عەبدولڕەحمان سدیق
كارمەندانی بواری ژینگە بەردەوام چاودێریی چالاكییەكانی مرۆڤ و دامودەزگا بەرهەمهێنەرەكان دەكەن و لەم بوارەشدا لە وڵاتانی كەم ئەزموونی وەك زۆر لە وڵاتانی باشوور، پەنابردنە بەر هەڕەشەكردن و ترساندنی خاوەن كارگەو كۆمپانیاكان بەشێوەیەكی بەرچاو هەستی پێدەكرێت. وڵاتانی پێشكەوتوو – لەپاڵ سزای یاسایی و غەرامەكردن – لەپێشداو بەردەوام كار بەسیستمی لێكگەیشتن و روونكردنەوە و هۆشیاركردنەوە دەكەن. دەسەڵاتی كاتیی هاوپەیمانان (CPA) لەگەڵ ئەو بارودۆخە نائاساییەی عێراقدا و بەمەبەستی رەچاوكردنی یاساكانی ژینگە لە بواری پرۆسەی ئاوەدانكردنەوەی عێراقدا، ئۆفیسی چاودێریكردنی پرۆژەكان (PMO) یان هەبوو كە بۆ راوێژكردن و وەرگرتنی زانیاری یاسایی بەردەوام (ئەدمیرال دەیڤید ناش) سەردانی دەكردین لە وەزارەتی ژینگە، هەر بۆ ئەم مەبەستەش گرووپێكی یاسایی پێكهاتوو لە (5) كەسی شارەزا لەبواری یاساكانی ژینگەدا، لەئەمەریكاوە هاتن و لە نووسینەوەی رەشنووسی یاسای وەزارەتی ژینگەی عێراقدا یارمەتی زۆریان داین.
كەرتی تایبەت كە لەگەڵ سیستەمی بازاڕی ئازاددا دەردەكەوێت و بەشێكی زۆری پرۆژەكانیش ئەنجامدەدەن، پێویستە بەگیانی هاوبەشی و شەریكی و بەشداربوون تەماشایان بكرێت لەلایەن وەزارەت یان دەستەی ژینگەوە نەك پشتگوێخستنیان و دواتر سزادانیان.
لەسەردانمان بۆ وەزارەتی ژینگەی ئوردن، خاتوو عەلیا بوران، وەزیری ژینگەی ئوردن لە 18/11/2003 لە عەممان ئاماژەی بەسەركەوتنی ئەم سیاسەتی هاریكاری و هاوكارییەی نێوان وەزارەت و كەرتی تایبەت كرد كە چۆن ئەوان خاوەنی پڕۆژەكانی كەرتی تایبەت كۆدەكەنەوەو لەئاسەواری نێگەتیڤی پرۆژەكانیان ئاگاداریان دەكەنەوە پێش دەستكردن بەپڕۆژەكانیان و زیانگەیاندن بەخۆیان و بە ژینگە.
بۆیە بەشی (هەڵسەنگاندنی ئاسەوارە ژینگەییەكان) بەشێكی یەكجار گرنگی بواری ژینگەیە لەهەموو دەستەو وەزارەتەكانی ژینگە لەجیهاندا.
ئەم نەریت و دیاردەی هەماهەنگییەی وەزارەتی ژینگە لەوڵاتانی پێشكەوتوو لەگەڵ بەرپرسانی كەرتی تایبەت و كۆمپانیاكاندا سوود و قازانجێكی یەكجار زۆری بۆ هەردوولا هەبووە، بەجۆرێك كەرتی تایبەت و وەزارەت بوونەتە دۆست و هاوڕێی یەكتر لەجیاتی دژایەتیكردن و پەیڕەوكردنی سیاسەتی سزادان.
لە سیمینارەكانی تایبەت بەباسكردنی ئاسەوارەكانی بەرهەمهێنان لەسەر ژینگە و پێكهاتەكانی لە وڵاتێكی وەكو ژاپۆندا، بەڕێوەبەرانی كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەت بانگهێشت دەكرێن و ئەوانیش بۆ ئەوەی بەرهەمەكانیان لەڕووی ژینگەپارێزییەوە بەرەو باشتر بەرن و سوود و قازانجی زیاتریش بكەن، خۆیان پابەند دەكەن بەگشت رێنماییە ژینگەییەكانەوە.
ئەمڕۆ ئێمەش لەكوردستان و عێراقدا پێویستمان بە پەیڕەوكردنی سیاسەتی شەراكەت و هاریكارییە لەگەڵ كەرتی تایبەت، نەك تەنها بە پەیڕەوكردنی سزادان لەپاش دەستپێكردنی هەر پرۆژەیەك، یان بێئاگابوون لێیان و لەپاشان سزادانیان و غەرامەكردنیان، چونكە زۆرجار غەرامەكردنەكان هەرچەندە زۆربن هەر كەمن لەچاو ئەو زیانە گەورەیەی لەئایندەدا دەردەكەوێت.
ئەم هاریكارییەش بەدوو جۆر ئەنجام دەدرێت:
یەكەمیان: ئامادەبوونی نوێنەری كەرتی تایبەت لەهەندێك لەكۆبوونەوەكانی وەزارەت یان دەستەی پاراستن و چاككردنی ژینگە بۆ راگۆڕینەوە و راوێژكردن.
دووەمیان: ئامادەبوونی نوێنەری وەزارەت یان دەستەی پاراستن و چاككردنی ژینگە لە هەندێك لەكۆبوونەوەكانی بۆردی كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەتدا بۆ ئاشناكردنیان بە رێساو یاساو رێنماییە ژینگەییەكان.
نووسەرو رۆژنامەنووس و یەكەم وەزیری ژینگەی عێراق لەدوای رووخانی رژێم
16/2/2014
كەرتی تایبەت كە لەگەڵ سیستەمی بازاڕی ئازاددا دەردەكەوێت و بەشێكی زۆری پرۆژەكانیش ئەنجامدەدەن، پێویستە بەگیانی هاوبەشی و شەریكی و بەشداربوون تەماشایان بكرێت لەلایەن وەزارەت یان دەستەی ژینگەوە نەك پشتگوێخستنیان و دواتر سزادانیان.
لەسەردانمان بۆ وەزارەتی ژینگەی ئوردن، خاتوو عەلیا بوران، وەزیری ژینگەی ئوردن لە 18/11/2003 لە عەممان ئاماژەی بەسەركەوتنی ئەم سیاسەتی هاریكاری و هاوكارییەی نێوان وەزارەت و كەرتی تایبەت كرد كە چۆن ئەوان خاوەنی پڕۆژەكانی كەرتی تایبەت كۆدەكەنەوەو لەئاسەواری نێگەتیڤی پرۆژەكانیان ئاگاداریان دەكەنەوە پێش دەستكردن بەپڕۆژەكانیان و زیانگەیاندن بەخۆیان و بە ژینگە.
بۆیە بەشی (هەڵسەنگاندنی ئاسەوارە ژینگەییەكان) بەشێكی یەكجار گرنگی بواری ژینگەیە لەهەموو دەستەو وەزارەتەكانی ژینگە لەجیهاندا.
ئەم نەریت و دیاردەی هەماهەنگییەی وەزارەتی ژینگە لەوڵاتانی پێشكەوتوو لەگەڵ بەرپرسانی كەرتی تایبەت و كۆمپانیاكاندا سوود و قازانجێكی یەكجار زۆری بۆ هەردوولا هەبووە، بەجۆرێك كەرتی تایبەت و وەزارەت بوونەتە دۆست و هاوڕێی یەكتر لەجیاتی دژایەتیكردن و پەیڕەوكردنی سیاسەتی سزادان.
لە سیمینارەكانی تایبەت بەباسكردنی ئاسەوارەكانی بەرهەمهێنان لەسەر ژینگە و پێكهاتەكانی لە وڵاتێكی وەكو ژاپۆندا، بەڕێوەبەرانی كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەت بانگهێشت دەكرێن و ئەوانیش بۆ ئەوەی بەرهەمەكانیان لەڕووی ژینگەپارێزییەوە بەرەو باشتر بەرن و سوود و قازانجی زیاتریش بكەن، خۆیان پابەند دەكەن بەگشت رێنماییە ژینگەییەكانەوە.
ئەمڕۆ ئێمەش لەكوردستان و عێراقدا پێویستمان بە پەیڕەوكردنی سیاسەتی شەراكەت و هاریكارییە لەگەڵ كەرتی تایبەت، نەك تەنها بە پەیڕەوكردنی سزادان لەپاش دەستپێكردنی هەر پرۆژەیەك، یان بێئاگابوون لێیان و لەپاشان سزادانیان و غەرامەكردنیان، چونكە زۆرجار غەرامەكردنەكان هەرچەندە زۆربن هەر كەمن لەچاو ئەو زیانە گەورەیەی لەئایندەدا دەردەكەوێت.
ئەم هاریكارییەش بەدوو جۆر ئەنجام دەدرێت:
یەكەمیان: ئامادەبوونی نوێنەری كەرتی تایبەت لەهەندێك لەكۆبوونەوەكانی وەزارەت یان دەستەی پاراستن و چاككردنی ژینگە بۆ راگۆڕینەوە و راوێژكردن.
دووەمیان: ئامادەبوونی نوێنەری وەزارەت یان دەستەی پاراستن و چاككردنی ژینگە لە هەندێك لەكۆبوونەوەكانی بۆردی كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەتدا بۆ ئاشناكردنیان بە رێساو یاساو رێنماییە ژینگەییەكان.
نووسەرو رۆژنامەنووس و یەكەم وەزیری ژینگەی عێراق لەدوای رووخانی رژێم
