عەبدولڕەحمان سدیق
لەهەر بوارێكی زانستیدا كە پێشكەوتن بەدی دەهێنرێت، ئیدی ئەو پێشكەوتنە دەبێتە موڵكی هەموو مرۆڤایەتی، بۆیە هەڵەیە لەبوارەكانی ژیاندا هەمیشە بچین لەسەرەتاوە دەستپێبكەین، بەڵكو پێویستە لەوێوە دەستپێبكەین كە خەڵكانی دی پێی گەیشتوون. سەبارەت بە ژینگە لەبواری پراكتیكدا پێشكەوتنی گەورە بەدەستهاتووە لەبواری پاراستن و چاككردنیدا، بۆیە پێویستە سوود لەو ئەنجام و داهێنراو و تەكنۆلۆژیا و ئامێرانە وەربگرین كە وڵاتانی دیكە پێی گەیشتوون. ئێمە وەك وەزارەتی ژینگەی عێراق لە ئاداری (2004)دا سەردانی وەزارەتی ژینگەی ژاپۆنمان كرد، لەوێ (فۆجی مۆتۆ تۆشی هیكۆ) بەڕێوەبەری كارگێڕی لەكۆمپانیای (شارپ) لەسمینارێكدا لە تۆكیۆی پایتەخت باسی ئەوەی بۆ كردین كە سەدەی بیست و یەكەم سەدەی زیاد بەكارهێنانی وزەیە، بۆیە پێویستە گەلان لایەك لە سەرچاوەكانی وزەی خاوێن بكەنەوە وەك وزەی (با) و (خۆر) و (ئاو) و (جیۆسیرمال) بەمەبەستی بەرهەمهێنانی وزەی كارەبا لەگشت ئەو شوێنانەی كە كارەبایان نییە، بۆ ئەم مەبەستەش چەندین ئامێریان داهێناوە كە دەكرێت سوودیان لێ وەربگیرێت.
سەبارەت بەچۆنیەتی رزگاربوون لەپاشەڕۆی ئاودەستی ماڵان كە تائێستا لای ئێمە دوو رێگە هەیە: بیری ناوماڵ یان زێراب و ئاوەڕۆ كە لە هەردوو حاڵەتدا گرفتی زۆر دروست دەكەن.
(د.ئیمۆرە ماشاهیرۆ) بەڕێوەبەری كۆمپانیای (فۆجی كلین) سیستەمێكی نوێی نیشاندا كە پێیدەڵێن سیستەمی (جۆكاسۆ) بۆ چارەسەری پاشەڕۆی ئاودەستی ناوماڵان. ئەو سیستەمە بریتییە لەتانكییەك كە ئاسان دادەنرێت و بەنرخێكی كەم و لەگشت ژاپۆندا نزیكەی (45) كۆمپانیا ئەو سیستەمە دروستدەكەن. هەتا ساڵی (2002) نزیكەی (8.080.000) یەكە لەو سیستەمە بۆ ماڵان دانراوە كە یەكسەر پاشەڕۆ لەئاودەستەوە بۆ ئەو تانكیە دەچێت و لەڕێگەی هەندێ كارلێكی كیمیاوییەوە یەكسەر پاشەڕۆكان دەگۆڕێت بۆ ئاوێكی بێ زیان كە بۆ ئاودانی باغ و باخچەی ماڵ بەكاری دەهێنن!
سەبارەت بە رزگاربوون لە كەلوپەلی بەكارهاتووش (ئیتۆ سایورۆ) بەڕێوەبەری كۆمپانیای (ئیبارا) زۆر دژی ئەو سیستەمە دواكەوتووەی وڵاتانی ئێمە بوو كە زبڵ و خاشاك بێ مامەڵەكردن بەهیچ مادەیەك دەسووتێنرێت یان ژێر خاك دەكرێت!
چونكە لەم سەردەمەدا بەمەبەستی دووبارە كۆكردنەوە و دروستكردنەوە و بەكارهێنانەوە مەسەلەی پاشماوەی شتومەكەكان سەرمایەیەكی یەكجار گەورەیە لەڕووی ئابوورییەوە كە دەكرێت بەسیستەمی ریسایكل مامەڵەی گونجاوی لەگەڵدا بكرێت.
سەبارەت بەچۆنیەتی سوودوەرگرتن لەم داهێنراوەش (ئیزاوا تاداشی) جێگری سەرۆكی (سەنتەری هاوكاری نێودەوڵەتی ژاپۆن- JICA) جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە ئەوان ئەگەر پرۆتۆكۆلیان لەگەڵدا بكرێت، دەتوانن لەبواری ژینگەدا یارمەتی هەر وڵاتێك بدەن وەك ئێستا لەهەریەك لە ئوردن و میسر و توونس و عومان و قەتەر و سعودیە و یەمەن و... هتد لەبوارەكانی بانكی زانیاری چاودێری بەڕێوەبردندا یارمەتی پێشكەش دەكەن. ئەمە جگە لە بانكی ژاپۆن بۆ هاوكاری نێودەوڵەتی كە (ئۆكامۆتۆ ئیوا) جێگری سەرۆكی ئەو بانكە گوتی ئەوان لەڕێگەی باڵیۆزخانەی خۆیانەوە لەهەر وڵاتێكدا پەیوەندی بۆ هاوكاری لەبواری ژینگەدا دەبەستن.
ژاپۆنیش ئامادەیی خۆی لەبواری ژینگەپارێزیدا لەگەڵ وەزارەتەكانی شارەوانی و ژینگەی عێراق نیشانداوە كە دەكرێت سوود لەو پڕۆژانە وەربگیرێت كە لەبواری ژینگەدا ئامادە دەكرێن.
جگە لەژاپۆن، لەزۆر وڵاتی دیكەی ئەوروپی و ئەمریكی پڕۆژەی كرداری و پراكتیكی زۆر هەن كە دەكرێت سوودیان لێوەربگرین بۆئەوەی ژینگە لە رێنمایی و تیۆرییەوە بەرەو چارەسەری تەكنەلۆژی و پراكتیكی ببەین.
نووسەرو رۆژنامەنووس و یەكەم وەزیری ژینگەی عێراق لەدوای رووخانی رژێم.
8/2/2014سەبارەت بەچۆنیەتی رزگاربوون لەپاشەڕۆی ئاودەستی ماڵان كە تائێستا لای ئێمە دوو رێگە هەیە: بیری ناوماڵ یان زێراب و ئاوەڕۆ كە لە هەردوو حاڵەتدا گرفتی زۆر دروست دەكەن.
(د.ئیمۆرە ماشاهیرۆ) بەڕێوەبەری كۆمپانیای (فۆجی كلین) سیستەمێكی نوێی نیشاندا كە پێیدەڵێن سیستەمی (جۆكاسۆ) بۆ چارەسەری پاشەڕۆی ئاودەستی ناوماڵان. ئەو سیستەمە بریتییە لەتانكییەك كە ئاسان دادەنرێت و بەنرخێكی كەم و لەگشت ژاپۆندا نزیكەی (45) كۆمپانیا ئەو سیستەمە دروستدەكەن. هەتا ساڵی (2002) نزیكەی (8.080.000) یەكە لەو سیستەمە بۆ ماڵان دانراوە كە یەكسەر پاشەڕۆ لەئاودەستەوە بۆ ئەو تانكیە دەچێت و لەڕێگەی هەندێ كارلێكی كیمیاوییەوە یەكسەر پاشەڕۆكان دەگۆڕێت بۆ ئاوێكی بێ زیان كە بۆ ئاودانی باغ و باخچەی ماڵ بەكاری دەهێنن!
سەبارەت بە رزگاربوون لە كەلوپەلی بەكارهاتووش (ئیتۆ سایورۆ) بەڕێوەبەری كۆمپانیای (ئیبارا) زۆر دژی ئەو سیستەمە دواكەوتووەی وڵاتانی ئێمە بوو كە زبڵ و خاشاك بێ مامەڵەكردن بەهیچ مادەیەك دەسووتێنرێت یان ژێر خاك دەكرێت!
چونكە لەم سەردەمەدا بەمەبەستی دووبارە كۆكردنەوە و دروستكردنەوە و بەكارهێنانەوە مەسەلەی پاشماوەی شتومەكەكان سەرمایەیەكی یەكجار گەورەیە لەڕووی ئابوورییەوە كە دەكرێت بەسیستەمی ریسایكل مامەڵەی گونجاوی لەگەڵدا بكرێت.
سەبارەت بەچۆنیەتی سوودوەرگرتن لەم داهێنراوەش (ئیزاوا تاداشی) جێگری سەرۆكی (سەنتەری هاوكاری نێودەوڵەتی ژاپۆن- JICA) جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە ئەوان ئەگەر پرۆتۆكۆلیان لەگەڵدا بكرێت، دەتوانن لەبواری ژینگەدا یارمەتی هەر وڵاتێك بدەن وەك ئێستا لەهەریەك لە ئوردن و میسر و توونس و عومان و قەتەر و سعودیە و یەمەن و... هتد لەبوارەكانی بانكی زانیاری چاودێری بەڕێوەبردندا یارمەتی پێشكەش دەكەن. ئەمە جگە لە بانكی ژاپۆن بۆ هاوكاری نێودەوڵەتی كە (ئۆكامۆتۆ ئیوا) جێگری سەرۆكی ئەو بانكە گوتی ئەوان لەڕێگەی باڵیۆزخانەی خۆیانەوە لەهەر وڵاتێكدا پەیوەندی بۆ هاوكاری لەبواری ژینگەدا دەبەستن.
ژاپۆنیش ئامادەیی خۆی لەبواری ژینگەپارێزیدا لەگەڵ وەزارەتەكانی شارەوانی و ژینگەی عێراق نیشانداوە كە دەكرێت سوود لەو پڕۆژانە وەربگیرێت كە لەبواری ژینگەدا ئامادە دەكرێن.
جگە لەژاپۆن، لەزۆر وڵاتی دیكەی ئەوروپی و ئەمریكی پڕۆژەی كرداری و پراكتیكی زۆر هەن كە دەكرێت سوودیان لێوەربگرین بۆئەوەی ژینگە لە رێنمایی و تیۆرییەوە بەرەو چارەسەری تەكنەلۆژی و پراكتیكی ببەین.
نووسەرو رۆژنامەنووس و یەكەم وەزیری ژینگەی عێراق لەدوای رووخانی رژێم.
