مێتۆد و شێوازی خەباتی بزووتنەوە لە پێناو دابینکردنی ئامانجی ستڕاتیژیکی بزووتنەوە
خه‌باتی ئاشتیخوازانه و دوور له‌گرژی و رادیكاڵیزم، له‌‌مێتۆد و شێوازه‌كانی خەبات لە پێناوی دابین کردنی ئامانجی ستراتیژی بزوتنەوە به‌ئه‌ژمار دێ. ئۆرگانیزەکردنی خەباتی كۆمه‌ڵانی خه‌ڵك و نافەرمانی مەدەنی کە هەڵگری پەیامی مافخوازی و مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسین له‌شكڵ و شێوازی خه‌باتی بزوتنه‌وه‌كه‌مان ده‌بن. بزوتنەوە لە چوارچێوەی سیاسه‌تی "بەرگری رەوا" دا، مافی خۆ پاراستنی رەوا بۆخۆی ده‌پارێزێ. ئەگەر پەیامی ئاشتیخوازانە و مافخوازنەی بزوتنەوە لە لایەن نیزامی ده‌سه‌ڵاتداره‌وه به‌توندوتیژی وڵام بدرێته‌وه، بزوتنه‌وه بەناچار و دوور لە ئیرادەی و پەیامی ئاشتخوازانەی، هێزی به‌رگری رێكده‌خات. لەوەها حالەتیکدا، بزوتنه‌وه‌كه‌مان لە پێناو پاراستنی جوڵانەوەی مافخوازی و رامكردنی نیزام بۆ گەراندنەوەی بۆ رەۆتی سیاسەتی تەعاموول نەک تەقابوول، هێزی بەرگری نەتەوەیی (میلیشیای کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان) پێكدێنێ.
لە چوارچێوەی شێوازی خەباتی ئاشتیخوازانەدا، خەبات لە پێناوی به‌ڕۆژكردنه‌وه‌و زیندوو كردنه‌وه‌ی کۆماری كوردستان لەگشت ئاست و گۆڕه‌پانه‌كاندا به‌ڕێوه‌ده‌چێ. ئەم خەباتە بێگومان کۆسپ و ته‌گه‌ره‌ی دێته‌سه‌ر رێ. به‌مه‌به‌ستی به‌ره‌نگاربوونه‌وه به‌رامبه‌ر بە دوژمن و نه‌یاره ده‌ره‌كی و نێوخۆییه‌كان پێویستمان به‌یه‌كگرتوویی و هاوخه‌باتی هه‌یه. خەباتی ئه‌مجاره پێویستە له‌هه‌موو ئاست و بواره‌كاندا به‌ڕێوه‌بچێ. زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان به‌سه‌رمایه‌ی سه‌ره‌كی ئه‌و خه‌باته به‌ئه‌ژمار دێن. ئەم خەباتە پێویستی بە هێز و وزه‌ی یەکگرتوو، چالاک و ئەکتیو له‌ئاستی تاك، كۆ و گروپه‌وه هه‌یه. ئەم پڕۆژەیە به‌ته‌نیا به‌خه‌باتی ده‌سته‌و ژماره‌یه‌كی كه‌م له نووخبە و بژارده‌كانی كۆمه‌ڵگا سه‌رناكه‌وێ. مه‌رجی گه‌یشتن به‌ئامانجه ره‌واكانمان به‌شداربوونی كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان له‌ریزی پێشه‌وه‌ی خه‌بات و به‌رخۆدان دایه. كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان بەخۆرێکخستن لە شوورا و ناوه‌ندگەلی جۆراجۆر دا(شووراکانی: بنەماڵە، پیشه، ئایینی، توێژ، گوند و شار و عه‌شیره‌تە خه‌باتگێڕه‌كانی كوردستان) ده‌توانن كاریگه‌ر و ئه‌كته‌ری جواڵانه‌وه‌یه‌كی به‌رین و ره‌وا بن. بەم‌چەشنە له‌ژێر ناوی جۆراوجۆردا و به‌هاوكاری بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان، هه‌موو لایه‌ك وه‌ك ئه‌ركی نه‌ته‌وه‌یی له‌پڕۆسه‌ی خه‌باتی رزگاریخوازنه‌دا به‌شدار ده‌بن. پرسی نه‌ته‌وه‌ی كورد مافی دیاری كردنی چاره‌نووسه، كه‌به‌گوێره‌ی سروشتی ژینگه‌و ژێرده‌سته‌بوونی خاك و نه‌ته‌وه‌كه‌مان هه‌موومان ده‌گرێته‌وه. به‌شداریكردنی تێكڕایی كورده‌كان بە گوێرەی توانا و ئه‌گه‌ره‌كانی ژیانیان لەم پڕۆسەیەدا، به‌مه‌رجی سه‌ره‌كی چاره‌سه‌ركردنی پرسی كورد پێناسه‌ده‌كرێ. بزووتنەوە بەمەبەستی جێبه‌جێ بوونی پرۆژەی ده‌سته‌به‌ربوونی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی و رزگاربوون له‌بنده‌ستی، بانگه‌وازی هه‌موو لایه‌ك ده‌كا. پڕاكتیزه‌كردنی بڕیار و ته‌نانه‌ت خه‌ونه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان گرێدراون به‌ئه‌رك و تێكۆشانی تێكڕاییمان. لەمبووارەدا رێكخستن و دامه‌زراندنی شووراکان به‌سه‌ره‌تای كرداری نه‌ته‌وه‌ییمان ده‌نرخێندرێن. مامۆستایانی ئایینی و قوتابخانه‌كان له‌ریزی پێشه‌وه‌ی ئه‌و خه‌باته‌دان. ئه‌وان ده‌توانن مزگه‌وت و قوتابخانه‌كان بكه‌نه دوو ناوه‌ندی به‌هێز بۆ په‌ره‌پێدان و بڵاوكردنه‌وه‌ی هزر و باوه‌ڕی نه‌ته‌وه‌یی. پرسی گه‌ڕانه‌وه بۆ كۆمار و به‌ڕۆژكردنه‌وه‌ی كوردایه‌تی هیچ سنوورێكی نییه‌و له‌گه‌ڵ هه‌موو چین و توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگادا ده‌گونجێ.
نه‌وه‌ی كۆن و خاوه‌ن تاقیكاری به‌سوودوه‌رگرتن له هه‌لومه‌رجی سه‌رده‌م، ئه‌زموون و زانیارییه‌كانی سه‌رده‌می كۆمار و ئامانجه‌پیرۆزه‌كانی ئه‌و قۆناخه‌له‌مێژووی نه‌ته‌وه‌كه‌مان بۆ نه‌وه‌ی تازه‌بگوازنه‌وه. له‌و رێگایه‌وه‌گیانێكی تازه‌به‌په‌یكه‌ری خه‌بات بۆ ده‌ستبه‌ركردنی مافی نه‌ته‌وه‌یی و مافی بوونی ده‌سه‌ڵاتی سیاسییدا ده‌كرێته‌وه. ئاشناكردنی نه‌وه‌ی تازه‌له‌گه‌ڵ كۆمار و بیرۆكه‌ی رزگاریخوازی له‌ژێر تیشكی مێژووی دره‌ۆشاوی كۆماردا له‌ئه‌ركه‌گرینگ و پیرۆزه‌كانن.
لاوان هێزی بەتوانا و خاوه‌ن هزری خوڵقاندن و ئاڵوگۆڕن. بوونی لاوان له‌رێچكه‌ی جێبه‌جێكردنی ئه‌و پرۆژە نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌ییه به‌مه‌كۆی كۆكردنه‌وه‌ی هێز و وزه‌ی كۆمه‌ڵگا پێناسه‌ده‌كرێ. لاوه‌كان به‌خۆرێكخستن و پێكهێنانی شوورا و كۆمیته‌ی تایبه‌ت له‌چوارچێوه‌ی بزوتنه‌وه‌ی كۆماریخوازییدا ده‌بنه دینه‌مۆی به‌ره‌وپێشچوون و سه‌ركه‌وتن. ئه‌وان به‌تێكه‌ڵبوون و رێبه‌رایه‌تی كردنی خه‌باتی نافەرمانی مەدەنی و نه‌رێنی گه‌له‌كه‌مان دژ بە سیاسەتی داپلۆسین ده‌سه‌ڵاتی فه‌رمانڕه‌وا، گۆڕه‌پانی خه‌بات و تێكۆشان گه‌رم و گوڕتر ده‌كه‌ن. گرینگ ئه‌وه‌یه، لاوانی كورد به‌دوور له‌ده‌مارگرژی و له‌میكانیزمی گونجاو له‌سه‌ر چه‌سپاندنی مافی ره‌وای نه‌ته‌وه‌كه‌مان پێداگری بكه‌ن. داهاتوو و دواڕۆژ له ده‌ستی لاوه‌كانی ئه‌مڕۆ دایه. له‌روانگه‌ی كۆماری كوردستان لاوه‌كان به‌هێز و پێشمه‌رگه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ردنی دواڕۆژی كۆمه‌ڵگای كوردیی ده‌خه‌مڵێندران. تێڕوانینی گرینگی كۆمار له‌سه‌ر هێز و وه‌زه‌ی لاوان، هانده‌ری كۆماری كوردستان بوو، بۆ ئه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ك له‌لاوه‌كان به‌مه‌به‌ستی په‌روه‌رده‌كردن ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ی كوردستان بكات.
لە سایەی کۆماری جوانەمەرگدا، نه‌ته‌وه‌ی كورد خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك سیما و هێمای ناسراو و چه‌سپاوه. ئاماژه و هێمای ئه‌و سه‌مبول و ره‌مزانه، له‌هه‌وێنی په‌یامی بزوتنه‌وه‌ی كۆماریخوازی رۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا ره‌نگی داوه‌ته‌وه. یه‌كێك له‌و هێما گرینگ و خاوه‌ن بایه‌خانه، ئاڵای سێ رەنگی کوردستانه. كه‌ڵكوه‌رگرتن له ئاڵای کوردستان وەک هیمای نەتەوەیه‌ك، كه‌به دوای کۆمار و ده‌سته‌به‌ركردنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی، خاوه‌نی مێژووی خه‌باتێكی دوور ودرێژه لەئاست پاراستن و بەشەکاوەراگرتنی‌دا، كارێكی شیاوه. به‌كارهێنانی ئه‌و ئاڵایه‌و دیاربوونی له‌ژیانی رۆژانه‌دا و له‌هه‌ر جێگه‌یه‌ك كه‌ئیمكانی هه‌یه، كاناڵێكی كارساز و كاریگه‌ر له‌پڕۆسه‌ی نه‌ته‌وه‌سازی به‌ئه‌ژمار دێ. ئەم دیارده‌یه لەپڕۆسەی کولتووری نه‌ته‌وه‌سازی و هه‌وێنكردنی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و زیندووكردنه‌وه‌ی ئامانج و باوه‌ڕه‌كانی كۆمار له‌نێو نه‌ته‌وه‌كه‌ماند،ا رۆڵێكی كاریگه‌ر ده‌گێڕێ. بێجگه له‌وه له‌په‌ره‌پێدانی كولتووری وشیاركردنه‌وه‌ی تاك و كۆمه‌ڵی كۆمه‌ڵگای كوردیی له‌رۆژهه‌ڵاتی كوردستاندا ده‌ور و نه‌خشی به‌رچاو ده‌گێڕێ. له‌ئه‌نجامدا نه‌یار و دۆسته‌كانمان زیاتر و چڕتر له‌گۆڕه‌پانی ژیانی رۆژانه‌دا ده‌بینن و ده‌بیستن، كه‌پرسی كورد پرسی سەروەری سیاسی وشەکاوە راگرتنی ئالای سێ رەنگیەتی. بۆیە لەئاکامدا بەدوور لە ئیرادەی نەیاران و ناحەزان، ئەم پرسە ده‌بێته‌پرسی رۆژ و هه‌وڵدان بۆ شاردنه‌وه‌و سه‌ركوتكردنی سوودێكی نابێ.
داڕشتنه‌وه و پته‌وكردنی کولتوور نەتەوەیی به‌کارێکی بنچینه‌یی ده‌ژمێردرێ. په‌ره‌پێدانی كولتووری خۆناسی و ماف ویستی له‌به‌رزكردنه‌وه‌ی هه‌ست و گیانی كوردایه‌تی كورده‌كاندا شوێندانه‌ر ده‌بێ. ئه‌گه‌ر پێكه‌وه قۆلی تێكۆشان لەپێناو پراكتیزه‌كردنی باوه‌ڕه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان هه‌ڵماڵین، بێگومان بەکەمترین خەسار و هه‌زینه گەورەترین بزوتنەوەی سەروەریسازی بۆ رۆژهەلاتی کوردستان دەستەبەر ده‌کەین. سه‌رجه‌م چین و توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگا له‌سه‌رخستنی ئه‌و ئه‌ركه پیرۆزه‌دا كاریگه‌رن. له‌ئه‌گه‌ری ئاماده‌نه‌بوونی ئه‌كته‌ری نه‌ته‌وه له گۆڕه‌پان و مه‌یدانی سه‌ره‌كی خه‌بات و به‌رخۆدان دا، ماف و ویسته‌كانمان ده‌سته‌به‌ر نابن. نه‌ته‌وه‌كه‌مان ده‌بێ به‌كه‌ڵكوه‌رگرتن له‌ئه‌زموونی گه‌لانی سه‌ربه‌ست و ئازادی دنیا به‌و ئاكامه‌گه‌یشتبێ، كه‌خاك و مافی نه‌ته‌وه‌یی له‌گەره‌وی داوكاری نه‌ته‌وه‌یه‌كدا مسۆگه‌ر ده‌بن. با بۆ ده‌سپتێكی وه‌رزی نوێ له‌تێكۆشان ئایین و زانست ببنه پاڵپشتی ناسنامه‌ی كوردان و به‌شێك له‌چاره‌سه‌ری پرسی نه‌ته‌وه‌یه‌ك، كه‌زۆردار و نه‌ته‌وه‌سه‌رده‌سته‌كان به‌شێواز و مێتۆدی جیاواز به‌رده‌وام هه‌وڵیانداوه هه‌وێنی بوون و هه‌رمانی لێ زه‌وت بكه‌ن. رزگاربوونی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ئه‌ركێكی به‌ردرێژ و گرانه، كه‌پێویستی به‌به‌ڵێن و به‌رپرسیاره‌تی تێكڕاییه. كورده‌كان به‌وانه‌وه‌رگرتن له‌پێشه‌وای خۆیان فێری بردنه سه‌ری وه‌فا و به‌ڵێن كراون. پێشه‌وایه‌ك كه‌به‌چوون بۆ سه‌رداری سێداره‌به‌كرده‌وه وه‌فای خۆی بۆ كۆماری كوردستان و هاوڵاتیانی نیشتمانی كۆمار ده‌ربڕی. پێشه‌وا یه‌كێك له‌و سه‌مبولانه‌ی نه‌ته‌وه‌ی كورده، كه‌وێنه‌ی له‌نێو كورد و نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌دا ده‌گمه‌نه. نه‌ته‌وه‌كه‌مان و نه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ به‌وانه‌وه‌رگرتن له‌خه‌باتی گه‌لانی دیكه‌و بوونی پێشوایه‌كی خۆبه‌ختكه‌ر ده‌توانن له‌ریزی گه‌لانی دیكه‌ی جیهاندا سه‌ربه‌رز راوه‌ستن. بۆ گوڕینی ئه‌و ژیانه‌و ئه‌و مێژوویه یه‌كگرتوویی له‌باوه‌ڕ و وته‌و كرداردا مه‌رجی سه‌ره‌كین. مافی چاره‌نووس له‌ئاكامی خه‌باتی تێكڕایی و به‌بوونی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ده‌سته‌به‌ر ده‌بێ. گۆڕانی ئامانجدار و گه‌یشتن به‌ئامانجه‌كان پێویستیان به‌ئه‌كته‌ر و هێزی هه‌ڵسووڕێنه‌ره. هه‌ره‌وه‌زی سیاسیی به‌ته‌نیا رێگاچاره‌ی پرسی كورد به‌ئه‌ژمار دێ و ته‌نیا ده‌رمانێكه، كه‌چاره‌سه‌ری نه‌خۆشی به‌ردرێژی ژێرده‌ستیی و چه‌وسانه‌وه ده‌كا
