ئەنوەر عەباسی

 ^{راستە كە ناسیۆنالیزم چەمكێكی نوێیە و زۆر لە مێژ نییە كە وەكوو وشە هاتووەتە نێو ئەدەبیاتی سیاسییەوە، بەڵام خۆشەویستی وڵات و نیشتمان و پاراستنی ئەو لە دەستدرێژی مێژوویەكی كۆنی هەیە و دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاكانی دامەزرانی یەكەم دەوڵەتەكان و لە راستیدا دەكرێ وەك راستيیەكی ئەزەلی چاوی لێبكرێ. واتە ئەگەر پێكهێنانی دەوڵەت نەتەوە و نیشتمان پێویستيیەكی مێژوویی بووبێت، ئەوە بە دڵنیاییەوە خۆشەویستی نیشتمان دەچێتە خانه‌ی ویستی كەس و تاك و ویستی خاوەندارێتی(مالكییەت) لە قەبارەیەكی گەورەتردا.  ئێستا ئەمەی كە ویستی خاوەندارێتی (مالكییەت) لە خۆیدا شتێكی باشە، یان خراپ، رەنگە تەنیا مشت و مڕێكی كانسێپتیك و خۆ لە حەقیقەتی وەزعەكە لادان بێت. لە راستیدا جیهان بەم ئاراستەیەدا هاتووە و زۆربەی نەتەوەكان بوونەتە خاوەن جوگرافیای سیاسی و دەوڵەتی خۆیان و خۆشەویستی وڵات و پاراستنی چوارچێوەكەی شتێكی پیرۆز و گومان هەڵنەگرە لە لایان.}

^{لەم نێوانەدا كورد وەكوو گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەت وێڕای هەموو هەوڵەكانی نەیتوانیوە جوگرافیای سیاسی بۆ خۆی دیاری بكات و لە نێوان جوگرافیای سیاسی دەوڵەتانی دیكەدا پێناسە دەكرێت.}

^{تاكی كورد‌ لە زۆربەی مافەكانی خۆی وەك مرۆڤ (بەپێی جارنامەی مافی مرۆڤ) بێبەری كراوە و تەنانەت رێگری لێدەكرێ كە خۆی هەست بەوە بكات كە مافی پێشێل دەكرێ، واتە ستەمی دووپاتە.}

^{هەوڵ دراوە كە تاكی كورد ئیرادەی نەتەوایەتی لێبسێندرێتەوە و شانازی بە بندەست بوونی خۆی بكات لە ژێر دەسەڵاتی نەتەوەی سەردەستدا و بە تایبەت لە ئێراندا كە بەناوبانگه‌ بەوەی كە بە لۆكە سەری نەیارەكانی دەبڕێ، هەوڵ دراوە كە بە تاكی كوردی بقەبوڵێنن كە كورد بەشێكە لە فارس و لقێكە لەو بۆیه‌ لە سیستەمی ئیستعماری نوێی فارسیدا دەیانەوێ بە تاكی كورد بڵێن نەك تەنیا كورد نەتەوە نییە بەڵكوو فارسیش نەتەوە نییه‌ و تەنیا نەتەوەیەك كە هەیە نەتەوەی (ئێرانی)یه‌و كوردیش بەشێكە لەو نەتەوە، بەڵام هەمووی ئەمانە لە كاتێكدایە كە تەنانەت بە قسەكەی خۆشیان پابەند نین و هەر لە ژێر ناوی ئەم دروشمە هەوڵی چەوساندنەوی فەرهەنگی، سیاسی و ئابووری و.. كورد دەدەن و شێوازی هەڵسوكەوتیان زۆری جیاوازی نییه‌ لەگەڵ هەڵسوكەوتی سوریا و توركیا لەگەڵ كورد.}

^{كورد وەكوو نەتەوەیەكی بندەست بەردەوام و بە درێژایی مێژوو هەوڵی دەرباز كردنی خۆی لە كۆیلایەتی داوە و ئێستاش هەر بەردەوامە لەم كارەدا، بەڵام سەیر لەوەدایە كە لەگەڵ ئەوەی كه ناوی كورد وەكوو گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتی دونیا لە هەموو شوێنێك ناسراوە، كه‌چی هەموو هەوڵەكانی بۆ گەيشتن بە دەوڵەت نەك هەر لەلایەن‌ داگیركەرانی راستەوخۆی نیشتمانەكەی بەڵكوو لە لایەن هەموو زلهێزە جیهانی و ناوچەییەكانیشەوە بایكۆت‌ و بە دڕندانەترین شێوەكان سەركوت كراوە. ئەمە لە كاتێكدایە كە ناسیۆنالیزمی كوردی هەمیشە ناسیۆنالیزمێكی به‌رگریكار(تەدافوعی) بووەو قەت نەچووەتە خانەی ناسیۆنالیزمی هێرشبەر و رەگەزپەرەست و فاشیستییەوە. ئەمە لەمەڕ داگیركەرانی كوردستانەوە راست بە پێچەوانە‌یە و بەداخەوە ئەوان تاكوو ئەمڕۆش لە پشتیوانی كۆمەڵگه‌ی جیهانی و زلهێزەكان كەڵك وەردەگرن. ئەمە چەندە دەگەڕێتەوە بۆ ‌هەلومەرج و سیاسەتە ناوچەیی و جیهانییه‌كان بە هەمان رادەش پێوەندی هەیە بە چۆنیه‌تی ویستی دەسەڵات لە نێو كارەكتەرە سیاسییەكانی كوردستان، هەم وەك حزبی سیاسی و هەم وەك تاكی سیاسی.}

^{ئێمە وەكوو كورد، یان مافێكمان هەیە یان نیمانە، یان نەتەوەین، یان نین، لەڕاستیدا كێشەی سەرەكی ئێمە ئەوەیە كە نە ‌لەگەڵ خۆمان و نە لەگەڵ دنیای دەرەوەی خۆمان راستگۆ و یەك لایی نین، حزبە سیاسییەكانی كورد لە لایەكەوە خۆیان بە دەنگی حەقخوازی نەتەوەكەیان دادەنێن و لە لایەكی دیكەوە هەڵوێستی سیاسییان ئەوەندە موحافزەكارانەیە كە تاك و كۆمەڵگه‌ی كوردیشیان لە خۆیان و لە ئامانجەكانیان بە گومان كردووە. رەنگە ئەمە لە خۆیدا سەرەتایەك بێت بۆ خۆ بە كەم زانینی تاكی كورد لە بەرانبەر فەرهەنگ و دەسەڵاتی داگیركەراندا.}

^{لە جیهانێكدا دەژین كە ئەگەر تاكێكی فەره‌نسی، یان فارس، نەتەوەپەرەست بێت، كەس بە تاوانی نازانێ و لەوانەیە زۆر كەس چەپڵەشی بۆ لێدات، بەڵام كوردێك باس لە ناسیۆنالیزم و مافی دیاری كردنی چارەنووس و سەربەخۆ خوازی بكات نەك هەر لە لایەن دوژمنانەوە، بەڵكوو لە نێو كەسایەتی و حزبە سیاسییە خۆماڵییەكانیش هاشاوڵی بۆ دێنن، بەو لێكدانەوەیه‌ كە گوایه‌ هێشتا كاتی ئەوە نەهاتووە. بەڵام ناوترێ كە ئەو كاتە كەی دێت. ئایا ئەم پێوانە كە نابێ داگیركەران بە ''جودایی تەڵەب''مان بزانن، پێوەرێكی باشە بۆ شێوازی سیاسەتكردنی كورد؟ ئایا ئەم كارە و ئەم هەڵسوكەوتە رۆژئاواشی نەخستۆتە گومانەوە لێمان؟ ئایا ئەمە ئەو شتەیە كە گەلی ئێمە دەیانەوێ؟ ئەمە ئەو شتەیە كە پێشەواكان و شێخ مەحموودەكان و سمكۆكان گیانیان لە پێناویدا بەخت كردووە؟ ئایا باسكردن لە مافی زەوتكراوی خۆمان بە ترس و لەرزەوە شتێك دەگۆڕێ؟}

^{من پێموایە لە چەن دەیەی رابردووی شۆڕشی كورددا تاكە شتێك كە لەبەر چاو نەگیراوە، خواستی تاكی كوردە. خواستی بوون بە خاوەنی نیشتمانێكی سەربەخۆ و بێشك ئەمە سەرەكیترین خواستی سیاسی و نەتەوایەتی هەر تاكێكی كوردە. زۆربەی بزووتنەوە كوردییەكان لەجێگه‌ی ئەوەی كە بێن و هەوڵ بۆ تیۆریزەكردنی ئەم مافە و ئەم خواستە بدەن، هەوڵیان داوە بە نزمكردنەوەی دەنگیان بەرانبەر دەسەڵاتی داگیركەر و بەرزكردنی دەنگیان بەرانبەر بە تاكی كورد شێوازێك لە سیاسەتی نەرم دابڕێژن و بەداخەوە ئەمە لە خۆیدا بووە بەوەی كە پێناسەی سیاسەتكردن و سیاسی جووڵانەوە لای كورد تووشی گۆڕانكاری بێت. كورد لە چەن دەیەی رابردوودا جێگه‌ی سەركەشی ناسیۆنالیستی داوە بە پێكسازان لەسەر بنەماكانی مافی خۆی لە گوتاری سیاسی خۆیدا. بۆیە دەبێژم كە كورد نەیتوانیوە تەنانەت كۆمەڵگه‌ی نێودەوڵەتیش لە خواستی خۆی تێبگەیەنێت، كە هەموو وڵاتانی جیهانی رۆژئاوا دەزانن، مافی كورد چییە و ئێستاش بۆیان سەرسوڕهێنەرە كە ئەم گەلە بە جێگه‌ی ئەم چەمكە بازاڕی و ناكارامەیانە بۆچی راستەوخۆ و بێ پێچ و پەنا خواستە راستەقینەكانی خۆی باس ناكات؟}

^{پرسیار ئەمەیە: ئایا پاش ئەم هەموو شۆڕش و خەبات و شەهید و خوێنە كە دراوە لەڕێگه‌ی نیشتماندا، ئایا رەوایە ئه‌مڕۆكە ئێمە باس لە ئۆتۆنۆمی و خودموختاری و فيدرالیزم بكەین؟}

^{ئەمڕۆكە لە ژێر كاریگەری ئەو گوتارەدا لاوی شۆڕشگێڕی كورد كە بە هیوای خەبات بۆ رزگاری نیشتمانەكەی پێی ناوەتە جەرگەی خەبات، وا پەروەردە دەكرێت كە كەسێكی سیاسی و سیاسیيەكی پرستیژدار و ''باكلاس''، باس لە سەربەخۆیی ناكات، پێش ئەوەی كە مافەكان و خواستەكانی تیۆریزە بكرێت بە كلێشەی پێكەوەژیان لە قاڵب دەدرێت. بەڵام چ پێكەوە ژیانێك؟ لە كاتێكدا كە كورد هێشتا خۆی راست نەكردۆتەوە كە ئایا بەڕاستی بوونی هەیە، یان تەنیا بە شێوەیەكی مەجازی و مێژوویی بوونی هەیە. بەڵێ پێكەوەژیان باشە، بەڵام كاتێك كە نەتەوەكەت دانی پێدا بنرێت و لەگەڵ نەتەوەی سەردەستدا هاتبێتنە یەك ئاستی ئەرزشییەوە...}

^{دیارە سنووری سیاسی دیاریكراو بە واتای خاوەنی دەسەڵاتی سیاسی بوونیشە. ئەگەر پێناسەی كورد لە خۆی تەنیا بگەڕێتەوە بۆ فەرهەنگ و مێژوو، چەمكگەلی لەو جۆرە كە بەداخەوە تا ئێستا وابووە، ئەوە دەكرێت بڵێین بەڕاستی خانوومان لەسەر ئاو ساز كردووە. لەبەر ئەوەی كە لە جیهانی فرەنەتەوەی ئەمڕۆدا نەتەوەكانی بۆیە دەوڵەت و كیانی سەربەخۆ لە جیهانی ئەمڕۆدا، بەدەر لە هەموو ئەگەر و نەگەرەكانی دنیای مرۆڤ، بۆ هەموو میللەتێك كە بیهەوێ بمێنێتەوە و گەشە بكات و بە چاوی رێزەوە لێی بڕواندرێ پێویستیەكی مێژوویە و لانیكەم بۆ ئێستا حەیاتییە.}

^{لەڕاستیدا كۆی هەمووی ئەو شتانە كە لەسەرەوە باسمكردن، سەلمێنەری ئەوەن كە پێداچوونەوەیەك پێویستە بكرێت لە ئەو چەمكانەی كە وەكوو ئەدەبیاتی سیاسی خۆمان بەرانبەر بە داگیركەر بەكاری دەهێنین، دەبێ بە خواستەكانی خۆماندا بچینەوە و بە پشتبەستن بە گەل و گوێ شل كردن بۆ خواستەكانی ئەوان، بایەخی سیاسی تازە دروست بكەین.}

^02/02/2014