عەبدوڵڵا رێشاوی
هەموو دەستەبژێری سیاسی عێراق بەیەك ئاواز قسە دەكەن، ئەوان هەمیشە ئەم قەوانە لێدەدەنەوە كە عێراق كێشەی تیرۆری هەیە و پێویستی بە دیموكراسیشە، ئەم دەستەبژێرە ماوەی 11 ساڵە لەسەر ئەم ئاوازە دەخوێنن، كەچی هێشتاش نە تیرۆر بنەبڕكراوە و نە دیموكراسیش بنجی داكوتاوە، بەڵكو بەپێچەوانەوە بەردەوام تیرۆر لە عێراقدا بەهێزتر دەبێت و دیموكراسیش تادێت بێ ماناتر دەبێت. لە دیدارەكەی سلێمانیدا كە مانگی رابردوو زانكۆی ئەمریكی لە عێراق رێكیخستبوو، دیسانەوە ئەم ئاوازە كەوتەوە كار. "عێراقی نوێ رووی لە دیموكراسی ناوە و هێزە تاریكەكانیش ناخوازن عێراق بەرەو دیموكراسی هەنگاو بنێت" ئەمە ئەو شێوازی گوتارە بوو كە كەسایەتییە سیاسییەكانی كۆكراوە لەو دیدارەدا قسەیان پێدەكرد. ئەمەش گوتاری دەستەبژێری سیاسیی عێراقە لەدوای 2003. هەر كەسیش لەم گوتارە لابدات و بەم ئاوازە نەخوێنێ دەكرێتە دەرەوەی یاریگاكە وەك كەسایەتی سیاسی میسال ئالوسی.
11 ساڵە ئەم ئاوازە لەعێراقدا ئیش دەكات و ئەم قەوانەش لێدەدرێتەوە و رۆژ بەڕۆژیش عێراق بەرەو نادیموكراتیبوونی زیاتر هەنگاو دەنێت و هێز و گرووپە تیرۆرستییەكانیش زیاتر پەل دەهاوێژن و بەهێزتریش دەبن و رۆحی هاووڵاتیانی سڤیلی عێراق دەستێنن.
ئەم ئاوازی "دیموكراسییە" ئەم قەوانی "تیرۆر"ە بە تەنیاش وەك دەنگێك و گوتارێكی تیۆری ناڕۆشن نەكەوتووەتە كار، بەڵكو بەسەدان هەزار دۆلاریش بۆ ئەم قەوان و ئاوازە خەرج دەكرێت، بێ ئەوەی نە دیموكراسی هەنگاوێك بچێتە پێشەوە و نە تیرۆریش هەنگاوێك پاشەكشە بكات.
تیمی دەستەبژێری ئەم ئاوازە كە لەدوای 2003وە بە چانس و بە ئەمانەت ئەم وڵاتەیان درایە دەست، ئەم ئاوازە بەبەردەوامی دەڵێنەوە، بێ ئەوەی بۆ ساتێكیش راوەستن و لەخۆیان بپرسن: تائێستا چیمان كردووە؟ بەكوێ گەیشتووین؟ چەندێك عێراقمان بەرەو دیموكراسی بردووە و چەندێك تیرۆریشمان لاواز كردووە؟
ئەوان بەردەوام وەك سەرخۆشی مەست و حەیران ئەم قەوانە لێدەدەنەوە بێ ئەوەی ئاگایەكی هۆشیارانەیان لە بارودۆخە راستەقینەكە هەبێت.
بێگومان هەموومان دەزانین تیرۆر كێشەیە و دیموكراتیەتیش سیستمێكی نموونەییە بۆ رێكخستنی هەر وڵاتێك، ئەمە ئارگۆمێنتێكی هێندە نوێ نییە كە پێویستی بە سەلماندن بێت، بەڵام ئایا ئەو تیرۆر و دیموكراسیەتەی بژاردەی سیاسی عێراق لە كۆڕ و كۆبوونەوەكاندا و لە بورجە عاجییەكانی خۆیاندا باسی دەكەن ئەو تیرۆرەیە كە دەبێت لەناو ببرێت و ئەو دیموكراسیە راستەقینەشە كە دەبێت بچەسپێنرێت.
من پێموایە دەستەبژێری سیاسی عێراق كە باس لە چەسپاندنی دیموكراسیەت و لەناوبردنی تیرۆر دەكات، بەهیچ شێوەیەك مەبەستیان ئەو دیموكراتیەتە راستەقینەیە نییە كە كۆمەڵگاكان ئاتاجیان پێیەتی و بەهیچ شێوەیەكیش بەشێوەیەكی راستەقینە و بەرێگایەكی دروست دژی ئەو تیرۆرە نین كە تیرۆری راستەقینە و ماكینەی چنینەوەی رۆحی عێراقییەكانە.
ئەو دیموكراتیەتەی دەستەبژێری سیاسی عێراق باسی دەكات، خاڵییە لەهەرچی بەهای دیموكراتیەتی راستەقینە، وەك شەفافیەت، دادی كۆمەڵایەتی، نەزاهە و گواستنەوەی راستەقینەی ئاشتیانەی دەسەڵات.
ئەم دەستەبژێرە دیموكراسیەتێكی دەوێت كە ببێت بە زامنی دابینكردنی بەرژەوەندییە شەخسییەكانی خۆیان، وەك تا ئێستا بووەتە بەرژەوەندی ماددی و ئیمتیازاتی دیبلۆماسی و مسۆگەركردنی ژیانێكی بۆرجوازیانەی جیاواز لە زۆرینەی هاووڵاتیانی دیكە.
ئەگەر گوێ لە گوتاری ئەم دەستەبژێرە بگریت، بەهیچ شێوەیەك – بەقسەش بێت- گوێت لە موفرەدەی "دادی كۆمەڵایەتی" بۆ نموونە نابێت، ئەم حاڵەتە لەڕووی شیكاری دەروونیشەوە نیشانە پرسیار گەلێكی گەورە لەسەر ئەم گوتارە دروستدەكات. بۆچی ئەم نوخبەیە باسی عەدالەت ناكات، بەڵام باسی دیموكراتیەت دەكات؟
دیموكراتیەت چ مانایەكی هەیە لەكۆمەڵگایەكدا كە دادپەروەری بوونی نییە و پرسیار نییە، هەموو ئەوانەی بەشوێن ئاوازی دیموكراتییەوەن لە عێراقدا، رقیان لە دادی كۆمەڵایەتییە، چونكە لەبەشێكی زۆری ئەو دەستكەوت و ئیمتیازاتانە بێبەشیان دەكات كە بەهۆی ئەو شێوە تایبەتە لە دیموكراتیەت كە خۆیان مەبەستیانە و حەزیان لێیەتی دەستیانكەوتووە.
بوونی تیرۆر و نەبوونی دیموكراسی لە عێراقدا هۆكاری كێشەكان نین، بەڵكو دەرەنجامی زۆر كێشەی راستەقینەی دیكەی ئەم وڵاتەن كە نەك چارەسەر ناكرێن، بەڵكو باس ناكرێن و دەستەبژێری سیاسی عێراقی نوێ حەزیان لە باسكردنی نییە.
ئەم دیموكراتیەتەی ئێستا لە عێراقدا بەرقەرارە، دیموكراتیەتێكە بەرژەوەندی و ئیمتیازاتی بەكۆمەڵێك كەس بەخشیوە و لە ئەوانی دیكە جیای كردوونەتەوە.
دیموكراتیەتێك كە خاڵییە لە عەدالەتی كۆمەڵایەتی و بووە بە خێر و خۆشی بۆ هەندێك و بووە بەماڵ وێرانیش بۆ ئەوانی دیكە. ئەم جۆرە لە دیموكراسی هەرگیز بەسەر تیرۆر و هێزە تاریكەكاندا سەرناكەوێت، مەگەر بە خەیاڵ نەبێت.
