۆماسی نێوان حیزبەكانەوە هەیە، كاری بۆ بكەین، ئێمە لەناو ئۆپۆزسیۆنی كوردی رۆژهەڵات خۆمان بەدژبەر، و جێگرەوە و ئەلتەرناتیڤی هیچ لایەنێك نازانین، بەڵكو هەوڵدەدەین لەگەڵ هەموو لایەنەكان پەیوەندی دۆستانەمان هەبێت و بەپێی ئەو سیاسەتەی كە پەیڕەومان كردووە، لەگەڵ زۆرینەی ئەحزابی کوردستانی و حیزبەکانی رۆژهەڵاتی كوردستانیش، بنەمای پەیوەندییەكی زۆر دۆستانەمان دارشتووە. لەگەڵ حیزبی دیموكراتی كوردستان و کۆمەلە و پژاک، وە لایەنەکانی دیکەش پەیوەندی و دیداری دۆستانەمان هەیە، هەر بۆیەش ئەگەر ئیدعا بکەیین کە تاکە جەریانێکی سیاسی رۆژهەلاتین کە نێوان ناخۆشیمان دەگەل هیچ لایەنێکی سیاسی رۆژهەلاتی نی‌یە، رەنگە ئیغراقمان نەکردبێت.}

 ^{ئێمە خاوەن پڕۆژەیەكی ئاشتەوایین و تەنانەت لەگەڵ لایەنەكانی دەسەڵاتی ئێران بۆ دۆزینەوەی چارەسەر ئامادەی گفتوگۆ و دیالۆگین، رووخانی كۆماری ئیسلامی ئێرانیش دروشمی ئێمە نییە و بەلامانەوەی گرنگ نییە حكومەتی تاران خاوەندارێتی چ جۆرە سیستەمێكی سیاسی دەكات، بەڵام پێویستە حكومەتی ناوەندی لە ئێران بڕوای بە دیالۆگ هەبێت و رێگەو رێکارەکانی دەستەبەركردنی مافی نەتەوەیی كوردان هەموار بكات، ئێمە هەلگری پڕۆژەی ئاشتەوایی و گوفتمانی ئاشتین، ئەو پڕۆژەیەش بێگوومان بەبێ‌ هاۆكاریی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆنی كوردی و دەسەڵاتی ناوەندی ئێران، شانسی سەركەۆتنی مسەۆگەر نابێت.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: بارودۆخی ئێستای رۆژهەڵاتی کوردستان چۆن هەڵدەسەنگێنن؟}

^{مستەفا شەمامی: رۆژهەلاتی کوردستان وەک بەشێک لە کوردستانی گەۆرە، لەبوواری مەۆقعییەتی جیۆپۆلیتیکی لەچوارچێوەی جوغرافیای سیاسی ئێران و نیزامی کۆماری ئیسلامیدا، قەراری گرتووە. هۆکاری ئەوەی کە بارودۆخی ئێستای رۆژهەڵاتی کوردستان،و پرسی کورد لە ئیران وەک پرسێکی ئالۆز چاۆیی لێدەکرێ، بۆ ئەوە دەگەرێتەوە کە سروشتی پێکهاتەی جووغرافیایی و تەرکیبی حەشێمەتی واتە دێمۆگرافی ئیران، سروشتێکی مووزایکییە، واتە ئێران وەلاتێکی فرە ئێتنیکی، فرە زمانی وە فرە کوولتوری و فرە ئاینی‌یە، کەوایە گەر ئەم سێ ئلێمێنتە وەک سێ خالی سەرەکی بۆ تاریفی ساغکردنەوەی نەتەوە لەبەرچاۆ بگرین، زۆر ئاسایە و بگرە مەنتیقیە ئەگەر بلێین ئێران وەلاتێکی فرە نەتەوەییە. ئێستاس مادام لەسەر ئەوە ساغبووینەوە کە ئێران وەلاتێکی فرە نەتەوەیە، مەنتیقیە باس لە مافی دیاریکردنی چارەنووس و خۆبەرێوەبەری خۆجەیی ئەم نەتەوانە، وەک پرسێکی مافەوانی باسی لێبکرێ. بۆیە وەک ئاکام و کۆبەندی ئەم ئیستیدلالە دەبێ راشکراوانە بلێین، مادام ئێران وەلاتێکی فرە نەتەوەیە، و هەموو نەتەوەکانیش سرووشتەن چ وەک نەتەوە، و تاک و هاۆوەلاتی، خاوەنی مافی وەکوو یەکن، کەوایە گەر بێتوو مافی ئەم نەتەوانە بە دوور لەدەمارگرژی، وە لەچوارچێوەی عەقلیەتی سیاسی و بە سوودوەرگرتن لە مکانیزمگەلی یاسایی و مافەوانی دابین نەبن، مەنتقیە لەم حالەتەدا کە سرووشتی پرسی ئێرانی فرە نەتەوە، وەک پرسێکی ئالۆز و چەقبەستوو لە بارودۆخێکی ناگوونجاۆ بۆ حەللی پرسە نەتەوەیەکان و یەک لەوان کورد، تەعریفی بۆ بکرێت. کەوایە بۆ ئەوەی پرسەکە ئالۆز و ئالۆزتر خۆ نەنوێنێت، پێویستە نیزامی کۆماری ئیسلامی ئێران، سەرەرای دابینکردنی مافە ئیسلامیەکان بۆ ئوومەتی ئیسلامی ئیران، پێویستیشە لە چوارچێوەی ئەسلی کۆمارییەتی نیزامدا، بە بەشدارکردنی خەلک لەبەرێوەبەری وەلاتدا و گەراندنەوەی مافی خۆبەرێوەبەری خۆجەیی بۆ نەتەوەکان و یەک لەوان کورد، ناوەرۆکی دێمۆکراتیەتی کۆماری ئیسلامی مسەۆگەر بکات. کەوایە دەتوانین بلێین کە کورد لە ئێراندا مادام خاوەنی تایبەتمەندییەکانی پێناسەیی بۆ بەنەتەوە بوون هەیە، سروشتییە کە لەئاست ئیستحقاقی قەۆمی یان نەتەوەییدا، مافەکانی دابین بکرێن. بارودۆخی هەنووکەیی کوردان لە ئێراندا، بەرهەمی بێدەسەلاتی و بێ‌بەشی کوردان لە مافی خۆبەرێوەبەری خۆجەیی لەچوارچێوەی سنوورەکانی ئێراندایە، هەربۆیەش تاکوو پرسی کورد رێگاچارەی گوونجاۆیی بۆ نەدۆزرێتەوە، مەحالە ئەم ناۆچەیە روویی ئاشتی و ئاسایش و گەشە بەخۆیەوە ببینێت. کەوایە بەمەبەستی چارەسەری کێشەکان، ئەکتەرەکانی دەخیل لە کەیسی کورد، پێویستە سیاسەتی تەقابوولگەرایەنە روو لەیەکتر، بەسیاسەتی تەعاموولگەرانانە تەبدیل بکەن و بۆ چارەسەری یەکجارەکی کێشەی کورد لەئێراندا، بەشێوەی عەقلانی و حەکیمانە سیاسەتگووزاری بکەن و سیاسەت وەک هوونەری موومکینکردنی ناموومکینات بۆخۆیان تارف بکەن و هەۆلبدەن بە سوودوەرگرتن لە مکانیزمەکانی کارای زانستی سیاسی کە دیالۆگ و گۆفتمانی ئاشتی، یەکێک لە کاراترینی مکانیزمەکانی سەردەمی ئەندیشەی ئیستراتێژیکی مۆدێرنە، بارودۆخی هەنووکەیی کورد لە ئێران، بەرەۆ ئاستی بارودۆخێک گووزارە بکەن کە جێگای رەزایەت و پەسەندی گشت لایەنەکانی دەخیل لە کێشەی کورد دا بێت،و لەئەنجامدا توانرابێت ئیمکانی ساغکرنەوەی زەمینەی بەختەوەری، خاوەن مافی و باشبژێویی خەلک، مسەۆگەر کرابێت.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: لە چاو پارچەکانی دیکە خەبات لە رۆژهەڵاتی کوردستان بە جۆرێک چەقیوە. واتە پرسی کورد لەوێ وەک پارچەکانی دیکە لە رۆژەڤدا نییە. بۆ حیزبەکانی رۆژهەڵات هیچ پلانێکیان نییە بۆ دەربازبوون لەم حاڵەتە. ئێوە وەک کۆماریخوازانی رۆژهەڵات چ پلان و پرۆژەیەکتان هەیە؟}

^{مستەفا شەمامی:    هۆکاری چەقبەستوویی خەبات لە رۆژهەلاتی کوردستان، بۆ ئیفلیچی ئیرادەی گەل و قەیرانی رێبەرایەتی خەباتی کوردان لە رۆژهەلات دەگەرێتەوە. قەیرانێکی دەستکرد کە بەسەر گشت رەهەندگەلی ژیانی سیاسی، کۆمەلایەتی، شوناس و ئیستێراتیژی نەتەوەیی، باڵی‌کێشاوە. کەوایە تەبیعیە تاکوو لایەنەکان مشووری کۆنترۆلی قەیران نەخۆن، مەحالە پرسی کورد لە رۆژهەلات بتوانێت، وێنەی بەشکانی دیکە لە رۆژەڤدا، قەرار بگرێت.}

^{سەبارەت بەم بەشە لە پرسیارەکە،: بۆ حیزبەکانی رۆژهەڵات هیچ پلانێکیان نییە بۆ دەربازبوون لەم حاڵەتە؟    ئەوەی راستی بێت قەیرانێک کە وەک ئافەت لە قەیرانی سیستەمی حیزبی را، داوێنگیری کۆمەلگا، ژینگە و سیاسەت بووە، حیزبەکانی رۆژهەلاتی لەئاست دارشتنی پلان بۆ دەربازبوون غافل کردووە. حیزبەکان چەند سالێکە تووشی قەیران و دابرانی یەک لەدوای یەک و دوورکەۆتنەوە لە کۆمەلگا هاتوون، زیاتر خەریکی بە ئیستیکاک کێشانی هێز و پۆتانسیەلی خۆمالی و دابران و ئینشیعاباتن.}

^{لێرەدا بەپێویستی دەزانم هۆ و هۆکارەکانی ئەم قەیران و لێکدابرانانە کە کاردانەوەی سەلبیان لەسەر رەۆتی خەباتی رزگاریخوازی لە رۆژهەلاتی کوردستان داناوە، کەم و زۆر دەستنیشان بکەم:  بەپێچەوانەی زۆر لەلایەنەکان کە هۆ وهۆکاری ئەم ئینشعابات و لێکدابڕانەی حیزب و رێکخراوەکانی ناو سیستمی حیزبی، بۆ بواری سیاسی، ئیدیۆلۆژیکی یان ئیستێراتیژکی دەگێرنەوە، من بڕوام ئەوەیە کە ئەم ئیدعایانە نەک هەر دروست نین، بەڵکوو زیاتر رووکێشین و هۆ وهۆکاری سەرەکی و دەخیل لەم رەوتی  لێکدابران و ئینشعاباتانە لە بیرورای گشتی دەشارنەوە. بەبڕوای من هۆکاری سەرکی ئەم لێکدابڕانانە، بۆ  لاوازی کولتور، عادەت، و سەقه‌تبوونی شێوازی باویی پراکتیزاسیۆنی سیاسەت، و دێموکراسی لەناو رێکخراوە و حیزبە کوردیەکاندا، دەگەرێتەوە. لە ئەدەبیات و کولتوری سیاسی کۆمەلگای کوردی تەعاریفێکی زۆر سەقەت، زۆر جاریش بەپێچەوانە لە زۆر چەمک و کۆنسێپتگەلی سیاسی کراون، بۆیەشە لەپرۆسێسی بەکارهێنانیاندا زۆر لەکارەکان بە دوور لە ئەسڵی رەزایەت، و بە شێوەیەکی ئیرادەگەرایانە بەلایەنی هاوپارامێتر تەحمیل دەکرێن و لەئەنجامدا هەروەکی  بینراوە دژکردوە و هەڵوێستی لایەنی نارازی، سەرئەنجام و لە روویی ناچاری لە چەشنێک دابڕان و ئینشیعاب‌دا، خۆی دەبینەوە. ئێمە ئەگەر لە سێ چەمک و کۆنسێپتی سەرەکی وەک: "سیاسەت، ئەکتەری سیاسی، و دێمۆکراسی"، کە کاربوردیان لە تەعامول و تەقابولاتی سیاسیدا زۆرە، وردبینەوە، و بۆ هەرکامیان تاریفی زانستیانە بکەین، و لە پرۆسێسی پراکتیکی سیاسیدا سوودیان لێوەربگرین، ناڵێم هەموو بەڵام بەشێکی زۆری تێکشکانی رێکخراو و حیزبەکان، چارەسەردەکرێن.}

^{سیاسەت تاریفی جۆراۆجۆری بۆکراوە، بەلام سەقترین تاریف، ئەوەیە کە لایەنی کوردی لە هەڵسوکەوتی سیاسیدا روو لە یاران و هاوکێش و هاوخەباتکارانی خۆی، سوودی لێوەدەگرێت. سیاسەت لای کورد وەک درۆ و فرت‌و فێل، یان لە باشترین حاڵەتیدا، ئەۆتاریفەی بۆ دەکرێت کە ماکیاوێلی بۆ دیپلۆماسی ئاراستەی کردووە. بێگومان هەر ئاکسیۆن و تەعامولێکی سیاسی، مادام بەدوور لە فەن و هونەری تەوافوقگەرای سیاسەت، بەم تاریفە کوردیە چێکرابێت، مەحکوم بە شکان و خوڵقاندنی کەش‌وهەوای نارەزایەتی و دابڕان و ئینشعاب دەبێتەوە. بۆیە بۆ پێشگیری لە درێژەو تەداوم و سەرئەنجام خاشەبرکردنی ئەم رەوتە پر لە نەهامەتی و پر لەپچران و دابرانەیە، تەوسیەم ئەوەیە کە لایەنەکان  پێویستە، سیاسەت نەک وەک درۆ و فرت و فێل. بەڵکوو وەک زانست و هونەری دەستەبەرکردنی تەوافوقاتی نێوان گروپی و نێوان حیزبی و ناو رێکخراوەیی چاو لێبکەن و لەم راستایەشدا لە مکانیزمی کارا و عەمەلی بۆ دەستەبەر کردنی تەوافوقاتی رەزایەتمەندی دوو قۆلی و چەند قۆلی، کە مکانیزمگەلی دێموکراتیانەن سوود وەربگرن، واتە دێموکراسی گونجاوترین مکانیزمە لە پرۆسێسی دیالۆگ لەپێناو دەستەبەرکردنی تەوافوقی رەزایەتمەند و سەرئەنجام مولزەم بوون بە هاریکای وهاۆکاری سەمیمانەیە. لێرەشدا باشترین مۆدێلی دیمۆکراسی کە دەتوانێ دەگەڵ سایکۆلۆژی سیاسی کورد، سازگار و رەزایەت خوولقێنەربێت، دێمۆکراسی زۆرینەو کەمینە نی‌یە، بەڵکوو بریتیە لە دێموکراسی کۆنسێنسوال واتە دێمۆکراسی تەوافوقی. بۆیە تەوسیەم بۆ گشت لایەک ئەوەیە کە دێمۆکراسی وەک ئیدیۆلۆژی خاوەن کاراکتێری دۆگماتیکی تاریف مەکەن، بەلکوو دێمۆکراسی لە هەموو حالەت و مۆدێل و شێوازیەکانیدا وەک مکانیزم و ئەبزاری خۆ رێکخستنێکی رەزایەت خوولقێنەر چاو لێبکەن و وەک ئەبزارێک لەپێناو دەستەبەرکردنی تەوافوقی سیاسیانە لەنێوان بەرژەوەندیگەلی ئانتاگۆنیکی و دژبەر، ئیستیفادەی ئەبزاری لێبکەن. لەبیرمان نەچێت لە مۆدێلی زۆرینە وکەمینەی دێمۆکراسی کە بەداخەوە لە ئەنجامی فەقری کولتور و پراکتیکی سیاسی‌و دێمۆکراسی، بەشێوەی سەقت و بەدوور لە قەواعدی بازی دێمۆکراسیانە سوودی لێوەرگیراوە، مۆدێلێکی قەیران خوولقێنەر و رەخسێنەری کەش‌وهەوایەک بووە کە بەداخەوە شەری هەموان دژ بەهەموانی لێشکاوەتەوە. دیارە هۆکاری سەرەکیشی بۆ ئەوە دەگەرێتەوە کە لە کوردستان و ناۆ سیستمی حیزبی ئەتۆمیزەکراو و بەدوور لەهەر چەشنە پۆلینبەندی ئیدیۆلۆژیکی و حیزبیانە، ئەم مۆدێلە لە دێمۆکراسی، دیکتاتۆری زۆرینەی دژ بەلایەنی کەمینەی زەوتکراو لەگشت مافێکی دێمۆکراتیکی لێ‌شینبۆتەوە، کە وەکی ئەشبینرێ ئاکامەکەی ئەو وەزعەیە، کە هەموولایەکمان لێی دڵگران و نارازین، واتە "پەرشوبڵاویی‌ و دابڕان و ئینشیعاب‌و هەرکەسەو بۆخۆی".}

^{ئێوە وەک کۆماریخوازانی رۆژهەڵات چ پلان و پرۆژەیەکتان هەیە؟  ئێمە وەک بزووتنەوە پێمانوایە سیاسەتی جیهانی، ناۆچەیی روو لەتاران، سیاسەتی رووخان نی‌یە، وە ئەگەریش حیزبەکانی کوردی، بەدوور لە ئەندیشەی ئیستراتێژیکی مۆدێرن، کە دیالۆگ وەک کاراترین مکانیزمی حەللی کێشەکان تەۆسییە دەکات،و حیزبەکان بەدوور لەم ئەندیشەیە، دوگماتیستانە سیاسەت، گووتار و ئاکاریان،  لەچوارچێوەی ئەندیشەی ئیستراتێژیکی سوونەتی کە شەر وەک مکانیزمی یەکلاییکردنەوەی کێشەکان جایز دەزانێ، فۆرموولە و چەقبەستوو بکەن و لەسەر دروشمی رووخان پێداگری بکەن، بێگوومان خۆیان لە چەشنێک بوونبەستی سیاسی‌دا دەبینەوە کە دەربازبوونیان لەم بوونبەستە گووتارییە، پێویستی بەهەبوونی ئالتێرناتیڤی خاوەن گووتار و خاوەن پرۆژەی ئاشتەواییە، کە ئەم ئالتێرناتیڤە(واتە بزووتنەوەی کۆماریخوازان) بەسوودوەرگرتن لە ئەندیشەی ئیستراتێژیکی مۆدێرن، دیالۆگ و گۆفتمانی ئاشتی،نەک شەر، وەک مکانیزمی هەرە گوونجاۆ بۆ حەللی کێشەی کورد دەگەل تاران تەۆسییە دەکات، بۆیە لەم حالەتەدا، بزووتنەوە کە هەلگری پرۆژەی ئاشتەواییە،و بۆ سەرخستنی ئەم پرۆژەیەش لە مکانیزمی دیالۆگ و دانووستاندنی ئاشی سوود وەردەگرێت، تەوانایی گووتاری وەک ئالتێرناتیڤ بۆ دەربازبوون لەم بوونبەستە هەیە کە ناسازگاری سیاسەتی حیزبەکان دەگەل وەزعی مەۆجوود، خوولقاندویەتی. بێگوومان مەرجی سەرکەۆتن لەمبووارەدا، بە ئاستی هاریکاری دوولایەنی دەخیل لە کەیسی کورد لە رۆژهەلاتی کوردستاندا بەستراوەتەوە، واتە ئەگەر ئۆپۆزیسیۆنی کوردی رۆژهەلات و دەسەلاتی ناوەندی لە تاران، هاۆکاری پرۆژەی ئاشتەوایی نەکەن، شانسی سەرکەۆتنی ئیمکانپەزیر نابێت. دیارە بزووتنەوە خەریکی دیالۆگ و دانووستاندنە دەگەل لایەنەکان بە مەبەستی ساغکردنەوەی ئیجماعێکی خاوەن رەنگ و دەنگی موەحەدی کوردی، بۆ ئەوەی لەئەگەری ئیقناعی تاران بۆ مزاکرە، ئەم ئیجماعە کوردییە وەک مخاتبی سەرەکی بۆ دەستپێکی دیالۆگ و گۆفتمانی ئاشتی وەربگیردرێت، تاکوو بتوانرێت بەم شێوەیە، کەشو هەوای دانووستانەکانی نێوان دوو هەیئەتی کوردی و تاران لەسالەکانی ١٣٥٧/٥٨، ئەکتوالیزە و بەرۆژ بکردرێتەوە و دوو هەیئەتی کورد و تاران دیسان لەسەر میزی مزاکرەی بۆ دۆزینەوەی رێگاحەللی ئاشتیانەی کەێسی کورد، رووبەرووی یەکتر دابنیشنەوە.} 

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازان پێوایە، هەروەک چۆن بۆ دۆزینەوەی رێگاحەللی کێشەکان لە دونیادا باوە، کە لایەنەکانی دانووستانکار هەۆلدەدەن لە نووختەیەکی دەسپێک کە خاوەنی شەرعییەتی عەقلانی، فتوایی، وە یان مێژوویی،و جێگای پەسەندی لایەنەکانی دانووستانکار بێت، پرۆسێسی دیالۆگ و گۆفتمانی ئاشتی دەستپێدەکەن، هەرئاواش پێویستە پرۆسێسی ئاشتەوانی کورد دەگەل تاران خاوەنی ئەم تایبەتمەندییە بێت. بۆیە لەم پەیوەندییەدا بزووتنەوە پێشنیاردەکات لە ئەگەری دەستپێکی مزاکرەی نێوان تاران و کوردان، باشترین و گوونجاۆترین سەند بۆ دەستپێکی پرۆسەی دیالۆگی ئاشتەوایی، پەیامی سولحی ئیمام خۆمەینی روو لە کوردان بێت کە لەرێکەۆتی ٢٦/ئابانی/١٣٥٨، راگەیاندرا. گرینگییەتی ئەم پەیامە لەوەدایە کە هەم فتوای ئیمام خۆمەینی لەسەرە و هەمیش لبیک‌ و تەقەبوولی فەرمی لایەنەکانی کوردستانی وەک: حیزب و شەهید دوکتور قاسملوو، نەمر شێخ عێزەدین حوسێنی، و کۆمەلەی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران و کەسایەتیە سیاسی و ئاینیەکانی لایەنی کورد و دەسەلات لەتارانی، پێوە دیارە. بۆیە لە ئەگەری دەستپێکی مزاکرە، پێشنیاردەکەم پێویستە دوولایەن ئەم پەیامی سوولحە، وەک سەنەدێکی مێژوویی کە مەۆریدی فتوا و رەزایەتی دوولایەنی دەخیل لە کەیسی کورددا بووە، وەک بەستەر و بەستێنێک بۆ دەستپێک و درێژەی پرۆسێسی دیالۆگ و ئاشتەوایی سوود لێوەربگرن، دیارە بێگوومان مادام لایەنەکانی کوردی ئەۆدەم بەفەرمی لبیک و رەزایەتی خۆیان ئاراستەی ئەم پەیامی سوولحی ئیمام خۆمەێنی کردوە، حەتمەن ناوەرۆکی پەیامەکە ئەگەر هەمووش نا، بەلام بەشێک لە مافەکانی کوردی لە ئێران‌دا، دابین دەکرد. هەربۆیەشە لایەنی کوردی لەوەلامی ئەم پەیامەدا، لبێک و رەزامەندی خۆی ئاراستەکردووە.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: بەهاتنە سەرکاری دەوڵەتی رۆحانی هەست بەوە دەکەن کە گۆڕانکارییەک لە ئێران دروست بێ و کوردیش بتوانێ قازانجی لێ بکات؟}

^{مستەفا شەمامی: هاتنە سەرکاری "دەۆلەتی تەدبیر و ئومیدی رووحانی"، هێندێک کرانەوە و گۆرانکاری ووتاری و گووتاری روو لەدەرەوە و ناۆخۆی وەلات، دەگەل خۆی هێنا. ئەنجامی ئەم کرانەوە و گۆرانکاری لە ووتار و گووتاری سیاسی و دیپلۆماتیکدا، کرانەوەی روو لەدەرەوە و سەرئەنجام پێشگرتنی فەرمی رەۆتی دیالۆگی تەوافووقگەرایانەی لێکەۆتەوە. هەروەکی هەوالەکانیش باسدەکەن ئەگەری رێککەۆتن و گەیشتن بە تەوافووق دەگەل رۆژئاوا، ئەگەر قەتعیش نەبێت بەلام دوور لەچاوەروانی نی‌یە. بۆیە چاوەروان دەکردرێت ئەم رەۆتی کرانەوە و ئەنجامەکانی گۆرانکاری ووتاری و گووتاری، روو لەژوورەوەش کاردانەوەی بێت، و سیستەم بەرەۆ ئاستێک لە پرۆسێسی لیبرالیزاسیۆن و کۆمەلگای مەدەنی و خەلکسالاری هیدایەت بکات کە سەئەنجام چەشنێک گۆرانکاری سیاسی/کۆمەلایەتی، یاسایی‌و مافەوانی، لە قازانج و بەرژەوەندی گەلانی ئێران و یەک لەوان گەلی کوردی لێبکەوێتەوە.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: ئەو نیمچە پێکهاتنەی نێوان وڵاتانی 1+5 و کۆماری ئیسلامی ئێران لەسەر دۆسیەی ئەتۆمی ئێران، ئایا بە زەرەری هێزەکانی ئۆپۆزسیۆنی ئەو وڵاتە نییە؟}

^{مستەفا شەمامی: لەرەوەنگەی منەوە نا زرەرمەند نابن، بەلکوو ئەگەر ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی، لەئەنجامی کارتێکەری رەۆتی گۆران و گۆرانکارییەکانی جیهانی، ناۆچەیی و ئێرانی، تەئسیرپەزیر بێت، پێویستە سیگنالەکانی ئەم کارتێکەرییە، بە گووتار، ووتار و ئاکار،و دروشمە سیاسییەکانیەوە دیاربێت. کەوایە لەم‌پەیوەندییەدا پێویستە هاۆتەریب دەگەل سیاسەتی جیهانی روو لە ئێران، سیاسەتی خۆیان هاۆخان و سازگار بکەن، بۆ ئەوەی خۆیان لە ئاکامە سەلبییەکانی "سیاسەتی تەعاموول بۆ تەوافووق دەگەل دەرەوە،بەلام سیاسەتی تەقابوول و داپلۆسین روو لە ژوورەوە"، بپارێزن. ئەوەی راستی بێت، یەکێک لە هۆکارەکانی بەئەمنییەتیبوون و داخراوەیی سیستەمی سیاسی ئێران، بۆ هەرەشەگەلێک دەگەرێتەوە کە ئێران لەلایەن رۆژئاوا و دەست‌و پەیوەندییەکانی لەناۆچەکەدا، هەستی پێدەکرد و لەم‌پەیوەندیەشدا گشت چالاکانی گۆرەپانی خەباتی مەدەنی/سیاسی ناۆ ئێران و کوردستانی، بە کەسان و رێکخراوەگەلێک دەئەژماردن کە سەریان بە رۆژئاوا و ئیسرائیلەوە بەندە و خەریکی ئیجرای پلانەکانی ئەم وەلاتانەن بۆ دارمان و رووخاندنی نیزامی ئیسلامی ئێران، کەوایە ئێستا مادام ئێران لە پرۆسێسی دیالۆگی چەند فازی‌دا: (واتە فازی یەکەم/ دیالۆگی رەخنەگەرانە، فازی دووهەم/ دیالۆگی تەحریمگەرانە، فازی سێهەم/ دیالۆگی مووسەلەح، واریدی فازی چوارەم/ دیالۆگی تەوافووقگەرایانە، بووە)، خەریکی چەقە و چانەلێدان لەپێناۆ دەستخستنی تەوافووق دەگەل رۆژئاوایە،و وێشدەچێ زوو یان درەنگ ئەم تەوافووقە دەستەبەر بکەن، بێگوومان لەئەنجامی ئەم تەوافووقاتە هەست بە رەوینەوەی هەرشەی دەرەکی لەسەرخۆی دەکات و تەبیعیشە لەئەنجامدا سیستەم روو لە ژوورەوە خۆی لیبرالیزە بکات و لەئاستی زەریبی ئەمنیەتی خۆی روو لە چالاکوانانی گۆرەپانی خەباتی مەدەنی و مافخوازی دابەزێنێت. کەوایە هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن پێویستە خۆیان دەگەل کەش وهەوای نوێ سازگار بکەن و هەستن بە ئەنجامدانی گۆران و گۆرانکاری گشت رەهەندی لەناۆ خۆیاندا،و بە ئێران بسەلمێنن کە نەک هەرشە، بەلکوو دەتوانن دەرفەت بن بۆ سەقامگیری ئاشتی و ئازادی و ئەمنیەتی بەردەوام لە ئیراندا،و وێنەی رۆژئاوا و ئەمریکا، هەۆلی دەستپێکی پرۆسێسی دیالۆگ و ئیعتیمادسازی بدەن، و نیزام بەرەۆ رەۆتی لیبرالیزاسیۆنی سیستەمی سیاسی و کۆمەلگای مەدەنی، وە دێمۆکراسی تەشویق و هیدایەت بکەن و  لەپێناۆ دەستەبەرکردنی ماف و متالیباتی خەلکانێک کە نوێنەرایەتیان دەکەن، نەک شێوازی تەقابوولی گرژ و رادیکالی، بەلکوو بکەۆنە گۆفتمانی دوراۆدور و راستەۆخۆ دەگەل دەسەلاتی ئێران.}

^{کوردستان دیپلۆماتیک: داهاتووی پرسی کورد لە ئێران چۆن دەبینی؟}

^{مستەفا شەمامی: داهاتوویی پرسی کورد لە رۆژهەلاتی کوردستان، بەستراوەتەوە بە چۆنییەتی ساغکردنەوەی بالانسی هێز و دەسەلات، لە نێوان سێ ئەکتەر و دەمراستی کوردان لە رۆژهەلاتی کوردستان. ئەوەی راستی بێت سێ یاریکەر، کە لەبوواری ووتاری، گووتاری و کرداری، هەرکامیان خۆیان بە دمراست و نوێنەری راستەقینەی کوردان لە رۆژهەلاتی کوردستان دەزانن، کورد و کوردستانیان وەک ساحەی رووبەروو بوونەوەی گووتاری، کرداری، مێدیاتیکی و دیپلۆماسی، و تەنانەت رووبەرووبوونەوەی چەکداری قەرار داوە، بۆیە مادام لەنێوان ئەم سێ ئەکتەرە واتە: "دەسەلات لە تاران، نیهادگەلی کۆمەلگای مەدەنی، و هێزەکانی سیاسی ئۆپۆزیسیۆنی کوردی"، هاۆکێشەی سیاسی و بالانسی هێز ساغنەکرێتەوە، مەحالە لەسەر چارەنووسی کوردان لە رۆژهەلات، پێشبینی دەقیق بکردرێت، بەلام بەۆحالەش دەتوانین لەئاخرین تەحلیل و لێکدانەوەکاندا، بلێین کە ئەم سێ ئەکتەرە سەرئەنجام لەژێر کارتێکەری جەبر و زەختی مێژوودا، مەحکووم بە سازگاربوون و حەوانەوە دەگەل یەکترن، کەوایە لەهەمچۆن حالەتێکدا دەتوانین گەشبین و خۆشبین بین سەبارەت بە داهاتووی کورد لە ئێران‌دا.}

مستەفا شەمامی ناسراو به‌ ( دیاکۆ) لە شاری سەردەشت له‌ دایکبووه‌، لەسەرەتای دەستپێکی شۆرشی گەلانی ئێران مامۆستای بیرکاری بووه‌، دواتر لە کار ده‌رکراوه‌ و به‌شداری ریزه‌کانی حیزبی دێموکرات بووە، لە کۆنگرەکانی چوار و پێنجی حیزب‌دا بەشداربووه‌ و لە کۆنگرەی پێنجەم کاندیدای کۆمیتەی ناوەندی بووه‌. لە ساڵی 1983، بۆ درێژەدان به‌ خوێندن دەربازی دەرەوەی وڵات بوه‌. وه‌ک دەگێرێتەوە خه‌ریک بووه‌ خۆی به‌ره‌وه‌ یۆگسلاوی ئاماده‌ بکا، به‌ڵام له‌ سه‌ر راسپارده‌ی دکتۆر قاسملوو رووی کردۆته‌ ئیسپانیا. لەو کاتەوە تاکوو ئێستا نیشتەجێی وڵاتی ئیسپانیا بووە‌. لە بواری خوێندن و دەراسەت لە زانکۆدا، تاکوو پلەی دوکتۆرا لە زانستە سیاسیەکاندا، درێژه‌ی به‌ خوێندن ‌داوە.

^{٤/١/٢٠١٥}